جۇما, 29 ناۋرىز 2024
جاڭالىقتار 2778 0 پىكىر 18 اقپان, 2012 ساعات 16:15

دەياتەلنوست باشكيرسكيح دەپۋتاتوۆ گوسۋدارستۆەننوي دۋمى پەرۆوگو ي ۆتوروگو سوزىۆوۆ

رەۆوليۋتسيا 1905-1907 گگ. پروبۋديلو ك اكتيۆنوي پوليتيچەسكوي جيزني ۆسە نارودى روسسي، ۋگنەتەننىە تساريزموم. ۆوزروسشايا پوليتيچەسكايا اكتيۆنوست باشكيرسكوگو نارودا پروياۆيلاس ۆ اكتيۆنوم ۋچاستي ەگو پرەدستاۆيتەلەي ۆ سوزداني رازليچنىح پارتي، سويۋزوۆ. ۆ 1905 گ. ۆپەرۆىە ۆ يستوري روسسي بىلو سوزۆانو پرەدستاۆيتەلنوە ۋچرەجدەنيە - گوسۋدارستۆەننايا دۋما. گوسۋدارستۆەننايا دۋما ستالا تاك يلي يناچە تريبۋنوي دليا وبسۋجدەنيا پروبلەم ۋگنەتەننىح ناتسي. ودنوۆرەمەننو ونا ۆىياۆليالا، ۆوسپيتىۆالا پوليتيچەسكيح دەياتەلەي، نەكوتورىە يز كوتورىح ستالي ليدەرامي سۆويح ناتسي.

دەپۋتاتامي گوسۋدارستۆەننىح دۋم باشكيرسكي نارود ۆىبيرال سۆويح لۋچشيح پرەدستاۆيتەلەي. احۋن، چلەن نارودنوي پارتي گ.ورەنبۋرگا ۋروجەنەتس دەر. نازاروۆو ورسكوگو ۋەزدا ورەنبۋرگسكوي گۋبەرني شاگيشاريف مەدەتگاليەۆيچ ماتينوۆ بىل دەپۋتاتوم دۋمى 1-گو سوزىۆا. ا.ز. ۆاليدوۆ ۆ سۆويح «ۆوسپومينانياح» ۆىسوكو وتزىۆاەتسيا و ماتينوۆە، كوتورىي، بۋدۋچي ۋ نيح ۆ گوستياح، پوداريل ەمۋ كنيگي پو ناتسيونالنو-وسۆوبوديتەلنومۋ دۆيجەنيۋ ي پراۆۋ پروفەسسوروۆ گرۋشەۆسكوگو ي كوۆالەۆسكوگو. ون ۆ سۆوە ۆرەميا نا سۆوي دەنگي پوسترويل شكولۋ ي بيبليوتەكۋ، ۋسترايۆال سپوسوبنىح يۋنوشەي ۆ ۋچەبنىە زاۆەدەنيا ورەنبۋرگا ي درۋگيح گورودوۆ.

رەۆوليۋتسيا 1905-1907 گگ. پروبۋديلو ك اكتيۆنوي پوليتيچەسكوي جيزني ۆسە نارودى روسسي، ۋگنەتەننىە تساريزموم. ۆوزروسشايا پوليتيچەسكايا اكتيۆنوست باشكيرسكوگو نارودا پروياۆيلاس ۆ اكتيۆنوم ۋچاستي ەگو پرەدستاۆيتەلەي ۆ سوزداني رازليچنىح پارتي، سويۋزوۆ. ۆ 1905 گ. ۆپەرۆىە ۆ يستوري روسسي بىلو سوزۆانو پرەدستاۆيتەلنوە ۋچرەجدەنيە - گوسۋدارستۆەننايا دۋما. گوسۋدارستۆەننايا دۋما ستالا تاك يلي يناچە تريبۋنوي دليا وبسۋجدەنيا پروبلەم ۋگنەتەننىح ناتسي. ودنوۆرەمەننو ونا ۆىياۆليالا، ۆوسپيتىۆالا پوليتيچەسكيح دەياتەلەي، نەكوتورىە يز كوتورىح ستالي ليدەرامي سۆويح ناتسي.

دەپۋتاتامي گوسۋدارستۆەننىح دۋم باشكيرسكي نارود ۆىبيرال سۆويح لۋچشيح پرەدستاۆيتەلەي. احۋن، چلەن نارودنوي پارتي گ.ورەنبۋرگا ۋروجەنەتس دەر. نازاروۆو ورسكوگو ۋەزدا ورەنبۋرگسكوي گۋبەرني شاگيشاريف مەدەتگاليەۆيچ ماتينوۆ بىل دەپۋتاتوم دۋمى 1-گو سوزىۆا. ا.ز. ۆاليدوۆ ۆ سۆويح «ۆوسپومينانياح» ۆىسوكو وتزىۆاەتسيا و ماتينوۆە، كوتورىي، بۋدۋچي ۋ نيح ۆ گوستياح، پوداريل ەمۋ كنيگي پو ناتسيونالنو-وسۆوبوديتەلنومۋ دۆيجەنيۋ ي پراۆۋ پروفەسسوروۆ گرۋشەۆسكوگو ي كوۆالەۆسكوگو. ون ۆ سۆوە ۆرەميا نا سۆوي دەنگي پوسترويل شكولۋ ي بيبليوتەكۋ، ۋسترايۆال سپوسوبنىح يۋنوشەي ۆ ۋچەبنىە زاۆەدەنيا ورەنبۋرگا ي درۋگيح گورودوۆ.

زەمەلنىي ۆوپروس ستويال ۆ تسەنترە ۆسەي ناتسيونالنو-پوليتيچەسكوي جيزني باشكيرسكوگو نارودا. پوستانوۆكي يمەننو زەمەلنوگو ۆوپروسا ۆ گوسۋدارستۆەننوي دۋمە ترەبوۆالو باشكيرسكوە ناسەلەنيە. پرەدستاۆيتەلي باشكير وبوسنوۆىۆالي ۆوتچيننوە پراۆو كورەننوگو ناسەلەنيا باشكورتوستانا نا يح زەملي، داۆالي وتريتساتەلنۋيۋ حاراكتەريستيكۋ زەمەلنوي پوليتيكە تساريزما ۆ وتنوشەني باشكير. س تريبۋنى 1-ي گوسۋدارستۆەننوي دۋمى پو ۆوپروسۋ و باشكيرسكيح زەملياح ۆىستۋپال ش. سىرتلانوۆ. «باشكيرى پرينيالي پوددانستۆو روسسي 400 س ليشكوم لەت تومۋ نازاد، - ەتو نە زاۆوەۆاننىي نارود. پري پرينياتي يح ۆ پوددانستۆو يم بىلو وبەششانو، چتو نە ترونۋت زەملي يح، ني يح يمۋششەستۆا، ني رەليگي ني وبىچاەۆ، ني بىتا، - تاك ناچيناەت سۆوە ۆىستۋپلەنيە ش.ش. سىرتلانوۆ پري وبسۋجدەني دۋموي اگرارنوگو ۆوپروسا. - سو ۆرەمەنەم باشكير وبراتيلي ۆ كازاچە ۆويسكو، - وني ۋچاستۆوۆالي ۆ وتەچەستۆەننىح ۆويناح ي وكازالي يزۆەستنىە زاسلۋگي... يح ترۋدامي ۆىسترويلي ورەنبۋرگسكۋيۋ كرەپوست... يح زاستاۆليالي ۆوزيت يح سوبستۆەننىي لەس پو ساكمارە ي ۋرالۋ ي ۆوزيت نا ۆەربليۋداح ي لوشادياح زا 1000 ي بولەە ۆەرست... نو ۆسە-تاكي ەششە موجنو بىلو تەرپەت دو تەح پور، پوكا نە ناچاليس حيششەنيا باشكيرسكيح زەمەل. ناچالوس ەتو پري گەنەرال-گۋبەرناتورە كرىجانوۆسكوم... ناچالوس رازمەجەۆانيە باشكيرسكيح زەمەل. پري رازمەجەۆاني يزدانى بىلي زاكونى ي پراۆيلا ۆوپرەكي باشكير، دا پري توم ەششە ۆ يزداني ەتيح زاكونوۆ بىلو زاينتەرەسوۆانو بولشينستۆو چلەنوۆ تەح ۋچرەجدەني، كوتورىە پيسالي ي ۋتۆەرجدالي زاكونى، ت.ە. گوسۋدارستۆەننىي سوۆەت وسوبىي كوميتەت سەلسكوگو سوستويانيا. ۆسەم يم وبەششانى بىلي باشكيرسكيە زەملي... ۆ زاكليۋچەني يا دولجەن ۆىسكازات پروسبۋ باشكير و توم، چتو كوگدا وني دوجداليس ۋچرەجدەنيا گوسۋدارستۆەننوي دۋمى، تو نادەيۋتسيا، چتو وتنياتيە ۋ نيح زەملي بۋدۋت يم ۆوزۆراششەنى، ۆسە تە جە زەملي، كوتورىە پەرەشلي ۆ ترەتي يلي چەتۆەرتىە رۋكي، ي يح نەلزيا ۆەرنۋت، تو چتوبى پلاتا، كوتورايا يدەت ۆ كازنۋ، يم بىلا ۆوزۆراششەنا. ي زاتەم، ەسلي دۋما رەشيت ۆوپروس و توم، چتوبى نادەليت بەززەمەلنىح ي مالوزەمەلنىح باشكير زا سچەت چاستنىح ۆلادەلتسەۆ ي پري پوكۋپكە ۋ نيح زەملي پوستۋپايۋششيە زا ەتۋ زەمليۋ دەنگي شلي بى ك نيم، ا نە ۆ كازنۋ، كاك دو سيح پور». ەتوت دەپۋتات تاك ريانو زاششيششال زەمەلنىە پراۆا باشكيرسكوگو نارودا، چتو پولۋچيل وت سۆويح كوللەگ دەپۋتات مۋسۋلمان شۋتوچنوە پروزۆيششە «باشكيرسكيە زەملي».

رەشيتەلنۋيۋ پوزيتسيۋ ۆ باشكيرسكوم ۆوپروسە زانيمال ۆ دۋمە رۋكوۆوديتەل تاتارو-باشكيرسكوي گرۋپپى ترۋدوۆيكوۆ («حەزميات تايفاسى») كاليمۋللا حاسانوۆ. ۆ سۆوەم ۆىستۋپلەني ۆ دۋمە ك. حاسانوۆ ۋكازىۆال نا مالوزەمەلە ي بەدنوست باشكير، سۆيازىۆايا ەگو س تەم، چتو زا پوسلەدنيە 10 لەت ۋ نيح بىلو راسحيششەنو پراۆيتەلستۆوم وكولو 2 ملن. دەسياتين زەمەل. ون سچيتال نەوبحوديمىم ۆوزۆراتيت ەتي زەملي باشكيرام. «يا، كاك پرەدستاۆيتەل باشكيرسكوگو ناسەلەنيا، سچيتايۋ سۆويم نراۆستۆەننىم دولگوم ۆىسكازات ترەبوۆانيە مويح يزبيراتەلەي، - سكازال ك. حاسانوۆ ۆ سۆوەم ۆىستۋپلەني. - وت يمەني سۆويح باشكير زاياۆليايۋ، چتو مى بۋدەم سترەميتسيا ك وبيازاتەلنومۋ ۆوزۆراششەنيۋ تەح زەمەل، كوتورىە بىلي وتنياتى ۆو ۆرەمەنا كرىجانوۆسكوگو... ەسلي نام ناشي زەملي، وتوبراننىە پراۆيتەلستۆوم، نە بۋدۋت ۆوزۆراششەنى، مى ۆسە مەرى بۋدەم پرينيمات ك تومۋ، چتوبى ەتي زەملي وبراتنو وتوبرات... ۆسە راۆنو، زەمەلنىي ۆوپروس تاك يلي يناچە دولجەن رازرەشيتسيا ۆوپرەكي ۆسەم پرەگرادام، كوتورىە بۋدەت نام زدەس ستاۆيت پراۆيتەلستۆو». ۆ ەتوم سۆوەم ۆىستۋپلەني دەپۋتات كاليمۋللا حاسانوۆ ناپومنيل و پروبلەمە «باشكيرسكوگو كاپيتالا». «ۆو ۆرەميا كرىجانوۆسكوگو زەملي باشكيرسكيە وتبيراليس ۆ كازنۋ ي بولشەي چاستيۋ پروداۆاليس چاستنىم ليتسام ي چاست ۆىرۋچەننىح دەنەگ، ودنا شەستايا، پوستۋپالا ۆ تاك نازىۆاەمىي باشكيرسكي كاپيتال. تەپەر باشكيرسكي كاپيتال سوستاۆلياەت گرومادنۋيۋ سۋممۋ، كوتوروي باشكيرى نيكوگدا سامي نە پولزوۆاليس ي نە پولزۋيۋتسيا»، - زامەتيل ۆ سۆوەم داننوم ۆىستۋپلەني ك.حاسانوۆ. دەپۋتات يز ورەنبۋرگسكوي گۋبەرني شاگبال سايفەتدينوۆ ۆنەس وت يمەني باشكير زاياۆلەنيە ۆ اگرارنۋيۋ كوميسسيۋ II گوسۋدارستۆەننوي دۋمى، ۆ كوتوروم راسكرىۆاەتسيا يستوريا ۆوتچيننوگو پراۆا باشكير، سوستويانيە باشكيرسكوگو زەملەپولزوۆانيا ۆ ناچالە ححۆ. كاساياس پروبلەمى راسحيششەنيا باشكيرسكيح زەمەل، ون داەت وتسەنكۋ زاكونام كونتسا XIX ۆ. (وت 20 اپرەليا 1898 ي 6 يۋنيا 1894 گگ.). ۆ زاياۆلەني سودەرجاليس پرەدلوجەنيا يز سەمي پۋنكتوۆ، ۆ كوتورىح وبوسنوۆىۆاەتسيا نەوبحوديموست وتمەنى ۋكازاننىح زاكونوۆ كاك نەسپراۆەدليۆىح ي يزدانيا نوۆوگو زاكونوپولوجەنيا. پودروبنەە وب ەتوم ۆ ەگو ۆىستۋپلەني سكازانو تاك:

«1. وتمەنيت زاكون 6 يۋنيا 1894 گ.، پو كوتورومۋ ۆسە لەسا باشكير-ۆوتچيننيكوۆ ي پريپۋششەننيكوۆ ۆزياتى ۆ زاۆەدوۆانيە كازنى، پرەدوستاۆيت ساميم ۆوتچيننيكام ي پريپۋششەننيكام وحرانيات ي پولزوۆاتسيا لەسامي پو ۋستانوۆلەننوي نورمە.

2. وتمەنيت زاكون 20 اپرەليا 1898 گ.، پو كوتورومۋ پرودولجاەتسيا پرويزۆودستۆو دۋشەۆىح نادەلوۆ پو ح رەۆيزي، كاك نە سووتۆەتستۆۋيۋششەە مەستنىم ۋسلوۆيام ي ياۆليايۋششەەسيا پريامىم وسنوۆانيەم ك راسسترويستۆۋ رازۆيتوگو حوزيايستۆا باشكير ي سوكراششەنيۋ يح سكوتوۆودستۆا.

3. يزدات نوۆوە زاكونوپولوجەنيە دليا باشكير و توم، چتوبى زەمليا يح - ەسلي تو بۋدەت پريزنانو نەوبحوديمىم، بىلا بى رازدەلەنا پو چيسلۋ ناليچنىح دۋش، دليا چەگو ۋستانوۆيت نورمۋ، ۆپولنە وبەسپەچيۆايۋششۋيۋ يح پوترەبنوست كاك پو وتنوشەنيۋ حلەبوپاشەستۆا، تاك ي سكوتوۆودستۆا، نە وبرازۋيا چەرەسپولوسنىە ۋچاستكي.

6. تە زەملي، كوتورىە بلاگوداريا داۆلەنيام مەستنىح ۆلاستەي ي ۆلياتەلنىح ليتس وتدانى نا دولگوسروچنىە ارەندى زا بەستسەنوك ي بەز سوبليۋدەنيا ينتەرەسوۆ باشكير - ۆوزۆراتيت يم، پريزناۆ دوگوۆورى نەدەيستۆيتەلنىمي...».

اناليز دەياتەلنوستي باشكيرسكيح دەپۋتاتوۆ پو زەمەلنومۋ ۆوپروسۋ پوزۆولياەت سكازات، چتو وني دوسكونالنو زنالي اگرارنىي ۆوپروس ۆ كراە. ۆ تسەلوم، پۋتي رەشەنيا ەتوگو ۆوپروسا وني وپرەدەليالي ۆەرنو. ۆسيا يح منوگوگراننايا رابوتا ۆ ەتوم ناپراۆلەني بۋدەت ۆوسترەبوۆانا ۆ بۋرنوم 1917 گودۋ.

كالمانتاەۆ ن.م. دەياتەلنوست باشكيرسكيح دەپۋتاتوۆ گوسۋدارستۆەننوي دۋمى پەرۆوگو ي ۆتوروگو سوزىۆوۆ // باشكورتوستان ي روسسيا: يستوريكو-پراۆوۆىە اسپەكتى: ماتەريالى ۆسەروسسيسكوي ناۋچنو-پراكتيچەسكوي كونفەرەنتسي (5 دەكابريا 2006 گودا). چ. I. - ۋفا: ريو باشگۋ، 2006.

http://bashkorttar.ru/?p=225

0 پىكىر

ۇزدىك ماتەريالدار

العىس ايتۋ كۇنى

العىس ايتۋ كۇنى جانە ونىڭ شىعۋ تاريحى

جومارتبەك نۇرمان 1575
الاشوردا

قوجانوۆ مەجەلەۋ ناۋقانىندا (جالعاسى)

بەيبىت قويشىباەۆ 2271
عيبىرات

قايسار رۋحتى عازيز جان

مۇحتار قۇل-مۇحاممەد 3584