ول كەزدە اسەت يسەكەشەۆ دەگەن الپاۋىت ينۆەستيتسيا جانە دامۋ ءمينيسترى ەدى. 2016 جىلدىڭ كوكتەمى. اقپاراتتاردى اقتارىپ وتىر ەدىم، الگى اسەت الپاۋىت قاراعاندى وبلىسىندا ءبىر ۇلكەن كەن ورىنى شەتەلدىكتەرگە ساتىلعانىن جەلپىنە حابارلاپتى. ەرتەڭىندە كەزەكتى اقپاراتقا كوز سالسام، يسەكەشوۆىم ەسىرىپ جانە ءبىر كارەر اۋكتسيون ارقىلى اقشاعا اينالعانىن ايتىپتى. بۇنىڭ ار جاعىندا «قازاق دالاسىنداعى بارلىق قازبا بايلىقتى جەر وسىلاي ساتىلا بەرەدى»، «ساتا بەرەمىز» دەگەن جەمساۋى بۇلكىلدەگەن جامان پيعىل كورىنىپ تۇر ەدى. سول ەكى ارادا جەر شەتەلدىكتەرگە جالعا بەرىلىپ قانا قويماي، ساتىلادى دەيتىن ءسوز شىعا باستاعان. رەداكتسياداعى جىگىتتەر كۋا، ءۇنسىز قۇلازىپ كەتتىم. ولار الاڭداپ: «سىزگە نە بولدى؟» دەپ سۇراپ جاتىر. مەن ايتتىم: «ءبىتتى، جىگىتتەر، ەڭسەمىزدى كوتەرىپ، تىك الىپ جۇرگەنىمىز جەرىمىزدىڭ ارقاسى ەدى، ودان دا ايرىلاتىن ءتۇرىمىز بار». «قالاي؟». «قالاي؟" دەرىڭ بار ما، بىلاي...». كەن ورىندارىن ساتقىش يسەكەشەۆتىڭ ىستەپ وتىرعان ءىسىنىڭ سۇمدىقتىعىن تۇسىنگەن «ابايلىقتار» اشۋعا ءمىندى، ىزالاندى، نازالاندى. ماقالا جازاتىن بولدىق. ماقالانى رەداكتسيا اتىنان ءومىرجان جازۋعا كىرىستى. ءومىرجاننىڭ ماقالاسى الەۋمەتتىك جەلىدە دە جاريالاندى. سودان كەتتى عوي... بۇل ەكى ارادا ارنايى تاپسىرىس بەرىپ، زاڭگەر-جۋرناليست ماقسات نۇرىپباەۆقا قاتارىنان بىرنەشە ماقالا جازعىزدىق. ماقساتتىڭ ماقالالارى دا قالىڭ ەلدىڭ سەرپىلىپ، ويانا تۇسۋىنە ىقپال ەتتى. اقىرى جەرىن قورعاعان حالىق بەيبىت شەرۋلەر، جيىندار وتكىزىپ بالەنىڭ بەتىن قايتاردى. جەر كوميسسياسى قۇرىلدى. جەر ماسەلەسىنە موراتوري جاريالاندى.

جەر كوميسسياسى قۇرىلعاندا رەداكتسياداعى جىگىتتەر مەنى سول كوميسسيانىڭ قۇرامىنا ەنەتىن شىعار دەپ ەلەڭدەسكەن. الايدا، كوميسسيانىڭ قۇرامىنا مەن كىرگەم جوق، ءبىزدى شاقىرعان دا ەشكىم بولعان جوق. ەسەسىنە ءبىز وسىناۋ تۇتاس حالىق بولىپ قارسىلىق تانىتقان، مىنەز كورسەتكەن، ۇيىمداسقان، ۇلتتىق دەڭگەيدە ۇيىسقان جەر ماسەلەسىن كۇن تارتىبىنە قويىپ بەردىك. سوعان ەپتەپ اۋقىم تۋدىرىپ، باستاماشىلىق جاسادىق. ءتاۋبا!

«ەشقاشان، ەشۋاقتتا حالىققا پايداڭ تيگەن ءىستى بۇلداما، جەڭىسكە جەكە دارا يە بولۋدى ويلاما، ۇلتقا، مەملەكەتكە زيانى تيەتىن ءتۇرلى كەسىر-كەساپاتتىڭ الدىنان جالعىز شىعىپ، ءتۇبى ناتيجەگە قول ارتساڭ دا، «وسىنى مەن جاسادىم»، «مەن ايتتىم»، «مەن جازدىم» دەپ، دەمىكپە. كوپتىڭ كوزى كورەگەن. كىمنىڭ نە ىستەپ وتىرعانىن ەل ءىشى جاقسى بىلەدى» دەگەن ءسوزدى «ابايلىقتاردىڭ» قۇلاعىنا ءسىڭىرىپ قويعانمىن، سودان دا بولار، ولار ارىپتەستەرىمىز گۋلەتىپ اكەتەتىن ارەكەت پەن ءسوزدى باستاپ بەرگەن سوڭ ءۇنسىز قالا بىلەدى. بىراق، باستاعان جۇمىسىمىزدى ورتا جولدا تاستاپ، ۇمىتىپ كەتۋدى ۇجىم بوپ ۇناتپايمىز. سونىڭ كورىنىسى الدە ناتيەجەسى: جىل باسىنان بەرى «Abai.kz» اقپاراتتىق پورتالى بۇرىنعى جەر كوميسسياسىنىڭ قۇرامىنداعى ازاماتتارعا قايتادان ءسوز بەرىپ، ءالى دە قالتارىس-بۇلتارىسى كوپ جەر جايىنا قوزعاۋ سالۋدا.

2016 جىلدان بەرى ارادا بەس جىلعا جۋىق ۋاقىت ءوتتى، وكىنىشتىسى سول، قازاق جەرىنىڭ قالاي بولارى، كىمنىڭ قولىنا وتەرى، قالاي پايدالانۋ كەرەكتىگى تولىق شەشىمىن تاپپاعان كۇيى قالعان. مۇحتار تايجاننىڭ ايتۋىنشا، كوسمومونيتورينگ ارقىلى ءۇش وبلىستاعى الدەكىمدەر قۇجات جۇزىندە يەلەنىپ العانىمەن، يگەرۋسىز بوس جاتقان جەرلەر انىقتالىپتى. باسقا بالەندەي ءجۇز جىلىتار جاڭالاق از. ەندەشە، قايتپەك كەرەك؟ تاعى دا جەر جاعدايىنا ورالۋىمىز كەرەك. بۇل – ەڭ باستى ماسەلە. جەر شەتەلدىكتەرگە ساتىلمايدى. ونى بۇگىنگى مەملەكەت باسشىسى دا ايتىپ ءجۇر. جالعا بەرىلە مە؟ بەرىلۋى مۇمكىن سياقتى. بەرىلسە، كىمدەرگە، قانداي شارتتارمەن بەرىلەدى؟ شەتەلدىكتەرگە جالعا بەرىلەتىن جەرلەرگە قوعامدىق باقىلاۋ بولا ما، جوق پا؟ جەر قازاقستان ازاماتتارىنا ساتىلا ما؟ جوق، ساتۋ مەن جالعا بەرۋگە مۇلدە تيىم سالامىز با؟ قازاق ءوز جەرىنىڭ پايداسىن قاشان، قالاي كورەدى؟ قايتكەندە كورەدى؟ قوس ازاماتتىعى بار اناۋ الپاۋىتتاردان قاسيەتتى جەرىمىزدى قالاي قۇتقارىپ قالامىز؟ جەرى كەڭ قازاق جەرىنە نەگە سىيماي، سىيىسا الماي ءجۇر؟ سۇراق كوپ. «Abai.kz» جەر تاقىرىبىنا قايتىپ ورالدى.

داۋرەن قۋات

Abai.kz