رەسەي مەن باتىس الەمى اراسىندا جاڭا قىرعي-قاباق سوعىس باستالدى. ولاي دەپ تۇجىرىم جاساۋعا تولىق نەگىز بار. ءتىپتى قىرعي-قاباق سوعىستىڭ العىشارتتارى دا جوق ەمەس. سانكتسيالار، جاپپاي قارۋلانۋ، قارۋدىڭ جاڭا تۇرلەرى، ديپلوماتتاردى ەلدەن شىعارۋ، ايماقتىق اسكەري قاقتىعىستارعا ارالاسۋ، اسكەري بلوكتاردى كۇشەيتۋ. ايتا بەرسە كوپ.

اقش بيلىگىنە بايدەن كەلگەلى رەسەيگە قارسى ۆاشينگتون قاتاڭ پوزيتسيانى ۇستانىپ كەلەدى. بايدەن ماسكەۋدىڭ ەركەلىگىن ەندى كوتەرمەيتىنىن انىق جەتكىزدى. ونى ءار سوزىندە قايتالاپ، سانكتسيالارمەن شەگەلەپ، بەكىتىپ كەلەدى. الەكسەي ناۆالنىي ىسىنە قاتىستى بىرنەشە مارتە سانكتسيالار جاريالادى. الايدا سانكتسيانىڭ ەڭ ۇلكەنى حاكەرلىك شابۋىلعا بايلانىستى جانە سايلاۋ پروتسەسىنە ارالاسۋعا قاتىستى سالىندى. وندا اقش جەكە تۇلعالاردى سانكتسيالىق سوققىنىڭ استىنا الۋمەن قاتار، رەسەيدىڭ مەملەكەتتىك قارازىن ساتىپ الۋعا تىيىم سالىپ، 10 رەسەي ديپلوماتىن ەلدەن شىعاردى. ولارعا تىڭشىلىق جاسادى دەگەن ايىپ تاعىلدى. بۇل رەسمي كرەملدى ەسەڭگىرەتىپ تاستاعانى انىق.

كرەمل قارسى جاۋاپ رەتىندە اقشتىڭ 10 ديپلوماتىن ەلدەن شىعارماق. ارينە بۇل ەكى ەل اراسىنداعى قاتىناستى سۋىتپاسا، جىلىتپاسى بەلگىلى. بايدەن كومانداسى "سولتۇستىك اعىم - 2" گاز قۇبىرىنا سانكتسيانى كۇشەيتۋدى تالقىلاپ جاتىر.

ماسكەۋ تەك قانا اقش-پەن جاعا جىرتىسىپ جاتقان جوق. رەسەيدىڭ اگرەسسيالىق ساياساتىن قاتاڭ ايىپتاپ، وعان قارسى وتكىر جاۋاپ قاتقانداردىڭ ءبىرى چەحيا بولدى. چەحيا رەسەي ەلشىلىگىندەگى 18 ديپلوماتتى ەلدەن شىعارىپ تاستادى. وعان نەگىز دە جوق ەمەس. ولارعا تىڭشىلىق جاسادى، قۇپيا قۇجاتتاردى يەمدەنبەك بولدى دەگەن ايىپ تاعىلدى. ءتىپتى رەسەيدىڭ ارنايى بارلاۋ قىزمەتى چەحيا جەرىندە جارىلىس ۇيىمداستىرىلعانى دا انىقتالدى. وقيعا بىلاي بولعان. 2014 جىلى 16 قازاندا جانە 3 جەلتوقساندا چەحيانىڭ ۆربەتيتسە قالاسىندا وق-ءدارى ساقتالعان قويمادا ەكى جارىلىس بولادى. ءبىر قويمادا 100 توننا، ەكىنشىسىندە 7000 توننا وق-ءدارى بولعان. جارىلىستىڭ جويقىندىعى سونشالىق، قويمالار ورنالاسقان اۋداندى سىلكىندىرىپ جىبەرگەن، 2 ادام قازا تاپقان. باستاپقىدا جارىلىس قويماداعى قاۋىپسىزدىك شارالارى ساقتالماعاندىقتان ورىن الدى دەگەن بولجام ايتىلدى. الايدا تەكسەرۋشىلەر تاراپىنان «قالايشا ەكى قويمادا اراعا ەكى اي سالىپ جارىلىس بولدى جانە وندا ساقتالعان زىمىراندار الىس قاشىقتىققا جەتەتىن زىمىراندار ەدى»، - دەگەن كۇدىك تۋىندايدى. كوپ ۇزاماي جارىلىسقا رەسەيلىك بارلاۋ قىزمەتىنىڭ ازاماتتارىنىڭ قاتىسى بارى انىقتالدى.

چەحيا قاۋىپسىزدىك ورگاندارى جارىلىسقا رەسەيدىڭ بارلاۋ باسقارماسىنىڭ بارلاۋشىلارى اناتولي چەپيگا مەن الەكساندر ميشكيننىڭ قاتىسى بار دەپ وتىر. ولار قويماعا كىرۋ ءۇشىن رۇقساتنامادا اتتارىن رۋسلان بوشيروۆ پەن الەكساندر پەتروۆ دەپ جازدىرعان. ال چەحياعا نيكولاي پوپ جانە رۋسلان تاباروۆ دەگەن پاسپورتپەن كىرگەن. وسىلايشا ولار وزدەرىنىڭ شىنايى ەسىمدەرىن جاسىرعان. بۇل تۋرالى 17 ساۋىردەگى پرەسس-كونفەرەنتسيا بارىسىندا چەحيانىڭ پرەمەر-ءمينيسترى اندرەي بابيش حابارلادى.

بۇل ايىپتاۋلاردى نەگىزسىز دەپ تاپقان ماسكەۋ پراگاعا قارسى جاۋاپ رەتىندە رەسەيدەگى چەحيا ەلشىلىگىنەن 20 ديپلوماتتى ەلدەن شىعارۋعا شەشىم قابىلدادى. دەمەك رەسەيدەگى چەح ەلشىلىگىندە بار-جوعى 5 ديپلومات قانا قالدى دەگەن ءسوز. پراگا بۇل ارەكەتتى اقىلعا قونىمسىز دەپ ساناپ، مامىر ايىنىڭ سوڭىنا دەيىن تاعى 63 رەسەيلىك ديپلوماتتى ەلدەن شىعارۋدى جوسپارلاپ وتىر. ءتىپتى رەسەيمەن اراداعى دوستىق كەلىسىمىن ءۇزىپ، رەسەيلىك ستۋدەنتتەردى قابىلداۋدان باس تارتاتىنىن دا ايتۋدا. كرەمل ءوز كەزەگىندە چەح سىراسىن ساتىپ الۋعا تىيىم سالماق. الەمدە سپيرتتىك ىشىمدىكتى قولدانۋدان كوش باسىنداعى ەلدەردىڭ ءبىرى سانالاتىن رەسەي نارىعىندا چەح سىراسى تانىمالدىققا يە.

چەحيانى ناتو-داعى وداقتاستارى قولدادى. پولشا رەسەيدىڭ 3 ديپلوماتىن، لاتۆيا 2 ديپلوماتى، ال ليتۆا مەن ەستونيا ءوز ەلدەرىنەن 1 رەسەيلىك ديپلوماتتى قايتارۋدا. بۇل ارەكەتكە ماسكەۋ جاۋاپ بەرىپ، ءار ەلدەن قانشا ديپلومات شىعارىلسا، سول ەلدىڭ ەلشىلىگىنەن سونشا ديپلوماتتى قايتارىپ جاتىر.

باتىس پەن رەسەي اراسىنداعى قاقتىعىس كۇشەيىپ كەلەدى. ءپۋتيننىڭ 21 ساۋىردەگى جولداۋىندا "ءبىز الەمدىك قاۋىمداستىقتىڭ بارلىق قاتىسۋشىلارىمەن جاقسى قاتىناس ۇستانعىمىز كەلەدى. الايدا ءبىز شىنايى تۇرعىدان نە بولىپ جاتقانىن كورىپ وتىرمىز. رەسەيدى ەش سەبەپسىز اندا دا، مۇندا دا كىنالاپ، سوقتىعىپ جاتىر. ولاردىڭ ماڭىندا شەرحاننىڭ ماڭىنا جينالعان تاباكي سىندى "شاكالدار" قاپتاپ ءجۇر. تۋرا كيپلينگتىڭ ەرتەگىسىندەگىدەي، باسشىسىنا جاعىنۋ ءۇشىن وزگەنى كىنالاپ جاتىر. كيپلينگ ۇلى جازۋشى بولعان" دەگەن سوزدەردى ايتۋى باتىسپەن جاقسى قاتىناس ورناتۋعا نيەتتى ەمەستىگىن اڭعارتادى. اقش ەندى رەسەيدىڭ ەركەلىگى مەن سوتقارلىعىن كوتەرمەيدى. وعان سالىنعان سانكتسيالار، شىعارىلعان ديپلوماتتار دالەل. رەسەيدىڭ دوسى جوق، ال جاقىن ارادا وداقتاسى دا قالماۋى مۇمكىن. باتىپ بارا جاتقان كەمەدەن قاشقاندار عانا قۇتىلادى ەمەس پە؟!

اقش ورتالىق ازيا ەلدەرىنە C5+1 فورماتىن جانداندىرۋدى ۇسىنۋى، اقش ەلشىسىنىڭ رەسەيگە سالىنعان سانكتسيانىڭ كەرى اسەرىنەن قازاقستاندى قورعاۋعا ارەكەتتەنىپ جاتقاندىعى ءبىزدىڭ بيلىككە دە ۇلگەن سيگنال. رەسەيدىڭ وداقتاستارى ماسكەۋدەن ىرگەنى الىس سالۋ كەرەكتىگىن ءتۇسىنىپ كەلەدى. ويتكەنى اگرەسسورعا وداقتاس بولۋ، اگرەسسيانى جاقتاۋ.

كا مىرزا

Abai.kz