سىرىم دات. اتتەستاتسيانىڭ استارى
قازاق ەلىندە ماماندار مەن قىزمەتكەرلەردى اتتەستاتسيالاۋ ناۋقانى ۇدەي ءتۇستى. بۇرىن اۋىق-اۋىق مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەر ءوتىپ تۇراتىن، بىراق ءوتتى دەگەنى بولماسا، جىلىنا قىرىق قۇراۋ جامالاتىن زاڭداردىڭ بىرقاتارىن جاتتاعانسىپ، پارالاتىپ وتە شىعاتىن. وتكەنىنىڭ ءوزى نە ءۇشىن ەكەنى بەلگىسىز، سونىڭ ناتيجەسىندە مەملەكەتتىك قىزمەتتىڭ جاقسارعان سىقپىتى بايقالماي-اق قويعان.
بۇعان مۇعالىمدەردى اتتەستاتسيالاۋ، داۋاگەرلەردى (دارىگە قاتىستىرماي، اق حالاتتىلاردى وسىلاي ابزالداعان ءجون بولار - مەديكتەر) اتتەستاتسيالاۋ دەگەن ناۋقان قىزا ءتۇستى. ەندى كەلىپ، نۇرسۇلتان نازارباەۆ «قازاقستان رەسپۋبليكاسى قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ قىزمەتكەرلەرىن كەزەكتەن تىس اتتەستاتتاۋدى وتكىزۋ تۋرالى» جارلىققا قول قويدى. پرەزيدەنتتىڭ جارلىعىنا سايكەس، بارلىق قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ جەكە (وسىنى «جاندى» دەگەن دۇرىس بولار ەدى) قۇرامىنان 110 مىڭعا جۋىق ادام اتتەستاتتاۋدان وتپەك. سىناق ءۇش كەزەڭگە ءبولىنىپ، جىلدىڭ اياعىندا قورتىندىسى شىعارىلاتىنى جونىندە ەرەجە دە بەكىتىلىپتى. بۇل اتتەستاتتاۋدىڭ تۇپكى ماقساتى نە؟ قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىن كادرلىق تۇرعىدا تازالاۋ ما، الدە مۇددەلى كلانداردىڭ كۇشتەۋ قۇرىلىمدارىنا ىقپالىن ارتتىرۋ ما؟ ول جاعى استىرتىن جايت.
قازاق ەلىندە ماماندار مەن قىزمەتكەرلەردى اتتەستاتسيالاۋ ناۋقانى ۇدەي ءتۇستى. بۇرىن اۋىق-اۋىق مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەر ءوتىپ تۇراتىن، بىراق ءوتتى دەگەنى بولماسا، جىلىنا قىرىق قۇراۋ جامالاتىن زاڭداردىڭ بىرقاتارىن جاتتاعانسىپ، پارالاتىپ وتە شىعاتىن. وتكەنىنىڭ ءوزى نە ءۇشىن ەكەنى بەلگىسىز، سونىڭ ناتيجەسىندە مەملەكەتتىك قىزمەتتىڭ جاقسارعان سىقپىتى بايقالماي-اق قويعان.
بۇعان مۇعالىمدەردى اتتەستاتسيالاۋ، داۋاگەرلەردى (دارىگە قاتىستىرماي، اق حالاتتىلاردى وسىلاي ابزالداعان ءجون بولار - مەديكتەر) اتتەستاتسيالاۋ دەگەن ناۋقان قىزا ءتۇستى. ەندى كەلىپ، نۇرسۇلتان نازارباەۆ «قازاقستان رەسپۋبليكاسى قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ قىزمەتكەرلەرىن كەزەكتەن تىس اتتەستاتتاۋدى وتكىزۋ تۋرالى» جارلىققا قول قويدى. پرەزيدەنتتىڭ جارلىعىنا سايكەس، بارلىق قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ جەكە (وسىنى «جاندى» دەگەن دۇرىس بولار ەدى) قۇرامىنان 110 مىڭعا جۋىق ادام اتتەستاتتاۋدان وتپەك. سىناق ءۇش كەزەڭگە ءبولىنىپ، جىلدىڭ اياعىندا قورتىندىسى شىعارىلاتىنى جونىندە ەرەجە دە بەكىتىلىپتى. بۇل اتتەستاتتاۋدىڭ تۇپكى ماقساتى نە؟ قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىن كادرلىق تۇرعىدا تازالاۋ ما، الدە مۇددەلى كلانداردىڭ كۇشتەۋ قۇرىلىمدارىنا ىقپالىن ارتتىرۋ ما؟ ول جاعى استىرتىن جايت.
ءبىزدىڭ ايتقىمىز كەلىپ وتىرعانى - وسىنىڭ قانشالىقتى ءتيىمدى ەكەنىن پايىمداۋ. شىن مانىندە قولدارىندا كۇرەكتەي ديپلومدارى بار مامانداردى اۋىق-اۋىق تەكسەرۋ - مەملەكەتتىڭ مامان دايارلاۋ مەن ونى ىرىكتەيتىن ءوز جۇيەسىنە دەگەن سەنىمسىزدىگىنەن شىعادى. جارايدى، بىرقاتار كەزدەيسوق «كوكسوققانداردى» شىعارۋدىڭ ءجونى وسى دەيىك، بىراق ولار سۇزگىدەن توگىلەتىن سۋ سەكىلدى ەشقاشان كوزگە تۇسكەن ەمەس. ولار قاشان دا جولىن تاۋىپ، تالاي سۇزگىدەن ءوتىپ كەلەدى. ونىڭ ۇستىنە ءبىزدىڭ ەلدەگى قىزمەت ەتۋ جۇيەسى اسا مۇقيات قالىپتاسىپ، دامىعان كوررۋپتسيالىق، پاراقورلىق جۇيەنىڭ سالدارى ەكەنى بەلگىلى. ونى مامانداردىڭ زاڭ بىلەتىندىگىمەن نەمەسە بىلمەيتىندىگىمەن تازارتۋ، بىلىكتەرىن بيىكتەتۋ استە مۇمكىن ەمەس،ءتىپتى، ەرىككەننىڭ ەرمەگى دەرلىك كۇلكىلى وقيعا.
ماسەلەن، مۇعالىمدەردى اتەستاتسيالايتىن ءبىلىم سالاسىنىڭ «شەنەۋشىلەرى» (شەنەۋنىك دەگەننەن گورى، قازاقى ءسوز عوي) وزدەرى لايىقتاپ العان پاراقورلىق جۇيەمەن ىستەرىن «تاپ-تۇيناقتاي» ەتىپ وتىرعانى جاسىرىن ەمەس. وسىلايشا، «اتەشتاتسيادان» وتكىزۋدىڭ شامامەن ۇستاز ءۇشىن قۇنى ءبىر ايلىقتىڭ و جاق-بۇ جاعى. مەديكتەر تۋرالى دا سولاي ايتساق، كۇناھار بولمايمىز. سەبەبى، تەكسەرەتىن جوعارعى جاق بولسا، «جوعارعى جاقتىڭ دا» جوعارعى جاعى بار ەكەنى بەلگىلى. ەندەشە الگى قوقاڭداعان «اتەشتاتسيا» نە ءۇشىن، كىم ءۇشىن؟ مەملەكەتتىك قىزمەتتىڭ ءمانى ازايعان ارەكەتتىڭ دالباسا كورىنىس ەمەس پە؟
ەگەر دە بيلىكتىڭ ۇشار باسى امان-ەسەن ادىلەتپەن جاساقتالىپ، حالىقتىڭ باقىلاۋىندا بولسا - ءبىر ءسارى، ءبىرىن ءبىرى باقىلايتىن شەنەۋشىلەر مەن قاناۋشىلار قانداي اتتەستاتسيا وتكىزىپ قارىق قىلماق؟ الدە بۇل - سالىقتى دا جەكەشەلەندىرۋدىڭ ءبىر كورىنىسى مە؟
كەز كەلگەن ارەكەتتىڭ ءمانى - سول ۇدەرىستىڭ شىنايى جۇرۋىندە ەكەنىن ەسكەرسەك، ءبىزدىڭ ەلدەگى قايبىر ناۋقان ءوزىنىڭ شىنايىلىعىن كورسەتكەنى ەسىمىزدە بولماي تۇر. الگى مۇعالىمدەر مەن ونىڭ باسشىلارى سايلاۋ ناۋقانىنا قاتىسىپ، نەبىر قيتۇرقى ۇدەرىستىڭ كەيىپكەرلەرى مەن قاھارماندارىنا اينالعالى قاشان؟! ولاردى ورنىنان قوزعاپ، اتتەستاتسيانىڭ ورنىنا اتەشتاتسيا وتكىزبەۋگە كەپىلدىك بار ما؟! سول سەكىلدى قۇقىقشىلاردى شە؟ مەديكتەردى دە...
«اباي-اقپارات»
