قوعام بەلسەندىسى ساناۆار زاكيروۆا قازاقستان ۇكىمەتى «ەلەكتروندى ۇكىمەت» (eGov) پلاتفورماسىن جاساۋ ماقساتىندا رەسەيدىڭ سبەر كومپانيالار توبىمەن مەموراندۋمعا قول قويعانى ءۇشىن ۇكىمەت باسشىسى اسقار ءماميندى سوتقا بەرىپتى.  بۇل تۋرالى ساناۆار زاكيروۆانىڭ ءوزى Facebook-تەگى جەكە پاراقشاسىندا جازدى.

«قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەمەر-ءمينيسترى اسقار ءماميننىڭ قازاقستاننىڭ تسيفرلىق ترانسفورماتسياسى بويىنشا جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋ سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىق تۋرالى سبەر كومپانيالار توبىنىڭ باسشىسى گەرمان گرەفپەن مەموراندۋمعا قول قويۋىن زاڭسىز دەپ تانۋ تۋرالى شاعىم ءتۇسىردىم»، - دەپ جازىپتى.

ال نۇر-سۇلتان قالالىق مامانداندىرىلعان اۋدانارالىق اكىمشىلىك سوتقا جولدانعان شاعىمدا:

«03.09.2021 جىلى شىعىس ەكونوميكالىق فورۋمى اياسىندا قر پرەمەر-ءمينيسترى اسقار مامين مەن سبەر كومپانيالار توبىنىڭ باسشىسى گەرمان گرەف قازاقستاننىڭ تسيفرلىق ترانسفورماتسياسى بويىنشا جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋ سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىق تۋرالى، تسيفرلاندىرۋدىڭ پلاتفورمالىق مودەلى مەن  Data-Driven Government تۋرالى مەموراندۋمعا قول قويعان ەدى.

اتالعان قۇجات قازاقستاندا GovTech تسيفرلىق پلاتفورماسىن ەنگىزۋ بويىنشا ارىپتەستىكتىڭ نەگىزگى تاسىلدەرىن، مەملەكەتتىك باسقارۋداعى تسيفرلىق ترانسفورماتسيا مەن رەينجينەرينگتى، مالىمەتتەردى تالداۋ ادىستەرى مەن جاساندى ينتەللەكتتى قولدانۋدى قامتىعان. تسيفرلىق ارحيتەكتۋرانىڭ بۇل پلاتفورمالىق مولدەلى حالىققا مەملەكەتتىك قىزمەت كورسەتۋدىڭ ءتيىمدىلى مەن جىلدامدىعىن ارتتىرادى.

قر پرەمەر-ءمينيسترى اسقار مامين مەن سبەر كومپانيالار توبىنىڭ باسشىسى گەرمان گرەف قول قويعان قازاقستاننىڭ تسيفرلىق ترانسفورماتسياسى بويىنشا جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋ تۋرالى مەموراندۋمدى قر كونستيتۋتسياسىنا قايشى جانە قر ازاماتتارىنىڭ قاۋىپسىزدىگىنە قاتەر توندىرەدى دەپ ەسەپتەيمىن»، - دەپ جازىلعان.

ءبىز ساناۆار زاكيروۆاعا حابارلاستىق. ءىستىڭ ءمان-جايىن سۇراپ بىلدىك.

بۇل سبەر-مەن ەمەس، رەسەي بيلىگىمەن جاسالعان كەلىسىم

ساناۆار زاكيروۆا:

- بىرىنشىدەن، قانداي دا ءبىر كەلىسىمگە قول قوياردان بۇرىن، ولار اۋەلى قاراپايىم ازاماتتاردىڭ، قوعامنىڭ ويىن بىلدىرەتىن قانداي دا ءبىر قوعامدىق ۇيىمداردىڭ پىكىرىن سۇراۋى كەرەك ەدى. ال ءبىز بۇل جايدى مەموراندۋمعا قول قويعان كۇنى بىراق بىلدىك. ەندى اينالاسى 5-6 ايدىڭ ىشىندە كەلىسىمگە قول قويادى دا، ودان ءارى ولار (سبەر-رەد.) بارلىق مۇراعاتتار بازاسىن قايتا جاساپ شىعاتىن بولادى.

بىزدە مەملەكەتتىك قىزمەت تۇرلەرىن كورسەتەتىن 400-گە جۋىق پلاتفورما بولسا، سونىڭ بارلىعىن سبەر-گە بەرەمىز. ولار ونى قايتا جاساپ شىعادى، سوسىن ول پلاتفورمالاردىڭ ءارى قاراي جۇمىس ىستەۋىن قاداعالاپ، قىزمەت كورسەتەتىن بولادى.  بۇل نەنى بىلدىرەدى؟ ءبىز ءوزڭمىزدىڭ بارلىق اقپاراتتىق جۇيەمىزدى، بارلىق قۇجاتتامالارىمىزدى سبەر-ءدىڭ باقىلاۋىنا وتكىزىپ بەرەمىز دەگەن ءسوز.

قاراپايىم، سوت جۇيەسىن الىپ قاراڭىزشى، ازاماتتار سوتقا شاعىم تۇسىرەدى، ءارتۇرلى سيپاتتاعى قۇجاتتارىن وتكىزەدى. سول سەكىلدى، eGov ەلەكتروندى پورتالى ارقىلى ءبىز ءارتۇرلى قۇجاتارىمىزدى الامىز. ەندى سبەر وسىنىڭ بارلىعىنا قول جەتكىزگەلى وتىر. ول قۇجاتتاردىڭ بارلىعى قۇپيا بولۋى كەرەك. سبەر ەلەكتروندى ۇكىمەت باعدارلاماسىن جاسايدى دەلىك. سوسىن شە؟ الگى جاساعان باعدارلاماسى دۇرىس ىستەمەي قالسا، ءبىزدىڭ ۇكىمەت تاعى سول سبەر-گە جۇگىنەدى. ولار ونى قايتا ىسكە قوسادى. سول كەزدە ولار ءبارىبىر بارلىق اقپاراتقا قول جەتكىزەتىن بولادى.

گەرمان گرەف ەشقانداي دا اقپاراتتىڭ جارياعا شىعىپ كەتپەۋىنە كەپىلدىك بەرەتىنىن ايتادى.  حوش دەلىك. بىراق، ول قازاقستاننىڭ ەلەكتروندى ۇكىمەت باعدارلاماسىن ءوزى جاسامايدى عوي. ونىڭ كومانداسىندا ەڭ جوق دەگەندە جۇزگە تارتا ادام بولادى. گەرمان گرەف ول ءجۇز ادامعا كەپىلدىك بەرە مە؟ جوق!

ەكىنشىدەن، ەگەر الدا-جالدا ەكى ەل اراسى ۋشىعا قالسا، ولار ءبىزدىڭ بۇكىل جۇيەمىزدى بۇعاتتاي الادى. سوسىن ناعىز كوللاپس بولادى. ويتكەنى، ءبىزدىڭ ۇكىمەت وعان قارسى تۇك ىستەي الماي قالادى.

سبەر-ءدىڭ 51 پايىزى رەسەي بيلىگىنە تيەسىلى. سوندا ءبىز، كەلىسىمدى سبەر-مەن ەمەس، رەسەي بيلىگىمەن جاساسىپ وتىرمىز. ءبىز ءوز ەركىمىزبەن بوتەن مەملەكەتكە ەلەكتورندىق جۇيەمىزدى تاپسىرىپ بەرىپ وتىرمىز. بىزدە بار 400 پلاتفورمانى جاڭاعى شەت مەملەكەتكە ءوزارا ينتەگراتسيا اياسىندا دەپ، ءوز ەركىمىزبەن بەرە سالماقپىز. ولار ءبىزدىڭ نە ىستەپ، نە قويىپ جاتقانىمىزدىڭ بارلىعىنا قول جەتكىزەدى. بۇل دۇرىس ەمەس!

2016 جىلى جەر داۋى كەزىندە دە وسىنداي جاعداي بولعان. اقىرى نە بولدى؟ حالىق نارازىلىعىنا ۇلاستى. كەيىن بۇل ماسەلەنى توقتاتىپ قويدى (موراتوري جاريالاپ).

مەنىڭشە، ءدال وسى سبەر-مەن كەلىسىمدى دە ءبىز وسىلاي توقتاتىپ تۇرساق، بۇل ءبىز ءۇشىن دۇرىس شەشىم بولار ەدى. ويتكەنى، ءبىزدىڭ بيلىكتىڭ بارلىق تارماعىندا «Nur Otan» پارتياسى. وپپوزيتسيانى بيلىككە جولاتپايدى. وسىنداي ولقىلىقتاردىڭ بولۋىنىڭ ءبىر سەبەبى دە وسى – وپپوزيتسيانىڭ جوقتىعى. ەگەر ءبىز بۇل مەموراندۋمدى 5-6 جىلعا شەگەرىپ تۇرساق، سول ۋاقىت ىشىندە قانداي دا ءبىر وپپوزيتسيالىق پارتيانى تىركەي الساق، وندا مۇلدە باسقاشا شەشىم قابىلدانار ما ەدى.

سوماسىنىڭ ءوزى باس اينالدىرارلىق. 500 ملن دوللار دەگەن تىم كوپ. وسىنىڭ ءبىر بولىگىن عانا ءبىزدىڭ ءىت ماماندارعا بەرەتىن بولسا، بىزدىكىلەردىڭ وزدەرى-اق جاساپ شىعار ەدى.

رەسەي مالىمدەمەلەرى – دونباسس ستسەناريىن مەڭزەيدى

نەگە رەسەي؟ ۋكراينامەن سوعىستان كەيىن رەسەيدىڭ بەدەلى ءتۇستى. رەسەي دۋماسى دەپۋتاتتارىنىڭ قازاقستانعا قاتىستى اقپاراتتىق شابۋىلى كوبەيدى. جيرينوۆسكيدەن باستاپ، ولار: «قازاقستان دەگەن مەملەكەت جوق»، «سولتۇستىك قازاقستان رەسەيدىڭ جەرى»، «قازاقستاننىڭ جەرى – رەسەيدىڭ سىيلىعى»، - دەگەن مالىمدەمەلەردى جيىلەتتى. وسىنىڭ ءوزى-اق  رەسەيدىڭ بىزگە دەگەن كوزقاراسىن بىلدىرەدى. ءتىپتى، دونباسس ستسەناريىن مەڭزەيدى.

وسىنداي شابۋىلداردى جاساي وتىرىپ، ولار قازاقستاندى ءوز ىقپالىندا ۇستاپ قالعىسى كەلەدى. بۇكىل الەمدىك قاۋىمداستىق رەسەيدىڭ قىرىمدى تارتىپ الۋى مەن دونباستا سوعىس اشۋىن قولدامايدى. رەسەي جالعىز قالدى. سوندىقتان، بەلارۋس پەن قازاقستاندى بار كۇشىن سالىپ، رەسەيمەن ينتەگراتسيالاۋدى كوزدەپ وتىر. قازاقستان ءۇشىن بۇل وتە قاۋىپتى.  ءبىز تاۋەلسىزدىكتى وڭايلىقپەن العان جوقپىز. قايتادان تاۋەلسىزدىكتى بەرىپ قويۋ – ولىممەن تەڭ. ەگەر ءبىز تاۋەلسىزدىگىمىزدەن ايىرىلساق – ءبىز ءوز ءتىلىمىزدى ولتىرەمىز، مادەنيەتىمىزدەن ايىرىلامىز. سوندىقتان، رەسەيمەن ينتەگراتسيا قازاقستان ءۇشىن وتە قاۋىپتى. بىزگە، ەڭ ءتيىمدىسى – تاۋەلسىز مەملەكەت بولا وتىرىپ، رەسەيمەن دە، قىتايمەن دە، اقش-پەن دە دوستىق قارىم-قاتىناستى ساقتاۋ.

سبەربانككە اقش سانكتسياسى سالىنعان ەكەن. دەمەك، قازاقستان ۇكىمەتى قازاقستاندى سوققىنىڭ استىندا قالدىرعالى وتىر دەگەن ءسوز. سانكتسيا سالىنعاندارمەن ارىپتەستىك جاساۋشىلار دا اۆتوماتتى تۇردە سانكتسيانىڭ زاردابىن تاراتاتىن بولادى. بۇل دەگەنىڭىز مامين ءبىزدى دە سانكتسياعا يتەرمەلەپ وتىر عوي. ءبىزدىڭ ەكونوميكا ونى كوتەرە مە؟ جوق!

رەفەرەندۋم كەرەك!

مەنىڭ شاعىمىمدى قابىلداماۋى دا مۇمكىن. ولار مەنىڭ ارىزىمدى تىركەدى. ەندى سوتتىڭ 5 كۇن ۋاقىتى بار. مەنىڭ شاعىمىمدى قاراۋدان باس تارتۋى دا مۇمكىن. جۇما كۇنى ءبىز سوت شاعىمدى قاراي ما، جوق پا، سونى بىلەمىز. ال شاعىمدى قابىلداپ، مەن سوتتا جەڭىلگەن كۇننىڭ وزىندە، مەن اپەلياتسياعا بەرەمىن. زاڭدا كورسەتىلگەن تارتىپپەن جۇرەمىن. سودان سوڭ، قوعامدىق ۇيىم قۇرسام دا، حالىققا بۇل شەشىمنىڭ زاڭسىز ەكەنىن تۇسىندىرۋمەن اينالىساتىن بولامىن. ەڭ قۇرىعاندا، بيلىكتەن بۇل ماسەلە بويىنشا رەفەرەندۋم وتكىزۋىن تالاپ ەتەمىن.

دايىنداعان نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz