كەشە رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتين «ۆالداي» پىكىرتالاس كلۋبىنىڭ پلەنارلىق سەسسياسىندا ءسوز الىپ، «تاليباندى» تىيىم سالىنعان ۇيىمدار قاتارىنان الىپ تاستاۋعا كۇش سالاتىنىن ايتتى.  «مۇنى اۋەلى بۇۇ قاۋىپسىزدىك كەڭەسى جاساۋى ءتيىس»، - دەدى پۋتين.

«سوعان ساي، ءبىز دە  «تاليباندى» تەرروريستىك ۇيىمدار تىزىمىنەن الىپ تاستاۋ تۋرالى شەشىم قابىلدايمىز. مەنىڭشە، ءبىز بۇعان بىرتە-بىرتە كەلە جاتىرمىز. رەسەيدىڭ ۇستانىمى – وسى باعىتقا قاراي ءجۇرۋ. ءبىز بۇل ۇيىمدى تەرروريستىك ۇيىمدار تىزىمىنە قوساردا قالاي شەشىم قابىلداساق، قازىر دە تىزىمنەن الىپ تاستاۋعا قاتىستى تۋرا سولاي شەشىم قابىلداۋىمىز كەرەك»، - دەپتى پۋتين.

بۇعان دەيىن پرەزيدەنت پۋتين اۋعانستانعا قاتىستى بىرنەشە مارتە مالىمدەمە جاساعان. رەسەي مەن قىتاي اۋعانستانداعى احۋالدىڭ تۇراقتالۋىنا مۇددەلى ەكەنىن، ءتىپتى، ەلدەگى قاۋىپسىزدىكتى قايتا ورناتۋعا كومەكتەسۋگە ءازىر ەكەنىن ايتقان.

ال 20 قازان كۇنى رەسەيدىڭ سىرتقى ىستەر ءمينيسترى سەرگەي لاۆروۆ «تاليبان» دەلەگاتسياسىن ماسكەۋدە قابىلداپ، كرەملدىڭ اۋعانىستانعا گۋمانيتارلىق كومەك جىبەرەتىنىن مالىمدەگەن.

«تاليبان» راديكالدى قوزعالىسى كوپتەگەن ەلدەردە، سونىڭ ىشىندە قازاقستاندا تەرروريستىك ۇيىم رەتىندە تانىلعان. بيىل 15 تامىزدا «تاليبان» اۋعانستان استاناسى كابۋلدى ۇرىسسىز باسىپ العان.  ال اۋعانستان پرەزيدەنتى اشراف عاني ەلدەن قاشىپ كەتكەن. ءسويتىپ، اۋعانستان ءىس جۇزىندە تالىپتەر باقىلاۋىنا كوشكەن.

باتىس ەلدەرى «تاليبان» بيلىگىن مويىندامايتىنىن مالىمدەدى. ال رەسەي بيلىگى رەسمي تۇردە مويىنداماعانمەن، «تاليبان» دەلەگاتسياسىن بىرنەشە مارتە ماسكەۋدە قابىلداپ، جيىن وتكىزدى. ال كەشە رەسەي پرەزيدەنتى  «تاليباندى» تىيىم سالىنعان ۇيىمدار قاتارىنان الىپ تاستاۋ كەرەكتىگىن مالىمدەدى.

ال قازاقستان بيلىگى قايتپەك؟

كۇنى كەشە قازاقستان پرەزيدەنتى اكىمشىلىگى جەتەكشىسىنىڭ ورىنباسارى داۋرەن اباەۆ «اشىق ديالوگ 2,0» باعدارلاماسىندا:

«تالىپتەر كورشى مەملەكەتتەردى جاۋلاپ الۋدى جوسپارلاپ وتىرعان جوق، سونىڭ ءوزى جاقسى. وسى تۇرعىدان العاندا، «تاليبانمەن» كەلىسسوز جۇرگىزۋ – ونى جاساماعاننان گورى الدەقايدا اقىلعا قونىمدى شەشىم»، - دەپ مالىمدەدى.

الگىندە قازاقستان پرەزيدەنتىنىڭ سىرتقى بايلانىستار بويىنشا ارنايى وكىلى ەرجان قازىحان كابۋلگە اتتاندى (17-18 قازان). كابۋلدە قازاقستان دەلەگاتسياسى تالىبتەرمەن كەزدەسىپ، تاراپتار اراسىندا ارنايى كەلىسسوزدەر ءوتتى. كەلىسسوزدەر گۋمانيتارلىق كومەك كورسەتۋ جانە قاۋىپسىزدىك ماسەلەسى اياسىندا ءوربىدى.

قازاقستاننىڭ تالىبتەرمەن كەزدەسۋ وتكىزەتىنى ۋاقىت ەنشىسىندە بولاتىن. ەرتە مە، كەش پە مۇنداي فورماتتاعى كەزدەسۋلەر بولاتىنى انىق ەدى. وعان قالىپتاسقان گەوساياسي شىندىق يتەرمەلەپ وتىر. اۋعانستانداعى جاڭا بيلىكپەن قاتىناس ورناتۋعا قاتىستى بىرنەشە مارتە بيىك مىنبەردەن دە ايتىلدى. ول اۋعانستانداعى ەتنيكالىق قازاقتاردى ەلگە كوشىرۋ، ورتالىق ازياداعى قاۋىپسىزدىك ماسەلەسى مەن ەسىرتكى تاسىمالىن ازايتۋ جانە ءوزارا ارىپتەستىك ارقىلى ايماقتىق تۇراقتىلىقتى قالىپتاستىرۋ ءۇشىن قاجەت بولاتىن.

ال 8 قىركۇيەك كۇنى قاسىم-جومارت توقاەۆ قازاقستاننىڭ اۋعانستانعا قاتىستى ۇستانىمىن ايتتى:

«اۋعانستانداعى كۇردەلى داعدارىس جاعدايىندا قازاقستاننىڭ پراگماتيكالىق سىرتقى ساياساتى ماڭىزدى بولىپ وتىر. سوعىستان توز-توزى شىققان بۇل ەلمەن ورتاق شەكارامىز بولماسا دا، الماتى مەن كابۋلدىڭ اراسى ۇشاقپەن ءبىر-اق ساعاتتىق جەر.

مەن تمد، ەۋروپالىق وداق جانە تاياۋ شىعىستاعى ارىپتەستەرىممەن تىعىز بايلانىستا وتىرمىن. ەگەر سىزدەردىڭ مەملەكەتتەرىڭىز بەن ۇكىمەتتەرىڭىزدىڭ باسشىلارى نيەت بىلدىرسە، ولارمەن وي-پىكىر الماسۋعا ارقاشان دايىنمىن.

ازىرگە اۋعانستانداعى دۇربەلەڭ وڭىرلىك قاۋىپسىزدىك پروبلەمالارىنا نازار اۋدارتىپ تۇر. قازاقستان زورلىق-زومبىلىقتىڭ، زاڭسىز ەسىرتكى اينالىمىنىڭ جانە اۋعانستاننان تىس جەرلەرگە باقىلاۋسىز كوشىپ كەتۋدىڭ الدىن الۋ ماقساتىندا بۇل ەلمەن ىنتىماقتاستىق ورناتۋعا دايىن.

تالىپتەر ءبىرتۇتاس، ينكليۋزيۆتى جانە وكىلەتتى ۇلتتىق ۇكىمەت قالىپتاستىرىپ، وزدەرىنىڭ، شىن مانىندە، بايسالدى پوزيتسيا ۇستاناتىنىن جانە كەلىسسوزدەرگە بەيىلدى ەكەنىن دالەلدەيدى دەپ ۇمىتتەنەمىن.

قازاقستان اۋعانستاننىڭ ءوز ىشىندە جانە كورشىلەرىمەن تاتۋ-ءتاتتى، بەيبىتشىلىكتە ءومىر سۇرەتىن تۇراقتى، ەگەمەن جانە ءبىرتۇتاس مەملەكەت بولعانىن قالايدى. ءبىز ءبىرىنشى كەزەكتە ەلدەگى قالىپتاسقان گۋمانيتارلىق قيىنشىلىقتاردى شەشۋ ءۇشىن جاڭا بيلىكپەن كونسترۋكتيۆتى ىسكەرلىك بايلانىستار ورناتۋعا دايىنبىز.

حالىقارالىق قوعامداستىق اۋعانستاندى قازىرگىدەي داعدارىس كەزىندە قيىنشىلىقتارمەن بەتپە-بەت قالدىرماۋى كەرەك.

كەرىسىنشە، ءبىز بولاشاقتا اۋعانستاننىڭ ەكونوميكالىق جانە ورنىقتى دامۋى ءۇشىن بارلىق ءىس-ارەكەتتەرىمىز بەن جوسپارلارىمىزدى جۇمىلدىرۋىمىز كەرەك»، - دەدى ول. بۇل الداعى تاڭدا قازاقستان بيلىگى اۋعانستانمەن قارىم-قاتىناس ورناتاتىنىن ايقىن كورسەتكەن مەسسەدج بولاتىن.

9 قىركۇيەك كۇنى اۋعانستاننان ارنايى بورت كەلدى. وندا 35 قانداس بار بولاتىن. بۇل اۋعانستانداعى بيلىكتى تالىبتەر باسىپ العاننان كەيىنگى العاشقى رەيس بولاتىن. قانداستار ارنايى تەكسەرىلىپ، ۆيرۋسقا قارسى تەكسەرىستەن ءوتىپ، بەلگىلەنگەن ورىندارعا ورنالاستىرىلدى. قانداستاردى اۋعانستاننان اكەلۋ ءۇشىن ءسوزسىز تالىبتەرمەن كەلىسسوز وتكىزۋ كەرەك بولعانى تۇسىنىكتى.

27 قىركۇيەك كۇنى قازاقستاننىڭ اۋعانستانداعى ەلشىسى ءالىمحان ەسەنگەلديەۆ كابۋلدا اۋعانستاننىڭ سىرتقى ىستەر ءمينيسترىنىڭ مىندەتىن اتقارۋشى ءامىر حان موتتاكيمەن كەزدەستى. ول تاليباننىڭ بەدەلدى مۇشەسى سانالادى.

«كەزدەسۋ بارىسىندا تاراپتار ەكى ەل اراسىنداعى ساۋدا قاتىناستارىن دامىتۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن اتاپ ءوتىپ، ساۋدا سالاسىنداعى ەكىجاقتى ىنتىماقتاستىقتى كەڭەيتۋگە ۋادەلەستى»، - دەپ مالىمدەدى تاليبان وكىلى Twitter پاراقشاسىندا.

قر سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى بۇل كەزدەسۋ تۋرالى ەشتەڭە حابارلاعان جوق. تەك كەزدەسۋ وتكەننەن كەيىن ارنايى اقپارات ورنالاستىردى.

سونان سوڭ، ەرجان قازىحان باستاعان توپ اۋعانستاننىڭ قازىرگى بيلىگىنىڭ تىزگىنىن ۇستاۋشى ابدۋل عاني بارادار جانە ءامىر حان مۋتتاكيمەن كەزدەستى. ەرجان قازىحان قازاقستان پرەزيدەنتىنىڭ تاپسىرماسى بويىنشا اۋعانستانعا 5 مىڭ توننا ۇندى كومەك رەتىندە جەتكىزگەنىن مالىمدەدى. سونىمەن قاتار، قازاقستاندىق ۆاكتسينا QazVac-تى دا جەتكىزۋ جاعىن ۇسىندى.

قازاقستان مەن اۋعانستان اراسىنداعى العاشقى كەزدەسۋ وسىلايشا قازاقستان تاراپىنان گۋمانيتارلىق كومەك كورسەتۋ، ال تالىبتەر تاراپىنان ورتالىق ازياعا تەررورلىق توپتاردى وتكىزبەيتىنى جايلى ۋادەمەن اياقتالدى. تاراپتار الداعى ۋاقىتتا بايلانىستى كەڭەيتۋدى جوسپارلاۋدا. بىراق شەشىمىن تاپپاعان سۇراقتار بار. ول قازاقستان «تاليبان بيلىگىن رەسمي مويىنداي ما» جانە «تاليباندى تەررورلىق توپتار تىزىمىنەن الىپ تاستاي ما» دەگەن ساۋالدار حاقىندا.

كا مىرزا

Abai.kz