رەسەي باسشىسى ۆلاديمير پۋتين كسرو-نىڭ ىدىراعانىنا قاتىستى كولەمدى سۇحبات بەردى. بيىل كسرو-نىڭ قۇلاعانىنا تۋرا نىڭ قۇلاعانىنا تۋرا 30 جىل. ول بۇل تاريحي ماڭىزدى وقيعانى ۇلكەن تراگەديا دەپ قابىلدايتىنىن جاسىرمايدى. «روسسيا-1» ارناسىناداعى «روسسيا. نوۆەيشايا يستوريا» اتتى فيلمدە وسى جايلى كەڭىنەن كوسىلە ايتىپتى.

«كسرو-نىڭ ىدىراۋى مەن ءۇشىن دە، كوپشىلىك حالىق ءۇشىن دە تراگەديا بولدى. كسرو-نىڭ ىدىراۋى دەگەنىمىز نە؟ بۇل دەگەنىمىز كسرو دەپ اتالعان تاريحي رەسەيدىڭ قۇلاۋى عوي», - دەيدى ول.

ءپۋتيننىڭ ويىنشا كسرو-نىڭ قۇلاۋى رەسەي ءۇشىن ۇلكەن شىعىندارعا اكەپ سوقتى. اتاپ ايتقاندا 40% تەرريتورياسىن جوعالتتى، ءدال وسىنداي ەكونوميكالىق كۇش پەن حالقىنان ايىرىلدى.

«ءبىز مۇلدە بولەك ەلگە اينالدىق. مىڭداعان جىلدار بويى قالىپتاسىپ، تۇزىلگەن يگىلىكتەردى جوعالتتىق»، - دەيدى پۋتين. ول وسىدان ون جىل بۇرىن ايتقان ءسوزىن سۇحبات بارىسىندا تاعى قايتالادى. ءبىر ساتتە 25 ملن ورىس ۇلتى وزگە ەلدەردىڭ تۇرعىندارى بولىپ شىعا كەلدى. ولار تاۋەلسىزدىك الىپ، ءوز الدىنا ەل بولعان مەملەكەتتەردىڭ قۇرامىندا قالدى دەيدى كرەمل باسشىسى.

«ولار ءۇشىن ارينە بۇل جاقسى شىعار، بىراق ءوز ەركىنەن تىس وزگە ەلدە قالعاندار ءۇشىن بۇل ارينە جامان. ولاردىڭ قايتىپ ورالۋىنا مۇمكىندىك بولمادى، تۋىستارىمەن قاۋىشا المادى. تۇراتىن ورىندارى دا، جۇمىستارى دا بولمادى. بۇل ەش اسىرەلەۋسىز ۇلكەن گۋمانيتارلىق تراگەديا ەدى»، - دەيدى پۋتين.

پۋتين كسرو-نىڭ ىدىراۋىنا قاتىستى سان مارتە ءوز ويىن بىلدىرگەن. 2005 جىلى ول فەدەرالدىق كەڭەس جيىنىندا كسرونىڭ ىدىراۋىن XX عاسىرداعى ەڭ ءىرى گەوساياسي اپات دەپ اتاعان ەدى. 2015 جىلى پۋتين: «كسرو-نىڭ ىدىراۋىنىڭ ناتيجەسىنە ورىس حالقى الەمدەگى ەڭ بولشەكتەنگەن، ءار ەلگە شاشىراعان ۇلت بولدى», - دەپ اتادى. 2019 جىلى «روسسيا زوۆەت!» اتتى فورۋمدا كسرونىڭ ىدىراۋ سەبەبىن ەل باسشىلارىنىڭ دارىنسىزدىعى، ەكونوميكالىق قاتە شەشىمدەر سالدارىنان بولدى دەپ جازدى. ول كسرو-نىڭ ىدىراۋى بالتىق ەلدەرىندەگى ۇلتتىق كوزقاراسقا بايلانىستى بولدى دەگەن ويدى جوققا شىعارادى. ال ميحايل گورباچەۆ بولسا رەسەي باسشىسىنىڭ بۇل پىكىرىمەن كەلىسپەي، وداقتىڭ قۇلاۋىنا تىكەلەي رەسپۋبليكالار اراسىنداعى قارىم-قاتىناس اسەت ەتتى دەيدى.

8 جەلتوقسان، 1991 جىلى بوريس ەلتسين، لەونيد كراۆچۋك، ستانيسلاۆ شۋشكەۆيچ بىرىگىپ، بەلوۆەج كەلىسىمىنە قول قويدى. بۇل كسرو اتتى الىپ حالىقتار تۇرمەسىنىڭ سوڭى بولاتىن. ال سول جىلى 25 جەلتوقساندا گورباچەۆ قىزمەتىن توقتاتىپ، قىزىل تۋ ءتۇسىرىلدى. وسىلايشا كسرو تاريح تابىتىنا تاستالدى.

پۋتين كسرو-نىڭ ىدىراۋىن رەسەيدىڭ تەرريتوريالاردى جوعالتۋى رەتىندە قابىلدايدى. 2020 جىلدىڭ 21 ماۋسىمىندا رەسەيلىك «روسسيا 1» ارناسىندا «رەسەي. كرەمل. پۋتين» ءفيلمى كورسەتىلدى. فيلمدە رەسەي باسشىسى ۆلاديمير پۋتين رەسەيدىڭ قازىرگى ساياساتى، كەڭەس وداعىنان كەيىنگى قالىپتاسۋ كەزەڭى جايلى وي قوزعايدى. ول كسرو كەزىندەگى ساياساتقا باعا بەرە وتىرىپ، رەسەي تەرريتورياسىنا قاتىستى دا وي ايتادى.

«كەڭەس وداعى قۇرىلعان كەزدە، وداقتان شىعۋ قۇقىعى جايلى جازىلدى، الايدا شىعۋ ءۇردىسى جازىلماعاندىقتان ۇلكەن سۇراق تۋىندايدى: ەگەر قانداي دا ءبىر ەل كەڭەس وداعىنا كىرگەن سوڭ وزىنە رەسەيدىڭ تاريحي جەرىنەن ۇلكەن اۋماعىن السا، ارتىنشا وداقتان شىققىسى كەلسە، وندا قانداي جەرمەن كىردى، سونداي جەرمەن شىقسىن. ورىس حالقىنىڭ سىيلىعىن وزىمەن بىرگە الا كەتتى. ونىڭ بىردە بىرەۋى جازىلمادى عوي. مەن ءبىزدىڭ كونستيتۋتسياعا وزگەرىس ەنگىزىپ جاتقانىمىزدى دۇرىس سانايمىن»، - دەدى پۋتين.

پۋتين رەسەي تاريحىندا كسرو-نى قايتا قالپىنا كەلتىرۋشى رەتىندە قالۋدى ارماندايتىنداي. ونىڭ گرۋزياعا باسقىنشىلىعى، ۋكرايناعا اگرەسسياسى، سىرتقى ساياساتتاعى ۇستانىمى سوعان مەڭزەيدى. ال ونداي كوزقاراستاعى رەسەي ارينە قازاقستان ءۇشىن دە قاۋىپتى.

اسحات قاسەنعالي

Abai.kz