كوررۋپتسيانىڭ كوكەسى – ساياسي كوررۋپتسيا!
پرەزيدەنت جەمقورلىققا قارسى كۇرەسكە ارنالعان كەزەكتى جيىن وتكىزدى. ونىڭ ايتقان سوزدەرىمەن كەلىسپەسكە لاج جوق. ءبارى دۇرىس. ءوز باسىما جەمقورلىقپەن كۇرەس قۇلاق ۇيرەنىپ، ابدەن جاۋىر بولعان جالپىلاما سوزدەر مەن ۇرانداردان ناقتى سالالار مەن مەكەمەلەرگە، وسى كەسەلگە جول بەرەتىن تەرىس شەشىمدەر جايىندا سىنشىل دا سىندارلى اڭگىمەگە كوشكەنى ۇنادى. نەگىزگى باعىت دۇرىس. ەندى ىقپالدى توپتار ارالاسىپ، جاقسى باستامالاردىڭ ارتىن سۇيىلتىپ جىبەرمەسە عانا بولعانى.
بىراق تا وسى جەمقورلىققا قاتىستى ايتىلماي قالعان بىرنەشە ماسەلە بار. سولاردى ءتىزىپ بەرەيىن.
بىرىنشىدەن، بىزدە ءبارى، سونىڭ ىشىندە، قىزمەت ساتىلادى. مەكتەپتەگى ەدەن جۋشىدان باستاپ اكىم مەن مينيستر، سۋديا مەن پروكۋرورعا دەيىنگى جۇمىسقا بارۋعا ىنتالانعان ادامدار سول ءۇشىن كىمدى جانە قانشا سومامەن ىنتالاندىرۋ كەرەك ەكەنىن بىلەدى! نەگە پرەزيدەنت وسىناۋ ماسقارا جايتتار تۋرالى اشىق ايتپايدى؟! «ەستۋشى مەملەكەت» باسشىسى ونداي اڭگىمەلەردەن قۇلاعدار بولۋى ءتيىس قوي.
تۇرمىستىق، قىزمەتتىك دەڭگەيدەگى وسى قۇبىجىق تا سوراقى ءداستۇردى جويماي، پاراقورلىقتى ەشقاشان جەڭە المايمىز!
ەكىنشىدەن، بىزدە ساياسي كوررۋپتسيا بار! ياعني، بيلىك بەلگىلى ءبىر قارسى توپتاردىڭ اۋزىن جابۋ ءۇشىن، ولارمەن كوررۋپتسيالىق قاتىناستارعا تۇسەدى. ماسەلەن، «ەلباسىن نەمەسە پرەزيدەنتتى سىناما، قالعان نارسەنى ايتا بەرىڭىز» دەگەن ءوزارا كەلىسىمگە كەلەدى. قاراپ وتىرساڭ، مىقتى، باتىل قايراتكەر، بىراق سىن ايتقاندا، جوعارىدا اتالعان ەكى تۇلعانى اتامايدى. وعان تاڭ قالىپ جاتقان ەشكىم دە جوق.
نەمەسە، ناقتى ساياسي پارتيالاردى پارلامەنتكە ەنگىزىپ، ءدال سونداي كەلىسىم ارقىلى ولاردىڭ اۋزىن جابۋ ساياسي كوررۋپتسيا ەمەس نە؟!
مۇنداي كوررۋپتسيا جەرگىلىكتى دەڭگەيدە دە وتە-موتە دامىعان. ول جاقتا قىزمەتتە وتىرعان اكىمگە تيىسپەۋ شارتى قويىلادى.
ۇشىنشىدەن، بەلگىلى ءبىر ماسەلە نە جەكە ادامعا قاتىستى پىكىردى ساتىپ الۋ دەگەن زاماناۋي قۇبىلىس پايدا بولدى! باق-تا عانا ەمەس، ينتەرنەت پەن الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى مەديا-تۇلعالار، توپتار، چاتتار، «جاعىمدى» دا «جاعىمسىز» كوممەنتاريلەر، لايكتار مەن ديزلايكتار دا كوتەرمە جانە بولشەكتى ساتىلىمعا قويىلعان! باعالارى مەن تاريفتەرى دە جاسىرىن ەمەس!
ءار مىقتىنىڭ، ونىڭ ىشىندە قالتاسى قالىڭ شەندىلەردىڭ، ءوز بلوگ-پۋلى، «ءوزبوتتارى» بار. قاجەت كەزىندە قوجايىنىن جەر مەن كوككە سىيعىزباي ماقتايدى، ال ونىڭ قارسىلاستارىن اعاش اتقا مىنگىزىپ، جەرمەن جەكسەن ەتىپ داتتايدى. «اقپاراتتىق شابۋىل» مەن «اقپاراتتىق قورعاۋ» دەگەن جاڭا جىمىسقى جانرلار دۇنيەگە كەلىپ، قوعامدىق وي-سانانى جاۋلاپ ءارى ۋلاپ جاتىر.
ونىڭ ءبارى «قوعامدىق پىكىر» رەتىندە ۇسىنىلادى، سولاي قابىلدانادى دا.
كەيدە بيلىكتىڭ ءوزى سول جاساندى پىكىرلەرگە الدانىپ قالادى دا، سۇمدىق مانيپۋلياتسيانىڭ قۇربانى بولعانىن سەزبەي، تەرىس شەشىم قابىلداپ جىبەرەدى.
ول قۇبىلىسقا مونيتورينگ جاساپ، اق پەن قاراسىن اجىراتىپ جاتقان ەشكىم جوق.
اڭقاۋ ەلگە – ارامزا بلوگەر، ەل دە سوعان سەنىپ قالادى. ءسويتىپ ءبىر ادام نە وقيعا تۋرالى ءتيىستى «قوعامدىق پىكىر» قالىپتاسادى.
ونىڭ ارتى نە بولىپ جاتقانىن كورىپ تە جاتىرمىز!
نە ىستەۋ كەرەك؟
ەكى جول بار.
العاشقىسى «ۇلكەن باستىق پارا الماسا، ونىڭ قول استىنداعى كىشى باستىق تا المايدى» دەگەن امبەباپ پرينتسيپكە سايادى! وسى تۇجىرىمدى ءبىزدىڭ مەملەكەتتە ورنىقتىرماي، ەشنارسە وزگەرمەيدى!
ەكىنشى ءجايتتى ءبىز وتىز جىل بويىنا ايتىپ كەلەمىز. قارعا قارعانىڭ كوزىن شۇقىمايدى! ءبىر شەنەۋنىك ەكىنشى شەنەۋىنىكتىڭ پاراقورلىعىن تەكسەردى دەگەن ءسوزدى ەستىسەم، كۇلكىم كەلەدى. سوندىقتان دا بىزگە بيلىك تارماقتارىنىڭ – زاڭ شىعارۋشى، اتقارۋشى جانە سوت - ءبىر-بىرىنەن تاۋەلسىزدىگى اۋاداي قاجەت! اكىم مەن مينيسترلەردىڭ سوڭىنان ماي شام الىپ، ءاربىر شەشىمى مەن قادامىن ءجىتى باقىلايتىن، كەرەك بولسا، تىرناق استىنان كىر ىزدەيتىن، سەكەمشىل پارلامەنت پەن ءماسليحاتتار بولۋى ءتيىس. ول ورگانداردا وپپوزيتسيا بولسا، نۇر ۇستىنە نۇر بولار ەدى! ادىلدىك ىزدەگەن ازاماتتار كىم كوپ پارا بەرسە، سونىڭ عانا ىعىنا جىعىلاتىن ەمەس، قارا قىلدى قاق جاراتىن ادىلەتشىل سوتقا جۇگىنۋى شارت! جەمقورلىقتىڭ ءاربىر فاكتىن جاريا ەتە الاتىن ەركىن ءباسپاسوز بولۋى كەرەك!
ادامزات كوررۋپتسياعا قارسى باسقا رەتسەپت ويلاپ تاپقان جوق ءالى!
ءامىرجان قوسان
Abai.kz
