جۋىردا تىلدەردى دامىتۋ جونىندەگى الدەبىر جيىندا قر ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى باقىتجان جۇماعۇلوۆ: «قازىر الەمدە جەدەل قارقىنمەن دامىپ جاتقان عىلىم، ءبىلىم، يننوۆاتسيا تۇگەل اعىلشىن تىلىندە سويلەيتىندىكتەن بالالارىمىزعا اعىلشىنشا ۇيرەتۋىمىز كەرەك. سونىمەن قاتار ورىس ءتىلىن دە ءبىلۋ ماڭىزدى، ويتكەنى توڭىرەگىمىزدە وسى تىلدە سويلەيتىن 200 ملن-نان استام حالىق بار»، - دەگەندى ايتىپ قالدى.
كەزىندە رەسەيدە ءبىراز جىلدار ءومىر ءسۇرىپ، تۇڭعىش بالام سوندا دۇنيەگە كەلگەندە ورىس دوستارىم: «ساسپا، بالاڭدى ورىسشا تاربيەلەسەڭ، اينىماعان ورىس بولادى»، - دەۋشi ەدi ميىعىنان كۇلىپ. ويتكەنi, كوشەدە، بالاباقشادا، مەكتەپتە قارىم-قاتىناس ءتىلى تەك ورىسشا بولعاندىقتان، ۇيدە بالامدى قازاقشا تاربيەلەيمiن دەۋ اقىماقتىق بولار ەدi. كەيىن اتامەكەنگە ورالعاندا دا سول رەسەيدەن قالىسىپ تۇرماعانىمىزعا كوزىم جەتتى.
ۇلى اعارتۋشى احمەت بايتۇرسىن­ۇلىنىڭ: «بالاڭدى ۇلشا تاربيەلەسەڭ ۇل بولادى، قۇلشا تاربيەلەسەڭ قۇل بولادى»، - دەگەن دانالىق ءسوزىن بۇگىنگى زامانعا لايىقتاپ: «بالاڭدى ورىسشا تاربيەلەسەڭ، ورىس بولادى» دەسەك تە ارتىق بولمايتىنداي.

جۋىردا تىلدەردى دامىتۋ جونىندەگى الدەبىر جيىندا قر ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى باقىتجان جۇماعۇلوۆ: «قازىر الەمدە جەدەل قارقىنمەن دامىپ جاتقان عىلىم، ءبىلىم، يننوۆاتسيا تۇگەل اعىلشىن تىلىندە سويلەيتىندىكتەن بالالارىمىزعا اعىلشىنشا ۇيرەتۋىمىز كەرەك. سونىمەن قاتار ورىس ءتىلىن دە ءبىلۋ ماڭىزدى، ويتكەنى توڭىرەگىمىزدە وسى تىلدە سويلەيتىن 200 ملن-نان استام حالىق بار»، - دەگەندى ايتىپ قالدى.
كەزىندە رەسەيدە ءبىراز جىلدار ءومىر ءسۇرىپ، تۇڭعىش بالام سوندا دۇنيەگە كەلگەندە ورىس دوستارىم: «ساسپا، بالاڭدى ورىسشا تاربيەلەسەڭ، اينىماعان ورىس بولادى»، - دەۋشi ەدi ميىعىنان كۇلىپ. ويتكەنi, كوشەدە، بالاباقشادا، مەكتەپتە قارىم-قاتىناس ءتىلى تەك ورىسشا بولعاندىقتان، ۇيدە بالامدى قازاقشا تاربيەلەيمiن دەۋ اقىماقتىق بولار ەدi. كەيىن اتامەكەنگە ورالعاندا دا سول رەسەيدەن قالىسىپ تۇرماعانىمىزعا كوزىم جەتتى.
ۇلى اعارتۋشى احمەت بايتۇرسىن­ۇلىنىڭ: «بالاڭدى ۇلشا تاربيەلەسەڭ ۇل بولادى، قۇلشا تاربيەلەسەڭ قۇل بولادى»، - دەگەن دانالىق ءسوزىن بۇگىنگى زامانعا لايىقتاپ: «بالاڭدى ورىسشا تاربيەلەسەڭ، ورىس بولادى» دەسەك تە ارتىق بولمايتىنداي.
بىلتىر ماسكەۋ قالالىق «قازاق تiلi» قوعامىنىڭ مۇشەسى ءابۋيسلام تۇرسىنباەۆتىڭ: «رەسەيدەگi ورىستار­دىڭ ءوزi بالالارىن بىزدە بiلiم دەڭگەيi تومەن دەپ باسقا تiلدە جاڭاشا وقىتۋ ءۇشiن جانىن سالىپ، باتىسقا، امەريكاعا جiبەرiپ جاتىر. ال قازاقتاردىڭ بالالارىن ورىسشا وقىتىپ، رەسەيگە جiبەرiپ جاتقانىنا تاڭعالامىن»، - دەگەنi ۇلكەن وي سالىپ ەدى. ءتىپتى جۇماعۇلوۆتىڭ ءوزى: «الەم دەڭگەيىندە عىلىم، ءبىلىم، يننوۆاتسيا ۇلكەن قارقىنمەن دامىپ جاتىر. ونىڭ ءبارى اعىلشىن تىلىندە»، - دەپ اشىق مويىنداپ وتىرعان جوق پا؟ الايدا ءمينيستردىڭ 200 ملن. ورىستى قايدان العانى بەلگىسىز. سوڭعى ساناق بويىنشا ولاردىڭ حالىق سانى بار-جوعى 110 ملن-دى عانا قۇرادى، قالعاندارىنىڭ ءوز تىلدەرى بار. ال جۇماعۇلوۆ مىرزا ايتقانداي، ورىس ءتىلىن ورىستاردىڭ بىزدەن كوپ بولعانى ءۇشىن عانا ۇيرەنەتىن بولساق، الدىمەن قىتاي ءتىلىن ۇيرەنۋ قيسىندى ەمەس پە؟
جۋىردا الماتىعا قىدىرىپ بارعانىمدا، ونى-مۇنى الۋعا بازارعا سوقتىم. كيىم ساتاتىن ساۋداگەر مەن سياقتى كوزى سىعىرايعان بىرەۋ ەكەن، ويىمدا ەشتەڭە جوق، قازاقشا سويلەپ، الار زاتىمدى سۇراسام، قاي تىلدە سويلەگەنىن بىلمەيمىن، ماعان تۇسىنىكسىز تىلدە بىردەڭەلەردى ايتتى. قايتالاپ سۇراپ ەدىم، ول دا ءوز تىلىندە قايتالادى. ورىس تىلىندە سويلەپ ەدىم، ورىسشا جاۋاپ بەردى. تاۋارىمدى العان سوڭ: «مەملەكەتتىك ءتىلدى نەگە مەڭگەرمەگەنسىڭ؟» - دەپ ەدىم، «قازاقستاندا دەموكراتيا، از ۇلتتار ءتىلى زاڭمەن قورعالعان،  كىم قاي تىلدە سويلەسە دە قۇقى بار»، - دەپ قاراپ تۇر.  اۋزىما قۇم قۇيىلدى. الماتىداعى دويراباي اعام: «بۇل - قىتايلىق.  الماتىدا قىتاي ۇلتىنىڭ  مادەني ورتالىعىن قۇرۋعا دايىندىق جاساپ جاتىر»، - دەيدى. ەندى ون جىلدان كەيىن  «مادەنيەتىن» كوتەرىپ، مەكتەپتەرىن اشىپ، «ءبىز قازاقستانداعى  (دياسپورا ەمەس) از ۇلتپىز، مادەنيەتىمىزدى قورعاۋ ءۇشىن، ءتىلىمىز جويىلماس ءۇشىن «رەسمي ءتىل» مارتەبەسى كەرەك» دەسە، بەرمەگەندە قايدا بارامىز؟ سوسىن اعىلشىننىڭ، ارابتىڭ مادەني ورتالىقتارىن قۇرىپ، ولاردىڭ دا مادەنيەتىن كوتەرىپ، ءتىلىن قورعايمىز.
جاقىندا اۋىلداعى بiر قازاق وتباسى بالاسى وقىپ جاتقان ورىس سىنىبى جابىلىپ، ورىس مەكتەبiن iزدەپ استاناعا كوشتi. قالاداعى ورىس مەكتەبiنە بالا جەتپەيدi ەكەن، جۇرەكتەرi جارىلا جازداپ، قۋانا-قۋانا قابىل الىپتى. بالالارىمىزدى ءوز قولىمىزبەن «ورىس­تاندىرىپ»، قۇلدىق سانانىڭ كەسىرىنەن وسىلاي ءوز تامىرىمىزعا ءوزىمىز بالتا شاۋىپ جاتىرمىز. قازاقتىڭ ءوزى قازاق ءتىلىن مەنسىنبەگەن سوڭ وزگەلەرگە نە دەپ كىنا قويارسىڭ؟ قىرعىزستاننان جان باعۋ ءۇشىن كەلگەن قىرعىز كەلىمسەكتەرىنىڭ ءوزى قازاق ءتىلىن مەنسىنبەي، بالالارىن ورىس مەكتەبىنە بەرىپ وتىرعانى كوپ جايدى اڭعارتسا كەرەك.
توعايباي نۇرمۇراتۇلى
استانا

"حالىق ءسوزى" گازەتى