قايرات ءماميدىڭ توراعالىعىمەن وتكەن سەناتتىڭ كەشەگى جالپى وتىرىسىندا ءدىن ىستەرى اگەنتتىگىنىڭ توراعاسى قايرات لاما شاريف وسىنداي مالىمدەمە جاسادى. ەستەرىڭىزدە بولسا، بىلتىرعى جىل سوڭىندا ەل پارلامەنتى «ءدىني قىزمەت جانە ءدىني بىرلەستىكتەر تۋرالى» جاڭا زاڭ قابىلداعانى ءمالىم. اگەنتتىك باسشىسىنىڭ ايتۋىنشا، وسى زاڭنىڭ 25-بابى بويىنشا «وتپەلى كەزەڭ» بەلگىلەنىپتى، ونىڭ مەرزىمى بيىلعى جىلدىڭ 25 قازانىندا تۇگەسىلەدى ەكەن. زاڭعا سايكەس، وسى مەرزىم ىشىندە بارلىق ءدىني بىرلەستىكتەر «مەملەكەتتىك» تىركەۋدەن وتۋلەرى ءتيىس. وتپەگەندەر كوپ كورىنەدى! قايرات لاما شاريف سەناتورلارعا قايتا تىركەۋ ۇدەرىسى بويىنشا وزدەرىنىڭ ەندىگى ءبىر جىلعا جۋىق ۋاقىت بويى جۇمىس جاساپ جاتقاندارىن جەتكىزدى. بىراق ول كوزدەرى جويىلاتىن ءدىني بىرلەستىكتەردىڭ «قۇنىكەرى» باسقا ەكەندىگىن مالىمدەۋگە اسىقتى. «بىردەن ايتا كەتەيىن، ءدىني بىرلەستىكتەردى ءتىر­كەۋمەن جانە قايتا تىركەۋمەن ادىلەت مينيسترلىگى جانە ونىڭ اۋماقتىق دەپارتامەنتتەرى اينالىسۋدا، - دەپ بىردەن بارلىق ايىپ اتاۋلىنى وزىنەن اۋلاقتاتۋعا تىرىستى اگەنتتىك توراعاسى. - ءدىن ىستەرى اگەتتىگى ۇكىمەت قا­بىلداعان قاۋلىعا سايكەس، ءدىني سا­راپتاما جۇرگىزۋدە، سونداي-اق ءبىز ء(دىني بىرلەستىكتى قۇرۋعا) باستاماشىلار ءتىزىمىن قاراۋعا قۇقىلىمىز».

قايرات ءماميدىڭ توراعالىعىمەن وتكەن سەناتتىڭ كەشەگى جالپى وتىرىسىندا ءدىن ىستەرى اگەنتتىگىنىڭ توراعاسى قايرات لاما شاريف وسىنداي مالىمدەمە جاسادى. ەستەرىڭىزدە بولسا، بىلتىرعى جىل سوڭىندا ەل پارلامەنتى «ءدىني قىزمەت جانە ءدىني بىرلەستىكتەر تۋرالى» جاڭا زاڭ قابىلداعانى ءمالىم. اگەنتتىك باسشىسىنىڭ ايتۋىنشا، وسى زاڭنىڭ 25-بابى بويىنشا «وتپەلى كەزەڭ» بەلگىلەنىپتى، ونىڭ مەرزىمى بيىلعى جىلدىڭ 25 قازانىندا تۇگەسىلەدى ەكەن. زاڭعا سايكەس، وسى مەرزىم ىشىندە بارلىق ءدىني بىرلەستىكتەر «مەملەكەتتىك» تىركەۋدەن وتۋلەرى ءتيىس. وتپەگەندەر كوپ كورىنەدى! قايرات لاما شاريف سەناتورلارعا قايتا تىركەۋ ۇدەرىسى بويىنشا وزدەرىنىڭ ەندىگى ءبىر جىلعا جۋىق ۋاقىت بويى جۇمىس جاساپ جاتقاندارىن جەتكىزدى. بىراق ول كوزدەرى جويىلاتىن ءدىني بىرلەستىكتەردىڭ «قۇنىكەرى» باسقا ەكەندىگىن مالىمدەۋگە اسىقتى. «بىردەن ايتا كەتەيىن، ءدىني بىرلەستىكتەردى ءتىر­كەۋمەن جانە قايتا تىركەۋمەن ادىلەت مينيسترلىگى جانە ونىڭ اۋماقتىق دەپارتامەنتتەرى اينالىسۋدا، - دەپ بىردەن بارلىق ايىپ اتاۋلىنى وزىنەن اۋلاقتاتۋعا تىرىستى اگەنتتىك توراعاسى. - ءدىن ىستەرى اگەتتىگى ۇكىمەت قا­بىلداعان قاۋلىعا سايكەس، ءدىني سا­راپتاما جۇرگىزۋدە، سونداي-اق ءبىز ء(دىني بىرلەستىكتى قۇرۋعا) باستاماشىلار ءتىزىمىن قاراۋعا قۇقىلىمىز».
لاما شاريف حقكو-لار (تسون) جانە ادىلەت مينيسترلىگى ارقىلى العان دەرەكتەرىنە سىلتەمە جاساي وتىرىپ، قايتا تىركەۋ ناۋقانىنا دەيىن قازاق­ستاندا بارلىعى 4 مىڭ 551 بىرلەستىك بولعاندىعىن ايتتى. «ەندىگى بارلىق وبلىستاردا 2 مىڭ 300-دەن استام مەشىت قايتا تىركەۋدەن ءوتتى، - دەدى ول. - پراۆوسلاۆ شىركەۋىنىڭ 270 پريحودى قايتا تىركەۋدەن وتۋدە. قايتا تىركەۋ پروتسەدۋراسى اياقتالعان سوڭ، ءدىني بىرلەستىكتەردىڭ شامامەن 30 پايىزى ءوز جۇمىستارىن توقتاتادى. 25 قازانعا قاراي 4500 بىرلەستىكتىڭ 3 مىڭنان استامى تىركەلەتىن بولادى». تىركەۋدەن تىس قالاتىندار قاتارىندا قازاقتىڭ ءدىنى بار. «بىرقاتار شالعاي­داعى اۋىل­داردا يمامدارى جوق مەشىتتەر بار، - دەدى قايرات لاما شاريف. - سوندىقتان قازاقستان مۇسىلمان­دارىنىڭ ءدىني باسقارماسى ولاردى جەكە فيليالدار رەتىندە تىركەمەۋگە شەشىم قابىلدادى. ولار نامازحانا جانە قۇرامداس ءۇي-جاي رەتىندە قالادى».
ال پراۆوسلاۆتاردىڭ ايى وڭىنان تۋعانعا ۇقسايدى. «ورىس پراۆوسلاۆ شىركەۋىنە كەلسەك، ولار ءبىرى قالماي، تو­لى­عىمەن تىركەلەدى، - دەدى قايرات لاما شاريف. - ليۋتەراندىق شىركەۋ­لەر­دى تىركەۋ اياقتالدى. بۇل رەتتە، اتاپ وتكىم كەلەدى، بۇلار ءبىرىنشى بولىپ ءتىر­كەلدى. قازاقستاندا ليۋتەران­دىق باعىت­تاعى بارلىعى 9 جەرگىلىكتى ءدىني بىرلەستىك جۇمىس جۇرگىزەدى. ءبىزدىڭ زاڭىمىزعا دەيىن ولاردىڭ سانى 32 دەپ ەسەپتەلدى. قالعاندارى سول جەرگىلىكتى ءدىني ءبىر­لەس­تىكتەردى قۇرۋ باستاماشى­لارىنىڭ بول­ماۋى ناتيجەسىندە تىركەۋدەن وتە المادى».
ءدىن ىستەرى اگەنتتىگى ءدىني بىرلەستىكتەر­دىڭ قىسقارۋى كونفەسسيالارعا ەشقانداي نۇقسان كەلتىرمەيدى دەگەن ۇستانىمدا. قاي­تا تىركەۋ تەك ءىس جۇزىندە جوقتارىن عانا الىپ تاستايتىن كورىنەدى: «90-جىل­دارى كوپتەگەن نەمىستەر جانە باسقا دا ەتنوستار وزدەرىنىڭ تاريحي وتاندارى­-
نا كوشىپ كەتتى، - دەدى قايرات لاما شاريف. - ال الگى ءدىني بىرلەستىكتەر قايتا قۇرۋ كەزەڭىندە جانە 90-جىلداردىڭ باسىندا تىركەلگەن. ەندى مىنە، 20 جىل وتە كەلە، ءبىز ولاردىڭ تەك قاعاز جۇزىندە عانا قالعاندىعىن انىقتاپ وتىرمىز. مۇنى ءدىني بىرلەستىكتەردىڭ وكىلدەرى دە تۇسىنەدى، ولارمەن، ماسەلەن، باپتيستەرمەن، ءتيىستى ءاڭ­گىمەلەسۋلەر جۇرگىزدىك. ەگەر ءبىزدىڭ زاڭىمىزعا دەيىن قازاقستان اۋماعىندا 197 باپتيستىك بىرلەستىك تىركەۋدە تۇرسا، ال قازىر نەبارى 60 ءدىني بىرلەستىك قانا قۇ­جاتتارىن تاپسىردى. بۇل كونفەسسيالاردا ەشقانداي قۇقىق بۇزۋشىلىقتار جوق». اگەنتتىك كەزىندە قازاقستان اۋما­عىندا كوپ شۋ تۋدىرعان باپتيستەردىڭ قۇجات­تا­رى­نا «مۇقيات ءدىني ساراپتاما جۇرگىزىپتى»، ناتيجەسىندە «وڭ باعا بەرگەن»! «سون­دىق­تان بۇل كونفەسسيا قازاقستاندا تىركەلە­-
ءدى، - دەپ مالىمدەدى لاما شاريف. - بىراق ونىڭ ءدىني بىرلەستىكتەرىنىڭ سانى 60% قىس­قارادى!»
ايتسە دە الدا قازاقستاندا كاتوليكتەر وزدەرىنىڭ ۋاعىز ءىسىن دوڭگەلەنتىپ اكەتۋى عاجاپ ەمەس. كەشە سەناتورلار دا «قازاق­ستان مەن قاسيەتتى تاق اراسىنداعى ءوزارا قاتىناستار تۋرالى» كەلىسىمدى راتيفيكاتسيالاپ، مەملەكەت باسشىسىنىڭ قول قويۋى­نا جولدادى. زاڭ جوباسى تۋرالى بايان­داعان ءدىن ىستەرى اگەنتتىگىنىڭ توراعاسى قايرات لاما شاريف قاسيەتتى تاق بۇگىنگى تاڭدا 70-تەن استام مەملەكەتپەن، سونىڭ ىشىندە يزرايل، ءازىربايجان، لاتۆيا سە­كىلدى زايىرلى ەۋروپا ەلدەرىمەن كەلىسىم­دەر جاساسقانىن العا تارتتى. اگەنتتىك باسشىسى «وتكەن عاسىردىڭ 30-50 جىلدارىندا قازاقستانعا نەمىستەر، پولياكتار، ليتۆالىقتار مەن ۋكرايندەر جاپپاي جەر اۋدارىلىپ، سونىڭ ناتيجەسىندە كاتوليك ءدىنىن ۇستاناتىندار سانى ەداۋىر وسكەن­دىگىن» ايتتى. قازىرگى تاڭدا قازاقستاندا 150 مىڭنان استام ازامات كاتوليك ءدىنىن ۇستانادى. رەسپۋبليكامىزدا 79 ريم-كاتو­ليك، 2 گرەك-كاتوليك قاۋىمى قىزمەت ەتەدى ەكەن. ال مىنا كەلىسىم ريم-كاتوليك ءشىر­كەۋىنە قازاقستاندا مەكتەپتەر، پريحودتار، ميسسيالار، قاۋىمداستىقتار، سەميناريالار، كوللەدجدەر جانە باسقا دا ءتار­بيە مەكەمەلەرىن اشۋىنا جول اشپاق.
ءبىر ايتا كەتەر جايت، سەناتتىڭ كەشەگى جالپى وتىرىسى وزگەشە ءوتتى. ونىڭ باسىندا استاناعا رەسمي ساپارمەن كەلگەن تۇركيانىڭ ۇلى ۇلتتىق جينالىسىنىڭ توراعاسى دجەميل چيچەك دەپۋتاتتار الدىندا ءسوز سويلەدى. وسىدان كەيىن ءوز جۇ­مىس­تارىنا كىرىسكەن سەناتورلار باسقا دا بىرقاتار حالىقارالىق كەلىسىمدەردى تال­قى­لاپ، راتيفيكاتسيالادى.

ەلدوس سەنباي
"ايقىن" گازەتى