ۋكراين تارابى رەسەي قورعانىس ءمينيسترى سەرگەي شويگۋگە «جەڭ ۇشىنان جالعاسقان جەمقورلىقتارى» ءۇشىن العىس ايتىپتى. «اسكەري الەۋەتىمىز سىزدەردەن الدە قايدا ءالسىز بولسا دا، كۇشتىك قۇرىلىمدارىڭىزدىڭ «تۇيەنى تۇگىمەن جۇتاتىن» جەمقورلىعىنىڭ ارقاسىندا كۇن وتكەن سايىن ىرىقتى ورىنعا شىعىپ كەلەمىز، سول ءۇشىن دە كوپتەن-كوپ راحمەت!»،  دەگەن ماعىنادا ءۇشبۋ حات جولداپتى.

مۇنى – وت پەن وقتىڭ اراسىندا جۇرسە دە، ءازىلىن تاستاماعان كۆن-ءشى پرەزيدەنت زەلەنسكيدىڭ كەزەكتى قاعىتپاسى دەپ قاراساڭىز دا، اقپاراتتىق سوعىس ءتاسىلىن ۇتىمدى پايدالانىپ جاتقان ۋكراين قورعانىس ءبولىمىنىڭ كەزەكتى مىلتىقسىز شابۋىلى دەپ تۇسىنسەڭىز دە – ەرىك وزىڭىزدە. «جەل سوقپاسا ءشوپتىڭ باسى قيمىلدامايدى» دەگەندەي، ءازىلدىڭ استارىندا اۋىر ءزىل جاتقانى انىق.

ءىس جۇزىندە جاعداي كورسەتكەندەي، رەسەي اسكەرىنىڭ قۋاتى ەل ويلاعانداي بولماي شىقتى. تۇتقىنعا تۇسكەن ورىس سولداتتارىنىڭ اۋجال ەتەتىن اس-اۋقاتىنىڭ، اسا قاجەتتى ءدارى-دارمەكتەرىنىڭ پايدالانۋ ۋاقىتى ءوتىپ كەتكەنى تۇسىرىلگەن بەينە جازبالاردى ۋكراينداردىڭ ۇيرەنشىكتى اقپاراتتىق ايلاسى دەسەك تە، ايدالاعا لاعىپ كەتكەن، جارىلماي قالعان ەسكى بومبالار، شارۋالاردىڭ ولجاسىنا اينالعان توبەسىنە شولكە بايلانعان تانكىلەر، كيەۆتى قورشاۋعا الۋعا شىققان اسكەري تەحنيكالاردىڭ جول بويىندا 64 شاقىرىمدىق ساپ تۇزەپ، بىرنەشە كۇن قاڭتارىلىپ قالۋى، رەسەيدىڭ ماقتاۋلى ۇشقىشتارىنىڭ، سوعىس كورگەن ءۇش بىردەي گەنارال-مايورىنىڭ ءولىمى – وزگە ەلدەردىڭ دە اسكەري ماماندارىنىڭ نازارىن اۋدارىپ، ءتۇرلى جورامالدار مەن قاۋەسەتتەردىڭ تارالۋىنا مۇرىندىق بولۋدا.

ءپۋتيننىڭ اتالمىش «سوعىس وپەراتسياسىنىڭ» وتە قىسقا مەرزىمگە جوسپارلانعانى، جارتى ايدان استام ۋاقىت وتسە دە ماقساتىنا جەتە الماۋى - ۋكراين تارابىنىڭ كۇشىن، قارسىلىعىن قاتە باعامداپ، تەرىس مالىمەت بەرگەن بارلاۋ ورگاندارىنىڭ، اسكەرلەردى تاماقپەن، سوعىس تەحنيكالارىن جانارمايمەن قامتاماسىز ەتۋگە جاۋاپتى ارتقى قامداۋ توبىنىڭ جۇمىسىنىڭ دۇرىس ۇيلەستىرىلمەۋىنەن دەگەن پىكىرلەر ايتىلۋدا.

ناتيجەسىندە ۋكراينا جاعى رەسەيدىڭ 31 باتالونىنىڭ كۇشىن جويدىق دەسە، انگليا بارلاۋ ورگانى دا «رەسەي ۋكراينا اۋماعىنا كىرگەن اسكەري تەحنيكاسىنىڭ تورتتەن بىرىنەن ايىرىلدى»، دەپ راستاپ وتىر. رەسەي قورعانىس مينيسترلىگىنىڭ ءباسپاسوز قىزمەتى دە «جويقىن قارۋلاردىڭ ساتسىزدىگىنە تەحنيكالىق اقاۋ سەبەپ بولدى»، دەگەندى ءجيى ايتۋدا. اقش-تىڭ بەيتاراپ ساراپشىلارى دا رەسەيدىڭ ەڭ وزىق دەگەن قارۋلارىنىڭ ەلەكتروندى باسقارۋ جۇيەسىنە قىتايدىڭ ارزانقول ونىمدەرى قولدانىلعان دەگەن بايلام جاساۋدا.

ايلانىپ كەلگەندە ءبارى رەسەي اسكەرىنىڭ اقش-تىڭ يراقتا سادامدى قۇلاتۋعا، اۋعانستاندا تالىپتەر مەن ءال-كايدانى جويۋ ماقساتىندا الىپ بارعان «نايزاعاي» وپەراتسياسىنداي ءابجىل قيمىل كورسەتۋدىڭ ورنىنا، شىعىنعا ۇشىراپ، مەملەكەت باسشىسىنىڭ بۇيرىعىن دەر كەزىندە ورىنداي الماۋىن اسكەري سالانى جايلاعان جەمقورلىقتان، قورعانىس سالاسىن دامىتۋعا، مودەرنيزاتسيالاۋعا بولىنگەن قارجىنىڭ جەتەر جەرىنە جەتپەي، ارانى اشىلعانداردىڭ جەمساۋىنا، رەسەيدىڭ بۇرىنعى سىرتقى ىستەر ءمينيسترىنىڭ سوزىمەن ايتقاندا، «شەتەلدە دەمالۋعا، ياحتالارعا» جۇمسالعانىنان كورىپ وتىر. سونىڭ كەسىرىنەن ورىس اسكەرى كەڭەس زامانىنان قالعان، ۋاقىتى وتكەن اسكەري تەحنيكالارعا ارقا سۇيەپ، ەسكى سوعىس تاكتيكاسىن قولدانىپ، جوعارىدان بۇيرىق كۇتەتىن ءتيىمسىز باسقارۋ جۇيەسىنەن زارداپ شەگۋدە ەكەن.

كەرىسىنشە، اقش پەن ناتو ەلدەرىنەن ەڭ وزىق اسكەري قارۋلار، اتاپ ايتقاندا، تانكىگە، اۋە قورعانىسىنا ارنالعان يىققا قوياتىن جالعىز كىسىلىك زىمىران اتقىشتار العان ۋكراين ساربازدارى توپتاسپاي، بىتىراي شابۋىلداپ، بەرىلمەي كەلەدى. رەسەي تارابىنىڭ سوڭعى كەزدە وڭتۇستىك، سولتۇستىك، شىعىستاعى قالالارمەن بىرگە، باتىسىندا جاپپاي زىمىراندارمەن اتقىلاي باستاۋى شاراسىزدىقتان جاسالعان قادام.

رەسەيدەگى جەڭىلىسكە ۇرىندىراتىن جەمقورلىقتى ۋكرايندار عانا ەمەس، باستىس ەلدەرى دە ءتيىمدى پايدالانۋدا. پۋتين مەن شويگۋگە عانا ەمەس، بيلىككە جاقىن وليگارحتار مەن ءىرى لاۋازىم يەلەرىنە جاپپاي سانكتسيا سالۋدا. قىمبات مال-مۇلىكتەرىن تاركىلەپ، جالعاندى جالپاعىنان باسىپ، تايراڭداپ جۇرۋىنە شەكتەۋ قويۋدا. سوعان بايلانىستى ەل اراسىندا، ەليتادا الاۋىزدىق پايدا بولعانى، ەلدە ساياسي تۇراقسىزدىق، بيلىككە قارسى باس كوتەرۋلەر بولاتىنى جايىندا وسەك-اياڭ قارشا بوراۋدا.

«تاۋەلسىزدىگىمىزدى قورعاپ قالعان» رەسەي تارابىنا ايتىلىپ جاتقان سىندار بىزگە دە ەتەنە تانىس. قازاقستان قورعانىس سالاسى دا قۇرىلعاننان بەرى اتىشۋلى ىستەردەن كەندە ەمەس. 90-جىلدارداعى «سولتۇستىك كورەياعا ساتىلدى» دەگەن اسكەري ۇشاقتار داۋى، بەن لادەننىڭ ەلباسىنىڭ تۋىستىرىمەن سايات قۇرعانى جايلى اقپاراتتاردى ايتپاعان دا، كەشەگى بۇكىل ەلدى دۇرلىكتىرگەن ارىس پەن جامبىلدىڭ قارۋ-جاراق قويمالارىنداعى جارىلىس، قاتارداعى كۋرسانتتان باستاپ گەنارالداردىڭ ولىمىنە سەبەپ بولعان رەسەيدەن ساتىپ الىنعان اسكەري ۇشاقتار اپاتىن تىزبەلەۋگە بولادى. دەپۋتات ايدوس سارىم مىرزا جاقىندا الىس ايماقتا بولسا ءبىر ءسارى، الماتىداعى اسكەري كازارمانىڭ شۇرىق تەسىك ەدەنىنە ءسۇرىنىپ، قۇلاي جازداعانىن ايتادى. قورعانىسقا، اسكەري قىزمەتشىلەردىڭ جاعدايىن جاقسارتۋعا اقشا بولىنبەيدى ەمەس، ءبولىنىپ جاتىر. بۇل جەردە دە جەمقورلىقتىڭ قۇلاعى قىلتيادى.

رەسەي باستاعان سوعىس سالدارىنان تۋىنداعان ەكونوميكالىق، قارجىلىق تۇراقسىزدىق ءبىزدىڭ بيلىككە، حالىققا دا وڭاي سوعايىن دەپ تۇرعان جوق. «تىنىش ءومىر سۇرگىڭ كەلسە، سوعىستى زەرتتە» دەپ باتىستىڭ ءبىر بىلگىرى ايتقانداي ءبىزدىڭ دە اسكەري سالامىزدى قايتا جاساقتايتىن، حرۋششەۆ زامانىنان بەرى قارايعى اسكەري تەحنيكالاردىڭ جارامدىلىعىن ساراپتان وتكىزەتىن، اسكەريلەردىڭ ماتەريالدىق جاعدايىن، ەڭسەسىن، رۋحىن كوتەرەتىن ۋاقىت جەتتى. ايماقتىق، حالىقارالىق گەوساياسي جاعداي كۇردەلى كەزەڭگە قادام باستى. ءبىزدىڭ بيلىك بەيتاراپ پوزيتسيا ۇستاعانىمەن، ەل ىشىندە دە، سىرتىندا دا رەسەيگە جاقتاس بولۋعا يتەرمەلەپ وتىرعان كۇشتەر جەتەرلىك. بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمى «تەرروريستىك ۇيىم» دەپ تانىعان تالىپتەر رەسەيدى ايىپتاپ وتىر. يران يراقتىڭ كۇردتەر ايماعىنا ورنالاسقان اقش ەلشىلىگىن زىمىراندارمەن اتقىلادى. قىتايدىڭ رەسەيگە قاشانعا دەيىن بولىسارى بەلگىسىز.

ەسبول ۇسەنۇلى

Abai.kz