قازاقستان عارىشتان باس تارتا ما؟!

قازاقستان عارىشتان باس تارتا ما؟!

الدەقانداي بۇلدىر ءارi تۇسiنiكسiز سەزiمدەردiڭ جەتەگiمەن ءارi الىپ رەسەيدiڭ استىرتىن يتەرمەلەۋiمەن قازاقستان ويدا جوقتا عارىش دەرجاۆاسىنا اينالۋعا قۇشتار بولىپ شىققانى بارشاعا بەلگiلi. وسىنداي قۇشتارلىقتىڭ شىنايى استارىندا قانداي ماڭىزدى وي، ماقسات جاتقانى قوعام ءۇشiن ءالi كۇنگە جارتىلاي جۇمباق، كۇڭگiرت.

اتالمىش اسا كۇردەلi, وتە قيىن سالاداعى ەلiمiزدiڭ الەۋەتi, عىلىمي، تەحنيكالىق دايىندىعى مەن جەتiستiكتەرi زiلماۋىر شوقپاردى بەلگە قىستىرۋعا ەش مۇمكiندiك بەرمەيتiندiگiنە قاراماستان "بالا ءوزi بولعانداي، كەلiن ءوزi كەلگەندەي" ءۇستiرت قادامدار جاسالۋى - قازاقستاننىڭ عارىشتىق دەرجاۆالاردىڭ كلۋبىنا تولىققاندى مۇشە بولىپ قوسىلۋىنان گورi, كوبiنە كوپ بiردەڭەنi بۇلدiرگەن تەنتەك بالاداي كوزiمەن جەر سۇزۋiنە عانا اكەلiپ سوعۋدا. تiپتi, ەلiمiزدە سونشالىقتى ناسيحاتتالعان، عارىش سالاسىنداعى تەڭدەسسiز ەرلiگiمiز بەن جەڭiسiمiز دەپ جاريالانعان "قازسات" جەرسەرiگi قان مايداندا حابارسىز كەتكەن جاۋىنگەردەي جوعالىپ كەتكەن تۇستا پرەمەر-مينيستر كارiم ءماسiموۆ مىرزا دا كەتكەن قاتەلiكتەردi ەرiكسiز مويىنداپ: "وسى سالانى دامىتۋ جولىندا بiز كوپ قاتەلiكتەرگە جول بەردiك. بۇل - حالىقتىڭ، مەملەكەتتiڭ اقشاسى. سول سەبەپتi مەن مىناداي شەشiم قابىلدادىم. شيكi بولعان "قازساتتىڭ" iسiنە قاتىسى بارلاردى انىقتاۋ ءۇشiن ارنايى توپ قۇرىلدى. ولاردى انىقتاپ، قوعام الدىندا، ەل الدىندا جاريالايتىن بولامىز. ءوزiڭiز تاعايىندالعان ۋاقىتتان باستاپ، بارلىق iسكە ءوزiڭiز جاۋاپ بەرەتiن بولاسىز", - دەپ تالعات مۇساباەۆقا جاۋاپكەرشiلiك جۇكتەگەن ەدi. ال "قازعارىش" ۇلتتىق اگەنتتiگiنiڭ توراعاسى تالعات مۇساباەۆ جەرسەرiگiنە قاتىستى جاۋاپكەرشiلiكتەن جالتارىپ: "ويتكەنi, مەن بۇل جۇمىستار باستالعان ۋاقىتتا تiپتi قازاقستاندا دا بولعان جوقپىن", - دەگەنi بارشاعا ءمالiم.
سونىمەن "قازسات" جەرسەرiگiن ساقتاندىرۋعا جۇمسالعان 65 ملن. دوللار رەسەيدەن تولىق قايتارىپ الىندى ما، كiنالiلەر انىقتالدى ما، ولارعا قانداي شارا قولدانىلدى؟ مiنە، مۇنىڭ ءبارi دە قوعام ءۇشiن ءالi كۇنگە جۇمباق بولىپ وتىر. ءاسiلi, الگiندەي كiنالiلەر تولىق انىقتالىپ، ولار حابارسىز كەتكەن "قازساتتى"تاۋىپ كەلۋگە اشىق عارىشقا ۇشىرىپ جiبەرiلسە قۇبا-قۇپ بولار ەدi. ءجا، بۇل تۋرالى تومەندە تەرەڭiرەك اڭگiمەلەرمiز. ادەتتە ءومiر شىندىعىنا، ناقتى مۇمكiندiكتەرگە نەگiزدەلمەگەن ورىنسىز تiلەك، اسiرەقۇشتارلىقتىڭ "اتتەگەن-ايى" كوپ بولاتىنى عانا ايقىن. سوندىقتان دا قازاقستاندا سوڭعى جىلدارى ورىن العان ءتۇرلi سيندرومداردى سانامالاپ شىعۋعا ەكi قولدىڭ ساۋساعى جەتپەيدi. سولاردىڭ ەڭ ورەسكەلi ءارi كۇڭگiرت تۇسى كوپ، ەرەكشە بiرi - "بايقوڭىر سيندرومى". ياكي، قازاقستاننىڭ عارىش دەرجاۆاسىنا وپ-وڭاي اينالۋعا تىم قۇشتارلىعى وسىنداي تۇسiنiكسiز جاعدايعا - "بايقوڭىر سيندرومىنا" تۇمسىق تiرەتiپ وتىر. بۇل تۋرالى اتاقتى جازۋشى شەرحان مۇرتازا اعامىز "بiر كەم دۇنيە" كiتابىندا: "...مەن:
- بايقوڭىر قورلىعى. بايقوڭىر نامىسى دەگەن ۇعىم تۋدى. ۋنيزيتەلنىي ي وسكوربيتەلنىي بايقوڭىر.

بايقوڭىردى ءوزiمiز يگەرە المايدى ەكەنبiز، تەتiگiن، تەحنيكاسىن بiلمەيدi ەكەنبiز. بۇعان بiلiمiمiز جەتپەيدi ەكەن. ەندەشە، نەسiنە كەكiرەيەمiز؟!

...ۇلى ۇرلىق ءداۋiرi. ءسوز بiتتi".

ءابiش كەكiلباەۆ قولدادى. "بايكونۋرسكي سيندروم", - دەدi. (6.08.1995 ج.).

بۇل قاي، قانداي كەم دۇنيە؟!" ("تۇركiستان" گازەتi, №24.18 ماۋسىم، 2009 ج.) - دەپ جانى كۇيزەلiپ جازعانى بەلگiلi. گاپتiڭ ءبارi وسى ايتىلعان "ۇلى ۇرلىق داۋiرiندە" جاتقان سياقتى.

جالپى قازاقستاندا عارىشكەرلەردiڭ وتريادىن قۇرۋدى ەلباسىعا 1994 جىلى رەسەيدiڭ جانە قازاقستاننىڭ ۇشقىش-عارىشكەرi تالعات مۇساباەۆ مىرزا ۇسىندى دەلiنەدi. مامانداردىڭ ايتۋىنشا، بۇل ۇسىنىس ەلiمiزدiڭ ۇلتتىق اگروعارىش اگەنتتiگiندە جان-جاقتى ساراپتاۋدان ءوتiپ، مۇقيات تالقىلانعان. ال 1999 جىلعى ساۋiردە كورشi ەكi ەل باسشىلارىنىڭ كەزەكتi كەزدەسۋi كەزiندە رەسەيدiڭ بۇل ماسەلەدە - قازاقستان عارىشكەرلەر وتريادىن قۇرۋدا كومەكتەسەتiنi جونiندە ماڭىزدى كەلiسiمگە قول جەتكiزiلدi. كاسiبي عارىشكەرلەر بولۋعا تiلەك بiلدiرۋشiلەردiڭ سانى بiرنەشە مىڭعا، تiپتi, كەيبiر دەرەكتەردە ونداعان مىڭ ادامعا جەتiپ، ءۇش جىل بويىنا وتە مۇقيات iرiكتەۋ جۇمىستارى جۇرگiزiلدi. وسىدان جەتi جىل بۇرىن، 2002 جىلدىڭ سوڭىنا تامان قازاقستاندا عارىشكەرلەر وتريادى قۇرىلعانى قۋانىشپەن مالiمدەندi. قازاق عارىشكەرلەرiنiڭ ۇشۋىنا ايرىقشا مەملەكەتتiك ءمان بەرiلگەنi سونشالىق، بۇل ماسەلە تالاي رەت رەسەي جانە قازاقستان پرەزيدەنتتەرiنiڭ جوعارى دەڭگەيدەگi اڭگiمەلەرiنە ارقاۋ بولعانى بار. سودان بەرi دە بiرتالاي جىلدار ءوتتi. 1994 جىلدان ساناساق - 15 جىل، 1999 جىلدان ەسەپتەسەك - 10 جىل!
ءتۇ-ۋ، ەرiنبەي ساناساق وزەندەردە تالاي سۋ اعىپ، ەلiمiزدە تالاي وزگەرiستەر ورىن الىپتى-اۋ. جابايى جەكەشەلەندiرۋ جىلدارى ارتتا قالىپ، قازاقستان ايتارلىقتاي ەكونوميكالىق دامۋ، گۇلدەنۋ جىلدارىن باستان كەشiپتi. ول ول ما، الەمدi بiر تارىنىڭ قاۋىزىنا سىيدىرعان سوڭعى قارجى، ەكونوميكالىق داعدارىس تا ءانi-مiنi اياقتالۋعا تاياۋ. سىرداريانىڭ جاعاسىنداعى كوپتەگەن ەلدi مەكەندەر تالاي رەت سۋ استىندا قالىپ، جاڭا جەرلەرگە دە كوشiرiلدi. سارىارقانىڭ كەڭجازيرا توسiندە اسەم قالا - ۇلى استانا سالىنىپ، الەمنiڭ كوزiن سۇيسiندiرۋدە. تiپتەن 11 جىلدىق تويىن دا مەرەكەلەپ ۇلگەرiپتi-اۋ. و-و، مەنiڭ انۋاربەك دوسىم نەمەرەلi بولىپ تا ۇلگەردi! بiراق... بiراق ءالi كۇنگە بiردە-بiر قازاق عارىشكەرi - قازاقستان ازاماتى عارىشقا ۇشا الماي مىسى قۇرىپ وتىر.

سونىمەن 2002 جىلى 9 قاراشادا استانادا عارىشكەرلەرگە ۇمiتكەرلەردi iرiكتەيتiن قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكiمەتiنiڭ جانىنداعى ۆەدومستۆوارالىق كوميسسياسىنىڭ مارتەبەلi ءماجiلiسi بولىپ بiر ءوتتi. اتالمىش كوميسسياعا سول كەزدەگi ەنەرگەتيكا جانە مينەرالدى رەسۋرستار مينيسترi ۆلاديمير شكولنيك مىرزا توراعالىق ەتكەن بولاتىن. قازاقستانداعى اسا ماڭىزدى ستراتەگيالىق سالالاردا - اتوم ماسەلەسiندە، قازاقتاردىڭ عارىشقا ۇشۋىندا بiراز جىلداردان بەرi باتاگوي ابىزىمىز ۆلاديمير شكولنيك مىرزا بولىپ جۇرەتiنi ەجەلدەن قالىپتاسقان جاعداي عوي.

وسىناۋ قۇزىرلى كوميسسيانىڭ قۇرامىندا رەسەيدiڭ يۋ.ا. گاگارين اتىنداعى عارىشكەرلەر دايىنداۋ ورتالىعىنىڭ بiلiكتi ماماندارى، ونىڭ iشiندە تالعات مۇساباەۆ مىرزا جانە مەديكو-بيولوگيالىق پروبلەمالار ينستيتۋتىنىڭ (يمبپ) جەتەكشi عالىمدارى بولدى. بiر سوزبەن ايتقاندا، ءاربiر ۇمiتكەردiڭ مۇمكiندiگiن، دەنساۋلىعىن، الەۋمەتتiك جاعدايىن، ءومiربايانىن جان-جاقتى ساراپقا سالعان اتالمىش كوميسسيا قازاقستان عارىشكەرلەر وتريادىنا ءتورت ادامدى ەندiرۋ جونiندە شەشiم شىعارعان. "روساۆياكوسموس" جانە قازاقستاننىڭ اەروعارىش اگەنتتiكتەرi تولىق سەنiم ارتقان ولاردىڭ ەكەۋi - ايدىن ايىمبەتوۆ پەن مۇحتار ايماحانوۆ كوپ ۇزاماي اتاقتى جۇلدىزدى قالاشىققا كەلiپ، بارلىق قاتاڭ سىناقتاردان سۇرiنبەي ءوتتi جانە ەمتيحانداردى ءساتتi تاپسىردى. بiرi - ارماۆير جوعارى اسكەري اۋە ۋچيليششەسiن، ەكiنشiسi - چەرنيگوۆ جوعارى اسكەري اۋە ۋچيليششەسiن ءتامامداپ، ۇزدiك قىزمەت اتقارىپ جۇرگەن تاڭداۋلى ازاماتتار 2005 جىلى "عارىشكەر-سىناقشى" اتاعىن يەلەندi. شىن مانiندە، كاسiبي عارىشكەرلەرگە اينالدى. ەندi بiر عانا قادام... عارىشقا ۇشۋ عانا قالىپ تۇر. دەگەنمەن، وتكەن جىلدار iشiندە ەلiمiزگە ايتارلىقتاي ەڭبەك سiڭiرiپ ۇلگەرۋگە تالاي مۇمكiندiكتەرi بولعان تاڭداۋلى قوس ازاماتتىڭ عارىشقا ۇشۋى سول جىلداردان بەرi ىلعي كەيiن شەگەرiلiپ كەلسە، بيىل تiپتi ولار عارىشقا ۇشادى دەگەن ءۇمiت بiرجولا ۇزiلگەندەي. ياعني، بارشا دايىندىقتار قۇمعا سiڭگەن سۋداي بولاتىن ءتۇرi بار. قازاقستان اسكەري اۋە كۇشتەرiنiڭ پودپولكوۆنيگi ايدىن ايىمبەتوۆ تە، 1998 جىلى تابىستى كومپانيا - "التىنكونسالت" جاۋاپكەرشiلiگi شەكتەۋلi سەرiكتەستiگiنiڭ باس ديرەكتورى قىزمەتiن اتقارعان مۇحتار ايماحانوۆ تا ءالi كۇنگە عارىشقا ۇشۋدى ارمانداۋمەن عانا كۇن وتكiزۋدە. ال ولاردىڭ نەگiزگi مiندەتتi اتقارۋى - عارىشقا ۇشۋى كەيiنگە شەگەرiلگەن سايىن ەلiمiزدەگi سالىق تولەۋشiلەرگە تۇسەتiن سالماق كوبەيە تۇسەتiنi بەسەنەدەن بەلگiلi. بيۋدجەتتiك شىعىندار ەرiكسiز ۇلعايا بەرمەكشi. بيىلعى جىلى قازاقستاننىڭ بيۋدجەت كوميتەتi قازاق عارىشكەرلەرiنiڭ ۇشۋىنا بولiنەتiن قارجىنى اناعۇرلىم ازايتتى. سوندا اتپال قوس ازاماتتىڭ توككەن تەر، كورگەن قيىندىقتارى زايا كەتكەنi مە؟ ءيا! قالىپتاسقان قازiرگi جاعداي وسىنداي قورىتىندى جاساۋعا يتەرمەلەيدi. Iلە-شالا قازاقستاندىق عارىش تۋريسiن - ءوز اقشاسىمەن رەسەيلiك مەديتسينالىق كوميسسيانىڭ بارلىق سىناقتارىنان ءساتتi وتكەن بەلگiلi كاسiپكەردi كوك اسپانعا ۇشىرۋ جونiندەگi يدەيا دۇنيەگە كەلگەن بولاتىن. ءسال بولماعاندا ول دا جۇزەگە اسا جازدادى. دەگەنمەن، 2008 جىلدىڭ قازان ايىندا "روسكوسموس" پەن قازاقستان تاراپى اراسىندا 2009 جىلدىڭ كۇزiندە "سويۋز" عارىش كەمەسiندە قازاق ازاماتىنىڭ بورت ينجەنەر بولىپ ۇشۋى جونiندە كەلiسسوزدەر جۇرگiزiلە باستاعانى دا ايان.

ال سوڭعى كەزدەرi قازاقستان ۇلتتىق عارىش اگەنتتiگiنiڭ توراعاسى تالعات مۇساباەۆ مىرزانىڭ: "روسكوسموس" قازاقستان عارىشكەرiنiڭ ۇشۋى تەك اقشا تولەنسە عانا جۇزەگە اسىرىلادى دەپ قاتاڭ تالاپ قويىپ وتىر. بۇل ماقساتقا 900 ملن. رۋبل كەرەك. ودان بiر تيىن دا كەم ەمەس", - دەۋiنە قاراعاندا، ەكi ەل اراسىندا قول جەتكiزiلگەن بارلىق ماقتاۋلى كەلiسiمدەر قۇرعاق، ءمانسiز ءسوز بولىپ شىققان سەكiلدi. ويتكەنi, وسىنشاما اقشا جۇمسالىپ، اسا لاۋازىمدى ادامدار ۋاعدالاسپاي-اق تولەماقى تولەگەن تالاي ادام - ەركەكتەر دە، ايەل تۋريستەر دە، قارتتار دا، كاسiپكەرلەر دە ەلiمiزدiڭ تەرريتورياسىندا ورنالاسقان بايقوڭىردان رەسەي عارىش كەمەلەرiمەن ساپارلاپ قايتتى. وسىنىڭ ناتيجەسiندە رەسەيدiڭ قازىناسىنا قوماقتى قارجى قۇيىلدى جانە بولاشاقتا دا توقتاۋسىز قۇيىلا بەرەتiنi ءسوزسiز. ال سونشالىقتى ۇزاق مەرزiم بويىنا زور شىعىن جۇمساپ، رەسەيدە دايىندىعىن وتكiزگەن قوس ازاماتتىڭ بiردە-بiرiن عارىشقا ۇشىرا الماعان قازاقستان تاعى دا ۇياتقا تولى كوزiمەن جەر شۇقىپ، جىرتىق استاۋ قۇشاقتاعان كۇيدە قالىپ وتىر. تiپتi, اتالمىش قوس ازاماتتىڭ بiرiن اكە-كوكەلەپ عارىشقا ۇشىرعانىمىزبەن دە ءوزiمiز سونشالىقتى نيەت ەتكەن، جان-تانiمiزبەن ۇمتىلعان عارىشتىق دەرجاۆالار كلۋبىنا تولىققاندى مۇشە بولىپ ەنە المايتىنىمىز بەسەنەدەن بەلگiلi. ويتكەنi, كسرو كەزiندە دە بايقوڭىردان سانداعان سوتسياليستiك ەلدەردiڭ وكiلدەرi - كۋبا، ۆەتنام، موڭعوليا، ۆەنگريا، ت.ب. ەلدەردiڭ العاشقى عارىشكەرلەرi عارىشقا ۇشىرىلعانى ايان.

بiراق، بۇل جاعداي اتالمىش ەلدەردiڭ بارلىعى بiر مەزەتتە عارىشتىق دەرجاۆاعا اينالىپ شىعا كەلدi دەگەن ءسوز ەمەس.

قازiر قازاقستان 900 ملن. رۋبل - ورتاشا ەسەپپەن 25 ملن. دوللار تولەۋگە قاۋقارسىز. بiزدiڭ iرi كاسiپكەرلەر، ايگiلi "فوربس" جۋرنالىنا ەنگەن وليگارحتارىمىزدىڭ ولشەمiنە سالساق، بۇل سونشالىقتى قوماقتى سوما دا ەمەس سەكiلدi. بiراق، قازاقستان مۇنى تولەۋدەن تۇبەگەيلi باس تارتىپ وتىر. بۇل - دۇرىس تا! ويتكەنi, سانداعان جىلداردان بەرi قازاقستان بايقوڭىردىڭ جالاقىسىن ۇلعايتپاي ۇستاپ كەلەدi. ياعني، "بەرەگەن قولىم الاعان" دەيتiن تۇس ناق وسى كەز. وسىعان قاراماستان رەسەيدiڭ ارناۋلى باعدارلامالار باسقارماسىنىڭ باستىعى الەكسەي كراسنوۆ: "ۆ حودە پەرەگوۆوروۆ روسكوسموس شەل نا ماكسيمالنو ۆوزموجنىە ۋستۋپكي، سوگلاشاياس نا وپلاتۋ 40% سۋممى ۆ 2010 گودۋ، ت.ە. پوسلە ۆىپولنەنيا پولەتا. سۋبسيديروۆانيە جە ينوستراننىح پروەكتوۆ زا سچەت بيۋدجەتنىح سرەدستۆ پروتيۆورەچيت زاكونوداتەلستۆۋ رف", - دەيدi. ("نوۆايا گازەتا", №22, 11.06.2009 گ.). ياعني، رەسەيلiكتەر عارىشقا ادام ۇشىرۋ ماسەلەسiندە ۆ.پۋتيننiڭ ايگiلi "كوتلەت بiر بولەك، كوك شىبىن بiر بولەك" دەگەن ۇستانىمىنان تابان تايدىرعىسى كەلمەيتiنiن ايقىن تانىتۋدا. تiپتi, قازاقستان مەن رەسەي پرەزيدەنتتەرiنiڭ ءوزارا كەلiسiمدەرi بولعاندىعىنا دا كوڭiل اۋدارعىلارى جوق. سوندىقتان دا الەكسەي كراسنوۆ: "نا داننوم ەتاپە زاترۋدنيتەلنو گوۆوريت و ۆوزموجنوستياح رەاليزاتسي دوگوۆورەننوستي، تاك كاك مى وريەنتيرۋەمسيا نا پولنوماسشتابنوە يسپولزوۆانيە روسسيسكوگو سەگمەنتا مكس، چتو پوترەبۋەت ترەح روسسيسكيح كوسموناۆتوۆ", - دەپ شiكiرەيەدi.
سونىمەن قازاقستان جاعى ناۋرىز ايىندا بيۋدجەتتەن اقشا بولiنبەۋiنە بايلانىستى بۇدان بۇرىن بەلگiلەنگەن عارىشتىق باعدارلامادان باس تارتاتىنىن مالiمدەدi. مۇنىڭ ناتيجەسiندە وسى ۋاقىتقا دەيiن قوس عارىشكەردi دايىنداۋعا جۇمسالعان قارجىنىڭ ءبارi جەلگە ۇشىرىلعانى ايقىن. ويتكەنi, الەمدiك ەكونوميكالىق داعدارىس اياقتالىپ، قازاقستان قايتادان اياعىنان نىق تۇرعانشا، ءسويتiپ الگi 25 ملن. دوللاردى تولەۋگە قابiلەتتi بولعانشا اتالمىش قوس سىناقشى-عارىشكەرلەرiمiزدiڭ دەنساۋلىعى باياعىشا مىقتى بولىپ تۇرادى دەۋگە ەش كەپiل جوق.

اڭگiمە وندا دا ەمەس، گاپ مۇلدەم باسقادا بولىپ وتىر. ءوزiمiز بايقوڭىردى پالەنباي جىلدان بەرi جالعا بەرiپ، تiپتi, الداعى 50 جىلدا دا ونىڭ بار پايداسىن رەسەي كورەتiنiن قامتاماسىز ەتiپ وتىرساق تا قازاقستاننىڭ نايەتi بiر عارىشكەرiن تەگiن ۇشىرۋدى قامتاماسىز ەتە الماعانىمىز ەلدiگiمiزگە، اتىمىزعا وشپەس تاڭبا بولىپ قالماقشى.

اڭگiمەمiزدiڭ جوعارى جاعىندا ءسوز ەتiلگەن "قازسات-1" جەرسەرiگi ماسەلەسiن وسى تۇرعىدان قايتا ءسوز ەتۋگە تۋرا كەلەرi ايقىن. 2006 جىلى ماۋسىم ايىندا ۇشىرىلعان جەرسەرiگi ەكi جىلعا جەتەر-جەتپەستە ءوز قىزمەتiن توقتاتتى. 2008 جىلى قازاقستان باق-تارى "قازسات" جەرسەرiگiن ساقتاندىرۋعا جۇمسالعان 65 ملن. دوللار جونiندەگi ەكi ەل اراسىنداعى كەلiسiم-شارت قايتا قارالىپ جاتقانىن، بiراق رەسەي تاراپى اقشانى ناقتى قايتارۋ تۋرالى ۋادە بەرiپ وتىرماعانىن، تەك قۇجاتتى قايتا قاراۋعا كەلiسكەنiن عانا مالiمدەگەن بولاتىن. سودان بەرi بۇل ماسەلەدە ەشتەڭە ايقىندالماعان سياقتى. قالاي دەسەك تە، قازاقستان الگi اتى-شۋلى 65 ملن. دوللاردى تولىعىمەن قايتارىپ الدى دەگەن ناقتى دەرەك جوق. بار بولسا، قوعام ودان بەيحابار.
ونىڭ ۇستiنە بايقوڭىردان ۇشىرىلعان رەسەيدiڭ بiرنەشە "پروتون" زىمىراندارى قازاقستان تەرريتورياسىنا قۇلاپ، قورشاعان ورتاعا وراسان زور زيان شەكتiرگەنi, ەكولوگيالىق اپات قاۋiپiن توندiرگەنi دە جادىمىزدا. اتى-شۋلى گەپتيل ماسەلەسiندە قازاقستان ليبەرالدىق ساياسات ۇستانىپ، ەكi ەل اراسىنداعى ستراتەگيالىق ارiپتەستiك، ماڭگiلiك دوستىققا قىلاۋ تۇسiرمەۋ ءۇشiن ماردىمسىز عانا وتەماقى تالاپ ەتكەن-دi. تiپتi, وسى ماردىمسىز وتەماقىنى دا رەسەي ۇنەمi سوزبۇيداعا، دەماگوگياعا ۇشتاستىرىپ، قايىرشىعا ۇستاتقان ساداقانىڭ كەبiن كيگiزدi.

ەڭ باستىسى، بايقوڭىردى جالعا العانى ءۇشiن رەسەي قازاقستانعا سانداعان جىلداردان بەرi ساناۋلى عانا اقشا عانا ۇستاتىپ كەلە جاتىر جانە وسىلاي بولىپ قالا بەرەر سيقى بار. ال بايقوڭىر جونiندەگi كەلiسiم-شارت العاش جاسالعالى بەرi جاعداي وزگەرگەنiن، ەڭ باستىسى، دوللاردىڭ قۇنى ايتارلىقتاي تومەندەگەنiن ەسكەرiپ قازاقستان بۇل كەلiسiم-شارتتى قايتا قاراۋعا تولىق قۇقىقتىق نەگiز تۋىنداپ وتىر. تiپتi, قازاقستان عانا ەمەس، حالىقارالىق تەرروريزمگە قارسى بiرلەسە كۇرەسەتiنi جونiندە مالiمدەگەن، كوپتەگەن حالىقارالىق كەلiسiمدەرگە قول قويعان قىرعىزستاننىڭ ءوزi تاياۋدا قانت اۋەجايىن اقش-تىڭ پايدالانۋى جونiندەگi كەلiسiمدi قايتا قاراۋعا، وتەماقىنى اناعۇرلىم كوپ مولشەردە تولەۋگە قول جەتكiزدi. امەريكاندارعا وتەماقىنى كوبەيتپەسەڭدەر مۇحيتتىڭ ارعى جاعىنداعى اۋىلدارىڭا قايت دەدi. بۇل جەڭiس - قىرعىزستاننىڭ سىرتقى ساياساتتاعى ايتارلىقتاي تابىسى ەكەندiگiنە ەش داۋ جوق. ال بايقوڭىردى جالعا العانى ءۇشiن رەسەيدەن كوپ جىلداردان بەرi ماردىمدى اقشا الىپ كورمەگەن - كەيبiر دەرەكتەرگە سەنسەك، ونىڭ ءوزi پايدالانۋدان شىققان، ابدەن كونەرگەن تەحنيكا جانە قۇرال-جابدىقتار عانا ەكەن - قازاقستان "بايقوڭىر سيندرومىنىڭ" اۋىر زارداپتارىن باستان وتكەرۋدە. بۇل سالادا ۇلتتىق، مەملەكەتتiك مۇددەمiز مۇلدەم قورعالماي وتىرعانى وكiنiشتi-اق. وسى تۇيىقتان شىعار جول جوق تا سياقتى...

«تۇركىستان» گازەتى، 16.07.2009