اقتاۋداعى «العا» توبىنىڭ مۇشەلەرىنە بايلانىستى وتكەن سوت وتىرىسى اياقتالاردان الدەقايدا بۇرىن جاڭاوزەندە الەۋمەتتىك ارازدىقتى قوزدىرۋ ىسىنە بايلانىستى باستى ايىپكەرلەردىڭ ءبىرى - سەرىك ساپارعالي اعىنان جارىلىپ، بارلىق كىناسىن مويىندادى. بۇكىل سوت وتىرىسى بارىسىندا ول ءوزىنىڭ باستى قامقورشىسى ۆلاديمير كوزلوۆتىڭ ارتىنا تىعىلىپ، سونىڭ كولەڭكەسىندە قالىپ كەلدى. سوندىقتان دا، ساپارعاليدىڭ ارەكەتتەرى قوعام ءۇشىن تىم قۇپيا بولماسا دا، كوزلوۆ سەكىلدى قاتتى اشىققا شىققان جوق، تيىسىنشە كوكەيدە «بۇل كىم، نە ىستەپ، نە ءبۇلدىردى؟» دەگەن ساۋالدار تۋعىزدى. ءبىز وسى ساۋالدارعا، سونىمەن قاتار كوزلوۆ - ءابىلازوۆ سەرىكتەستىگىنىڭ قىلمىستىق جوسپارىندا ول قانداي ءرول يەلەنىپ، قانداي قىزمەت اتقاردى جانە سوتتىڭ ۇكىمىن كۇتپەي-اق قانداي كىناسىن مويىنداپ، نە ءۇشىن اعىنان جارىلدى دەگەن ساۋالدارعا جاۋاپ ىزدەپ كورمەكپىز.

ساپارعاليدىڭ ساپارى نەدەن باستالدى؟

اقتاۋداعى «العا» توبىنىڭ مۇشەلەرىنە بايلانىستى وتكەن سوت وتىرىسى اياقتالاردان الدەقايدا بۇرىن جاڭاوزەندە الەۋمەتتىك ارازدىقتى قوزدىرۋ ىسىنە بايلانىستى باستى ايىپكەرلەردىڭ ءبىرى - سەرىك ساپارعالي اعىنان جارىلىپ، بارلىق كىناسىن مويىندادى. بۇكىل سوت وتىرىسى بارىسىندا ول ءوزىنىڭ باستى قامقورشىسى ۆلاديمير كوزلوۆتىڭ ارتىنا تىعىلىپ، سونىڭ كولەڭكەسىندە قالىپ كەلدى. سوندىقتان دا، ساپارعاليدىڭ ارەكەتتەرى قوعام ءۇشىن تىم قۇپيا بولماسا دا، كوزلوۆ سەكىلدى قاتتى اشىققا شىققان جوق، تيىسىنشە كوكەيدە «بۇل كىم، نە ىستەپ، نە ءبۇلدىردى؟» دەگەن ساۋالدار تۋعىزدى. ءبىز وسى ساۋالدارعا، سونىمەن قاتار كوزلوۆ - ءابىلازوۆ سەرىكتەستىگىنىڭ قىلمىستىق جوسپارىندا ول قانداي ءرول يەلەنىپ، قانداي قىزمەت اتقاردى جانە سوتتىڭ ۇكىمىن كۇتپەي-اق قانداي كىناسىن مويىنداپ، نە ءۇشىن اعىنان جارىلدى دەگەن ساۋالدارعا جاۋاپ ىزدەپ كورمەكپىز.

ساپارعاليدىڭ ساپارى نەدەن باستالدى؟

سەرىك ساپارعالي دەگەنىڭىز كىم ءوزى دەرسىز، بالكىم! ول ماڭعىستاۋ وبلىسىندا جۇمىس ىستەگەن بۇرىنعى مۇنايشى، الماتىدا بيزنەسىن قارىق قىلىپ ورىستەتە الماعان بۇرىنعى كاسىپكەر، ءوزىن ۇمىتكەر رەتىندە ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسىنا تىركەتۋگە قاجەتتى قولدىڭ تيتتەي بولىگىن دە جيناي الماعاندىقتان، سايلاۋ الامانىنا قوسىلماي جاتىپ قاتاردان شىعىپ قالعان بۇرىنعى ەل پرەزيدەنتتىگىنەن ۇمىتكەر. سونىمەن قاتار، بۇل ساپارعاليىڭىز ءوزىنىڭ زاڭسىز ۇيىمىنا ونشاقتى ادامدى دا جيناي الماي قور بولىپ، اقىرى بولماي قالعان، بۇرىنعى «ۇلتشىل قوعام قايراتكەرى».

ساپارعالي پرەزيدەنت سايلاۋىنا تۇسپەك بولعان كەزىندە كوپتەگەن اقپارات قۇرالدارى ونى «قارىزعا بەلشەسىنەن باتقان كاسىپكەر» دەپ، اياق استىنان پرەزيدەنت بولا قويۋ نيەتىن قارىزىنان قۇتىلۋدىڭ ايلا-شارعىسى دەپ، ابدەن تالكەك قىلعانى ەسىمىزدە. سوندا جۋرناليستەر ونىڭ ساياساتقا ارالاسۋعا بەل بايلاۋىن ءوزى قارىز العان ادامدارمەن بولاتىن قاتاڭ اڭگىمەلەردى كىسىمسىپ، دوق كورسەتۋ ءۇشىن عانا جاساعان قادامى دەپ باعالاعان.

ونىسىنان تۇك شىقپاي، ءباسپاسوز بەن تەلەارنالاردىڭ جۇلدىزىنا اينالا الماعاننان كەيىن ساپارعالي نە دە بولسا تاۋەكەل دەپ تاس جۇتىپ، جىعىلسام ناردان جىعىلايىن دەپ «العانىڭ» قاتارىنان ءبىر-اق شىققان. بىراق ونىسى قازىر وزدەرىڭىز كۋا بولىپ وتىرعانداي ناردان ەمەس، جاردان جىعىلۋ بولىپ شىقتى. ول تۋرالى كەيىنىرەك ايتا جاتارمىز، الدىمەن ونىڭ «العاداعى» قىزمەتىنە كەلەيىك. بولماي قالعان پرەزيدەنتتىڭ قىزمەتىنە «العانىڭ» اسا ءزارۋ بولىپ وتىرعانى شامالى ەدى، ءابىلازوۆتىڭ سىبايلاستارى وعان مايلى جىلىكتىڭ باسىن ۇستاتا قويۋعا اسىققان جوق، ايتەۋىر توپ كوبەيتىپ ءجۇرىپ ول قاتارداعى كوپتىڭ  بىرىنە اينالدى.

ساپارعاليدىڭ سابىلىسى

«العانىڭ» كوپ بۇلبۇلىنىڭ بىرىنە اينالعان سەكەڭ الىستاعى امىرشىلەردىڭ كوزىنە ءتۇسۋ ءۇشىن ۇلكەندى-كىشىلى شارالاردىڭ بارلىعىندا سويلەپ قالۋعا تىرىساتىن. سوت زالىندا كورسەتىلگەن جازبالارعا قاراعاندا، ول ءسوز العان جەرىنىڭ بارلىعىندا حالىقتى مەملەكەتتىك قۇرىلىستى قۇلاتۋعا، بيلىكتى كۇشپەن وزگەرتۋگە شاقىرعان. مىسالى، 2010-جىلدىڭ 25-ماۋسىمىندا الماتىداعى امانگەلدى يمانوۆ ەسكەرتكىشىنىڭ تۇبىندە بولعان شەرۋدە ول قازاقستاندىقتاردى جاپپاي بەرەكەسىزدىككە، تارتىپسىزدىككە شاقىرادى. بۇل سوزدەرى ەشقانداي جاۋاپكەرشىلىك ارتپايتىنداي، وزىنە ەشبىر سوت جوقتاي ەكىلەنەدى.

سول جەردە سەكەڭ: «ءبىز بيلىكتەگى رەجيمدى تامىرىنا دەيىن جۇلىپ الىپ، قۇرتىپ، وسى باعىتتا ناقتى قادامدار جاساۋعا، ءسويتىپ بيلىكتى وزىمىزگە قايتارۋعا ءتيىسپىز. ...بۇلارعا ءوزىمىزدىڭ كۇشىمىزدى كورسەتەتىن كەز كەلدى» دەپ ۇران تاستاعان ەدى.

ونىڭ ءار جەردەگى كەۋدە سوققان سوزدەرىنە تەرەڭىرەك ۇڭىلسەڭىز، ۇلتارالىق ارازدىقتى قوزدىرۋعا باعىتتالعان سوزدەرىن دە كوپتەپ تاباسىز. بىراق، ءبىزدىڭ بۇگىنگى ماقسات «جالعان قايراتكەردىڭ» بيلىكتى قۇلاتۋ تۋرالى ايتقاندارىنا كوز سالۋ... ول ادامداردى زاماناۋي قازاق مەملەكەتتىگىن تامىرىمەن قوسا قۇرتىپ، وسىناۋ قاسيەتتى جەردە بارشا قازاقستاندىقتاردىڭ قانشاما جىلدان بەرى تىنىمسىز ەڭبەكپەن جەتكەن جەتىستىكتەرىن جوق قىلۋعا شاقىرادى.

ول از دەسەڭىز، سەكەڭ ءوزىنىڭ جالىندى ۇراندارىندا ءابىلازوۆتىڭ كوزلوۆقا 2010-جىلدىڭ 30-ساۋىرىندە تەلەفون ارقىلى بەرگەن تاپسىرماسىن توتىقۇسشا قايتالاپ، بيلىكتى قۇلاتۋدىڭ ناقتى مەرزىمىن دە بەلگىلەيدى.

تاعى دا سەرىك ساپارعاليدىڭ ۇرانىنان ءۇزىندى كەلتىرە كەتەيىك: «كەلەر جىلدىڭ اياعىنا دەيىن بۇل بيلىك قۇلاۋى كەرەك. شىنداپ كەلگەندە بۇل كوڭىلگە قونىمدى مەرزىم، تەك ول ءۇشىن ءبىز جۇمىس ىستەۋىمىز كەرەك»، - دەيدى.

ايىپتاۋشىلار مەن سوت ۇدەرىسىن باقىلاپ وتىرعان قوعام وكىلدەرىنە ءابىلازوۆتىڭ تاپسىرماسى مەن ساپارعاليدىڭ ۇرانىنىڭ سونشالىقتى ۇقساستىعى ءبىرتۇرلى كورىنگەن بولاتىن. بۇل ۇقساستىقتان، «العانىڭ» بەلسەندىلەرى ابىلازوۆتەن تاپسىرمانى الىسىمەن دەرەۋ ونى بۇلجىتپاي ورىنداۋعا كىرىسىپ كەتكەندەرىن اڭعارۋعا بولادى. ساپارعالي «ءتۇپ-تامىرىمەن قۇرتۋ كەرەك» دەگەندە ونى جاي ءسوزدىڭ ءلامى رەتىندە ايتپاسا كەرەك. وزدەرىنىڭ قامقورشى، قولداۋشىلارى نەنى كوكسەيتىنىن ناقتى بىلە وتىرىپ، ەلدى سوعان شاقىرسا كەرەك.

ساپارعاليدىڭ جاڭاوزەنگە ساپارى

ءابىلازوۆتىڭ كومانداسى جاڭاوزەندەگى جاعدايدى بار كۇشىمەن شايقالتۋعا كىرىسكەن ۋاقىت ساپارعاليدىڭ «جۇلدىزى جانعان» كەز بولدى. سەكەڭنىڭ ماڭعىستاۋ وبلىسىنداعى جانە جالپى مۇناي سالاسىنداعى تامىر-تانىستارى بولۋى ونىڭ «العالىقتار» الدىندا بەدەلىن كوتەرىپ تاستادى. بۇل جولى ول مىقتاپ كىرىسىپ، سىبايلاستارىنىڭ الدىندا قادىر جيناپ قالۋعا تاپتىرماس مۇمكىندىكتى قالت جىبەرگىسى كەلمەدى.

ماڭعىستاۋداعى ەرەۋىلدىڭ بارىسىن عالامتوردان قاراپ وتىرعاندار سەكەڭنىڭ جاڭاوزەندەگى مۇنايشىلاردىڭ الدىنا شىعىپ الىپ: «قىرعىزستانداعى بيلىكتى ءبىر ەمەس، ەكى رەت كۇشپەن لاقتىرىپ تاستاعان قىرعىزداردان قازاقتىڭ نەسى كەم؟» دەپ قايراپ تۇرعانىن تالاي كوردى. ساپارعاليدىڭ ۇراندارىندا وزدەرىنىڭ قاراماعىندا ەشتەڭەدەن تايىنبايتىن جاۋىنگەرلەر مەن شاھيدتەر توبى بار ەكەنى تۋرالى دا يشارالار بايقالادى. مۇنداي ارانداتۋ سوزدەرىن ول جاڭاوزەندە تالاي مارتە ايتقان.

24-قاراشادا ساپارعالي اجىعاليەۆامەن جانە ساقتاعانوۆپەن بىرگە ۇزاققا سوزىلىپ بارا جاتقان ەرەۋىلدى توقتاتۋ ماقساتىندا مەملەكەتتىك بيلىك ورگاندارى وكىلدەرىنىڭ باستاماسىمەن باستالعان كەزەكتى ەكى كۇندىك كەلىسسوزدى تىعىرىققا تىرەپ، ءۇزىپ تاستاعان بولاتىن.

2011-جىلدىڭ 16-جەلتوقسانى كۇنى ءامىروۆا مەن كوزلوۆ تەلەفون ارقىلى سويلەسكەن كەزدە ساپارعاليدىڭ اتى تاعى دا اتالادى. ءامىروۆا جاڭاوزەندە «وزەنمۇنايگاز» بەن جەرگىلىكتى اكىمشىلىكتىڭ عيماراتى ورتەلگەنى تۋرالى جانە الاڭدا ۇلكەن قاقتىعىس بولىپ جاتقانى تۋرالى باياندايدى. كوزلوۆتىڭ «مۇنى ناقتى كىم ىستەدى» دەگەن ساۋالىنا ءامىروۆا «مەن ساپارعاليعا بارعانىمدا ول ءماز بولىپ ىرجيىپ تۇردى. مۇنى ىستەگەن سول» دەپ جاۋاپ بەرەدى.

17-جەلتوقسان كۇنى ناقتى ناتيجەگە قول جەتكىزگەنىن كورگەن ساپارعالي مۇمكىندىكتى پايدالانىپ ءوزىنىڭ تۇعىرىن نىقتاپ الۋدىڭ امالدارىن قاراستىرادى. «العانىڭ» جاڭاوزەندەگى ارانداتۋى نەگە اپارىپ سوقتىرعانىن كورە تۇرا ول كەزەكتى شەرۋگە شىعىپ، وتقا ماي قۇيا تۇسەدى. ول مەملەكەتتى بارلىعىنا ايىپتى دەپ تاۋىپ، بيلىك وكىلدەرىنىڭ بارلىق وكىلەتتىلىكتەرىن توقتاتۋدى تالاپ ەتەدى. ياعني، جاڭاوزەندەگى ەڭبەك داۋىنا ساياسي سيپات بەرۋدەگى ەڭ سوڭعى، شارىقتاۋ شەگى ىسپەتتى شەشۋشى قادامدى ەلدەن بۇرىن جاساۋعا تىرىسىپ باقتى.

ساپارعاليدىڭ سالى سۋعا كەتتى

سوت وتىرىسى بارىسىندا پسيحولوگتار ساپارعاليعا كەرەمەت مىنەزدەمە بەردى: «سەرىك ساپارعالي - 2010-جىلدان باستاپ 2011-جىلدىڭ جەلتوقسان ايىنا دەيىن كەز-كەلگەن نارازىلىق شاراسىنا تالعاۋسىز قاتىسا بەرەتىن پاتولوگيالىق سيپاتتاعى توڭمويىن، بىربەتكەي ادام. شەشەندىك ونەردەن ماقرۇم. ءبىر ايتقاندارىن قايتالاي بەرەدى. قىزۋقاندى، وتە تەز سويلەيتىندىكتەن، ايتقان سوزدەرىندە كوبىنەسە لوگيكا بولمايدى. دورەكىلىككە بەيىم» دەيدى ولار.

پسيحولوگتار تاراپىنان بەرىلگەن مۇنداي باعا ساپارعاليدىڭ قاتتى شامىنا ءتيدى. ول سوت زالىندا تاۋەلسىز مامانداردىڭ پىكىرىنە قارسى شىقپاقشى بولدى. سويتە تۇرا، بايقاۋشىلاردىڭ ءبارىن تاڭعالدىرىپ، بارلىق كىنالارىن مويىندادى. ول «مەن ءوزىمنىڭ ساپارلارىم بارىسىندا شىنىمەن-اق مۇنايشىلارعا كومەكتەسۋگە تىرىستىم»، - دەپ الادى دا، ءارى قاراي; «مەن ول كەزدە ءوزىمنىڭ سوزدەرىمدى مۇنايشىلار باسقاشا تۇسىنەدى دەپ ويلامادىم. تەك قاراشا ايىنىڭ سوڭىنا قاراي مۇنايشىلاردىڭ تالاپتارى زاڭ شەڭبەرىنەن شىعىپ كەتكەنىن ءتۇسىندىم. مەن ءوزىمنىڭ سوزدەرىم مەن ارەكەتتەرىم مۇنايشىلارعا كەرى اسەر ەتىپ، جاڭاوزەندەگى جەلتوقسان وقيعاسىنا سوقتىرعانىنا شىن جۇرەكتەن وكىنىشىمدى بىلدىرە وتىرىپ،  كىنامدى مويىندايمىن»، - دەپ اعىنان جارىلدى.

«العانىڭ» اسىرە بەلسەندىسىنىڭ اعىنان جارىلىپ، كىناسىن مويىنداعانى سوت وعان بايلانىستى ۇكىم شىعارعاندا جازانى جەڭىلدەۋ بەرۋىنە ىقپال ەتكەن بولار... الگى ورىس راديوسىنىڭ ءازىلى بار ەدى عوي: «التىن بالىقتى قىزعان تاباعا سالساڭىز ورىندالاتىن تىلەكتەردىڭ سانى ەلۋگە دەيىن جەتەدى» دەيتىن. ءيا، باتىرعا دا جان كەرەك ەكەن...

تەك وكىنىشتىسى، سونى بۇل «باتىردىڭ» تۋعان حالقىن ارانداتىپ، جارعا جىققاندا ويلاماعانى، اعايىنى قايعىعا باتىپ، قاسىرەت شەگىپ جاتقاندا الىستاعى قوجايىننىڭ تاپسىرماسىن ورىنداعانىنا ءماز بولىپ، ەكى ەزۋى ەكى قۇلاعىنا جەتەردەي ءماز بولعانى... مىڭ جەردەن اعىنان جارىلا اقتارىلىپ، ايىبىن مويىنىنا العانمەن، جازىقسىز قىرشىندارىنان قيىلعان بوزداقتاردىڭ قانى جىبەرمەس، ارۋاقتارى كەشىرمەس ونى... اسىلىق ايتپايىقشى، ءبارى ءبىر جاراتقاننىڭ قۇزىرەتىندە عوي. دەگەنمەن، «ايتپاساڭ ءسوزدىڭ اتاسى ولەدى» ەكەن.

«Abai.kz»