ۋكرايناعا رەسەي اسكەرىنىڭ باسىپ كىرگەنىنە ءبىر ايدان استى. الايدا كرەملدىڭ العا قويعان ماقسات-جوسپارلارى ءساتتى جۇزەگە اسپادى. سوندىقتان ماسكەۋ ءوز جوسپارىنا وزگەرتۋلەر مەن تۇزەتۋلەر ەنگىزۋدە. ماسكەۋدىڭ و باستاعى تالاپتارى دا وزگەرە باستادى. انىعى ۋكراينانىڭ قاتاڭ قارسىلىعى تالاپتاردى وزگەرتۋگە ءماجبۇر ەتتى.

29 ناۋرىز كۇنى رەسەي مەن ۋكراينا تاراپى تۇركيادا كەلىسسوزدەر وتكىزدى. بۇل ەڭ ماڭىزدى كەلىسسوزدەردىڭ ءبىرى بولدى دەسەك تە بولادى. كەلىسىمگە ءالى ەرتە، الايدا، كەلىسىمنىڭ العىشارتتارى جاسالا باستادى. ناقتىلاپ ايتاتىن بولساق كەلەسىدەي ۇسىنىستار ايتىلدى.

ۋكراينا مەن رەسەي قىرىم مەن دونباسس ماسەلەسىن ەرەكشە جۇيە بويىنشا تالقىلاماق. اتالمىش ماسەلەنى 15 جىل بويى تالقىعا سالادى، ول ارالىقتا ماسەلەنى قارۋلى جولمەن شەشۋدى قاراستىرمايدى. لۋگانسك پەن دونەتسك ماسەلەسىن تاراپتار ەكى ەل باسشىسىنىڭ تىكەلەي كەلىسسوزى ارقىلى شەشۋى مۇمكىن.

ۋكراينا ءوز تاراپىنان ەشقانداي اسكەري بلوكقا قوسىلماۋدى مويىنداماق، الايدا ول ءۇشىن ۋكرايناعا ارنايى قاۋىپسىزدىك كەپىلدىگى بەرىلۋى ءتيىس. ونى قۇجات جۇزىندە بەكىتىپ الۋدى جوسپارلاپ وتىر. ۋكراينا قاۋىپسىزدىك كەپىلدىگىن بەرەتىن ەلدەردىڭ ىشىندە ۇلىبريتانيا، قىتاي، اقش، تۇركيا، فرانتسيا، كانادا، يتاليا، پولشا جانە يزرايل بولعانىن قالايدى. رەسەي دە كىرۋى ءتيىس. بۇل قۇجات الداعى ۋاقىتتا ماقۇلدانسا كيەۆ قانداي دا ءبىر اسكەري-ساياسي بلوكقا كىرمەيدى، بىراق وعان قارسى سوعىس اشىلسا قاۋىپسىزدىك كەپىلدىگىن بەرگەن ەلدەر جينالىپ، سوعىستى سول كۇنى توقتاتۋى مىندەتتى بولماق. ەگەر توقتاتا الماسا، اسا قۋاتتى قارۋ بەرۋگە كەلىسەدى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا بۇل ناتو-نىڭ بەسىنشى قاعيداسىنا ۇقساس قۇجات بولۋى مۇمكىن.

رەسەي تاراپى ءوز كەزەگىندە زەلەنسكي رەجيمىن اۋىستىرۋ، دەناتسيفيكاتسيا جانە دەميليتاريزاتسيا اتتى تالاپتارىنان باس تارتا باستاعانى كورىنىپ تۇر. ماسكەۋ كيەۆتەگى رەجيمدى اۋىستىرۋ وتە قيىن ەكەنىن، ال اۋىستىرعان كۇننىڭ وزىندە ونىڭ ورنىنا قوياتىن قۋىرشاق رەجيمدى حالىق بىرنەشە ايدىڭ ىشىندە توڭكەرىپ تاستاۋ مۇمكىندىگىن تۇسىنە باستاعان سياقتى. ال دەميليتاريزاتسيا، ياعني «ۋكراينا اسكەرىن 50-100 مىڭعا دەيىن ازايتامىز» دەگەن نەگىزسىز تالاپتارى ورىندالمايتىنىن دا ۇققانداي.

رەسەي ۋكراينانىڭ ەۋروپالىق وداققا كىرۋىنە قارسىلىق بىلدىرمەيدى. ال سوعىستىڭ باستالۋ تاريحىنا قاراساق، ءبىر سەبەپ كيەۆتىڭ ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداققا ەمەس، ەو-عا كىرۋ تاڭداۋىن جاساعانى دا جاتىر. سوندىقتان ۋكراينا ءوز تاڭداۋىن قارۋمەن قورعاپ قالدى.

رەسەي كەلىسسوزدەردەن كەيىن كيەۆ جانە چەرنيگوۆ ماڭىنداعى اسكەري قيمىلدى باسەڭدەتىپ، ءبىراز اسكەرىن اكەتە باستادى. ماسكەۋ «كەلىسىم بويىنشا ارەكەت» دەسە، اقش «بۇل اسكەردى باسقا ايماققا توپتاستىرۋ ارەكەتى عانا» دەدى. ال كەي اسكەري ساراپشىلار رەسەي اتالمىش باعىتتاردا ۇلكەن شىعىنعا ۇشىراعاندىقتان، كەرى شەگىنۋگە ءماجبۇر بولۋدا دەيدى.

كەلىسسوزدەر وسىلايشا اياقتالدى. 1 ساۋىردە قايتا ونلاين فورماتتا جالعاسىن تاپپاق. رەسەيدىڭ كەلىسسوزدەر بارىسىندا بىرنەشە تالاپتى مويىنداۋى رەسەي حالقى تاراپىنان تۇسىنىسپەۋشىلىك تۋدىرۋدا. مىسالى قادىروۆ: «كيەۆتى الىپ، بىراق توقتاۋ كەرەكپىز»، - دەپ پىكىر ءبىلدىردى. ال اتىشۋلى شوۆينيست ۆلاديمير سولوۆەۆ بولسا: «مەملەكەت باسشىسى قويعان تالاپتىڭ بارلىعى دەرلىك تولىققاندى ورىندالۋى ءتيىس، مەدينسكيدىڭ جاساعان مالىمدەمەسى ءتىپتى نەگىزسىز»، - دەپتى. الەۋمەتتىك جەلى قولدانۋشىلارى: «زەلەنسكيدى تاقتان تايدىرۋ ويىمىزدا جوق جانە دەناتسيفيكاتسيانى ايتپاعانى نەسى، وندا نە ءۇشىن سوعىسىپ جاتىرمىز»، - دەپ كىجىنىپ جاتىر.

اقش ساراپشىلارى: «ءپۋتيننىڭ جاقىندارى وعان اسكەردىڭ شىنايى جاعدايى مەن سانكتسيانىڭ اسەرى جايلى ناقتى ايتپاي وتىر، سەبەبى ودان قورقادى»، - دەگەن پىكىر ءبىلدىردى.

رەسەي 1 ساۋىردەن باستاپ ەۋروپا ەلدەرى گازعا رۋبلمەن تولەسىن دەگەن ەدى. الايدا ەۋروپا ول تالاپتى ورىندامايتىنىن ايتتى. وسىلايشا ماسكەۋدىڭ تاعى ءبىر جوسپارى ىسكە اسپايتىن سياقتى. «رەسەيدىڭ التىن رەزەرۆىنىڭ بۇعاتتالۋى مەن سوعىستاعى ساتسىزدىگى ءپۋتيندى تىعىرىققا تىرەدى»، - دەيدى ساراپشى كەيت ەلسون.

اسحات قاسەنعالي

Abai.kz