تاريحقا كوز سالساق، بۇگىندە ابدەن دامىپ كەتكەن وركەنيەتتى ەلدەردىڭ بارىندە دەرلىك ەڭ الدىمەن مۇعالىمدەر قۇرمەتتەلىپ، ەڭ ۇلكەن جاقسىلىق تا سولارعا جاسالعان ەكەن. جاپون يمپەراتورى بيلىكتەن كەتپەك بولعاندا، حالقى ەلدىڭ داڭقىن كوتەرەتىندەي رەفورما جاسا دەپ الىپ قالادى. «ولاي بولسا، قارۋمەن ەمەس، بىلىمىمەن ماقتاناتىن ەل جاسايمىن» دەپ ۋادە بەرگەن يمپەراتور ەڭ الدىمەن مۇعالىمدەردىڭ مارتەبەسىن اسقاقتاتىپ، ودان كەيىن ءبىلىمىن كۇشەيتكەن  ەكەن. 

سونداي-اق، «بۇدان كەيىنگى 100 جىل قانداي بولادى دەسەڭ، مۇعالىمدەردىڭ جاي-كۇيىنە قارا» دەگەن قىتاي ويشىلىنىڭ سوزىنەن دە وركەنيەتكە جەتۋدىڭ باسپالداعى- مۇعالىمدەر بولىپ كەلگەنىن  انىق ۇعۋعا بولادى. مۇنى كەشەگى الاش ارىسىنىڭ ءبىرى م.جۇماباەۆتىڭ: «التى الاشتىڭ بالاسى باس قوسسا، ءتور-مۇعالىمدىكى»، قازاقتىڭ ءبىرتۋار باتىر ۇلى ب.مومىشۇلىنىڭ: «ۇستازدىق– ۇلى قۇرمەت. سەبەبى، ۇرپاقتاردى ۇستاز تاربيەلەيدى. بولاشاقتىڭ باسشىسىن دا، داناسىن دا، عالىمىن دا، ەڭبەكقور ەگىنشىسىن دە، كەنشىسىن دە ۇستاز وسىرەدى. ومىرگە ۇرپاق بەرگەن انالاردى قانداي ارداقتاساق، سول ۇرپاقتى تاربيەلەيتىن ۇستازداردى دا سونداي ارداقتاۋعا مىندەتتىمىز»  دەگەن سوزدەرى دە ايقىنداي تۇسكەندەي.

باسقا مەملەكەتتەردى بىلمەيمىن، ءبىزدىڭ ەلدىڭ مۇعالىمدەرىنىڭ (قازاقستاندا بۇل كاسىپ از عانا بايدىڭ  ەمەس، كوپ كەدەيدىڭ ماڭدايىنا جازىلعان) ەڭبەگى تاريحقا «ءتاجتاجال» دەگەن اتپەن ەنگەن ىندەتىڭ جەر بەتىنە ويران سالعان كەزىندە عانا باعالانا باستادى. مارتەبەسى دە قر «ءبىلىم تۋرالى» زاڭىنىڭ كوشىرمەسى ىسپەتتى «پەداگوگ مارتەبەسى» تۋرالى جاڭا زاڭ شىققاننان كەيىن ەمەس، ءدال وسى ىندەتتىڭ ابدەن ورشىگەن تۇسىندا عانا كوتەرىلدى. (ال، وعان  دەيىن قۇلاققا جاعىمدى «مۇعالىم-ەڭ مارتەبەلى ماماندىق» دەگەن ادەمى ءسوز بيىك مىنبەرلەردەن جوعارى ەكپىنمەن ءجيى ايتىلىپ، اقپاراتتىق قۇرالداردا ويىپ جازىلعانمەن، ءىس جۇزىندە ءبارى ءتىپتى كەرىسىنشە بولىپ كەلگەن ەدى).

يا، مۇعالىمدەردىڭ كوزگە كورىنىپ، ەلەنە بەرمەيتىن ەرەن ەڭبەگىن ەڭ الدىمەن بالالارى مەكتەپتە وقىپ جاتقان اتا-انالار تانىپ، ولارعا قۇرمەت كورسەتە باستادى. (وعان دەيىن مۇعالىمدەردىڭ جەر قازىپ، تاس كوتەرمەي-اق ەلدىڭ، ەڭبەككەرلەردىڭ  تاپقان تابىسىنىڭ تۇسىمىمەن كۇن كورەتىن ماسىل ەكەنى كوبىرەك اۋىزعا الىنۋشى ەدى). ءتىپتى، ىندەت ءورشىپ، وقۋشىلار قاشىقتىقتان (ۇيىندە) وقىتىلا باستاعان كەزدە عالامتور جەلىسىندە كەيبىر اتا-انالاردىڭ: «بار بولعانى ەكى-ءۇش بالامىزدى ۇيگە سيعىزا الماي جاتىرمىز، 20-30 بالانى وقىتىپ جاتقان مۇعالىمدەردىڭ ەڭبەگى شىنىمەن دە ەرلىكپەن بىردەي ەكەن» دەپ، اعىنان جارىلعان جازبالارى دا جاريالانىپ جاتتى. ءاربىر قيىندىقتىڭ سوڭىندا ءبىر قايىرى بار دەگەندەي، سوعان دەيىن قۇلدان بەتەر كۇي كەشىپ كەلگەن مۇعالىمدەر قاۋىمى وسىلايشا شاعىم ايتىپ، سوتتاسپاي-اق، ەرەۋىلگە  شىعىپ ەگەسپەي-اق، وزدەرىنىڭ كىم ەكەنىن حالىق پەن بيلىكتىڭ الدىندا تانىتا ءبىلدى.

شۇكىر، تاۋبە! كەيبىر ەلدەردەگىدەي مەملەكەتتىك قىزمەتكەر دارەجەسىنە جەتە الماعانمەن، قازاقستان مۇعالىمدەرىنىڭ دە بۇگىنگى حال-احۋالى بۇرىنعىدان الدەقايدا جاقسارىپ، (جاڭا زاڭنىڭ جوباسىن ازىرلەۋشىلەر وزدەرى ايتقانداي زاڭدارى ۇقساس ەلدەردىڭ عانا زاڭىنان «كوسىپ الا بەرمەي»، مۇعالىمدەرى مەملەكەتتىك قىزمەتكەر سانالاتىن ءارى ەرەكشە قۇقىقتارعا يە باسقا  دامىعان ەلدەردىڭ  دە زاڭىنان  «ءبىر ءتۇيىر» العاندا، مۇمكىن، ۇستازدار مەن جاڭا زاڭنىڭ مارتەبەسى بۇدان دا اسقاقتاي تۇسەر مە ەدى؟) الاتىن ايلىق جالاقىسى دا ءبىرشاما كوتەرىلىپ قالدى. بىراق، «بار بولساڭ، كورە المايتىن، جوق بولساڭ، بەرە المايتىن» قازاق ەمەسپىز بە. بۇعان دەيىن شايلىعىنا جەتپەيتىن ايلىق الىپ، شەندى-شەكپەندىلەردى ايتپاعاندا اتا-انالارعا، ءتىپتى ولاردىڭ بالالارى ياعني ءوز وقۋشىلارىنا جالىنىپ، جالتاقتاپ كۇن كورەتىندەي دارەجەگە جەتكەن مۇعالىمدەردىڭ ءسال عانا ەڭسەسىن كوتەرىپ، قوماقتىراق ايلىق جالاقى العانىن كەيبىر كوزدەر كورە قويىپ، كەيبىر تىلدەر تاعى دا ءسوز ەتە باستادى. ولارمەن ءسوز تالاستىرىپ، مۇعالىمدەردىڭ كىم ەكەنىن دالەلدەپ جاتقىم كەلمەيدى. ويتكەنى، كەز كەلگەن ادام پرەزيدەنت،  اكىم، ءتىپتى عارىشكەر  بولا العانىمەن، مۇعالىم بولا المايتىنىن ولاردىڭ بىلمەۋى مۇمكىن ەمەس دەپ ويلايمىن. الايدا، ءبىر كەزدەرى بيلىكتىڭ قولجاۋلىعىنا اينالىپ،  كوشە كەزگەن قاڭعىباستان دا تومەن كۇي كەشكەن (ايدالاداعى ءبىر مىقتىنى دەپۋتات ەتۋ ءۇشىن ارام تەر بولىپ جۇگىرىپ، سالتاناتتى جيىنداردا، كونتسەرتتەردە كەڭ زالدىڭ ءىشىن تولتىرۋعا عانا پايدالانىلىپ، سەنبىلىكتەردە، جوعارى جاقتان ءدوي باسشىلار كەلگەندە، كوشە-ارىقتاردى  كۇل-قوقىستان تازارتىپ، تالداردىڭ ءتۇبىن اكتەپ، اياق استىنان اق تەر-كوك تەر بولاتىن) مۇعالىمدەر قاۋىمىنىڭ  كۇنى وسىمەن تۋىپ كەتتى دەۋگە ءالى ەرتە. بۇگىنگە دەيىن تەگىن كۇش رەتىندە قۇلشا جۇمساپ كەلگەن كونبىس مۇعالىمدەرىنەن «ايىرىلىپ قالعان» كەيبىر بيلىك وكىلدەرى سول كۇندەرىن اڭساپ،  «مىسىق تىلەۋ» بولىپ وتىرماسىنا كىم كەپىل؟ سوندىقتان، «كۇشىگىندە تالانىپ»، قۇلدىق سانادان، جالتاقتىق پسيحولوگيادان ءالى  ارىلا قويماعان مۇعالىمدەر قاۋىمى الداعى كەزدە دە ءوز قۇقىقتارىن وزدەرى قورعاپ، تالاپ-تىلەكتەرىن ورىنداتا الاتىنداي كۇشكە يە بولۋ كەرەك دەپ ويلايمىن. قىسقاسى، ولار وسى ۋاقىتقا دەيىن «مۇعالىمدەر پارتيانىڭ باستى نازارىندا» دەپ ۇرانداتىپ، الداپ-سۋلاپ، پايداسىنا جاراتىپ، «ەسەكتەرى سۋدان وتكەن سوڭ» تانىماي كەتكەن «نۇر وتان» سەكىلدى پارتيالاردان ءبولىنىپ شىعىپ، وزدەرىنىڭ جەكە پارتياسىن قۇرۋى كەرەك! (كۇنى بۇگىنگە دەيىن مۇشەلەرىنىڭ 70%-دان استامىن قۇرايتىن مۇعالىمدەر قاۋىمىنىڭ الدىندا ءبىر رەت تە ەسەپ بەرمەي، ولاردان كوبەيگەن ۇستىنە كوبەيىپ وتىراتىن مۇشەلىك جارنالارىن الۋمەن عانا شەكتەلىپ كەلگەن، اتى وزگەرگەنمەن، زاتى وزگەرمەگەن «نۇر وتان» («امانات») پارتياسى ول ءۇشىن ەندى رەنجي قويماس دەگەن ويدامىن).

ال، رەسپۋبليكامىزدا ەڭ كوپ قىزمەتكەرلەر سانىن قۇرايتىن، وسى ۋاقىتقا دەيىن ءبولىپ جارماستان، بارلىق پارتيالارعا مۇشە بولىپ كەلگەن مۇعالىمدەر قاۋىمى ءوز الدارىنا بىرىگىپ، پارتيا  قۇرار بولسا، ەڭ كوپ مۇشەسى بار وتە قۋاتتى پارتياعا اينالارى داۋسىز. (مەن بۇل ماسەلەنى تەك بۇگىن عانا ەمەس، بۇدان  ون شاقتى جىل بۇرىن دا جازىپ، ول سول كەزدەگى رەسپۋبليكالىق «لەنينشىل جاس» (قازىرگى «جاس الاش») جانە «قازاقستان مۇعالىمى» گازەتتەرىندە جارىق كورگەن بولاتىن).

اتا زاڭىمىزداعى 5-باپتىڭ 1-تارماعى («قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا يدەولوگيالىق جانە ساياسي ءار-الۋاندىلىق تانىلادى. مەملەكەتتىك ورگانداردا پارتيا ۇيىمدارىن قۇرۋعا جول بەرىلمەيدى») مەن ءبىلىم تۋرالى زاڭىمىزداعى 3-باپتىڭ 12-تارماعىنىڭ («ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىندا ساياسي پارتيالار مەن ءدىني ۇيىمداردىڭ (بىرلەستىكتەردىڭ) ۇيىمدىق قۇرىلىمدارىن قۇرۋعا جانە ولاردىڭ قىزمەتىنە تيىم سالىنادى») مۇعالىمدەردىڭ پارتيا قۇرۋ-قۇرماۋىنا قانشالىقتى قاتىسى بارىن بىلمەيمىن. الايدا، وسىعان دەيىن نەشە ءتۇرلى پارتيالارعا كۇشتەۋمەن كىرىپ، سولاردىڭ شوتىن شاۋىپ كەلگەن مۇعالىمدەر قاۋىمى ءوز الدىنا بىرىگىپ، ءوز پارتياسىن قۇرسا، ودان مەملەكەتكە كەلەر زيان دا، بيلىككە كەلەر قاۋىپ تە جوق ەكەنىن انىق بىلەمىن. ال، مۇعالىمدەردىڭ پارتيا قۇرۋىنا قارسى قانداي دا ءبىر زاڭ بولسا، وركەنيەتكە جەتۋدىڭ باسپالداعى، ۇرپاق تاربيەشىسى سانالاتىن ولاردىڭ بولاشاعى ءۇشىن ونسىز دا وزگەرتۋلەر مەن تولىقتىرۋلاردان مىلجا-مىلجاسى شىققان ول زاڭىمىزدى تاعى ءبىر وزگەرتىپ جىبەرگەننەن ۇتىلمايمىز دەپ ويلايمىن. مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەردىڭ وزىنەن باستاپ، بالا-شاعاسىنا دەيىن وقىتىپ كەلە جاتقان، قوعامدىق جۇمىستارعا بەلسەنە قاتىسىپ، وزدەرىنە جۇكتەلگەن كەز-كەلگەن تاپسىرمانى دەر كەزىندە  بۇلجىتپاستان ورىنداپ جۇرگەن قازاقستان مۇعالىمدەرىنىڭ ءوز پارتياسىن قۇراتىن كەزى جەتتى جانە وعان ابدەن حاقى بار دەپ ەسەپتەيمىن!

ءبايدىلدا ايداربەك،

ۇستاز، ى.التىنسارين اتىنداعى توسبەلگىنىڭ يەگەرى،
قر جۋرناليستەر وداعىنىڭ مۇشەسى،
سوزاق اۋدانى، تۇركىستان وبلىسى

Abai.kz