قاجىمۇقان عابدوللا. بۇل نە ساندىراق؟!
تىنىش جاتقان ەلمىز...
ەشكىمنىڭ قوراسىنا ءتۇسىپ، قويىن تۇگەندەگەن ەمەسپىز...
بىراق، سولتۇستىكتەگى سولاقاي كورشىمىزدىڭ ساسىق ساياساتى مەن ساۋاتسىز سىبىر-كۇبىرى جۇيكەمىزگە ءتيىپ ءبىتتى. سوناۋ اسەم الاتاۋدىڭ جۇماقتاي بوكتەرىندە نەمەسە ەركە ەسىلدىڭ جايساڭ جاعالاۋىندا ايۋدىڭ اڭقىعان كۇلىمسى ءيىسىن سەزىنۋ قيىن شىعار، دەگەنمەن، دارەت شاپتىرىم جەردەگى قولقانى اشىتقان قولامسامەن كۇن كورۋ - كۇننەن-كۇنگە اۋىرلاپ بارادى...
...شوۆينيزمگە كوز جۇمىپ قاراۋعا بولمايدى. ءشوۆينيزمنىڭ اقىرى - مىندەتتى تۇردە تەلەگەي-تەڭىز قانعا، ۇلتتاردىڭ بوداندىعىنا، حالىقتاردىڭ قاسىرەتىنە اكەلىپ تىرەيدى. مۇنى ادامزاتتىڭ تاريحى تالاي رەت دالەلدەگەن.
وسىدان جيىرماشىقتى جىل ىلگەرى «ورال كازاكتارىنىڭ اسكەرى» دەگەننىڭ اياعىنا ورالدىڭ ۇلتشىل قازاقتارى تۇساۋ سالىپ ەدى. ويتكەنى، ەگەمەن ەلدىڭ مەملەكەتتىك قۇرىلىمدارىنان باسقا اسكەري توپتاردىڭ بولۋى - اتا زاڭىمىزدا قاراستىرىلماعان جانە بۇل ۇلتتىق بىرلىگىمىزگە تونگەن قاۋىپ بولىپ تابىلادى.
تىنىش جاتقان ەلمىز...
ەشكىمنىڭ قوراسىنا ءتۇسىپ، قويىن تۇگەندەگەن ەمەسپىز...
بىراق، سولتۇستىكتەگى سولاقاي كورشىمىزدىڭ ساسىق ساياساتى مەن ساۋاتسىز سىبىر-كۇبىرى جۇيكەمىزگە ءتيىپ ءبىتتى. سوناۋ اسەم الاتاۋدىڭ جۇماقتاي بوكتەرىندە نەمەسە ەركە ەسىلدىڭ جايساڭ جاعالاۋىندا ايۋدىڭ اڭقىعان كۇلىمسى ءيىسىن سەزىنۋ قيىن شىعار، دەگەنمەن، دارەت شاپتىرىم جەردەگى قولقانى اشىتقان قولامسامەن كۇن كورۋ - كۇننەن-كۇنگە اۋىرلاپ بارادى...
...شوۆينيزمگە كوز جۇمىپ قاراۋعا بولمايدى. ءشوۆينيزمنىڭ اقىرى - مىندەتتى تۇردە تەلەگەي-تەڭىز قانعا، ۇلتتاردىڭ بوداندىعىنا، حالىقتاردىڭ قاسىرەتىنە اكەلىپ تىرەيدى. مۇنى ادامزاتتىڭ تاريحى تالاي رەت دالەلدەگەن.
وسىدان جيىرماشىقتى جىل ىلگەرى «ورال كازاكتارىنىڭ اسكەرى» دەگەننىڭ اياعىنا ورالدىڭ ۇلتشىل قازاقتارى تۇساۋ سالىپ ەدى. ويتكەنى، ەگەمەن ەلدىڭ مەملەكەتتىك قۇرىلىمدارىنان باسقا اسكەري توپتاردىڭ بولۋى - اتا زاڭىمىزدا قاراستىرىلماعان جانە بۇل ۇلتتىق بىرلىگىمىزگە تونگەن قاۋىپ بولىپ تابىلادى.
وكىنىشكە قاراي، 1990 جىلدارى جايىق توپىراعىندا «كازاكتاردىڭ اسكەرى» دەگەندى ءتۇپ-تۇقيانىمەن، تامىرىنان قوپارىپ، جويىپ جىبەرۋگە جەرگىلىكتى بيلىكتىڭ سولقىلداقتىعى قاتتى اسەر ەتتى. سول كەزەڭدەگى وبلىس اكىمى قابيبوللا جاقىپوۆتىڭ (قازىر ءماجىلىسى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى) ارادا 22 جىل وتكەندە، ءوزىنىڭ ساياسي قاتەلىككە ۇرىنعانىن ءتۇسىندى مە ەكەن؟ بۇگىنگى تاڭدا «كازاكتاردىڭ اسكەرى» دەيتىن زاڭسىز عانا ەمەس، قىلمىستىق توبىرلاردى تۇبىمەن جويىپ جىبەرۋگە رۋح-جىگەرى مەن ساياسي پارمەنى جەتە مە ەكەن، قازىر؟!.
قابيبوللا جاقىپوۆتاي ءوڭىر باسشىلارىنىڭ جىگەرسىزدىگى جۇرتىمىزدىڭ ەركىندىگى مەن ەلىمىزدىڭ ەگەمەندىگىنە تولاسسىز قاۋىپ ءتوندىرىپ كەلەدى. جاڭا مىسال: تاياۋدا عانا ورال قالاسىن جىلۋمەن قامتاماسىز ەتەتىن «جايىقجىلۋقۋات» اكتسيونەرلىك قوعامىندا كوممەرتسيالىق ديرەكتورى قىزمەتىن اتقاراتىن، ءوزىن-ءوزى «اتامان» اتاپ العان ۆياچەسلاۆ يۋرەۆيچ سولوديلوۆ دەيتىن بىرەۋ رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتينگە حات جازىپ، قول قويىپتى.
ۇلتتاردىڭ اراسىن ارانداتۋدىڭ شىڭىنا شىققان حاتتىڭ قىسقاشا مازمۇنى مىناداي: «قازاقتار ءبىزدى ابدەن باسىنىپ ءبىتتى. ءوز تاريحي وتانىمىزدا، اتا-بابامىزدىڭ جەرىندە ءومىر سۇرە تۇرا يت كورمەگەن قورلىقتى باستان كەشىرۋدەمىز. بارلىق جەردە قازاقشا سويلەۋگە ءماجبۇرمىز. ەلباسى ءوزى باس بولىپ حالىقپەن ءبىزدىڭ ۇلى ورىس تىلىمىزدە سويلەسە دە، تومەندەگىلەر ودان ۇلگى الۋدىڭ ورنىنا، ءبىزدىڭ ازاماتتىق قۇقىعىمىزدى اياققا تاپتاپ، قازاقشا سويلەسەدى. بارلىق مەملەكەتتىك مەكەمەلەردە، قوعامدىق، مەديتسينالىق، الەۋمەتتىك، سوت، قۇقىقتىق مەكەمەلەردە اقپاراتتار قازاقشا جازىلادى. بۇل ءبىزدى قورلاۋ ەمەي، نەمەنە؟!
قازاقتارعا ەرەگىسكەندە، بۇل جەردەن كوشىپ كەتكىمىز-اق كەلەدى. بىراق، اتا-بابا مەكەنىن ءبىز كەتسەك، كىم قورعايدى؟ وسى جەردى قورعاۋ ءۇشىن 20 جىل بۇرىن قۇرىلعان ۇيىمىمىز تالماي جۇمىس ىستەپ كەلەدى. بىراق، ءبىزدى سوڭعى كەزدە قازاقتار مۇلدەم قورلاپ ءبىتىردى. جاۋىنگەرلىك رۋحىمىزدى تاپتاپ، بىزدەردى مەرەكە-تويدا ءان سالدىرىپ، بي بيلەتىپ، ءارتىس قىلىپ جىبەردى.
ءبىز بي بيلەۋ ءۇشىن ەمەس، قىلىشىمىز جالاڭداپ، جەرىمىزدى قورعاۋ ءۇشىن جاراتىلدىق ەمەس پە؟! مۇنداي قورلىقتان ءبىزدى اراشالاپ الىڭىز، ۆلاديمير ۆلاديميرۇلى!».
بۇل نە ساندىراق؟!
ەڭ الدىمەن، ۆ.سولوديلوۆتى مەملەكەتتىك ماڭىزى بار، ستراتەگيالىق نىسانداعى لاۋازىمدى قىزمەتىنەن شۇعىل بوساتىپ، الەۋمەتتىك ارازدىق تۋدىراتىن باپپەن ايىپتاپ، قوعامنان الاستاپ، ۇزاق جىلدارعا قاپاسقا قاماۋ كەرەك. البەتتە، قوعامعا اسا قاۋىپتى، مەملەكەتكە وتە زياندى بىرلىكتى قانداي دا ءبىر جاۋاپتى قىزمەتكە تاعايىنداۋعا مۇلدەم بولمايدى. مۇنداي «ۇلىورىستىق» اكىرەڭ پيعىلدى اڭگۇدىكتىڭ قىستىڭ كوزى قىراۋدا تۇتاستاي ءبىر قالانىڭ جىلۋىنا زيانكەستىك جاساپ، مۇز قاتىرماسىنا ەشكىم كەپىلدىك بەرە المايدى؟!.
سوسىن، بوتەن ەل، جات مەملەكەتتىڭ باسشىسىنا شاعىنعان پەندە قازاق ەلىن «تۋعان وتانى، ءوز ەلى» دەپ سانامايدى. مۇنىڭ ءوزى مەملەكەتتىك قۇپيانى جاريا ەتۋ نەمەسە وتانعا وپاسىزدىق جاساۋ دەپ تانىلۋعا ءتيىس. ماسەلەن، ۆ.سولوديلوۆ ءوزىنىڭ وپاسىزدىعىن قىتايدا جاساسا، ول ءۇش كۇننىڭ ىشىندە تەرگەلمەي-اق، سوت بولماي-اق اتۋ جازاسىنا كەسىلەدى، ياعني، سۇيەگى قاڭعىباس ءيتتىڭ كەبىن كيىپ، دالادا شاشىلىپ قالار ەدى...
ارينە، «شىعارعا جان ءتاتتى» دەمەكشى، ۆ.سولوديلوۆ باسپاسوزدە اقتالۋعا ۇمتىلىپ جاتىر. دەسە دە، ونىڭ قول قويۋ ۇلگىسىن تانيتىندار حات سوڭىنداعى قويىلعان جازۋدى «ۆ.سولوديلوۆتىڭ كۇمانسىز ءوز قولى» دەپ وتىر.
ۆ.سولوديلوۆتىڭ ورالدى «اتا-بابامىزدىڭ جەرى، ورىس جەرى» دەگەن جالعان سوزدەرى «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇتاستىعىنا نۇقسان كەلتىرەتىن قىلمىس» دەپ تابىلىپ، ايىپتالۋ ىستەرىنە قوسىمشا تىركەلۋگە ءتيىس.
قازاق توپىراعىندا لاۋزىمدى قىزمەتتە وتىرىپ، جوعارعى ايلىق الىپ، كەكىرىگى ازعان ۆياچەسلاۆ يۋرەۆيچ سولوديلوۆتىڭ قىلمىستى ىسىمەن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتى مەن باس پروكۋراتۋراسى تىكەلەي اينالىسىپ، جۇمىستارىنىڭ ناتيجەسىن تەز ارادا قازاق قوعامىنا رەسمي جاريالاۋى كەرەك.
سوسىن، ۆ.سولوديلوۆتاي ارانداتۋشىنى مەملەكەتتىك قىزمەتتە تايراڭداتىپ قويعان باتىس قازاقستان وبلىسىنىڭ اكىمى نۇرلان نوعاەۆ پەن الماتىدا «كازاكتاردىڭ شەرۋىن» وتكىزدىرگەن الماتى قالاسىنىڭ اكىمى احمەتجان ەسىموۆتەر ەلدىڭ الدىندا تۇسىنىك بەرىپ، باس پروكۋراتۋرادا جاۋاپقا تارتىلۋعا ءتيىس.
ءسوز جوق، بۇل ارانداتۋشىلىق - ەلباسىنىڭ تۇركى توپىراعىنداعى «تۇركى بىرلىگى» تۋرالى باتىل سوزىنە قايتارىلعان لاس جاۋاپ، ياعني، كرەملدىڭ اقورداعا قىر كورسەتكەنسىماعى. بىراق، مۇنداي پاسىقتىقتان، وراشولاق «ساياسي ويىنداردان» قازاق جەرىندەگى قاراپايىم ورىستار عانا زارداپ شەگەدى، ارانداتۋشىلار مەن «اتاماندار» قۇيرىقتارىن بۇتتارىنا تىعىپ، تايىپ تۇرادى...
«تۇركىلەردىڭ بىرلىگىنەن» شوشىنعان ورىس بيلىگى، دالىرەك ايتساق، ۆلاديمير پۋتين قازاق ەلىندەگى كاندەكتەرىن شاۋىلدەتۋ ارقىلى، «جاۋ جاعادان العاندا، ءبورى ەتەكتەن شالادى» دەگەندەي، جاڭاوزەن قاسىرەتىنىڭ ءبىر جىلدىعىنا ورايلاستىرىپ «ويران ويىن» ويلاستىرىپ وتىر. بىراق، بۇل - وت شىعاتىن قاۋىپتى ويىن... قازاقتىڭ قايعىسىنان ۇپاي جيناماقشىمەن ايبالتاسىز سويلەسىپ كور، سوسىن...
...قازاقتىڭ رۋحى اراعا 250 جىلداي ۋاقىت سالىپ، 1986 جىلدىڭ جەلتوقسانىندا ورىستىڭ ون ورام قامىتىن وپىرىپ جىبەرگەنىن بىلەمىز. ون بەس ۇلتتىڭ ەركىندىگىنە جول اشقىن بۇل قايسارلىق قازاقتىڭ قانىنان ماڭگىلىك وشپەيدى. باسقا ۇلتتار دا ەندىگى جەردە ەشكىمگە ەرمەيتىندەي ەسىن جيدى...
بۇگىنگى شوۆينيست ورىستىڭ پاسىق پيعىلى قۇر قيال عانا. بۇل قيالدان قۇلان-تازا قۇتىلمايىنشا، ورىسىڭ ءتول تاعدىرىندا ازاپتىڭ تالاي ءتۇرىن تارتاتىن بولادى...
«Abai.kz»
