تۇڭعىش پرەزيدەنت بيلىگىنىڭ سوڭعى كەزەڭىندە پرەزيدەنت اتىنان ايگىلى ەكى ماقالا جاريالاندى... سول ماقالالاردىڭ ىقپالىمەن ەلىمىزدەگى ساياسي ومىردە "ۇلتتىق بىرەگەيلەنۋ" جانە "ۇلتتىق كود" اتتى ەكى تەرمين ومىرگە كەلدى...
سودان بەرى وسى ەكى ۇعىمدى تالقىلاپ كەلەمىز، بىراق، ونىڭ ناقتى ءبىر ايشىقتى نۇسقاسىن تابا الماۋدامىز. ناتيجەسىندە، بۇل ەكى ۇعىم قازاقستان اتتى مەملەكەتتى قۇرۋ جانە نىعايتۋ ىسىندە ايتارلىقتاي قىزمەت اتقارا الماي كەلەدى.

نەگە؟
جاۋابى وتە كۇردەلى.
بۇل جەردە مەن قاراپايىم ءبىر-ەكى نۇسقاسىن اتاي كەتەيىن:

1. قازاقستانداعى "مەملەكەتتىك دامۋ" ەكى باعىتتان قۇرىلدى: ءبىرىنشىسى - كوپۇلتتى مەملەكەتتەگى بىرلىك پەن ىنتىماقتاستىقتى كوزدەيتىن زاڭدار جۇيەسى، ەكىنشىسى - "مەملەكەت ىشىندەگى مەملەكەتكە" ءتان استىرتىن كوررۋپتسيالىق قارىم-قاتىناستار جۇيەسى.
مۇندا: مەملەكەت باسقارۋ جۇيەسىندە كوررۋپتسيا باسىمدىققا يە بولعاندىقتان - ول جۇيەگە "بىرەگەيلەنگەن ۇلت" پەن "مىقتى ۇلتتىق كود" قاجەت بولمادى. سەبەبى، مەملەكەت قۇرۋشى ۇلت - قازاق ۇلتىنىڭ بىرەگەيلەنۋى مەن ۇلتتىق كودىن جاڭعىرتۋى كوررۋپتسياعا بىردەن-ءبىر سوققى بولۋشى ەدى.
نەگە دەسەڭىز، قازاق حالقىنىڭ ۇلتتىق جادى مەن ۇلتتىق بولمىسى ارقاشاندا ەلدىكتى، شىندىقتى، ادىلەتتىلىكتى، تازالىقتى تالاپ ەتەتىن رۋحاني قۇندىلىقتار جۇيەسىن قۇرايتىن.
سوندىقتان، كوررۋپتسيالىق جۇيە نەبىر زاماناۋي جاڭا ساياي تەحنولوگيالاردى پايدالانا وتىرىپ، قازاق حالقىنىڭ وسى ۇلتتىق بولمىسىن وزگەرۋگە كۇش سالدى. ءسوز جۇزىندە عانا ايتىلعان ۇلتتىق بىرەگەيلەنۋدى كوررۋپتسيالىق جۇيە ءىس جۇزىندە نەشە ءتۇرلى بيۋروكراتيالىق ادىستەرمەن تەجەپ وتىردى....
قوعام ءومىرىنىڭ بار سالاسىن وتىرىكپەن تولتىردى.... حالىق ابدىراپ قالدى...
بۇگىندە وسىنى تۇزەۋ قاجەتتىگى ەڭ باستى ورىندا تۇر دەسە بولادى.

2. ەلىمىزدە قازاق حالقىنىڭ جانە ونىڭ مەملەكەتتىك تاريحىنىڭ كوپتەگەن ماتەريالدارى جيناقتالدى. سونىڭ ناتيجەسىندە قازاق حالقى تۇڭعىش رەت ءوزىنىڭ ۇلتتىق كودى تۋرالى تولىق بىلۋگە مۇمكىندىك الدى... بىراق، كوررۋپتسيالىق جۇيە ونىڭ دا ءوڭىن اينالدىرىپ، ونى رۋشىلدىق پەن جەرشىلدىك باعىتقا قاراي بۇرىپ جىبەردى. ناتيجەسىندە ءبىز تاۋەلسىزدىكتىڭ 30 جىلىندا ۇلتتىق كودىن انىق ۇققان، ءسويتىپ بىرەگەيلەنگەن ساياسي ۇلتقا اينالا المادىق... ەتنوۇلتتىق دەڭگەيدە قالىپ قويدىق... ناتيجەسىندە، مەملەكەتتىلىكتى ساقتاۋ جاۋاپكەرشىلىگىن حالىق ساياسي ۇلت رەتىندە تولىعىمەن ءوز قولىنا الا المادى. ۆوجديزم (كوسەمشىل) مەجەسىندە قالدىق.
بۇل - مەملەكەتتىك قۇرىلىمنىڭ السىزدىگىن بىلدىرەتىن قۇبىلىس.
قازىر ءبىز وسى - ەكىنشى "قاتەلىكتى" (مۇمكىن قىلمىستى؟) تۇزەۋدىڭ باعىتىندا تۇرمىز... ۇلتتىق بىرەگەيلەنۋ - ۇلتتىق مەننىڭ ويانۋىمەن عانا جۇزەگە اسادى. بۇگىندە ونىڭ جارقىن ۇلگىسىن بىزگە ۋكراين حالقى (ۇلتى) كورسەتىپ جاتىر... ۋكرايندەر - بۇرىنعى دالا حالقىنىڭ بۇگىنگى ۇرپاقتارى!

ءابدىراشيت باكىرۇلى

Abai.kz