قانت – حالىق دەنساۋلىعىنىڭ جاۋى
الەمدەگى بارلىق ءولىم-ءجىتىم سانىنىڭ 60 پايىزى دۇرىس تاماقتانباۋعا بايلانىستى.
دۇرىس تاماقتانۋ ارقىلى كوپتەگەن اۋرۋلاردىڭ بارىسىن جەڭىلدەتىپ، اسقىنۋىنا شەك قويىپ، جاڭا جاعدايلاردىڭ تۋىنداۋىنا جول بەرمەۋگە بولادى. بۇل ورايدا سالاۋاتتى تاماقتانۋ ونىمدەرىنىڭ ماڭىزى زور.
وسى سالاۋاتتى ونىمدەر تۋرالى قالىپتاسقان تۇسىنىگىمىز قانشالىقتى ورىندى؟ مىسالى، قانت قوسىلعان ءسۇت ونىمدەرىن – ءتۇرلى يوگۋرتتەردى قالىپتاسقان داعدىمىزعا ساي بالالارعا ۇسىنعان كەزدە ولاردىڭ دەنساۋلىعىنا قانشالىقتى پايدا نەمەسە زيان اكەلەتىندىگى تۋرالى ويلانا بەرمەيمىز. سوندىقتان، وسى «ءتاتتى» قانتتىڭ «اششى» زاردابىن تاتامىز. جالپى، «ءتاتتى» دەگەن تۇسىنىكتى قانتتىڭ دامىنەن اجىراتۋ قاجەت، سەبەبى، قانت – زياندى جانە ۋىتتى زاتتەك، حيميا ونەركاسىبى زامانىنىڭ جاناما اسەرى مول، جاساندى تۋىندىسى.
«قانت – حالىق دەنساۋلىعىنىڭ جاۋى» دەپ ايتۋعا تولىق نەگىز بار. بۇرىنعى زاماندا قازاقتار قۇرتتى، ىرىمشىكتى قانت قوسپاي ازىرلەگەن عوي، قازاقتىڭ ءداستۇرلى ۇلتتىق تاعام ونىمىندە قانت بولماعان.
ءار تاعامنىڭ ءوزىنىڭ ۇنامدى تابيعي ءدامى بولادى. مىسالى، بيە سۇتىندە لاكتوزانىڭ مولشەرى 1,5 ەسە كوپ بولعاندىقتان، ودان جاسالعان ونىمدەردىڭ ۇنامدى تاتتىلەۋ ءدامى بار.
بيە ءسۇتى – قۇرامىندا زياندى ترانسماي قىشقىلدارى بولمايتىن، تابيعاتتا كەزدەسەتىن جالعىز ءسۇت كوزى. سالىستىرۋ ءۇشىن: سيىر سۇتىندە 8 پايىزعا دەيىن ترانسماي قىشقىلدارى كەزدەسەدى. ال سۇيىق مايدى تەحنولوگيالىق وڭدەۋ بارىسىندا اتالعان زياندى ترانسماي قىشقىلدارى تۇزىلەدى. سونىمەن قاتار، بيە ءسۇتىنىڭ اقۋىزدارى نازىك ءالبۋميندى تەكتەس كەلەدى، بۇل دەگەنىمىز ونىڭ سيىر سۇتىنە قاراعاندا (ونىڭ اقۋىزدارى – كازەيندى تەكتەس – اۋىرلاۋ) جەڭىل سىڭىمدىلىگىن كورسەتەدى.
بيە ءسۇتى تابيعاتىنىڭ انا سۇتىنە جاقىن بولۋى ونىڭ عاجايىپ جاراتىلىسىن بىلدىرەتىندەي. سيىر، ەشكى، تۇيە سۇتتەرىنە قاراعاندا، بيە ءسۇتىنىڭ جوعارى بيولوگيالىق قۇندىلىعى الدىمەن، ونىڭ اقۋىزىنىڭ ەرەكشە سيپاتىنا، ماي قىشقىلى قۇرامىنا، س دارۋمەنى مەن ءليزوتسيمنىڭ ايرىقشا جوعارى دەڭگەيلەرىنە بايلانىستى، ولاردىڭ بارلىعى اعزانىڭ يممۋندىق-انتيوكسيدانتتىق قورعانىسىن قامتاماسىز ەتەدى. سوندىقتان، بيە ءسۇتى اعزا تىرشىلىگىندە وزەكتى ءرول اتقارادى، جۇرەك-قان تامىرى جانە جۇيكە جۇيەلەرىنىڭ جۇمىستارىن رەتتەۋگە قاتىسادى، قابىنۋعا قارسى ارەكەت ەتەدى، جۇقپالى ەمەس اۋرۋلاردىڭ دامۋىنا توسقاۋىل بولادى.
تورەگەلدى شارمانوۆ
Abai.kz
