قازاق تاريحىندا حالىق اراسىنان شىققان اقىن-جىراۋلاردىڭ حاندار مەن سۇلتاندارعا ءوز ويىن اشىق ايتىپ، كەزى كەلگەندە قاتەلىگىن مويىنداتىپ، ءوز پىكىرىنە مويىنسۇندىرا العاندىعى جونىندە كوپتەگەن جايتتاردى كەزدەستىرۋگە بولادى. كەزىندە بۇقار جىراۋدىڭ:

-  اي، ابىلاي، سەن ون ءبىر جاسىڭدا
انشەيىن-اق ۇل ەدىڭ.
ون بەس جاسقا كەلگەندە
ارقادا ابىلمامبەت تورەنىڭ
تۇيەسىن باققان قۇل ەدىڭ،
ابىلاي اتىڭ جوق ەدى،
سابالاق اتپەن ءجۇر ەدىڭ،

قازاق تاريحىندا حالىق اراسىنان شىققان اقىن-جىراۋلاردىڭ حاندار مەن سۇلتاندارعا ءوز ويىن اشىق ايتىپ، كەزى كەلگەندە قاتەلىگىن مويىنداتىپ، ءوز پىكىرىنە مويىنسۇندىرا العاندىعى جونىندە كوپتەگەن جايتتاردى كەزدەستىرۋگە بولادى. كەزىندە بۇقار جىراۋدىڭ:

-  اي، ابىلاي، سەن ون ءبىر جاسىڭدا
انشەيىن-اق ۇل ەدىڭ.
ون بەس جاسقا كەلگەندە
ارقادا ابىلمامبەت تورەنىڭ
تۇيەسىن باققان قۇل ەدىڭ،
ابىلاي اتىڭ جوق ەدى،
سابالاق اتپەن ءجۇر ەدىڭ،

- دەپ باستالاتىن ابىلاي حانعا ايتقاندارى وسىنىڭ ءبىر دالەلى بولا الادى. ۋاقىت وتە كەلە قازاق حاندىعى بوداندىق قامىتىن كيگەن تۇستا  دا ءوز پىكىرىن تايسالماي ايتىپ، ادىلدىك جولىندا باي-سۇلتانعا قارسى شىققان اقىن-جىرشىلار كوپتەپ سانالدى، كەشەگى ماحامبەت، جاياۋ مۇسا، ءمادي  سىندى كوپتەگەن اقىندار مەن جىرشىلار ءوز زامانىنىڭ ادىلەتسىزدىگى مەن ەل باسقارۋشىلاردىڭ جىبەرگەن قاتەلىكتەرىن تايسالماي بەتىنە باسىپ، ازاماتتىق ۇستانىمدارىنان تايقىماي، اشىق كۇرەسكە شىعىپ وتىردى. بۇل ءۇردىس تەك كەڭەس زامانىندا عانا رەپرەسسيانىڭ اسەرىنەن توقىراۋعا ۇشىراپ، سول كەزەڭدەگى اقىن-جازۋشىلار ءوز زامانىنا قاتىستى سىندى استارلاپ بولسا دا جەتكىزۋگە تىرىستى. كەڭەستىك كەزەڭدەگى قازاق ءۇشىن تاۋەلسىزدىك كۇرەسىنىڭ جارشىسى بولعان  جەلتوقسان وقيعاسى حالىق اراسىنان ءوز پىكىرىن اشىق ايتىپ كەڭەستىك بيلىككە قارسى تۇرار اقىنداردىڭ ورتاعا شىعۋىنا ىقپال ەتتى. وسىناۋ، ءالى دە بولسا كەڭەستىك بيلىك تاعىنان تايا قويماعان شاقتا جۇبان مولداعاليەۆ،  مۇحتار شاحانوۆ، قايرات رىسقۇلبەكوۆ سىندى قازاقتىڭ جوعىن اشىق جوقتاعان باتىل دا ايباتتى اقىندار قاتارىنا قازاقتان شىققان تۇڭعىش بارد اقىن تابىلدى دوسىموۆ تا قوسىلعان ەدى.

تابىلدى دوسىموۆتىڭ قوعام مەن ساياسات تۋراسىنداعى كوزقاراستارىنا توقتالماس بۇرىن، ول  جايلى از عانا اقاپارات بەرە كەتۋ ارتىق بولماس، اقىن 1965 جىلى 15 شىلدەدە اتىراۋ وبلىسى، يندەر اۋدانى، يندەربور پوسەلكەسىندە تۋعان. 1982 جىلى ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىن تامامداعان. 1983-1985 جىلدار ارالىعىندا گەرمانيادا اسكەري بورىشىن وتەگەن.
1990 جىلى ارنايى جولدامامەن اتىراۋ تەلەراديوكوميتەتىنە كەلىپ، جاڭا وبلىستىق تەلەۆيزيانىڭ قۇرىلۋىنا اتسالىسقان. 1992 جىلى وبلىستىق نۇرمۇحان ءجانتورين اتىنداعى مەملەكەتتىك فيلورمونيادا شىعارماشىلىق جۇمىستارمەن اينالىسقان. «جەلتوقساننىڭ جەبەسى» اتتى جاس تالاپتار توبىنىڭ جەتەكشىسى، 1993 جىلى يندەر اۋداندىق ءتىل باسقارماسىنىڭ باستىعى، 1995 جىلى وبلىستىق دارەجەدەگى ماحامبەت قورىنىڭ ديرەكتورى قىزمەتىن اتقارعان. 2000 جىلدان بەرى اۋداندىق مادەنيەت جانە تىلدەردى دامىتۋ ءبولىمىنىڭ باستىعى. «جانارىمنىڭ جارقىلى» (2000), «ۇناتامىن مەن سەنى» (2002) جىر جيناقتارىنىڭ اۆتورى. رەسپۋبليكالىق «ۇكىلى ءۇمىت» بايقاۋىنىڭ ديپلومانتى، وبلىستىق جاستار سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى (2000), قازاقستان رەسپۋبليكاسى مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگىنىڭ «مادەنيەت قايراتكەرى» بەلگىسىمەن ماراپاتتالعان (2003).

جەلتوقسان وقيعاسى بارد اقىننىڭ شىعارماشىلىعىنا ۇلكەن وزگەرىس اكەلدى دەپ نىق سەنىممەن ايتۋعا بولادى، سوندىقتان، تابىلدىنىڭ ونەرناماسىن نەگىزىنەن جەلتوقسان كوتەرىلىسىنە دەيىنگى جانە ودان كەيىنگى دەپ ەكى كەزەڭگە بولۋگە بولادى. ول 1986 جىلعا دەيىن وتىزدان استام ليريكالىق اندەر شىعاردى (ج. قۇليەۆ. الىپ كەت مەنى اۋىلدان اعا... التىن وردا، 13 قازان  2011 جىل،  № 41 - 10 ب.).  جەلتوقسان وقيعاسىنىڭ قاتىسۋشىسى بولعان تابىلدى دوسىموۆ وقۋدان شىعىپ قالعان سوڭ  اۋلىنا بارىپ ءبىر جىلدان سوڭ عانا قايتا وقۋىن جالعاستىرادى. جەلتوقسان وقيعاسىنان سوڭ  اقىن  ۇلتجاندىلىق سيپاتتاعى، قازاقى پاتريوتتىق  سارىنداعى، ەلىنىڭ مۇڭىن شەرتەتىن، جەرىنىڭ جوعىن جوقتايتىن بيىك ويلى شىعارمالارىن دۇنيەگە اكەلدى (ق. بايداۋلەتوۆا. حالقىم ءۇشىن قان دوداعا كىرمەي، قالاي جاي تابام. ايقىن 16 جەلتوقسان 2010 جىل، №234 - 8 ب.).  ونىڭ جەلتوقساننان كەيىن تۋعان اندەر قاتارىنا «قازاق ەدىم دەگەنشە...»، «جەلتوقسانداعى جىر ءان»، «تۇڭعىش بالىقشىلار گۋرەۆتەردىڭ اكەسى گۋري نازارەۆ اقساقالدىڭ  رۋحىنا اشىق حات»، «جالعىزدىق»، «اسان قايعىنى اڭساۋ»، سياقتى ولەڭدەرىن  جاتقىزۋعا بولادى. كەڭەستىك رەجيم ۇلتتىق مۇددە جولىندا باس كوتەرگەن قازاق جاستارىن جازالاپ، قۋعىنداپ جاتقان تۇستا ول وتارشىلدار تۋرالى اششى شىندىقتى ءوز شىعارمالارىنا ارقاۋ ەتىپ، ەلدىڭ ازاتتىق تۋراسىنداعى كوزقاراسىنىڭ قالىپتاسۋىنا وزىندىك ۇلەسىن قوسا ءبىلدى. وسىنداي ولەڭدەردىڭ ءبىرى  «تۇڭعىش بالىقشىلار گۋرەۆتەردىڭ اكەسى گۋري نازارەۆ اقساقالدىڭ  رۋحىنا اشىق حات» ەدى، وندا اقىن وتارشىلىق ساياسات ىقپالىمەن قازاقتىڭ قالاسىنىڭ اتىن يەلەنگەن بالىقشى شالدىڭ رۋحىنا اشىق حات ارنايدى.

سەن كەلىپ، مالى توسىندە ويناعان

دالامدى مەنىڭ ۇركىتتىڭ.

سوڭىنان مالدىڭ كوشۋدى ويلاعان

بابامدى مەنىڭ ۇركىتتىڭ.

جاۋادى بۇگىن سۇراقتىڭ ءبارى،

ساۋالى بولىپ وتكەننىڭ.

بالىقتى مىقتاپ ۇناتتىڭ داعى،

حالىقتى يتتەن جەك كوردىڭ.

سۋ اسىپ، قاڭعىپ كەلگەن ورىسپەن،

جاۋلاسىپ قازاق بۇزىلدى.

قۋلىعىڭ سەنىڭ كەۋدەڭە تۇسكەن،

ساقالىڭ قۇساپ ۇزىن دى...

كەزدەرگە سول ءبىر وكىنەدى ەلىم،

قۇرا الماي قالعان قاقپاندى.

ءتورت عاسىر تايداي بەكىرەلەرىم

رەسەي جاققا اتتاندى.

كاتەرلەر ۇقساس قارا الباستىعا،

اۋلارى بەينە قايعى مۇڭ.

ۇرپاعىڭ سەنىڭ ورالماس ءسىرا

كاسپيدىڭ قۇرتپاي بايلىعىن...

وسىنداي ەلى مەن جەرىنىڭ باسقىنشىلار قولىنا ءوتۋى جايلى تاريحي شىندىقتى ول ءوزىنىڭ «سارايشىق» اتتى ولەڭىندە بارىنشا باتىل سيپاتتايدى.

كوڭىلىم اۋىپ وسىناۋ عارىپ قالاعا،

تۇبىندە جاتقان تۇمەندەي تاس تۇمانداردىڭ.

سارايشىق بارسام سارتاپ مۇڭ سارىپ ساناما،

بابالار قولىن سوزادى استىنان جاردىڭ.

سارايشىق بارسام، زۇلىمدار قيراتقان، الىپ،

سۇيەكتەر قالعان كومۋسىز قاتارعا بەتتەي.

...تۇنشىعىپ جاتام تۇسىمدە زيراتتا قالىپ،

سول قۇربانداردان ارىلىپ، شاھارعا جەتپەي...

تاۋەلسىزدىكتىڭ ماڭىزىن جەتە تۇسىنگەن اقىن سول تاۋەلسىزدىكتىڭ قانشالىقتى ماڭىزى بار ەكەندىگىن، ەلدىڭ ەركىندىككە قول جەتكىزۋى عاسىرلار بويعى كۇرەستىڭ ناتيجەسى بولعاندىعىن تاۋەلسىزدىك جولىندا جان پيدا ەتكەن ماحامبەتتىڭ رۋحىنا ولەڭ ارناۋ ارقىلى وزگەلەرگە جەتكىزەدى. «سەنىڭ اتىڭ ماحامبەت» ولەڭىندە ول عاسىرلارعا سوزىلعان ازاتتىق كۇرەسىنىڭ اقىرى وڭ ناتيجەگە جەتكەنىن ماقتان تۇتادى.

ءتامام بوپ حاننىڭ قاستاندىقتارى،

بىزگە دە ءبىر بوستاندىق تاڭى اتار دەپ،

جۇرەككە قايعى بايلاعان ەدىڭ،

اقىنعا ءسويتىپ اينالعان ەرىم ماحامبەت!

زاماندار ءولىپ كوزگە مۇڭ قاتقان.

ويران بولعاسىن وزدەرىڭ جاتقان اباقتى.

جەلتوقساندا دا اھ ۇرىپ ەدىك،

تاۋەلسىزدىكتىڭ اقىرى كەلىپ، تاڭى اتتى

تابىلدى دوسىموۆ كەڭەس داۋىرىندە ورىن العان ادامدار ساناسىنداعى دۇنيەقوڭىزدىق، ماتەريالدىق بايلىقتى  باسقادان بيىك قويۋ سياقتى تەرىس مىنەزدەردى سىنعا الدى، ءومىردىڭ ءمانىنىڭ جيعان دۇنيەدە ەمەستىگىن جاڭا زامان تىلىندە، گيتارا ىرعاعىمەن تىڭدار قۇلاققا جەتكىزۋگە تىرىستى. كەزىندە دانىشپان اباي ەسكەندىر جايلى پوەما جازىپ وقىرمانىنا ءومىردىڭ ءمانى بايلىقتا ەمەس ەكەندىگىن مىسالمەن تۇسىندىرسە، تابىلدى اقىن دۇنيەنىڭ ءمانى جايلى ويلارىن «تابىلدىڭ ءانى» شىعارماسىندا  زاماناۋي تىلمەن جەتكىزە ءبىلدى.

سول جاققا اتتاناسىڭ ءبارى بارعان،

قالادى كوكىرەگىڭدە الىپ ارمان.

قالادى اۋىزىڭدا سارى ءتىسىڭ،

قالادى گاراجىڭدا سارى «ۆولگاڭ».

بىرەۋدە اقشاڭ قالار قارىز العان،

مۇرنىڭدى، شاقشاڭ قالار، ءزارى جارعان.

ون بولمە ءۇيىڭ قالار، قيىن بولار،

ويتكەنى ءبارى جالعان، ءبارى جالعان...

بۇل قازاق مول بايلىقتى تەككە ىزدەيدى،

اقشاڭدى ميلليونعا جەتكىز مەيلى.

سەنىمەن بۇل قۇدايىم و دۇنيەگە،

سوم تۇگىل، سوقىر تيىن وتكىزبەيدى.

جاڭا زاماندا رۋحاني بايلىقتان تۇل بولىپ، تەك ماتەريالدىق بايلىقتى ءپىر تۇتقان قوعامدا ورىن الىپ جاتقان ەرسى قىلىقتار مەن جاپپاي رۋحاني ازعىنداۋ ورىن العانىنا كۇيىنگەن اقىن، دۇنيەنىڭ جالعاندىعى، ادامداردىڭ ءوز ارەكەتى ءۇشىن تۇبىندە جاۋاپقا تارتىلاتىندىعى جايلى ويلارىن  «رۋح» ولەڭىندە جالعاستىرادى.

مەن بۇرىنعى ساۋداگەرمىن سالقىن قان،

باقىرىڭنان باقىت ىزدەپ شارق ۇرعان.

تارازىدان تالقان ۇتىپ جۇرگەندە،

قارعىس الىپ قالىپ ەدىم حالقىمنان.

مەن دە جەردىڭ پەرزەنتى ەدىم ارىندى،

بايلىق ءۇشىن سالىپ ەدىم بارىمدى.

ءبىر اق تۇندە ازىرەيىل كەلدى دە،

جاھاننامعا اتتاندىردى جانىمدى.

اللا ماعان جازعاننان سوڭ ءولۋدى،

لاس ءتانىمدى سالىپ قالدى كور ۋلى...

ءومىر بويى ءولىپ ءوشىپ جيناعان،

اقشام قالدى مازارىمدا كومۋلى.

جانىم مەنىڭ ۇشىپ بارىپ جىراققا،

اھيرەتتە ازاپ كوردىم ءبىر اپتا...

جەردە قىلعان كۇپىرلىگىم ءۇشىن دە،

قۇداي مەنى جىبەرگەن جوق جۇماققا.

جالپى، كەڭەستىك ساياسات سالدارىنان قازاقتىڭ بار جاقسى مەن جايساڭىنان ايرىلىپ، ەل تۇتقاسىن كەدەي ۇرپاعىنىڭ ۇستاۋى، كوممۋنيستىك پارتيانىڭ جاساقتاعان بيلەۋشى توبىنىڭ ۇلتتىق مۇددە مەن ۇلتتىق ارماننان جىراقتا قالعانىن، تەك مانساپ پەن لاۋازىم جولىندا كەزدەسكەن كەدەرگىنى جايپاي ءوتىپ، دەگەنىنە جەتپەي تىنبايتىن كەڭەستىك زامان شەنەۋنىكتەرى  جايلى اقىن ءوز ويىن «زاماني زار» ولەڭىندە وزگەشە ءوربىتتى.

اساۋ ۇلدارى ارمانعا جەتپەي، بيىككە جەتپەي ءتۇ-ۋ اسقار،
ءتورت-بەس شاڭدىعىن توزعا ساپ توزىپ، ءجۇنجىپ كەتكەندە جۋاستار.
قايىن اتاسىن كامپەسكەلەتىپ، كوك ەتىك كيىپ بالدەندى،
اۋىزى اسقا جارىماي وسكەن، شۇلعاۋدان شىققان شۋاشتار،

- دەپ  كەلەتىن جىر جولدارىنداعى «شۇلعاۋدان شىققان شۋاشتار» كومپارتيانىڭ باسىندا وتىرعان بيلىكشىل توپ ەدى. «بارلىق ەلدىڭ پرولەتارياتى بىرىگىڭدەر» ۇرانىمەن قۇرىلعان توتاليتارلىق جۇيەدە بيلىككە ءداستۇرلى قازاق ەليتاسىنىڭ وكىلدەرى، قالىپتاسقان تىركەسپەن ايتقاندا «جاقسى مەن جايساڭنىڭ» ەمەس، كەدەي تاپتىڭ وكىلى كەلەتىن ەرەجە بولعان (ن. لاحانۇلى. تاۋەلسىزدىك كەزەڭىندەگى قارسىلىق اندەر. www.azattyq.org/content/blog/2193804.html.).

تابىلدى دوسىموۆتىڭ ءوزىن جىراۋلاردىڭ جالعاسى دەپ ساناۋىندا ۇلكەن ءمان بار، سەبەبى، ول كەزىندەگى قازاقتىڭ ۇلى جىراۋلارى سالعان جولمەن ءجۇرىپ، ءوز زامانىندا ەشكىمنەن تايسالماي ويىن اشىق تۇردە ورتاعا سالا بىلگەن از عانا ازات ويلى جاننىڭ ءبىرى ەدى. وسى تۇستا اقىننىڭ كۋرستاسى سەرىك جانبولاتتىڭ پىكىرىن كەلتىرە كەتۋ ارتىقتىق ەتپەس دەگەن ويدامىن، «تابىلدىڭ ەرەكشەلىگى - جىراۋلىق داستۇردەگى رۋحتى بۇگىنگى زامانعا بەيىمدەگەندىگىندە. ونىڭ گيتاراسى قازاقتىڭ رۋحىمەن سويلەدى. اقىندىعى بار، ورىنداۋشىلىعى بار، سازگەرلىگى بار وسىنىڭ ءبارى قوسىلعان كەزدە ناعىز جىراۋلىق ءداستۇردىڭ بۇگىنگى زامانعى بەينەسى ەمەس پە؟ قازاقتىڭ جىراۋلىق ءداستۇرى ەپوستاردا، داستانداردا نەگە قالىپ قويۋى كەرەك؟ ەرلىك، ورلىك رۋحى بۇگىنگى زامانعا بەيىمدەلۋى كەرەك. تابىل سونىڭ باستاۋىندا تۇر» (ج.ءجۇرسىن. اقتوبەدە تابىلدى دوسىموۆتى ەسكە الدى. azattyq.org). ول ءوزى كۋا بولعان جايلاردى ولەڭگە قوستى، ەلدە ورىن الىپ جاتقان جاعدايلارعا بەي-جاي قاراي المادى،  كەڭەستىك كەزدە قالىپتاسقان جارامساقتىق پەن ۇلتسىزدىقتى، مانساپقورلىق پەن ساتقىندىقتى اشىق سىنعا الدى.

ماڭدايعا جازعان تاعداردىڭ سورى - قازاققا عانا قازاق قاس،
سوندىقتان زارمەن، تاباقتاس بولدى، ازاپتى ءمىنىپ توزاق قاس.
تەرەگىڭ قۋراپ، تەكتى ەرىڭ تۋلاپ يتجەككەنگە اسىپ كەتكەندە،
تەڭسەلگەن ەلگە سەن تورە بولدىڭ، تەكسىزدەن تۋعان تەزەكباس.

سول ءبىر تەكسىزدەر داستارحانداردى تەۋىپ ءبىر كەتسە توردەن كەپ،
جارامساق قۋلار جۇيتكىدى تالاي ماسكەۋدەن ۇشقان «وردەن» بوپ.
قارا زيم-دەردىڭ الاشاڭداعىن شامپانمەن جۋىپ تازارتىپ،
تورەلەرگە ارناپ قۇلىن سويعاندار ءتىرى ءجۇر ءالى ولگەن جوق...

جاڭا زامان كەلىپ، تاۋەلسىزدىكتى قولعا العانمەن دە باسشى ورىنداردا سول باياعى كوممۋنيستەردىڭ ورنىعىپ، ەلدىڭ ساناسىنىڭ جاڭارۋى مەن رۋحىنىڭ كوتەرىلۋىنە قاتىستى ماسەلەلەردىڭ كوتەرىلمەۋىن، ءتىل، ءدىن، ءدىل ماسەلەسىندە ايتارى بار تۇلعالاردىڭ ناقتى ارەكەت جاساۋىنا مۇمكىندىكتىڭ بولماۋىن اقىن كۇيىنە وتىرىپ، «جەلتوقسانداعى جابىرقاۋ» اتتى ولەڭگە قوستى.

شامىرقاعاسىن شارشاعان مەنىڭ ميىمداي،

كوكىرەگىمدە شەر شەمەن كوشتى تيىلماي.

ءالى دە قانشا بەينەت شەگەسىڭ تۋعان ەل،

ءوز اسىلدارىڭ ءوز قاجەتىڭە بۇيىرماي؟!.

جالپى شىعارماشىلىق ادامىنىڭ كوپ جاعدايدا وزگەلەرگە تۇسىنىكسىز بولىپ، ومىردەن كوپ تاياق جەيتىنىن، شىندىقتى ايتام دەپ اياعىنا شىرماۋ تۇسەتىنىن، ءور مىنەزدىلەردىڭ شىرماۋعا ءتۇسىپ، ورگە اياق باسا المايتىنىن اقىن كەلەسى جىر جولدارىندا كۇيىنە باياندايدى:

بولمىستى كەزىپ بايقاساڭ، جايمەن اڭعارىپ،

دۇنيە-جالعان، اقىلمەن ويلاعانعا انىق.

قاي تەنتەگىنە تەكتىلىك تانىتار دەيسىڭ،

ماحامبەتىنىڭ باسىمەن ويناعان حالىق...

الدىندا اردىڭ اقتىعىڭ ساناتتان ءوشىپ،

ساتسىزدىك-سايقال جاتقاندا تاماقتان وسىپ.

شايىر بىتكەندەر شىرمالىپ شىرماۋىق-مۇڭعا،

جۇتادى سوسىن قايعىنى شاراپقا قوسىپ...

باردتىق ونەر قازاق توپىراعى ءۇشىن دە جات ەمەستىگىن، ونىڭ جىراۋلىق ونەردىڭ جالعاسى بولىپ تابىلاتىندىعىن ناسيحاتتاۋدان جالىقپاعان اقىن ادامداردىڭ ءومىردىڭ وتكىنشى ەكەندىگىن ەستەن شىعارماۋىن تىلەدى، ادامنىڭ ءولىمنىڭ بارلىعىنا سەنىپ ءوز ىسىنە جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراۋىن جاقتادى. «باۋىرجان دوس...» ولەڭى ونىڭ جالپى قازاق قاۋىمىنا ارناعان ۇندەۋى سەكىلدى...

تاۋىم قايتىپ وپاسى جوق،

ورىندالماس ارماننان،

مەن دە ءبىر كۇن جونەلەرمىن مىناۋ

ءفاني جالعاننان.

مەندىك جۇرەك سونەر مە ەكەن،

سەمەر مە ەكەن ماڭگىلىك،

تالاي سەنىپ، تالاي رەت الدانعان...

دوستار سوندا قابىرىمە كەلمەڭدەر،

تىرىلەردى تانىمايدى ولگەندەر.

دوستار سوندا كوز تىكپەڭدەر تابىتقا،

مەن سەندەردى كۇتەم ىلعي تامۇقتا...

ولمەڭدەر،

ەرلەڭدەر...

بىرگە وقىعان جولداستارىنىڭ، دوستارىنىڭ ەستەلىكتەرىن وقي وتىرىپ تابىلدى دوسىموۆتىڭ ۇلتجاندى، ۇلتتىق نامىستى وزگەدەن جوعارى قويا بىلگەن، ءور مىنەزدى ازامات بولعانىنا كوز جەتكىزدىم. وزگەلەردەن تابىلدى دوسىموۆتى ەرەكشەلەيتىن تاعى ءبىر جايت ونىڭ ءومىرىن اۋىلدا وتكىزىۋى بولسا كەرەك، ول اتا اناسىنىڭ جالعىز ۇلى بولعاندىقتان وقۋدى ءبىتىرىپ اۋىلعا قايتادى. ءومىرىنىڭ سوڭىنا دەيىن ءوزى تۋعان ەلدە ءارتۇرلى قىزمەتتەر اتقارادى. ءامىرجان قوسانوۆتىڭ بەرگەن پىكىرىنە سۇيەنسەك، «اۋىلدا ءجۇرىپ تابىل تۆورچەستۆو ادامدارىنا ءتان كەيبىر تەرىس قاسيەتتەردەن، رۋعا، جۇزگە بولىنۋشىلىكتەن، اسىرە كورەالماۋشىلىقتان، لاۋرەاتتىقتار مەن سىيلىقتارعا تالاستاردان الىس بولدى» ء(ا. قوسانوۆ. اۋىلعا بارعان زيالى. جاس قازاق. 29 قازان  2010 جىل، № 42 - 7 ب.). اقىننىڭ قالانىڭ قىم قۋىت تىرلىگىنەن الىستا بولۋى ونىڭ ساناسىنىڭ وزگە ۇساق نارسەلەرمەن ۋلانباي، ەل ىشىندە ءجۇرۋ ارقىلى حالىقتىڭ باستان كەشىرىپ وتىرعان ءحالىن ۇعىنىپ، ۇلتتىق وي باعىتىندا شىعارمالار تۋدىرۋىنا سەبەپ بولعانداي.

جالپى،  ۇلتتىق كىتاپحانادان قانشا ىزدەگەنمەن، تابىلدى دوسىموۆتىڭ ولەڭدەر جيناعىن تابا المادىم، ءباسپاسوز بەتتەرىنەن دە تەك ونىڭ كۋرستاستارى، زامانداس دوستارى جازعان ەستەلىكتەردەن وزگە جارىتىمدى ماتەريال دا كەزدەستىرمەدىم. ءتىپتى، اقىننىڭ ولەڭدەرىنىڭ ءبىر توپتاماسىنىڭ بىرنەشە گازەتتە قايتالانىپ جاريالانعانى بولماسا ءومىرىنىڭ سوڭعى جىلدارى جازعان دۇنيەلەرى باسپاسوزدە جاريالانباعان-اۋ دەگەن پىكىر قالىپتاستى مەندە. باۋىرجان باباجانۇلى بۇل تۋراسىندا بىلاي دەيدى: «قازاقتىڭ تۇڭعىش باردىنىڭ نە ءجونى ءتۇزۋ كىتابى شىقپاپتى، استانا مەن الماتىنى بىلاي قويعاندا، ءوزى تۋعان وبلىستىڭ ورتالىعىندا دا جەكە كونتسەرتى ۇيىمداستىرىلماپتى. ءتىپتى ءوز اۋدانىنداعى كونتسەرتتە دە شەتكە قاعىلىپتى بىردە...» (ب. باباجانۇلى. ءومىردى مىناۋ، قالقام اۋ ماڭگىلىك دەمە. ايقىن 19 ءساۋىر 2012 جىل، № 71  - 22 ب.). 2007 جىلى قازاق راديوسىنىڭ «اتامەكەن اسپانىمەن» جوباسى بويىنشا اتىراۋعا بارىپ دابىلدى دوسىموۆتىڭ ءان  جيناعىن الا كەلگەن جۋرناليست التىن يمانباەۆا ونىڭ اندەرىنىڭ كوركەمدىك كەڭەستىڭ تالابىنان شىقپاي ەفيرگە بەرىلمەي قالعانىن، ءسويتىپ تابىلدى اندەرىنىڭ راديودان بەرىلۋىنە رۇقسات بەرىلمەگەندىگىن ەسكە العان (م. ءابساتتار، تابىلسىز وتكەن ءبىر جىل... الاش ايناسى، 14 قازان 2011 جىل، № 182 -  5 ب.).

ءومىرىنىڭ باسىم بولىگىن اۋىلدا وتكىزگەن اقىن ءوزىن جەتە تۇسىنە بىلمەگەن سول ورتادان دا مەزى بوپ ءبىر ۋاق الماتىنى اڭساعانى جايلى ونىڭ «الىپ كەت مەنى اۋىلدان، اعا» اتتى ولەڭىنەن حاباردار بولامىز.

الىپ كەت مەنى اۋىلدان، اعا،

سەنى اڭساپ ءبىراز شەت جۇردىك.

مەن ءومىر سۇرگەن قاۋىمعا قارا-,

اينالىسقانى بوق تىرلىك.

جانىمدى سالما زارلاتىپ وتقا،

بولمىسىم سەنى كۇتتى ءار كۇن.

الىپ كەت مەنى الماتى جاققا،

ازاپتان ءسۇيتىپ قۇتقارعىن.

ءراسۋاسى بولىپ ەسسىز عالامنىڭ،

دەندەرىم - تۋعان جەرىمدە.

ماحامبەت قۇساپ

باسسىز قالارمىن،

قاراويدىڭ قارا كورىندە.

الماتىعا ساعىنىش، قازاقتىڭ زيالى قاۋىمىنىڭ قۇت مەكەنى بولعان شاھاردى اڭساۋ اقىننىڭ كەلەسى ولەڭىندە جالعاسىن تابادى:

الماتىسىز جەتپەيتىندەي بىردەڭە

قايعى-قۇمدا قايىرلاۋلى جىر-كەمە

تۋما باۋىر تاپسا-داعى كوڭىلىن

تورىعۋمەن وتكىزۋدە ءومىرىن

تۋعان اۋىل دەيتىن "ۇلى" تۇرمەدە...

ءوز باسىم بۇرىن شىعارماشىلىعىمەن تانىس بولماعان بارد اقىن تابىلدى دوسىموۆتىڭ بىرنەشە ولەڭىن ينتەرنەت بەتىنەن وقىپ، ونىڭ ولەڭدەرىنىڭ ەل مەن جەرگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىككە تولى، ەشكىمنەن تايسالمايتىن ءور سيپاتىن كورىپ وسى ماقالانى جازۋدى ۇيعاردىم. اقىندى وزگەشەلەيتىن قاسيەتى ونىڭ ءبىر ولەڭمەن ۇلكەن ءبىر داۋىردە ۇلتتىڭ باسىنان كەشكەن قيىنشىلىقتارىن تولىقتاي بەرە الۋىندا جانە ەشكىمنەن تايسالماي ءوز ويىن اشىق بىلدىرە الاتىن باتىلدىعىندا دەپ توپشىلاۋعا بولادى. مەنىڭشە، كەڭەستىك ساياسات كەسىرىنەن ورلىكتەن ايرىلعان ۇلتتىق رۋحتى جاڭعىرتۋدا، حالىقتىڭ قۇلدىق سانادان قۇتىلىپ ازاتتىقتىڭ ءمانىن تۇسىنۋىنە تابىلدى دوسىموۆ جىرلارى ءوز ۇلەسىن قوسا الارى اقيقات.

Abai.kz