الماتى وبلىسى ىشكى ىستەر دەپارتامەنتىنىڭ بۇرىنعى باسشىسى سەرىك كۇدەباەۆ باس بوستاندىعىنان 10 جىلعا، پوليتسيا گەنەرال-مايورى اتاعى مەن مەملەكەتتىك ناگرادالارىنان ماڭگىگە ايىرىلدى. ايتكەنمەن ول «سۇتتەن اق، سۋدان تازامىن» دەۋدەن تانبادى. «مەن كىنالى ەمەسپىن. ءوز حالقىما، ايەلدەر مەن بالالارعا وق اتپادىم، ازاپتامادىم»، – دەدى كۇدەباەۆ سوت وتىرىسىندا. 

كەشە سوتتى بولعان ەكس-گەنەرالدىڭ بىلتىرعى قاڭتاردا «تاس قامالىن» تاستاي قاشۋى دەتەكتيۆكە بەرگىسىز كورىنىس بولعان ەدى. سوتتاعى وتىرىك-شىنى ارالاس ايتقان ءسوزى وسى وقيعانىڭ جان تەبىرەنتەرلىك ەكشن-فيلمگە اينالۋىنا ىڭعاي ءبىلدىرىپ تۇرعانداي.

كۇدەباەۆتىڭ سوتى بيىل قاڭتار ايىندا باستالدى. مەملەكەتتىك ايىپتاۋشى ونىڭ قىلمىس دارەجەسىن ەسكەرە وتىرىپ، توعىز جىل باس بوستاندىعىنان ايىرۋ كەرەك دەپ تاپقان. الايدا كۇدەباەۆ اۋرۋحاناعا ءتۇسىپ، 10 ناۋرىزدا وتەتىن سوت وتىرىسى بىرنەشە رەت كەيىنگە شەگەرىلدى. وسى ۋاقىت بويى ەكس-گەنەرال مىرزا قاماقتا وتىردى. ناۋرىز ايىنىڭ اياعىنا تامان مىرزا قاماقتا وتىرعان قاراعىمنان كوز جازىپ قالدىق.

قازاقستاننىڭ شەكارا قىزمەتى كۇدەباەۆتىڭ رەسمي جۇمىس ىستەپ تۇرعان وتكىزۋ پۋنكتتەرى ارقىلى مەملەكەتتىك شەكارانى كەسىپ وتپەگەنىن حابارلادى. ال 27 ساۋىردە ونىڭ تۇركيادا ۇستالىپ، ەلگە جەتكىزىلگەنى بەلگىلى بولدى. تۋىستارى بولسا: «كۇدەباەۆ ادىلدىك ىزدەپ، قازاقستانعا ءوز ەركىمەن ورالدى»، – دەپ مالىمدەمە جاساۋعا اسىقتى. راس، ونىڭ «ءوز ەركىمەن» بەرىلۋى وتە «قيان-كەسكى» جولمەن جۇزەگە استى.

قويان اياعىن جەگەن ەكس-گەنەرال «ادىلدىك ىزدەپ» اۋەلى تاۋدى كەسىپ ءوتىپ، ايىر قالپاقتى اعايىننىڭ جەرىنە بارىپتى دا، ماناس اۋەجايىنان ىستامبۇلعا اتتانىپتى. ونىڭ ۇستىنە تۇركيادا تۇرۋعا رۇقسات سۇراپ ۇلگەرىپتى دە. ول «ادىلدىككە جەتۋ» ءۇشىن ءدال وسىنداي «توتە جولدى» تاڭداۋعا ءماجبۇر بولىپتى-مىس.

كۇدەباەۆقا «اۋىر زارداپتارعا اكەپ سوققان قىزمەتتەگى ارەكەتسىزدىك»، سونداي-اق «بيلىكتى نەمەسە لاۋازىمدى اسىرا پايدالانۋ» باپتارى بويىنشا ايىپ تاعىلدى.

بىراق داۋسىز فاكت: «قاندى قاڭتار» تۇسىندا، قازاقستاندا جاپپاي تارتىپسىزدىكتەر باستالعاننان كەيىن الماتى وبلىسىنىڭ كومەندانتى قىزمەتىن اتقارعان كۇدەباەۆ قارۋلى كۇزەتشىلەرىن ەرتىپ، پوليتسيا ءبولىمىنىڭ عيماراتىنان شىعىپ كەتكەن. ول مەملەكەتتىك ماڭىزى بار ورگاندى قورعاۋى كەرەك ەدى. ناتيجەسىندە، بۇلىكشىلەر عيماراتتى باسىپ الىپ، قارۋ-جاراقتاردى ۇرلاپ كەتكەن. قولدى بولعان قارۋ-جاراق كەيىن كوشەدە اتىلعان.

ءميتيڭدى باستاعان حالىقتىڭ سىبايلاسى ما، الدە «قاي جەڭگەنىڭ مەنىكى» دەپ ءالىپتىڭ ارتىن باقتى ما – كۇدەباەۆتىڭ قاڭتار وقيعاسىنداعى ءرولى تۋرالى ءالى ناقتى جاۋاپ جوق.

ال مۇنداي ادامدار سول كەزدە قازاق ەليتاسىندا وتە كوپ بولاتىن. بۇل ماسەلەدە سەنىمدى تۇردە كەسىم ايتۋ قيىن، سوندىقتان وسىناۋ وقيعا ەكس-گەنەرالدىڭ بولاشاق تاعدىرىنا جاقسى نەمەسە جامان اسەر ەتپەدى. ءبىر جاعىنان، ونىڭ جازاسى 18, 16 جانە 15 جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىرىلعان تاعى ءبىر ەكس-گەنەرال، قازاقستان ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ بۇرىنعى باسشىسى كارىم ءماسىموۆ پەن ونىڭ ەكى ورىنباسارى – اسحات سادىقۇلوۆ پەن داۋلەت ەرعوجينگە قاراعاندا جەڭىل.

ەكىنشى جاعىنان، سوت وعان ءۇش جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىرىلعان ءماسىموۆتىڭ ورىنباسارى مارات وسيپوۆقا قاراعاندا الدەقايدا اۋىر جازاعا كەستى. الايدا قاي جاعىنان الىپ قاراساڭىز دا نازارباەۆ تۇسىندا شەن مەن لاۋازىم العان گەنەرالداردىڭ كوبىنە جاڭا قازاقستاندا تىقىر تاياعان. ولاردىڭ «جۇلدىزدارى» مەن «جولاقتارى» يىعىندا سول كۇيى تۇر. دەگەنمەن ءالى قانشا تۇراتىنى بەلگىسىز.

قاسىم-جومارت توقاەۆ ءبىر كەزدەرى تۇكىرىگى جەرگە تۇسپەگەن «قۇدىرەتتى» ەكس-گەنەرالداردىڭ تاعدىرىنا عانا ەمەس، «نازارباەۆتار كلانىنىڭ» بيلىك ەتۋ تاريحىنا دا نۇكتە قويۋعا بەل بايلادى. ولارعا پرەزيدەنت توقاەۆتىڭ جاڭا قازاقستانىندا ورىن جوق.

«كۇدەباەۆ ءىسى» – «بىرىنشىگە» قۇلاي بەرىلگەندەردەن ارىلۋ پروتسەسىنىڭ باسى بولعان جوق جانە سوڭى دا ەمەس. بالكىم، شۋلى سوت پروتسەستەرى بولمايتىن شىعار، بىراق وتستاۆكالار تولقىنى، قىزمەتتەن بوساتۋ، «ەسكى كۇنالار» ءۇشىن قوزعالاتىن قىلمىستىق ىستەردىڭ كوبەيەتىنى انىق. بۇعان قوسا مەملەكەت باسشىسى ساياسي جانە بيزنەس ەليتانىڭ، سونداي-اق «بيلىككە كوتەرىلگەن قازاقستاندىق گەنەرالداردىڭ» قاتارىن تازارتادى.

ول مەملەكەتتىك اپپاراتتى بىرتىندەپ تازارتىپ جاتىر. تۇڭعىش پرەزيدەنتتىڭ جيەنى قايرات ساتىبالدى جەمقورلىق ءۇشىن التى جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىرىلدى. داريعا نازارباەۆانىڭ دوسى قايرات بورانباەۆ كۆازيمەملەكەتتىك قۇرىلىمداردىڭ قارجىسىن جىمقىردى دەگەن كۇدىكپەن قاماۋدا وتىر. ۇزاق جىلدار بويى ءنان-ءنىڭ «جەكە بانكيرى» سانالعان كارىم ءماسىموۆتى ۇزاق ۋاقىتقا تەمىر توردىڭ ارعى جاعىنا جىبەردى. پروتسەسس باستالدى، الايدا قازاقستاننىڭ جاڭا پرەزيدەنتىنىڭ ەڭ راديكالدى جاقتاستارى مۇنى جەتكىلىكسىز دەپ ەسەپتەيدى.

ولاردىڭ پىكىرىنشە، توقاەۆ كەيىنگى 25 جىلدا بۇرىنعى پرەزيدەنتتىڭ توڭىرەگىندەگى ادامدار وففشور ارقىلى شەتكە شىعارعان شامامەن 160 ميلليارد دوللاردى قايتارعاندا، مەملەكەتتىك مەكەمەلەردەن «نازارباەۆ رۋحى» مۇلدە جويىلعاندا جەڭىسكە جەتەدى. بىراق وسىناۋ راديكالداردىڭ كوڭىلى قالاتىنداي جاعداي بار. قاسىم-جومارت توقاەۆ – «جەتى رەت ولشەپ، ءبىر رەت كەس» قاعيداسىمەن ارەكەت ەتەتىن ساياساتكەر. ول اينالاسىن ەسكىدەن ارىلتۋدى باستاۋعا بولاتىنىن جاقسى تۇسىنەدى، بىراق ونى توقتاتۋ نەمەسە كەم دەگەندە، باقىلاۋ وتە قيىن ەكەنىن دە بىلەدى.

سونداي-اق، توقاەۆقا بۇعان دەيىن ورىن-تاقتا وتىز جىل وتىرعان كىسى قالدىرعان ساياسي جانە الەۋمەتتىك «مينالاردىڭ» سانىن دا ۇمىتپاۋىمىز كەرەك. مينا الاڭىندا بي بيلەمەيدى. سوندىقتان قازاقستان ەسكى-قۇسقىدان دەمدە ارىلىپ، كۇرت جاڭارىپ كەتەدى دەپ كۇتۋگە بولمايدى.

كەرىمسال جۇباتقانوۆ

Abai.kz