كونفەرەنتسيا قوناعى - «دات» جوباسىنىڭ باس وقىرمانى ەرمۇرات باپي وقىرماندار تاراپىنان كەلىپ تۇسكەن ساۋالدارعا جاۋاپ بەرۋىن اياقتاپ وتىر.

ەرمۇرات مىرزا «ەلدە نەگە ۇلتتىق پارتيا قۇرىلمايدى؟» دەگەن ساۋالعا جاۋاپ بەرە كەلىپ: «بىزدە ۇلتتىق تۇگىلى، قۋاتتى ءجاي پارتيا دا جوق. بىرىنشىدەن، بيلىك ونداي پارتيانى تىركەۋگە المايدى. ەكىنشىدەن، الدەكىمدەر ۇلتتىق پارتيا قۇرۋعا كىرىسكەن كۇننىڭ ەرتەڭىندە سول بيلىك الاكوز قازاقتاردى قىرىق پىشاق قىپ، مانساپقا تالاستىرىپ، قىرقىستىرىپ قويادى. سودان بارىپ، جەلتوقساننىڭ جەتى ۇيىمى سياقتى اقوردا بوشالاتىپ، اكىمدەر بوتالاتقان شاتا پارتيالار پايدا بولادى. ولاردىڭ اكەسى - بىرەۋ، جاتىرى - جەتەۋ بولعان سوڭ، كۇندەستىڭ كۇرەسى ۇلتىڭدى ۇرىپ قويىپ پا؟ اباي ايتقانداي، «باس-باسىنا بي بولعان وڭشەڭ قيقىمنان» قۇراق كورپە تىگەتىن ءبىر قازاق شىقپايىنشا، كورگەن كۇنىڭ - وسى!»، - دەپ ءوز ويىن جەتكىزىپتى.

 

- ماحاببات، عاشىقتىق دەگەن تاقىرىپقا قالايسىز؟ عاشىق بولدىڭىزبا؟)))

- «عاشىقتىق، قۇمارلىقپەن - ول ەكى جول» دەپ، اباي ايتقانداي، «ول ەكى جولدىڭ» ءبىراز قىزىعىن تاتتىق قوي... عاشىق تا بولدىق، بولىپ تا ءجۇرمىز، بولا بەرەتىن دە شىعارمىز... ماحاببات پەن عاشىقتىق بولماسا، ادام - ادام بولا ما؟ شەشەم جارىقتىق ايتۋشى ەدى: «مەنىڭ ۇلىمنىڭ جۇرەگى كەڭ - زايساننىڭ بارلىق قىزدارى سىيىپ كەتەدى» دەپ. كەڭدىگىن قايدام، بىراق زايساننىڭ ءبىر قىزىنا دا سول جۇرەكتەن ورىن تابىلماي، اتىراۋدان ايەل الدىم.

- ءبىر كەزدەرى  50 مىڭ دانا گازەتتى شەكارادان الىپ ءوتۋ تۋرالى كەرەمەت ايلا تاپقانىڭىز قۋانتتى: 5 مىڭنان ءبولىپ-ءبولىپ تيەگەنىڭىز. تاعىدا ءبىر قىزىقتى وقيعا بولسا ء"اۋ" دەپ جىبەرسەڭىزشى؟

- «قازاقگەيتتى» بۇرقىراتىپ شىعارا باستاعان 2000-ءشى جىلى الماتىنىڭ بارلىق باسپاحاناسى «سولدات» گازەتىن قابىلداۋدان باس تارتقاندا، ءبىراز ۋاقىت بىشكەكتىڭ «ۋچكۋن» باسپاحاناسىندا باسىلىپ تۇردىق. 48 مىڭ دانا گازەتتى باستىرۋىن - باستىرىپ الامىز، ال قورداي كەدەنىنەن الىپ ءوتۋ مۇمكىن ەمەس: بىشكەكتە باسىلعان العاشقى تيراجىمىزدى ءبىزدىڭ كەدەنشىلەر تۇگىن قالدىرماي تاركىلەپ العانى بار ەدى. سودان گازەتتىڭ ديرەكتورى بولعان ءوزىمنىڭ وسكەمەندىك جەرلەسىم، كۋرستاسىم ارعىنعازى ماديانوۆ ەكەۋىمىز كەدەن وتكەلىنە تاقاۋ جەردەگى وزەننىڭ جاعاسىنا ورنالاسقان كافەدە وتىرىپ، كەدەننەن ءوتۋدىڭ ايلاسىن ىزدەيمىز. بۋىلىپ-تۇيىلگەن گازەتىمىز قالا سىرتىنداعى تاعى ءبىر كافەنىڭ اۋلاسىندا تۇر.

ءسويتىپ وتىرساق، ەنى 50-60 مەتردەن اسپايتىن وزەننەن (قازىر اتاۋى ەسىمدە جوق) ءشوپ تاسىپ جۇرگەن قايىقشىنى كورىپ، جەردەن جەتى قويان تاپقانداي قۋاندىق. وزەننىڭ قىرعىز جاعالاۋى شوپتەسىن ەكەن دە، ءبىز جاعى - تاقىر: سول توڭىرەكتە تۇراتىن ءبىر قۋ قازاق قىرعىزدىڭ ءشوبىن قايىقتاپ تاسىپ، مال باعىپ وتىر ەكەن. سودان قايىقشىعا جولىعىپ، جاعدايدى ءتۇسىندىرىپ، ءشوپتىڭ استىنا سالىپ، گازەتىمىزدى وتكىزىپ بەرسەڭ، اقىسىن تولەيتىنىمىزدى ايتتىق. ول دا جوق جەردەن كاسىپ قىلۋعا كەتارى ەمەس ەكەن: بىردەن كەلىستى. بىراق، شابىلعان ءشوبى تاۋسىلىپ قالعانىن،  ال ءبىزدىڭ 48 بۋما گازەتتى الىپ ءوتۋ ءۇشىن بەس قايىق ءشوپ شابۋ كەرەكتىگىن ايتتى. «شابامىز!» - دەدىك ءبىز.

سودان نە كەرەك، ءتۇس اۋىپ بارا جاتقان - الگى قازاقتىڭ ەكى-ءۇش كورشىسىن جالداپ، قاس قارايعانشا بەس شومە ءشوپ شاپتىق. بىراق، الگى قازاعىمىز ايتادى: «ءشوپتى دە، گازەتتى دە ەرتەڭ تاسيمىز» دەپ. «ە، نەگە؟». «تۇندە شەكاراشىلار ساق بولادى، ال كۇندىز ولار مەنى تانيدى - پروبلەما بولمايدى».

اقىرى نە كەرەك - كەلىستىك. ەرتەڭگىسىن ساعات 10-دا كەزدەسەتىن بولىپ، قازاعىمىز - ۇيىنە، ال ارعىن ەكەۋىمىز گازەتىمىز تۇرعان كافەگە تارتتىق. اقىسىن تولەپ، سول كافەگە قونىپ شىعىپ، ەرتەڭىندە ۋاعدالى ۋاقىتتا كەلسەك، قايىقشى قازاعىمىز جوق. تال تۇستە ارەڭ جەتتى. «نە بولدى، كەشىكتىڭ عوي؟». «كىشكەنە... ءىشىپ قويعان ەدىك...». بەلگىلى - كەشە بىزدەن اقىسىنىڭ اۆانسىن الىپ كەتكەن-ءدى.

قىسقاسى، ارعىن شەكارا-كەدەن وتكەلى ارقىلى ءبىزدىڭ بەتكە ءوتىپ، ارعى جاقتان قايىقتىڭ ءار رەيسىن كۇتىپ الادى، مەن قىرعىز جاقتان جونەلتىپ ءجۇرمىن. ەكەۋىمىز دە قايىقشىعا كومەكشىمىز: مەن - تيەسەمىن، ول - تۇسىرىسەدى. مەنىكى اۋىرلاۋ - جاعالاۋدان 40-50 مەتر جەردەگى ءشوپتى ايىرلاپ تاسيمىز. ارعىندىكى دە اسا جەڭىل ەمەس: ءشوپتى اقتارا سالىپ، بۋناق-بۋناق گازەتتى تىكتەسىن جاعالاۋدان اسىرىپ، جول بويىنداعى جىراعا جاسىرادى.

ءسويتىپ، قايىقشىمەن ەسەپتەسىپ، كەلەسى سارسەنبىدە تاعى كەلەتىنىمىزدى، بەس شومە ءشوپ شاۋىپ قويۋىن تاپسىرىپ، تاعى دا كولىك جالداپ، گازەتىمىزدى قوردايعا جەتكىزىپ الدىق. قوردايدىڭ بازارىنان 48 قىتايسكي سومكە ساتىپ الىپ، جارتى ساعات سايىن الماتىعا جۇرەتىن اۆتوبۋستىڭ باگاجىنا ءار الا سومكە - ءبىر بۋناق گازەتتى سالىپ، تاعى دا قىرىق سەگىز اۆتوبۋستى شىعارىپ سالدىق. ال الماتىنىڭ «سايران» اۆتوبەكەتىندە ءبىزدىڭ تاراتۋشى جىگىتتەر قورداي جاقتان كەلگەن ءار اۆتوبۋستى كۇتىپ الىپ وتىردى.

وسىلايشا ون ءنومىردى بىشكەكتە باستىرىپ، قايىقپەن شەكارادان وتكىزىپ، بۇتكىل ەلگە گازەت تاراتقىن كۇنىمىز بولعان. قۇدايدىڭ سالعانىنا امال نەشىك - سول ارعىنعازى دوسىمنىڭ بۇل ومىردەن تىم ەرتە كەتىپ قالعانىنا دا بيىل بەس جىل بولادى ەكەن.

- ەرەكە، قازىر جۋرناليست ماماندارىن وقىتىپ جاتقان پروفەسسور- عالىمدارعا كوڭىلىڭىز تولا ما؟ زەينەتكە شىققان سوڭ، جۋرفاك پروفەسسورى بولۋ ماقساتىڭىز جوق پا؟

- ەندىگى رەسمي راسىمدەلگەن پروفەسسور بولار جاستان ءوتىپ كەتتىم-اۋ دەيمىن، بىراق جۋرفاكتىڭ ستۋدەنتتەرىنە، تىم قۇرىعىندا، گازەت جانرلارىن ۇيرەتسەم دەگەن ارمان جوق ەمەس. بۇگىنگى جۋرفاكتان رەپورتاج بەن كەڭەيتىلگەن كوررەسپوندەنتسيانى اجىراتىپ كەلگەن تۇلەكتى كورمەدىم. وسىدان كەيىن، ونداعى پروفەسسور-عالىمدارعا ءوزىڭىز باعا بەرە بەرىڭىز... ال اماندوسوۆ پەن قوجەكەەۆ سياقتى ناعىز پروفەسسورلار و دۇنيەلىك بولدى، كەشە عانا 50-گە تولعان ءبىلىمدار باۋىرجان جاقىپتى بۇل كازگۋ قۋىپ تىندى. باسقا «ۆۋز»-دارداعى جۋرفاك جايلى ءسوز قوزعاۋدىڭ ءوزى ۇيات.

- «ماسوندىق لوجا»، «كوميتەت - 300» دەگەن سەكىلدىلەردىڭ بار ەكەنىنە يمانداي سەنەسىز بە؟ قايدام، گازەتىڭىزدىڭ ءبىر سانىندا سول تۋرالى كولەمدى  ماقالا جازىپسىز. «استانا گورود ماسونوۆ» دەگەندى دە ەستىپ ءجۇرمىز. وسى تاقىرىپتا اسىقپاي اڭگىمە ايتىپ بەرىڭىزشى.

- ماسوندار ماسەلەسىندە مامان ەمەسپىن. ال گازەتكە شىققان جاريالانىم - ەلدەگى بالاما اقپاراتتىڭ ءبىر ۇلگىسى. ەگەر قارسىلىعىڭىز بولسا، ءسىز دە ءۋاج ايتىڭىز - قيسىندى بولسا، باسامىز گازەتكە.

- «داتتىڭ» سايتىن جاساۋ جوسپارى بار ما؟

- بار. كەشەۋىلدەتىپ جۇرگەن سەبەبىمىز تاعى دا تيراجعا بايلانىستى: گازەتتىڭ ينتەرنەت-سايتى بولسا، قاعاز گازەتتى ساتىپ الۋشىلار ازايادى. ال ءبىز، جوعارىدا ايتىپ كەتكەنىمدەي، بازار ساۋداسىنا مۇددەلىمىز.

- تۋراشىلدىعىڭىزعا ءسوز جوق. ءبىر كەزدەرى اقىلبەك كۇرىشباەۆتى، ەرلان قارين سىندى قازاقتىڭ ازاماتتارىن ماقتاپ تا جازدىنىز. جاقسىنىڭ جاقسىلىعىن كورە الۋ - ناعىز تالانتتاردىڭ ءىسى. العا!!!

- سەنەسىز بە، اقىلبەكتى تۋمىسىمدا تۋرا كورگەن ادامىم ەمەس. بىراق بيلىكتەگى ينتريگالىق ساياساتتىڭ قۇربانى بولعان ادال ازامات ەكەنىن بىلەمىن. ال ەرلان-كۇيەۋ قاريننىڭ ساياساتتانۋشىلىق ارەناعا شىعۋىنا كەزىندە ءبىزدىڭ گازەتتىڭ دە ۇلەسى بولدى. وتە جاقسى جىگىت! باسقا بيشىكەشتەردى بىلمەيمىن، بىراق ەرتەڭگى كۇنى بيلىك اۋىسىپ، جاڭا زامان ورناپ جاتسا، ول ورتادان ەرلانعا ورىن تابىلادى.

- ەرمۇرات ءىنىم،"DAT"-تىڭ 15 جىلدىعى قۇتتى بولسىن ! الەم جۋرناليستيكاسىندا جوق لاۋازىم - «باس وقىرمان» بولىپ، ءالى دە 15 جىل وتىرۋىڭا تىلەكتەس - 11 جىلدىق "ستاجى" بار وقۋشى-اعاڭ. وزىڭە، رەداكتسيانىڭ جىگىت-قىزدارىنا زور دەنساۋلىق، شىعارماشىلىق تابىستار تىلەيمىن !

ەسەنعالي، قوجا ەلىنەن.

- راحمەت، ەشاعا! «ستاجدى» ۇزبەڭىز!

- اسسالاۋماعالايكۋم!  ەرەكە، "Dات" قارجىنى قايدان الادى؟ مايدان.كز بەن قانداي بايلانىستارىڭىز بار؟

- قارجىنى بازاردان الاتىنىمىز ايتىلدى. ال «مايدانشىلارمەن» تىكەلەي بايلانىسىمىز جوق، ءبىرلى-ەكىلى جاقسى دۇنيەلەرىن كوشىرىپ باسقانىمىز بولماسا. ايتپاقشى، مەنەن كەيبىر «بىلگىشسىماقتار» ينتەرنەتتەگى باسقانىڭ دۇنيەسىن كوشىرۋگە نەگە قۇشتارسىڭدار دەپ سۇرايدى. وعان مەن ەمەس، قوعام قۇشتار ەكەنىن سەزگەندىكتەن كوشىرىپ باسامىز. ويىڭدا جۇرگەن جاقسى تاقىرىپتى سەنەن بۇرىن بىرەۋ جازسا، ونى «ليكبەز» رەتىندە قوعامعا ۇسىنۋدىڭ نەسى ايىپ؟

- ەرەكە، تۋراسىن ايتۋ - قازىرگى بيلىككە جاقپايدى. سول ءۇشىن بيلىك تاراپىنان وزىڭىزگە تىكەلەي قوقان-لوقى جاساۋ دەرەكتەرى بولدى ما؟

اۋىل قازاعى.

- وي-بۋ-ۋ، قوقان-لوقىنى جىپكە ءتىزىپ ايتار بولسام، ەتەگىم جاسقا تولار ەدى. ەكى رەت قىلمىسقا تارتىلىپ، سوتتى بولدىم - ءبىر باسقا جەتە مە؟

- قازىر ءۇشىنشى كۇش پايدا بولدى، سونىڭ جەمىسى - كەلىپ وتىرعان اباي.كز سايتى جانە تاعىدا باسقا قازاق ءتىلدى سايتتار (نامىس. ماسا. جاقسى. ۇلت. ت.ب.). ءبىر قاراعاندا، بۇل ورتانىڭ ۇستانىمى حالىققا بيلىكتەن دە، وپپوزيتسيادان دا جاقىن بولىپ وتىر. سەبەبى، ايتقاندارى مەن جازعاندارى ىزگىلىك پەن يماندىلىققا نەگىزدەلگەن، باستىسى قازاقىلىق پەن ادامگەرشىلىكتىڭ ءيىسى شىعادى. ونى مويىنداماسقا شارام بولماي وتىر. ودان دا باسقا ارتىقشىلىقتارىن تىزبەكتەي بەرۋگە ۋاقىت تاپشى.  ال ءسىزدىڭ كوزقاراسىڭىز قالاي؟

- «ءۇشىنشى كۇشتىڭ» پايدا بولعانىن مەن دە مويىندايمىن جانە وعان قۋانامىن. بىراق، پايدا بولعان جاڭا كۇش حالىقتىق ۇران تاستاپ، الاڭعا شىقپايىنشا، ءوزىنىڭ مۇددەسى بيلىكتىڭ كوزقاراسىنا قاراما-قايشى ەكەنىن اشىق ايتپايىنشا، ونى «كۇش» دەپ كۇشەنۋ - ەرتەرەك بولادى. نەگىزى - «كۇش» دەگەن دۇنيە ءوزىنىڭ كۇشىن كورسەتە ءبىلۋى ءتيىس. ال ءسىز اتاعان سايتتار پروۆايدەردىڭ (قازاقتەلەكوم) قولىنداعى شىبىنسوققىشتىڭ ءبىر عانا پارمەنىنە قارسىلىق قىلار حالدە ەمەس. ولاردى ازىرگە كۇشتەن گورى، حالىققا ساياسي ساۋات اشۋ مەكتەبى دەپ اتاۋ كەرەك. بۇل تۇرعىدا اتالمىش سايتتاردىڭ ۇلەسىن مويىندايمىن. مويىنداعان سوڭ، قايران ۋاقىتىمدى سارپ ەتىپ، abai.kz وقىرماندارىنىڭ سۇراقتارىنا جاۋاپ بەرىپ وتىرمىن.

- ەرمۇرات اعا! كەزىندەگى قايتپاس وپپوزيتسيونەرلەر تولەن توقتاسىنوۆ پەن عالىمجان جاقيانوۆتار قايدا ءجۇر؟ ءالى وپپوزيتسيونەر مە ولار، الدە قويدى ما؟

- جالپى «پوزيتسيا» دەگەن دۇنيە ەكى كۇننىڭ بىرىندە وزگەرە بەرسە، ول ءوزىنىڭ اتاۋىنا ساي كەلمەيتىن بۇرالقى بىردەڭە بوپ قالادى. عالىمجان مەن تولەن ءوز پوزيتسيالارىنان اينىعان بولسا، بايمەنوۆ سياقتى ەل ىشىندە ءبىر قىزمەتتىڭ پۇشىق پۇشپاعىن ۇستاپ جۇرمەس پە ەدى؟! ال ولار ەلدەن كەتۋگە ءماجبۇر بولدى. بىراق پوزيتسيالارىن «قويعان جوق». ەگەر ەرەگەسپەن ەل ىشىندە قالسا، مۇحتار جاكىشەۆ سياقتى ادال ازاماتتاردى اباقتىعا ايداپ جىبەرگەن اقوردا تولەن مەن عالىمجانعا دا ءبىر «قىلمىستى» قيىستىرار ەدى.

- وپپوزيتسيا قاشان قازاقشالانادى؟ بيلىكتەن كۇدەر ءۇزىلدى، ەندى سىزدەر قاشان قازاقتىڭ ءسوزىن سويلەيسىزدەر؟

- ءبىز قازاقتىڭ ءسوزىن سويلەپ ءجۇرمىز، ال ءسىز شە؟ قولىڭىز تيگەندە، ءبىزدىڭ گازەتتى دە وقىپ تۇرىڭىز - قازاقتىڭ ءسوزىن قالاي سويلەپ جۇرگەنىمىزگە كوزىڭىز جەتەدى.

- باسقىنشى ۇلتتىڭ ءتىلى زاڭنان الىنسىن دەپ قاشان ۇراندايسىزدار؟

- ءبىز ۇرانداۋدان كەندە ەمەسپىز، ۇرانعا ءۇن قوساتىن سىزدەر سىزىلىپ جۇرگەن جوقسىزدار ما!

- بيلىكتە جۇرگەن ازاماتتاردان ءسىز سىيلايتىن ادام بار ما؟

- بار. ەرلان قاريندى ايتتىم. ونىڭ قازىرگى وتىرعان ورىنى ولقى دەمەڭىز -كەزىندەگى قكپ ورتالىق كوميتەتىنىڭ حاتشىسىنان ءبىر دە كەم ەمەس. بۇگىنگى پرەمەر سەرىك احمەتوۆتى  بيلىك بىلعاپ تاستاماسا، ازىرگى تۇرعان بويى تازا جىگىت. ال ىسكەرلىگى - اقوردانىڭ ارقانىنا بايلانىستى: قانشالىقتى ۇزىن ارقانداسا، سونشىلىقتى قىزمەت قىلادى.

قىرىمبەك كوشىرباەۆ قازاققا ادال ازامات. ونىڭ جاڭاوزەن قىرعىنىنا قاتىسى بولماسا كەرەك. سەبەبى، وبلىستىڭ اكىمىندە «وق ات» دەپ، پوليتسايلارعا كوماندا بەرۋ قۇقى جوق. ال ەرەۋىلشىلەرمەن ءتىل تابىسا المادى دەگەن جەلەۋ - بوس ءسوز: «ءتىل تابىسۋ» تەتىگى - اقوردانىڭ الاقانىندا. مۇنايشىلار جالاقىنى كوتەرۋدى تالاپ ەتسە، وعان وبلىس اكىمى نەگە جاۋاپ بەرۋى كەرەك؟ ەرەۋىلشىلەردىڭ ەسىل جاعاسىندا ەگەسى بار ەدى عوي - «قازمۇنايگاز» دەگەن؟ ول كومپانيانىڭ باسشىلىعى جاعدايدى پرەزيدەنتكە ايتپادى ما؟ ايتتى! گاپ وسىندا: بىزدەگى مۇنايدىڭ جالعىز يەسى ەرەۋىلدى «ەستىمەي قالىپتى».

ءراشيد تۇسىپبەكوۆ ءتۇپ-تەگى ءتاۋىر جىگىت سياقتى. ارينە، ول نازارباەۆ گەنەرالدارىنىڭ ءبىرى بولعاندىقتان، بىلعانىشتان ادا ەمەس، بىراق بەلشەدەن باتتى دەگەندى ءيىسشىل ينتەرنەتتەن تابا المايسىز.

- ەlge tanymal azamat Bekbolat Tileukhan turaly kandai pikiriniz bar?

- قىرما ساقال، مايدا مۇرت بەكبولاتقا بارىنەن سەرىلىك جاراساتىن سياقتى. ال سەرىگە - انشىلىك، جىرشىلىق، جىراۋلىق، اقىندىق جاراساتىنى جۇرتقا ءمالىم.

-ەرەكە, "داتتى" ال دەپ شىعارعان ءوزى ەكەنىن, ءسىزدىڭ كەيىن قوسىلعانىڭىز تۋرالى ءشارىپ قۇراقباەۆ ايتتى, راس پا? وسى مەرزىمدە "داتتارعا" بەلسەندى اۆتور بولىپ جۇرگەن ەڭ كوپ ستاجدى جۋرناليس, اقىن-جازۋشىلارىڭىز كىمدەر? گەرولد بەلگەرىڭىزدىڭ بيىلعى 5-ساۋىردە "ايقىندا" "ن. نازارباەۆ - تاريحي ۇلى ادام, قازىر باعاسىن بىلمەي ءجۇرمىز, كەيىن العاىسپەن ەسكە الىنادى" دەگەنىن وقىدىڭىز با? وقىساڭىز, ونىسى نە ساندىراق?

- ءشارىپتىڭ ءبىرىنشى رەداكتورلىعىن مەن ەشقاشان جوققا شىعارعان ەمەسپىن. بىراق «دات»-تى شىعارعان ءشارىپ ەمەس، ونىڭ وكىل اكەسى - اكەجان! ەلگە «كاراۆان» سياقتى قازاق تىلىندەگى تانىمال گازەت كەرەك دەپ، كىمدەرگە تاپسىرما بەرگەنىن باسقادان بۇرىن قاجىگەلديننىڭ قاسىندا جۇرگەن ءامىرجان ەكەۋىمىز بىلەتىن شىعارمىز. سول ازاماتتاردىڭ كومەگىمەن ءشارىپ گازەت تىركەتتى. بىراق تىركەتۋشى مەن ناعىز يەگەردىڭ اراجىگىن بۇگىنگى «وبششەستۆەننايا پوزيتسيا» گازەتىنەن كورۋگە بولماس پا: مۇنداعى وقىرمان گازەتتىڭ قۇرىلتايشىسىن ەمەس، ەرمۇرات باپيدى بىلەتىنى - مەنىڭ مەنمەندىگىمە بايلانىستى ەمەس شىعار؟..

گازەت اۆتورلارى حاقىندا بۇعان دەيىنگى ءبىرىنشى سۇحباتتا ايتىپ كەتتىم. ايتپاقشى، سول سۇحباتتا عابباس اعا قابىشەۆتى اتاماعانىم ايىپ بوپتى. «ستاج» جاعىنان عاباڭا تەڭ كەلەتىن بىردە-ءبىر اقىن-جازۋشى جوق.

ال «ايقىندى» وقۋعا ۋاقىتىم جوق. ول گازەت ءتاجيننىڭ تالابىنان كەيىن، سوڭعى كەزدەرى باتىلدانىپ كەلە جاتىر دەپ ەستيمىن. ۇزاعىنان ءسۇيىندىرسىن!.. سوندىقتان گەراعاڭنىڭ نازارباەۆتى «ۇلى ادامعا» تەڭەۋ جاعدايىنا باعا بەرە المايمىن. ونى كونتەكستە وقۋ كەرەك.

- وبلىستاردا تىلشىلەرىڭىز بار ما? ايماقتاردان ماقالالاردى قالاي الاسىزدار? قۇپيا بولماسا, دەمەۋشىلەرىڭىز كىم? قالاماقى قورلارىڭىز بار ما?

-استانادا جۇمابيكە ءجۇنىسوۆا دەگەن ەكى-ءۇش ايدا ءبىر رەت قانا جالاقى الاتىن تالماس  ءتىلشىمىز بار. جۇماش قىزىمىزدىڭ وسى جاعدايعا مويىنسۇنعانىنا  جەتى جىل بولدى. ەڭبەگىنە ەكى دۇنيەدە قارىزدارمىن!

ال جازعانىن جەكە ءوزىم تۇزەپ-كۇزەپ بەرەتىن شىمكەنتتىك ءبىر ءتىلشىمىز بار ەدى، ول مۇنداي قورلىققا كونە الماعان سياقتى - «قىرام-جويام» دەپ، كەتىپ قالدى.

«دەمەۋشىڭىز كىم!» دەيسىز - گازەتتىڭ مۇقتاجدىعىنا ساي دەمەۋشى بولسا، «قىرىپ-جويۋشىلار» شىعار ما ەدى؟ دەمەۋشىمىز بولسا، قالاماقى قورىمىز دا بولار ەدى.

- جارماحاننىڭ ساتقىندىعىن قالاي باعالايسىز? ول وپپوزيتسياعا ارنايى تاپسىرمامەن كەلدى دەگەنگە قالاي قارايسىز? جارماحاننىڭ وپپوزيتسيانى وڭدىرماعانى شىن عوي...

- بۇتكىل ەلدىڭ وپپوزيتسياسى جالعىز جارماحانعا قاراپ قالسا، ونداي وپپوزيتسيانىڭ «كۇيسەگەن اۋزىن» ۇرايىن!.. بىراق، «وپپوزيتسيا» دەگەن ۇعىم ءبىر ادامنىڭ باسىمەن ولشەنبەيدى. اكەجان، عالىمجان، تولەندەر ءتۇرلى سەبەپتەرمەن كەتۋگە ءماجبۇر بولعاندا دا، وپپوزيتسيا جوعالىپ كەتكەن جوق. بايمەنوۆتەر ءبىر پارتيانى ۇشكە ءبولىپ كەتكەندە دە، وپپوزيتسيا ولمەگەن. سەبەبى، وپپوزيتسيا - ۇستانىم، قارسى پىكىردىڭ بەكەتى. ال قارسى پىكىردەگى ۇستانىم يەلەرى ەلدە جىرتىلىپ-ايىرىلادى.

ال جارماحاننىڭ «ساتقىندىعى» دەگەن ماسەلەگە باعانى ۋاقىت بەرەدى. كىم بىلەدى، وسى كۇزدە جارماعان جالپاق جۇرتتى كوتەرىپ، اقورداعا جورىق باستاپ جاتسا،  كۇنى بۇرىن بەرگەن باعامىز ءۇشىن ۇياتتى بولمايمىز با... انىعىندا، جارماحان جارىپ كەتتى دەپ، قاتتى قينالۋ قاجەت ەمەس: بىت-شىت بوپ بۇلىنگەن ەشتەڭە جوق.

- ەرەكە, بۇكىل اقپارات كەڭىستىگىمىزدى جاۋلاپ الىپ, ءوزىمىزدىڭ, بالا-شاعامىزدىڭ ساناسىن ۋلاپ جاتقان رەسەيدىڭ اقپارات الەمىن ايتپاعاندا, مىنا ءوزىمىزدىڭ تەلەارنالار, گازەت-جورنالدار مەن جالپى اقپارات قۇرالدارى نەگە ۇلتتىق مۇددەنى سولاردان قورعاۋدىڭ ورنىنا, ولاردان اسىپ ءتۇسىپ, جابىلا ورىس تىلىندە اقپارات تاراتۋىن قالاي تۇسىنەسىز? جانە بۇل ىسپەن تىكەلەي اينالىسۋى كەرەك قر مادەنيەت جانە اقپارات ءمينيسترى مۇحتار قۇل-مۇحاممەد مىرزا الدە مۇنى بىلمەي مە? جالپى قر مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگى مەن ونىڭ ىشىندەگى ءتىل كوميتەتى نەمەن اينالىسۋى كەرەك دەپ ويلايسىز?

- «قازاق ماسەلەسى» مەن قازاق ءتىلىنىڭ جاعدايىنا ءبىر مۇحتار جاناشىر بولىپ جارىتپايدى. بۇل - ونى كەمسىتكەنىم ەمەس، ەلدە قالىپتاسقان جاعداي سونداي: جەكە ءبىر مينيستر نەمەسە اكىم جەكە ءبىر ايماقتا نەمەسە الدەبىر سالادا ۇلت ماسەلەسىن جەكە-دارا شەشىپ تاستاي المايدى. ورىس تىلىندەگى اقپارات  باسىم تاراپ جاتقانىن قۇل-مۇحاممەد ءبىلىپ وتىر، بىراق بىلدىرمەسى بىلدىرمەي وتىرسا، ول بايعۇس تەرىسىنەن تىسقا شىعىپ، نەنى قىرىپ تاستاي السىن؟! ونىڭ دا، ءمينيسترمىن دەپ ماڭقيىپ وتىرعان باسقالاردىڭ دا تەرىسى بۇگىندە ساياساتپەن كومكەرىلگەن. ال ءبىزدىڭ ەلدە ساياساتتى جەكەشەلەندىرىپ العان  جالعىز عانا ادام بار. سوندىقتان، بۇل سۇراقتى «ەلدەگى تۇراقتىلىقتىڭ» يەسىنە - نۇرسۇلتان نازارباەۆقا قويۋ كەرەك.

- م.ءابىلازوۆتى بيلىك ەلدىڭ اقشاسىن الىپ كەتتى دەپ جاماندايدى. بىراق، مەنىڭ اقشامدى الىپ كەتتى دەپ ارىزدانعان قاراپايىم ءبىر ادام جوق. ءابىلازوۆتىڭ الىپ كەتكەنى نە اقشا سوندا? ءابىلازوۆ تۋرالى نە ايتاسىز?

- بۇل مۇحتار مينيستر مۇحتارعا قاراعاندا، «ساياساتپەن كومكەرىلگەن تەرىسىن» تاستاپ شىققان ازامات. ونى - سول ءۇشىن دە قۇرمەتتەۋگە تۇرادى. ەگەر باسقا باسپاقشىلدار سياقتى بۇقپانتاي تىرلىكپەن بايلىعىن ءبولىسىپ جۇرە بەرەر بولسا،  بيلىك ءۇشىن مۇحتاردان ارتىق ادام بولماس ەدى. سەبەبى، ونىڭ بيزنەستەگى، قارجى-ەكونوميكالىق تۇيسىگى، لوگيكالىق وي-ءورىسى بۇگىنگى ۇكىمەتتى ءۇش ورايدى.

مىسال كەرەك پە؟ ەندەشە، مىنا سۇراقتارعا جاۋاپ ىزدەپ كورىڭىزشى: بتا-بانكىنى تمد ەلدەرىندەگى ءبىرىنشى بەستىككە كىرگىزگەن كىم؟ بتا-دان باسقا قازاقستانداعى قاي بانكى ماسكەۋدى، كيەۆتى، بىشكەكتى، ءتبيليسيدى جانە ەۋروپانىڭ شىعىس ايماعىنداعى ءبىراز قالالاردى «جاۋلاپ» الدى؟ وسى «جاۋلاۋ» مۇحتار تۇرمەدەن شىققاننان كەيىنگى 2005-2009 جىلدار ارالىعىندا قالاي شاپشاڭ جۇزەگە استى؟ «بتا»-نىڭ باسقا ەلدەر رىنوگىنا ءسىڭىسۋى قازاقستان ەكونوميكاسىنا پايدالى ەمەس پە ەدى، ونى نەگە ءبىر جىلدىڭ ىشىندە بىت-شىت ەتتى؟

وسى سامساعان سۇراقتاردىڭ مەن بىلەتىن ءبىر عانا جاۋابى بار - نازارباەۆ ءۇشىن بيلىكتىڭ ەركىنەن شىعىپ كەتكەن باي قازاق قاجەت ەمەس: باي قازاق بيلىككە تالاسادى. ونىڭ ۇستىنە، ول باي قازاق بانكير بولسا، «تالاسۋ تەحنولوگياسىن» بانكى ارقىلى جۇزەگە اسىرۋ - بۇگىنگى قارجى بيلەگەن زاماندا ەڭ قولايلى ءادىس بولماق. ەسىڭىزگە ءتۇسىرىپ كورىڭىزشى، رەسەيدى قۇرتۋ ماقساتىندا، لەنينگە نەمىس بانكيرلەرىنىڭ اقشا بەرگەنىن...

ال ءابىلازوۆ «الىپ كەتتى» دەگەن اقشا - بىلشىل ءسوز: وعان «مەنىڭ اقشامدى الىپ كەتتى دەپ، ارىزدانعان قاراپايىم ءبىر ادام جوق» دەپ، ءوزىڭىز دە جاۋاپ بەرىپ وتىرعان جوقسىز با؟ ونىڭ «الىپ كەتكەنىن» «حابار» مەن «كتك»-دان باسقا بايبالام قىلعان دەپوزيتاردى (سالىمشى) كوردىڭىز بە؟

- «سولدات»   گازەتىنىڭ باس رەداكتورى, قازىرگى كۇنى سول گازەتتىڭ ءىزباسارلارىنىڭ باس وقىرمانى ەرمۇرات اعا! سىزدەن سۇرايىن دەگەنىم ءا.قاجىگەلدينمەن حابارلاسىپ تۇراسىز با? ول كىسى قازىرگى قيىن-قىستاۋ كەزەڭدە ەلگە كەلەمىن دەگەن ويى جوق پا? ياعني, كەلىپ جاتسا سىرتتاي 10 جىلعا سوتتالعانىنان حاباردارمىز, ونى بيلىك قاماپ تاستاۋى مۇمكىن بە?  ع.جاقيانوۆ تۋرالى كوزقاراسىڭىز? سونىمەن قاتار, جارماحان سيەزگە ءامىرجاندى نەگە كىرگىزبەدى? جالپى, ءوز ويىڭىز?

- بۇل سۇراعىڭىزعا جاۋاپ بەرۋگە گازەتتىڭ قوس بەتى ازدىق ەتەدى. سوندىقتان قىسقا قايىرىپ، جاۋاپ بەرىپ كورەيىن.

بىرىنشىدەن، اكەجان اعامەن حابارىم جاقسى، ول كىسى قازىر الەمدىك قور بيرجالارىنىڭ عالامدىق بيزنەسىندە ءجۇر. اكەجاننىڭ ساياسي-ەكونوميكالىق بىلىك-ءبىلىمىن ءبىزدىڭ بيلىك ەل مۇددەسىنە پايدالانا الماي، ونى وزىنە جاۋ ەتكەنى - كورگەندى كوسەمى بار ەلدىڭ تىرلىگى ەمەس. ول «قايتا قۇرۋ» زامانىندا - 80-ءشى جىلدارى سوكپ-نىڭ پارتيالىق اقشاسىن قور بيرجالارى ارقىلى اينالدىرىپ جۇرگەندە، بىزدەگى بۇگىنگى ۇكىمەتتەگى جىگىتتەر ۇستەل جاعالاپ جۇرگەن. ەشقايسىسىنا رەنىش بولماسىن - وزدەرى دە سەزەر: كەيىنگى پرەمەرلەردىڭ بىردە-ءبىرى اكەجاننىڭ شيرەك شاماسىنا جەتپەيدى.

ءيا، اكەجان اعا ەلىن ساعىندى: ون التى جىلدان بەرى جىراقتا ءجۇرۋ - باسقانى بىلمەيمىن، قازاق بالاسىنا وڭاي ەمەس. ءتىپتى، اكەسىنە ءبىر ۋىس توپىراق سالا المادى...

ءوتى جارىلىپ كەتسە دە ايتۋ كەرەك، «بيلىككە تالاسقان» اكەجاندى سوتتاعان - سوت ەمەس،  رەسمي بيلىكتىڭ ناق ءوزى. بۇل ارادا سوت نوتاريۋستىڭ ءرولىن اتقارىپ، ون جىل جازانى قۇجاتتاپ قانا بەردى. وعان سىرتتاي تاڭىلعان ون جىل تۇرمە - قاماۋعا الىنعان ۋاقىتتان باستاپ ەسەپكە ەنەدى: «سروك داۆنوستي» دەگەن راقىمشىلىق جوق.

سوندىقتان، جاسىراتىن نەسى بار، ول كىسىنىڭ ەلگە كەلۋى - بۇگىنگى بيلىكپەن ۋاعداسىز جۇزەگە اسپايدى. ال ول ۋاعدانىڭ شارتى قالاي بولادى، ونى اكەجان قابىلداي ما، قابىلداسا - ول شارتتىڭ تالابى ونىڭ ازامات اتىنا ايىپ بولماي ما؟ بۇل - الپىستان اسقان جاسى بار اكەجان ءۇشىن عۇمىرلىق سۇراقتار دەپ بىلەم.

مەنىڭ پايىمىمدى پايداعا جاراتسا، بۇل اراداعى ءبىرىنشى قادامدى نۇرسۇلتان اعاسى جاساۋى كەرەك. ەندىگى ەرەگەستە ەكەۋىنىڭ دە ەسەسى كەتەدى. ول ەسە - ەلدىكتىڭ، ەل بولامىز دەگەن جىگىتتەردىڭ ەسەسى. قالاي بولعاندا دا، ءوزىن ەل كوسەمى دەپ بىلگەن، سەكسەنگە كەتكەن جاسى بار ادام سوڭىندا شاشىلىپ قالعان دۇنيەنى جيناستىرا باستاۋى كەرەك قوي. ەندى كەشىكسە - كەش بولادى: وزىنەن كەيىن كەشىرىمسىز قالعانداردى «جەتىم قوزى - تاسباۋىرعا...» بالاۋعا بولمايدى. كەمەڭگەر، سۇڭعىلا، كوسەمپاز اقساقال وسىلاي ويلاۋى كەرەك شىعار...

ال سۇراعىڭىزدىڭ ەكىنشى بولىگىنە بۇعان دەيىن جاريالانعان سۇحباتتاردا  جاۋاپ بەرگەن سياقتىمىن.

- ەرەكە, ءسىز بىردە گازەت بەتىندە وتكەن عاسىردا ءجايساڭ وڭىرىندە ءومىر سۇرگەن (اتىن ۇمىتتىم) ءبىر باتىر تۋرالى ايتىپ ەدىڭىز. 2 دۇنيە سوعىسىنا بارماي قاشىپ حالىققا كومەك بەرىپ تۇرعان الاسا عانا بويى بار باتىر تۋرالى. وسى تاقىرىپتى جازۋعا نيەتتەنگەلى 20 جىل بولدى, ءالى باستاي الماي ءجۇرمىن دەدىڭىز. ەندى وسى تاقىرىپتى قاشان قولعا الاسىز?

ارمان اۋعانباي.

- ءيا، ورىستى قورعاۋعا بارمايمىن دەپ، سوعىستان قاشقان قاراشۇناق دەگەن باتىر-مەرگەن بولعان. وعان قاتىستى ءبىراز قۇجاتتاردى جيناستىرىپ جۇرگەنىمە 25 جىلدان استى.

مەنىڭ نۇرميرا دەگەن ءبىر كەلىنىمە ىستەلمەي قالعان شارۋاسىن ەسىنە سالساڭ: «وسىدان تاڭ اتسىن...» دەيدى. سول ايتپاقشى، «وسىدان ەلدىڭ تاڭى اتسىن...»، قۇداي عۇمىر بەرسە، قازاق جەرىنىڭ ءبىر پۇشپاعىندا ەرلىگى ەسكەرۋسىز قالعان باتىردى جازۋعا وتىرامىن.

- ەرمۇرات اعا, بيىل عانا جابىلىپ قالعان جاڭا باسىلىم - "ۇلت تimەs" گازەتىن سىزدەر ساتىپ الدى دەگەن ءسوز شىقتى. سول ءسوز راس پا؟ راس بولسا، ول باسىلىم وقىرماندارعا قاشان جول تارتادى؟ ارعىن.

- جوق، ول گازەتتى ساتىپ الارلىقتاي قاۋقار تاپپادىم. ءبىراز اقشالى ادامداردىڭ ەسىگىن قاقتىم: بىرەۋى مىڭق ەتپەدى. اتاۋى ءۇشىن ساقتاپ قالعىم-اق كەلگەن-ءدى، امال قانشا؟!

- ەرمۇرات دوسىم، قازاق سايتتارىنا بەرەر باعاڭ قانداي؟ وسى اباي مەن ۇلت پورتالى، نامىس پەن سەركە، جاقسى مەن جەبە دەگەندەي... ۇلت پورتالى راسىمەن ۇلتتىڭ پورتالى بولا الا ما؟

قازاق باسىلىمدارى مەن سايتتارىنىڭ قايسىسىنا كوڭىلىڭىز تولادى؟

- باعامدى بەرىپ كەتتىم. ال ناعىز «ۇلت پورتالى» بولۋ ءۇشىن، داۋرەن مەن ايدوسقا ۇلت تاراپىنان قولداۋ كەرەك. ەۆرەي دەگەن حالىقتىڭ قارىمى قىراننىڭ كوزى سياقتى بولادى - ءوزىنىڭ جىلت ەتكەن ۇلتتىق دۇنيەسىن جەر شارىنىڭ ارعى بەتىنەن كورىپ قويادى ەكەن: ەۆرەي ۇلتىنا ەڭبەك ەتەتىن ەتىكشىنى دە ەسكەرۋسىز قالدىرمايدى.

ال بىزدىكى نە - يت تىرلىك قوي: قازاق ءۇشىن بىردەڭە جاساعىڭ كەلەدى، ال ول قازاعىڭ يت تەرىڭدى باسىڭا كەپتەپ كەتكىسى بار.ۇلتقا قىزمەت قىلعان ايدوس پەن داۋرەندى اياقتان اسىپ قويىپ، ۇيتكىسى كەپ جۇرگەن قازاقتاردىڭ كوممەنتىن وسى پورتالدان وقىپ ءجۇرمىن عوي...

- قازاقتىڭ شىن پاتريوتتارى دەپ كىمدەردى اتار ەدىڭىز؟ مىسالى، م. شاحان، ب. تىلەۋحان، ارى قاراي...

- مۇحتار اعا قازاق ءۇشىن شىرقىراپ، شىبىن جانىن رەانيماتسيادا رەانيماتسيالاپ جۇرمەگەندە، ەندىگى ءابىش كەكىلباي كوكەم سياقتى بيلىكتىڭ ءبىراز توبەسىن دە، ءتورىن دە كورەر ەدى. بۇ تۇرعىدا ابىشكە قاراعاندا، مۇقاڭنىڭ ىسكەرلىگى الدەقايدا ىرىرەك. بىراق ول ءوز «ىسكەرلىگىن» قازاق ءۇشى قۇربان ەتتى - بۇنى پاتريوتتىق ەمەس دەپ كىم ايتا الادى؟

ال بەكبولات باۋىرىمنىڭ الدى-ارتىندا جۇرگەن پاتريوتتاردان دۋلات يسابەكوۆتى، تەمىرحان مەدەتبەكوۆتى، سوفى سماتاەۆتى، باۋىرجان قارابەكتى، قايروللا عابجالەلوۆتى، سابىر قاسىموۆتى، جاۋعاشتى نابيەۆتى، مۇحتار تايجاندى، ەسەنقۇل جاقىپبەكوۆتى... مەن بىلەتىن ءبىراز قازاقتى اتار ەدىم. ال كوزى جوقتاردان - اركەن ۋاق پەن شاپىراشتى شوقپارۇلىنىڭ دەڭگەيىنە جەتكەن پاتريوتتار از.

- ەرەكە، سەنى كوپشىلىك قوعامنىڭ اششى شىندىعىن ايتۋشى دەپ تانيدى. وسى قاسيەت وزىڭە قاشان قالىپتاستى؟ وسى تۋعان باجاڭ ءا.قوسانوۆ ەكەۋىڭدى ەلگە "رەنجىتكەن"  ا.قاجىگەلديننىڭ ساياسي تراگەدياسى ەمەس پە؟ سول قالىپتارىڭمەن شەنەۋىنىك بولىپ جۇرە بەرگەندەرىڭدە، بۇگىندە اۋىزدارىڭدى ايعا بىلەپ، اق ۇيدە وتىرار ما ەدىڭدەر؟..

- ءيا، ءبىراز جەردە وتىرار ەدىك، «شىندىقتى ايتۋشىلارمەن» بىرگە تۇرمەگە دە وتىرىپ شىعار ەدىك. ال اكەجاننىڭ «ساياسي تراگەدياسى» تۋرالى مىسقال مىسال كەلتىرە المايمىن. ول كىسى ماعان شىندىقتى ايتا ءبىلۋدى ۇيرەتتى.

- سىزگە قانشا اقشا كەرەك؟ دوللارمەن بە، الدە تەڭگەمەن بە؟ ءوزىڭىزدى قانشاعا باعالار ەدىڭىز؟ پرەزيدەنتتى شە؟ پرەمەردى؟ وبلىس اكىمدەرىن؟ مينيسترلەردى؟ قاراپايىم قازاق ادامىن؟ كۇلمەڭىز، قازىر ءبارى اقشامەن ەسەپتەلىپ جاتىر عوي... سوندىقتان وسىنداي سۇراق.

- سۇراعىڭىز جاقسى ەكەن: ءوز باسىمدى دوللارمەن دوربالاپ-دولبارلاپ كورمەپپىن. قالاي بولعاندا دا، باعام - باعامداۋشىعا بايلانىستى:

قارا حالىق - ماڭدايدان سيپاۋمەن،

بيلىك - ءبىر قىزمەتپەن،

بانديت - ءبىر وقپەن،

«وتموروزوك» - قادار قانجارىمەن،

قىلىقتى كەلىنشەك - ءبىر توسەكپەن،

«قىزىلكوزدەر» - ءبىر قىجىلمەن،

قىرت قازاق - بۇتىنداعىسىن ءبىر «جەگىزۋمەن»،

دوستارىم - جانىمەن،

باۋىرلارىم - قانىمەن باعالايتىن سياقتى. باسقا باعانى ەل ايتسىن. ال:

پرەزيدەنتتىڭ باعاسى - ءادىل سايلاۋ;

پرەمەردىكى - پرەزيدەنت پارمەنى;

اكىم مەن مينيستردىكى  - ءبىر سوت.

- ءسىزدىڭ كرىشاڭىز قاجىگەلدين بە؟

- مەنىڭ «كرىشام» - حالىق.

- ءامىرجان قوسانوۆ ەكەۋىڭىز ءبىر اقىردان جەم جەپ ءجۇر دەيدى عوي...

- مالدىڭ تۇسىنە اقىر كىرەدى دەگەن وسى شىعار...

- كىمگە سەنەرىن بىلمەي دال بولعان جۇرتقا كىمنىڭ ارتىنان ەرۋدى دۇرىس دەيسىز؟

- حالىقتى الاڭعا باستاپ شىعىپ، ءبىرىنشى قازاق رەۆوليۋتسياسىن جاسايتىن ادامنىڭ ارتىنان ەرۋ كەرەك. باسقاسىنىكى - بوس بىلشىل!

- بيلىكتەگى ازاماتتاردان كىممەن جاقسى ارالاساسىز؟

- بيلىكتە ەتەنە ارالاساتىن ادامىم جوق. ولار مەنىمەن ارالاسۋعا اسىق بولسىن...

- ۋكرايناداعى "سۆوبودا" سياقتى ۇلتتىق باعىتتاعى پارتيا قۇرۋعا قازاقتاردىڭ شاماسى جەتە مە؟ بىزدە نەگە قۋاتتى ۇلتتىق پارتيا جوق؟ ءبىرجان.

- بىزدە ۇلتتىق تۇگىلى، قۋاتتى ءجاي پارتيا دا جوق. بىرىنشىدەن، بيلىك ونداي پارتيانى تىركەۋگە المايدى. ەكىنشىدەن، الدەكىمدەر ۇلتتىق پارتيا قۇرۋعا كىرىسكەن كۇننىڭ ەرتەڭىندە سول بيلىك الاكوز قازاقتاردى قىرىق پىشاق قىپ، مانساپقا تالاستىرىپ، قىرقىستىرىپ قويادى. سودان بارىپ، جەلتوقساننىڭ جەتى ۇيىمى سياقتى اقوردا بوشالاتىپ، اكىمدەر بوتالاتقان شاتا پارتيالار پايدا بولادى. ولاردىڭ اكەسى - بىرەۋ، جاتىرى - جەتەۋ بولعان سوڭ، كۇندەستىڭ كۇرەسى ۇلتىڭدى ۇرىپ قويىپ پا؟ اباي ايتقانداي، «باس-باسىنا بي بولعان وڭشەڭ قيقىمنان» قۇراق كورپە تىگەتىن ءبىر قازاق شىقپايىنشا، كورگەن كۇنىڭ - وسى!

- ەرەكە، ەرتەرەكتەن دوسىڭىز ءارى باجاڭىز ءامىرجان قوسانوۆتىڭ ءۇنى نەگە شىقپاي قالدى؟ يتشە تالايتىنداي ول كىسى نە جازدى، بىرەۋدىڭ ەسىگىنىڭ الدىنا بارعانى دا كۇنا ما؟ ءپرينتسيپشىل ادام سياقتى ەدىڭىز، ارا تۇسۋگە دە جاراماي قالعانىڭىزعا نە جورىق؟

- امىرجانعا ارا تۇسەتىندەي، قانداي «يتشە تالاۋ» بولىپ ەدى؟ ول «بىرەۋدىڭ ەسىك الدىنا» ەمەس، توراعاسىنا ءوزى ءبىرىنشى ورىنباسار بولعان پارتيانىڭ سيەزىنە بارعان ەدى عوي؟.. ۇمىتپاسام، ءبىز «ەسىك الدىندا» تۇرعان ءامىرجاننىڭ سۋرەتىن باسىپ، ءوزىنىڭ كوممەنتاريىن جاريا ەتتىك. ودان باسقا مەنىڭ قولىمنان قانداي قايلا كەلەدى: ءامىرجاندى كىرگىزبە دەپ، جارماحانعا كەڭەس بەرگەن بالتاش اعامەن توبەلەسەيىن بە؟

- قازاقستانداعى ەڭ اقىلدى ادام كىم ءسىز ءۇشىن؟ ء(وزىڭىز، اكەڭىز جانە اناڭىزدان باسقا).

- مەن ءۇشىن اياگوزدەگى امان اعادان اسقان اقىلدى ادام جوق!

- مەنت قاسىموۆ تۋرالى نە ايتار ەدىڭىز؟

- نە ايتايىن: قاسىموۆ - مەنت بولسا؟

- ەرمۇرات اعا، قازىرگى جۋرناليستەردىڭ جازۋ ستيلىنە كوڭىلىنىز تولا ما؟ سوڭعى كەزدەرى ءبىر ماسەلەنىڭ باسىن تۇرتسە، سوعان ءوز پىكىرىن كىرىكتىرىپ، دالباسالاپ كەتەتىن جاس جۋرناليستەر كوبەيىپ كەتتى. بۇل جۇلدىز اۋرۋىنىڭ اسەرى مە،  الدە؟...

د.ب

-جازۋ ءستيلىن ءسوز ەتۋگە تۇراتىنداي جاس جۋرناليست كورىپ جۇرگەن جوقپىن.

- بۇگىنگى حالىقتىڭ جاعدايى اۋىلدى جەردەردە وتە اۋىر. قالادا دا ءۇيسىز-كۇيسىز قاڭعىرىپ جۇرگەندەر جەتىپ ارتىلادى. بىراق سورلى قازاق كونبىس. نەگە؟ ءسىزدىڭ گازەتىڭىزدىڭ جازعانىن وقيدى، كىجىنەدى، بىراق دارمەنسىز. جۇدىرىعىن جەڭىنە جاسىرىپ، 20 جىل ءجۇر؟ ءالى دە جۇرە بەرەرى داۋسىز. ءوز قۇقىعىن قورعاۋعا ءبىزدىڭ حالىق نەگە ءالسىز؟ ءسىزدىڭ ويىڭىزشا كەلەر پاتشا بۇدان دا اسىپ تۇسپەسىنە كىم كەپىل؟ سەبەبى قازىرگى بيلىككە "كەكتەنىپ" جۇرگەندەردىڭ كوبى بوسبەلبەۋ. سوندىقتان كەلەشەكتە وسى كۇنىمىزگە زار بولىپ قالمايىق ء"جالاڭتوس ءباھادۇر" اعا؟! جاۋاپ جازىڭىز. كۇتەمىن.

- باۋىرىم-اۋ، جاۋابىن سۇراعىڭدا ءوزىڭ جازىپ قويعان ەكەنسىڭ - مەن نە جازام؟!

- ەرەكە، وسى سەرىك ءابدىراحمانوۆ قايدا جوعالىپ كەتتى؟ ءابىش كەكىلباەۆ شە؟ سولار نەگە ءۇشتى كۇيلى جوعالىپ كەتەدى؟

- سەرىك اعانىڭ مالىمدەمە جاساپ، ساياساتتان ءوزى كەتكەنىن بىلەم. كەيىننەن كوپ كاسىپوداقتىڭ (الدە جوق كاسىپوداقتىڭ) بىرىندە ءجۇر دەگەندى ەستىگەم. نەگىزى، سەكەڭنىڭ كورىنبەي كەتكەنى - ۇياتتىڭ ماسەلەسى بولسا كەرەك. سەنات پەن ءماجىلىستىڭ ءمىز باقپاس دەپۋتاتتارى اراسىنان بيلىككە «بۇل قالاي بولدى؟» دەپ، ەل تاعدىرىن سۇراعان بىرەۋى بولمادى. سەكەڭ ءبىر-ەكى رەت ايتىپ كورىپ ەدى، «قىلمىسكەر» بولىپ قالا جازدادى. بەتون-بيلىكتى جالعىز ءوزى باسپەن ۇرىپ، بۇزا الماسىن بىلگەن سوڭ، سەرىك اعا «جاقسى يت ولىگىن كورسەتپەيدى» دەگەننىڭ سىڭايىن قالاعان-اۋ دەيمىن. ۇيات دەپ وتىرعانىم - وسى.

ال ءابىش اعا قاجەتىندە قىلدى عوي - قىلار قىزمەتىن. قىلىپ-قىلىپ بولعان سوڭ، يمانعالي تاسماعامبەتوۆكە بۇيرەگى بۇرىلا باستاعانىن سەزىپ، نازارباەۆ ونى لاقتىرىپ تاستادى. جاسى دا قىزمەت قىلار كەزدەن ءوتىپ كەتتى. بىراق، ءبىر اعايىندارىنان ەستىگەنىم - سول قىلعاندارىنا قاتتى وكىنەتىن كورىنەدى. دەگەنمەن، ەل ماسەلەسىن ءسوز ەتىپ، ەلباسىسىن ەڭىرەتىپ جىبەرۋ - ابەكەڭە ءالى دە كەش ەمەس.

- شەنەۋنىكتەر پارامەن ۇستالىپ جاتىر، نەگە ۇستايدى-اۋ دەپ قورىقپايدى. ءبىزدىڭ باسقارۋ ورگاندارىمىز جاڭاوزەننەن قورىتىندى شىعارماعان سياقتى، مۇناي سالاسىنا جۇمىسقا كىرۋ $5 000 پارا بولعانىن بيلىك بىلە مە؟ قوعام، ادام تۇزەلە مە؟

كۇلاش، اقتاۋ.

- قوعامنىڭ تۇزەلۋى ءسىز بەن بىزگە بايلانىستى. بىزگە بىرەۋ سىرتتان كەلىپ، قوعامدى تۇزەپ بەرمەيدى عوي. حۋتورداعا حوحولدار سياقتى «مويا حاتا - س كرايۋ» دەپ، قوزعالىسقا قوسىلماي جاتقان قازاققا قوعامىن كىم تۇزەپ بەرمەك؟

Cوڭى

Abai.kz