الپىسقا اياق باسقاندا
جەتتىك مىنە، الپىسقا،
وتتىك تالاي وتكەلدەن.
بىرەۋلەرگە تۇلعا بوپ، ءبىراز جەرگە جەتكەنمەن،
جىگىتتەيمىن كەزىندە جەتىمدىكتى كوپ كورگەن.

كەشتىم تالاي تار وتكەل،
ءوتتىم بىراق جاسىماي.
ازاماتقا ءدال مەندەي دۇرىس ەكەن وسىلاي
اششىنى دا جەپ كورگەن،
ءتاتتىنى دە جەپ كورگەن.

كۇمىس كۇيمە مىنبەگەن،
التىن تۇيمە تاقپاعان،
قارابايىر جارىمنىڭ بولعانىنا ماقتانام.
كىمىڭ بار دەپ ەلىڭدە
بىرەۋ ءتىزىم جاساسا،
سول ءتىزىمنىڭ ىشىندە
بار بولعانعا ماقتانام.
الپىس جاسقا كەلگەنشە اعارتقام جوق شاشتى دا
مەنى ءسويتىپ ەل-جۇرتىم مەيىرىممەن باپتاعان،
بولدىم سودان مىنەكي، ميسىز جۇيرىك اقتابان.
بەرمەسە دە ات استىما جولداس قىلىپ جاقسىعا
تاڭقالامىن قۇدايىم.
قالاي مەنى ساقتاعان؟!

اعالارىم السا دا قاناتىنىڭ استىنا،
وتقا سالىپ كۇيدىرگەن، شوققا سالىپ قاقتاعان
توسكە سالىپ سودان سوڭ قىلىش قىلىپ تاپتاعان.

اقىن اقىن بولىپ پا،
قاراتاۋدىڭ ويىندا،
قاراسۋدىڭ بويىندا،
التىن قۇيرىق، قۇندىز ءجۇن
قۇلىن تۋار ما ەكەن دەپ،
كەندەباي سال سياقتى،
تۇندە كىرپىك قاقپاعان.

كيىپ الىپ ءنىلدى ەتىك
قيلى-قيلى كۇندى ءوتىپ.
وت داريا سۋ كەشىپ وسى الپىس جاسىمدا
وپالىمەن بىرلەسىپ،
وتىرعانداي بوپ تۇرمىن،
وقپان تاۋدان ورالىپ.
التى الاشتىڭ ىشىنە،
اتاق-داڭقىم تارالىپ.
مىڭ جاسادىم كوڭىلمەن،

الپىسقا اياق باسقاندا
جەتتىك مىنە، الپىسقا،
وتتىك تالاي وتكەلدەن.
بىرەۋلەرگە تۇلعا بوپ، ءبىراز جەرگە جەتكەنمەن،
جىگىتتەيمىن كەزىندە جەتىمدىكتى كوپ كورگەن.

كەشتىم تالاي تار وتكەل،
ءوتتىم بىراق جاسىماي.
ازاماتقا ءدال مەندەي دۇرىس ەكەن وسىلاي
اششىنى دا جەپ كورگەن،
ءتاتتىنى دە جەپ كورگەن.

كۇمىس كۇيمە مىنبەگەن،
التىن تۇيمە تاقپاعان،
قارابايىر جارىمنىڭ بولعانىنا ماقتانام.
كىمىڭ بار دەپ ەلىڭدە
بىرەۋ ءتىزىم جاساسا،
سول ءتىزىمنىڭ ىشىندە
بار بولعانعا ماقتانام.
الپىس جاسقا كەلگەنشە اعارتقام جوق شاشتى دا
مەنى ءسويتىپ ەل-جۇرتىم مەيىرىممەن باپتاعان،
بولدىم سودان مىنەكي، ميسىز جۇيرىك اقتابان.
بەرمەسە دە ات استىما جولداس قىلىپ جاقسىعا
تاڭقالامىن قۇدايىم.
قالاي مەنى ساقتاعان؟!

اعالارىم السا دا قاناتىنىڭ استىنا،
وتقا سالىپ كۇيدىرگەن، شوققا سالىپ قاقتاعان
توسكە سالىپ سودان سوڭ قىلىش قىلىپ تاپتاعان.

اقىن اقىن بولىپ پا،
قاراتاۋدىڭ ويىندا،
قاراسۋدىڭ بويىندا،
التىن قۇيرىق، قۇندىز ءجۇن
قۇلىن تۋار ما ەكەن دەپ،
كەندەباي سال سياقتى،
تۇندە كىرپىك قاقپاعان.

كيىپ الىپ ءنىلدى ەتىك
قيلى-قيلى كۇندى ءوتىپ.
وت داريا سۋ كەشىپ وسى الپىس جاسىمدا
وپالىمەن بىرلەسىپ،
وتىرعانداي بوپ تۇرمىن،
وقپان تاۋدان ورالىپ.
التى الاشتىڭ ىشىنە،
اتاق-داڭقىم تارالىپ.
مىڭ جاسادىم كوڭىلمەن،
قايتا-قايتا جارالىپ.
سەن امان بول، ەندەشە ەدىل، جايىق، جەم، ساعىز،
سەن امان بول، قارا ەرتىس، ەسىل، نۇرا سالاسى.
سەن دە امان بول، ىلە، شۋ، ارىسى مەن تالاسى
ەشقايسىنا ەلىمنىڭ كوزىمنىڭ جوق الاسى.
سەن امان بول، ەندەشە التى الاشتىڭ بالاسى،
سەن دە امان بول، جەتىسۋ - قاسيەتتى قارا جۇرت!

***

قۇداي-اۋ، كۇن تۋار ما كەڭ ۇزەڭگى،
جۇرگەندە كۇندە اسىعىس سەزىم ءولدى.
كورەتىن كوركەمدىكتى كوزىم ءولدى،
اياساڭشى باۋىرلار، الپىسقا كەپ،
اعاڭنىڭ بايىز تابار كەزى كەلدى.
تۇسكىم كەلمەي وتىر عوي تارتىسقا كوپ،
كەتەيىنشى ودان دا كەزىپ ەلدى.

اعاڭ ەندى ايىلىن جيا باستار،
الاتاۋعا قارايمىن قيا-جاقپار.
كوكمايساعا،
قايتايىن كۇنگە شىعىپ
جالىقتىرار جانىمدى بىرگە تۋىپ،
ءبىر سۇيەككە تالاسقان ۇيالاستار.

سۇر بولتىرىك
(باۋىرجان حاليوللاعا)
كۇن ىستىقتا شىلدە ايىندا تىمىرسىق،
تىنىشتىقتا تاۋلار جاتىر ىڭىرسىپ.
قالاقايدىڭ اراسىنان قاسقىردىڭ،
اپانىنىڭ شىعادى ءيىسى كۇڭىرسىپ.

استىمدا اتىم مايدا قوڭىر جەلەدى،
اۋىزىمدا «تاۋ ىشىندە» ولەڭى.
وزىپ كەتپەي، قالىپ قويماي ارتىمدا،
ءبىر بولتىرىك بۇلكىل قاعىپ كەلەدى،
ءسۇپ-سۇيكىمدى سۇر بولتىرىك ادەمى.
الا تۇسەر ويى دا جوق تاقىمنان،
قاپتالداسىپ قالماي كەلەد اتىمنان.
ەش قاۋىپتەن، ەش قاتەردەن قاپەرسىز،
بىرگە كەلە جاتىر ەدى جاقسى ويلى
سەلت ەتتى دە سەكەم الىپ قاپ قويدى،
ءيتتىڭ داۋىسى ەستىلگەندە جاقىننان.

كەتتىڭ بە ەكەن سەن دە بۇگىن قاتتى بوپ،
كوپ بورىگە كوكسەرەك بوپ، باسشى بوپ.
ءبىر قىزىعى، ماعان دا وسى بۇل كۇندە،
ءوز اۋىلىمنىڭ يتتەرىنەن جاقسى جوق.

ءۇش جاقسىنىڭ
اۋىلى
باياعىدا ءبىزدىڭ ەلدىڭ ءۇش زامانداس باي شالى،
قاجىلىققا بارامىز دەپ ايتادى.
سول مەككەدە باسىمىز بۇل قالسا دا،
قاجىلىققا بارامىز دەپ ايتىپتى.
اتباسىنداي التىن الىپ بارسا دا
سول التىندى ۇلەستىرىپ بارشاعا،
ارىپ-اشىپ ساپار شەگىپ قانشاما،
قايتارىندا قايىرشى بوپ قايتىپتى.

ءۇش قاريا الگى ءبىزدىڭ باي، قۇتتى،
مويىنىنا دوربا اسىنىپ قايتىپتى.
ءۇش قايىرشى تۇراتىن سول اۋىلدى،
جاڭا زامان كەلگەنشە ورىس، كاۋىرلى
ءۇش جاقسىنىڭ اۋىلى دەپ ايتىپتى.

ولار سونداي بوپ ءوتىپتى سىيلى ادام،
سول جاقسىلار ناپسىسىنەن قايتىپتى.
ەلگە كەلىپ ورىسىنە سىيماعان،
باسقا تۇرماق، بالاسىنا قيماعان،
ولەرمەن بوپ، ءولىپ-ءوشىپ جيناعان
كىسىنەگەن، ماڭىراعان، بوزداعان،
قۇلان، كيىك بولىپ كەتە جازداعان
قيسابى جوق مال-مۇلكىنەن تايقىپتى.

ءۇش دۋانا ءالى دە ءومىر سۇرەدى،
ەلسىز قىردان ءۇش ەلەستى كوردىم مەن.
باق قوناردا تۇسىنە ەردىڭ كىرەدى،
ءۇش قايىرشى مويىنىنا دوربا ىلگەن.

قۇبىلاعا جىعىلامىن ۇدايى،
سوندا ەلىمنىڭ ءۇش قايىرشى، باي شالى
ەرلەپسىڭ سەن، ەر ەكەنسىڭ شىنايى،
ەردەن يمان قاشپايدى، - دەپ ايتادى.

عاشىق جۇرەك
عازالدارى
جۇماق مۇڭمەن جىميعان ءبىر كەيپىڭدە،
ەلەسىڭدى ۇستاپ الام كەي تۇندە.
بىلەم سەنى، ەلەڭ ەتە قالمايسىڭ،
سۇلۋلاردىڭ قىر سوڭىنان قالمايتىن،
سۇيەم سەنى، ءسۇيىپ وتەم دەيتىنگە.

ساتقىندىق پەن ءسۇيۋ، كۇيۋ، ءبارى بار،
سەندىك ءومىر، بىلەم، ۇزاق سەريال.
جانارىڭدا سول جىلداردىڭ تابى بار.
سوزدەر ايتىپ قايتەم ساعان، كوپ ەسپە،
مەن ونسىز دا بولىپ ءجۇرمىن ەمەس پە،
يەسىنە ولگەنشە ادال جانۋار.
ەركەك بار ما ساعان كوزىن سۇزبەيتىن،
مىقتى بار ما سەنەن ءۇمىت ۇزبەيتىن.
ەندىگارى سوقپا دەپ ەڭ تەلەفون،
ەندى نەگە ءوزىڭ مەنى ىزدەيسىڭ؟

نەگە ىزدەيسىڭ بولىپ تۇرىپ نەم كەتتى،
نەگە ىزدەيسىڭ شارلاپ ەندى جەر-كوكتى.
سەنەن مۇلدە كۇدەر ءۇزىپ ءجۇر ەدىم،
نەگە ىزدەدىڭ ۇزىلگەندە كۇدەرىم.
تىپىر-تىپىر ەتە قالدى جۇرەگىم،
تەپكىلەگەن ءسابي قۇساپ جورگەكتى.
ادام جانىن ازاپتاۋدىڭ ۇستاسى،
ەكەنىڭدى بىلەم سەنىڭ. قىسقاسى.
جۇرەگىڭمەن سۇيمەسەڭ دە، سۇيسەڭ دە،
شاراسىزدان ءبىر مىقتىعا تيسەڭ دە،
شىر اينالىپ سەن قاسىمنان شىقپاشى.

ءوزىڭ ۇيدە، ەكى كوزىڭ اسپاندا
ءبىر ءفاشيستىڭ قۇشاعىندا جاتساڭ دا،
ءتىرى جەسىر قاسىرەتىن تارتساڭ دا
ءبىر جەردە اسەل، مەكەن-جايى بەلگىسىز،
اسەم جەردە ادام ايتسا سەنگىسىز،
بىرگە اداسىپ جۇرگەن جانعا ۇقساشى...

***

جاقىندا ەمەس، الىستا ەمەس سەن اسا،
ءجۇرسىڭ اسەل، بار دا بولماي جوق بولماي.
ءجۇز جىلدا ءبىر كورىنەتىن كومەتا
ءدال توبەمدە جانىپ بارا جاتقانداي،
تۇڭعيىققا ماڭىپ بارا جاتقانداي.

جاناي ءوتىپ شوققا قارىپ كۇيدىردىڭ،
كوزبەن كونىپ، كوزبەن عانا ءسۇيدىردىڭ.
كەيدە سەنەن بەزىپ كەتكىم كەلەدى،
كەڭ دۇنيەنى كەزىپ كەتكىم كەلەدى
بەزسەم-داعى قۇتىلمايتىن كۇيدىرگىم.

سەزىمىمە سەنىپ تۇرىپ قورلايسىڭ،
كەلىپ-كەلىپ، ءتونىپ كەلىپ قايتاسىڭ.
باسىڭ تىكپەي بارلاۋشىداي بارلايسىڭ،
زار تىلەگىم بار عوي ساعان ايتاتىن،
ايتپاي بولماس،
ايتۋعا اۋىز بارمايتىن.

***

امال قايدا اقىل-ەسكە قونىمدى،
تاستاي الماي ەسكى كيگەن تونىڭدى.
باستاي الماي مۇلدە باسقا ءومىردى،
وتىرسىڭ سەن سەزىم جەڭگەن ءبىر ساتتە
ۇسىنىپ كەپ، تارتىپ الىپ قولىڭدى.

سەنەن باسقا ماعان جۇرتتىڭ ءبارى جات،
بارلىق جوقتى تولتىراسىڭ ءوزىڭ-اق.
مەنى دە ۇركەك قىلىپ ءبىتتىڭ، ۇركەگىم،
ىرىكپەيتىن جەردە ءوزىمدى ىركەمىن.
سەزىمىمنىڭ بولسا ەكەن دەپ جازى ۇزاق.

سەن باقىتىم ەمەستىگىن سەزەمىن،
سوندا دا وسى ورتەنەدى وزەگىم.
جاعاسىندا شاشىن جۋعان پەرى قىز،
تەرىس اقسىن ەندىگى ءومىر-وزەنىم.

بىلق ەتپەگەن ەت كەسسە دە ەتىنەن
ءفاشيستى دە قانجىلاتىپ كەتىپ ەڭ،
ەندى مەنىڭ كەلگەن شىعار كەزەگىم.

***

الاي-دۇلەي سوقتى بوران تۇنىمەن،
الاي-دۇلەي مەن دە ىشىمنەن تۇڭىلەم.
ساعان قاراي سوزعان قولىم جەتە الماي،
بۇل دۇنيە وتەرمىسىڭ شىنىمەن،
وتكەل بەرمەس وزەندەردەن وتە الماي،
رايىڭنان قايتارىڭدى ءبىلىپ ەم.

باسىنداعى بالاپانىن جىلاتىپ،
بايتەرەكتى بوران كەتتى سۇلاتىپ.
نە ىستەۋ كەرەك؟
نە ىستەمەدىم سەن ءۇشىن،
كوڭىلىڭنىڭ بولسا ەكەن دەپ كۇنى اشىق.
قاراعايدىڭ قار شالعاندا ەڭ ۇشىن،
قاراعىم-اي، قالدىم سەنى ۇناتىپ.

الاي-دۇلەي سوقتى بوران اڭىراپ،
بار دۇنيە قالا بەردى قاڭىراپ.
مەيىرىم كۇتكەن تاعدىر ەدىڭ سەن ءوزىڭ،
مەنەن باسقا كەرەك ساعان نە جۇماق.
تاۋدان اسىپ كەتەسىڭ دە گوزالىم
ماعان قايتا ورالاسىڭ ماڭىراپ.

الاي-دۇلەي اقبوراننىڭ ىشىندە،
جەلگە قارسى كەلە جاتسىڭ تۇسىمدە.
كەلە جاتسىڭ تومەن قاراپ، قىمسىنىپ،
مەنى تالاي جىلاتقانىڭ ءۇشىن بە؟

قارتايعاندا قالدىم سەنى شىن ءسۇيىپ،
قاراعىم-اي، ءتۇسىن مەيلى، تۇسىنبە.

شىنايى ماقتاۋ
ەستىگەندە
- سەن جامانسىڭ! -
دەگەن سوزگە سەلت ەتپەيتىن جۇرەگىم،
- ءسىز جاقسىسىز... -
دەگەن سوزگە نەگە اۋىرىپ، جۇدەدىڭ؟
- ءسىز جاقسىسىز... -
دەگەن سوزگە اۋىراسىڭ سەن نەگە؟
بىرەۋ ءتيىپ كەتتى مە ەكەن سەنىڭ نازىك پەرنەڭە.
- قۇبىلاعا قۇلشىلىق قىپ قۇدايعا دا ۇنارسىڭ،
- جاراتقانعا جاققانىمەن جاعۋ قيىن پەندەگە،
ەي، دۇنيە، بەي دۇنيە، سونداي بولدىڭ سەن نەگە؟!

بىلىنبەيتىن كورەر كوزگە اعى مەنەن قاراسى،
قانداي قيىن دۇنيەدە ادامداردىڭ اراسى.
ءار اۋىزدان ءار ءتۇرلى ءسوز اڭقيتىنىن قاراشى،
سوعان مەنىڭ جان-جۇرەگىم شانشيتىنىن قاراشى.
نەگە سونشا جاسقانامىن كۇدىرەيگەن كۇشتىدەن،
نەگە مەنىڭ جۇرەگىمنىڭ وتەدى وسى ۇستىمەن
وسى اۋىلدا بولىپ جاتقان باق پەنەن تاق تالاسى،
ماعان ونىڭ ءبارىبىر عوي اعى مەنەن قاراسى.
تازالانباي قويدى ويتكەنى، ماڭگى اۆگيدىڭ قوراسى،
ەي، دۇنيە، بەي دۇنيە، بار ما سونىڭ شاراسى؟!

سەن جامانسىڭ دەگەن سوزگە ءجۇرۋشى ەدىم قىسىلماي،
جاز سوڭىندا قالتىراعان جاپىراقتىڭ ۇشىنداي.
سەن جاقسىسىڭ دەگەن سوزگە جۇرەگىم،
قالتىراپ تۇر، قاراشى!

"قازاق ادەبيەتى" گازەتى