بۇگىندە رەسپۋبليكامىزداعى ىرگەلى وقۋ ورنىنا اينالىپ وتىرعان م.و.اۋەزوۆ اتىنداعى پەداگوگيكالىق كوللەدجىنىڭ ىرگەتاسىنىڭ قالانعانىنا بيىل 110 جىل تولىپ وتىر. حالىق اعارتۋ مينيسترلىگى 1902 جىلى 1 جەلتوقساندا سەمەيدە مۇعالىمدەر سەمينارياسىن اشۋ تۋرالى شەشىم شىعارىپ، ول بويىنشا وقۋ ورنى 1903 جىلى 1 شىلدەدە ءوز جۇمىسىن باستاۋى ءتيىستى بولدى. 1903 جىلى 23 قىركۇيەكتە سەمەي مۇعالىمدەر سەمينارياسى اشىلدى.

بۇگىندە رەسپۋبليكامىزداعى ىرگەلى وقۋ ورنىنا اينالىپ وتىرعان م.و.اۋەزوۆ اتىنداعى پەداگوگيكالىق كوللەدجىنىڭ ىرگەتاسىنىڭ قالانعانىنا بيىل 110 جىل تولىپ وتىر. حالىق اعارتۋ مينيسترلىگى 1902 جىلى 1 جەلتوقساندا سەمەيدە مۇعالىمدەر سەمينارياسىن اشۋ تۋرالى شەشىم شىعارىپ، ول بويىنشا وقۋ ورنى 1903 جىلى 1 شىلدەدە ءوز جۇمىسىن باستاۋى ءتيىستى بولدى. 1903 جىلى 23 قىركۇيەكتە سەمەي مۇعالىمدەر سەمينارياسى اشىلدى.

عاسىردان اسقان تاريح

العاشقىدا وقۋ ورنىندا ءۇش نەگىزگى جانە ءبىر دايىندىق سىنىبى اشىلدى. مۇندا وقۋعا تۇسەمىن دەگەندەر تومبى، تو­بول، ۆورونەج، ورلوۆ، ۆيلەنسك گۋبەرنيا­لارىنان جانە سەمەي، جەتىسۋ وبلىستارى­نان كەلدى. قازاقستاندا العاش اشىلعان كاسىبي ارناۋلى پەداگوگيكالىق وقۋ ورنى ولكەمىزگە عانا ەمەس، باتىس ءسىبىر ايماق­تارىنا باستاۋىش مەكتەپتەر ءۇشىن مۇعالىم­دەر دايارلادى. 1904 جىلى بەس سىنىپتىق جۇ­يە­گە اۋىسىپ، ءتورت سىنىپ – نەگىزگى، ءبىر سىنىپ دايىندىق توبى بولدى.

سەميناريانىڭ وقۋ جوسپارى بويىنشا ءدىن ساباعى جانە شىركەۋ – سلاۆيان وقۋى، ورىس جانە شىركەۋ سلاۆيان ءتىلى، پەداگوگيكا، اريفمەتيكا، گەومەتريا، تاريح، جاراتى­لىستانۋ جانە اۋىل شارۋاشىلىعى، في­زي­كا، كوركەم جازۋ، سۋرەت جانە سىزۋ، ءان، گيم­ناس­تيكا جانە دەنەشىنىقتىرۋ، پراكتيكا­لىق ساباقتار جانە ەڭبەك ساباعى وقىتىل­عان. العاشقى جىلدارى سەميناريانىڭ جەكە عيماراتىنىڭ بولماۋىنا بايلا­نىس­تى وقۋ ۇدەرىسىن جالدامالى ورىندار­دا وتكىزۋگە تۋرا كەلدى. سەميناريانىڭ جاڭا عيماراتىن سالۋعا قازىنادان 90 مىڭ رۋبل قاراجات ءبولىندى. 1906 جىلى 5 قا­زاندا مۇعالىمدەر سەمينارياسىنىڭ جاڭا عيماراتى سالتاناتتى تۇردە اشىلدى. 1905 جىلى 1 شىلدەدەن باستاپ سەميناريادا قىر­عىز (قازاق) ءتىلى ءپانى وقىتىلا باستادى. 1905 جىلى 1 تامىزدان باستاپ وسى قىز­مەت­كە بەلگىلى قوعام قايراتكەرى، پەداگوگ نۇر­عالي قۇلجانوۆ ورنالاسىپ، جەمىستى جۇ­مىس اتقاردى. 1906 جىلى جەلتوقسان ايى­نان باستاپ فرانتسۋز جانە لاتىن تىلدە­رىنەن، كەيىنىرەك نەمىس تىلىنەن ساباق ەنگى­زىلدى. ولاردى اركىم ءوز قالاۋى بويىنشا ساباقتان تىس ۋاقىتتا وقۋعا ءتيىس بولدى.

سەمەي مۇعالىمدەر سەمينارياسىنىڭ تۇڭعىش ديرەكتورى بولىپ 1903 جىلى 1 شىل­دەدە پەتەربۋرگ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ تۇ­لەگى الەكساندر ۆلاديميروۆيچ بەلىي تاعاي­ىن­دالدى. ول 1906 جىلعى 5 تامىزعا دەيىن وقۋ ورنىن باسقارىپ، سەميناريانىڭ قا­لىپ­تاسۋى مەن جاڭا وقۋ عيماراتىن سا­لۋ­دا ەلەۋلى ەڭبەك ەتتى. 1906 جىلى 2 قىر­كۇيەك­تەن باستاپ 1918 جىلعا دەيىن مۇعا­لىم­دەر سە­مينارياسىنىڭ ديرەكتورى بو­لىپ مي­حايل نيكولاەۆيچ بەرەزنيكوۆ جۇ­مىس ات­قاردى. ول سانكت-پەتەربۋرگتەگى يم­پەرا­تور­لىق ينستيتۋتتىڭ تاريح-فيلو­لو­گيا فا­كۋلتەتىن بىتىرگەن زيالى، ءبىلىمدى تۇلعا ەدى.

سەميناريادا قازاق تىلىنەن ەرلى-زا­يىپ­تى نۇرعالي مەن ءنازيپا قۇلجانوۆ­تار، ءا.ز.ساتباەۆ ت.ب. ساباق جۇرگىزدى. سەمينا­ريا­دا ساباق بەرگەن وقىتۋشىلار رەسەيدىڭ تاڭداۋلى جوعارى وقۋ ورىندارىن بىتىرگەن، پروگرەسسيۆتى ۇستانىمداعى پەداگوگتەر ەدى. 1906 جىلى ماۋسىمدا مۇعالىمدەر سەمي­نارياسى العاشقى 15 تۇلەگىن شىعارىپ، ولارعا «باستاۋىش ۋچيليششەسىنىڭ مۇعالىمى» دەگەن كۋالىك بەرىلدى. 1916 جىلى سەمينا­ريا­داعى تاربيەلەنۋشىلەردىڭ سانى 107 بولسا، ەكى سىنىپتىق ۋچيليششەدەگى وقۋشى سانى 104 بولدى.

سەمەيدىڭ مۇعالىمدەر سەمينارياسى شاكىرتتەرىنە جان-جاقتى ءبىلىم بەرۋمەن قاتار، قالاداعى ءتۇرلى مادەني شارالاردى، ونىڭ ىشىندە ۇلتتىق ويىن-ساۋىقتاردى ۇيىمداستىرۋدىڭ ۇيىتقىسى بولدى. 1914 جىلى ابايدىڭ قايتىس بولعانىنا 10 جىل تولۋىنا ارنالعان ادەبي-ەتنوگرافيالىق، مۋزىكالىق ونەر كەشى، 1915 جىلعى «ءبىر­جان-سارا» ايتىسىنىڭ ساحنالىق كورىنىسى ت.ب. سەميناريا مۇعالىمدەرى ءنازيپا مەن نۇر­عالي قۇلجانوۆتاردىڭ جانە سەمينا­ريادا وقيتىن قازاق جاستارىنىڭ ۇيىتقى بولۋىمەن وتكىزىلدى. سەميناريانىڭ ءبىلىم بەرۋدەگى دەڭگەيى، ۇستازداردىڭ ۇلگى-ونەگەسى تۋراسىندا وقۋ ورنىنىڭ قازاق پەداگوگي­كالىق تەحنيكۋمى تۇسىنداعى تۇلەگى، عالىم الكەي مارعۇلان: «بۇل سەميناريا قىر وكرۋگىندەگى وقۋ ورىندارىنىڭ ءبىر ءتاۋىرى بولاتىن. كەيىن رەۆوليۋتسياعا قاتىناسقان قازاق جاستارىنىڭ كوبى وسى سەميناريادان وقىپ شىقتى. سەميناريادا قازاق بالالا­رىنا ءبىلىم بەرۋدى شىن جۇرەگىمەن ماقسات ەتكەن بىرنەشە پروگرەسشىل، ساڭلاق ادام­دار بولدى. ولاردىڭ ىشىندە، اسىرەسە وقۋ­شى جاستارعا ولار ادەبيەتتەن، تاريحتان، گەوگرافيادان وسى كۇنگى پەدينستيتۋتتار كولە­مىندە ءبىلىم بەرىپ، ولاردىڭ وي-سانا­سىن اسا بايىتىپ شىعاراتىن» دەي كەلە، وقىتۋشىلاردىڭ تومسكىدەن، ومبىدان، قازان ۋنيۆەرسيتەتىنەن، لەنينگرادتان كەل­گەن شەتىنەن وقىمىستى، كىلەڭ تىلگە جۇي­رىك ۇستازدار بولعانىن ەسكە الادى.

1920 جىلدىڭ 1 قىركۇيەگىندە سەمينا­ريا سەمەيدىڭ حالىق اعارتۋ ينستيتۋتى بو­لىپ قايتا قۇرىلدى. 1922 جىلى وسى وقۋ ورنىنىڭ بازاسىندا ورىس جانە قازاق پە­دا­گوگيكالىق تەحنيكۋمدارى اشىلدى. 1922 جىلدىڭ 1 جەلتوقسانىنان 1927 جىل­دىڭ سوڭىنا دەيىن سەمەي قازاق پەد­تەحنيكۋمىنىڭ ديرەكتورى بولىپ كورنەكتى اعارتۋشى، الاش ارداقتىسى ءا.ز.ساتباەۆ جۇمىس اتقاردى. وقۋ ورنىنىڭ اۋىرتپا­شى­لىعىن موينىمەن كوتەرىپ، پەدتەحني­كۋم­نىڭ الدىڭعى قاتارلى وقۋ ورنىنا اينالۋىنا بار كۇش-جىگەرىن جۇمسادى. وقۋ ورنىنا ءا.ز.ساتباەۆ باسشىلىق جاساعان جىلدارى لەنينگراد ۋنيۆەرسيتەتىندەگى وقۋىنان م.و.اۋەزوۆ پەدتەحنيكۋمعا وقى­تۋشىلىققا شاقىرىلدى. قازاق پەداگوگي­كالىق تەحنيكۋمىندا كورنەكتى الاش قاي­راتكەرى حالەل عابباسوۆ، پەداگوگ، جۋر­ناليست سەيىتباتتال مۇستافين، پەداگوگ، جازۋ­شى، دراماتۋرگ تايىر جومارتباەۆ، ۇستازدىق قىزمەتپەن قوسا، تەاتر ونەرىنىڭ دامۋىنا ەلەۋلى ۇلەس قوسقان عالياقپار تورە­باەۆ، اعارتۋشى-جۋرناليست، پەداگوگ ءماننان تۇرعانباەۆ، بىلىكتى ۇستازدار ب.گە­را­سيموۆ، ن.بەلوسليۋدوۆ ت.ب. جەمىستى ەڭبەك ەتتى. 1937 جىلى ەكى پەدتەحنيكۋم بازا­سىن­دا ەكى پەدۋچيليششە قۇرىلدى. قازاق پەدا­گو­گيكالىق ۋچيليششەسىنە ۇلى ويشىل، اقىن ابايدىڭ ەسىمى بەرىلسە، ورىس پەداگوگي­كالىق ۋچيليششەسىنە 1945 جىلى ۇلى پە­داگوگ ك.د.ۋشينسكيدىڭ ەسىمى بەرىلدى.

1953 جىلى ەكى پەدۋچيليششە بىرىكتىرىلىپ، ك.د.ۋشينسكي اتىنداعى پەدۋچيليششە دەپ اتالادى. 1957-1963 جىلدارى وقۋ ورنى ۋاقىتشا جابىلىپ، ن.ك.كرۋپسكايا اتىندا­عى پەداگوگيكالىق ينستيتۋتتىڭ باستاۋىش مەكتەپ مۇعالىمدەرىن دايارلاۋ فاكۋلتەتى رەتىندە جۇمىس ىستەدى. 1963 جىلى پەد­ۋچي­ليششە قايتا اشىلىپ، 1967 جىلى جەل­توق­سان ايىندا وقۋ ورنىنا زامانىمىزدىڭ زاڭ­عار جازۋشىسى، وقۋ ورنىنىڭ تۇلەگى م.و.اۋەزوۆ ەسىمى بەرىلدى. 1992 جىلى پەد­ۋچيليششە پەداگوگيكالىق كوللەدج بولىپ قايتا قۇرىلدى. 2003 جىلى وقۋ ورنىنىڭ 100 جىلدىق مەرەيتويى سالتاناتتى تۇردە اتالىپ ءوتىلدى.

پەدتەحنيكۋمدا ءبىلىم العان الاش ارىستارى

تۋعان حالقى الدىنداعى پەرزەنتتىك پارىزىن ەلەۋلى اتقارعان زيالىلارىمىز، الاشتىڭ ارىستارى – م.و.اۋەزوۆ، ق.ي.سات­باەۆ، ج.ايماۋىتوۆ، ءا.مارعۇلان سىندى ۇلتىمىزدىڭ رۋحاني دىڭگەگىنە اي­نال­عان تۇلعالارىمىز وسى شاڭىراقتان ءبىلىم الىپ، ۇلكەن ءومىر جولىنا اتتاندى. م.و.اۋەزوۆ وسى وقۋ ورنىندا وقى­عان 1912-1919 جىلدارى بەلسەندى ادەبي، عىلىمي، شىعارماشىلىق جۇمىسپەن شۇ­عىل­دانعان. 1917 جىلى «ەڭلىك-كەبەك» پە­ساسىن جازىپ، ساحنالاسا، 1918 جىلى ج.ايماۋىتوۆپەن بىرگە «اباي» جۋرنالىن شىعارىپ، حالقىمىزدىڭ تاريحى مەن ما­دە­نيەتى تۋرالى كەلەلى وي قوزعادى. «ەكەۋ» دەگەن بۇركەنشىك اتپەن، «ابايدىڭ ءومىرى جانە قىزمەتى» («اباي»، 1918, №2), «اب­اي­دان كە­يىنگى اقىندار» («اباي»، 1918, №3) دەگەن ماقالالار جازدى. ۇلت­تىق وي-سانا­نى وياتۋ ىسىنە بەل شەشە كىرىسىپ، «سارى­ارقا»، «قازاق ءتىلى» گازەتتەرىنە ما­قا­لالا­رىن ۇزبەي جا­ريا­لاپ تۇردى.

ۇلتىمىزدىڭ ۇلى تۇلعالارىنىڭ ءبىرى، اياۋلى ارىسىمىز جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ وسى سەميناريادا وقىعان 1914-1919 جىل­دارى قوعامدىق-شىعارماشىلىق جۇمىس­تارمەن بەلسەندى اينالىسىپ، «ەسكى تار­تىپپەن بالا وقىتۋ»، «رابيعا» ت.ب. پەسا­لا­رىن جازىپ، ساحنالاپ، پۋبليتسيستيكالىق جا­نە سىني ماقالالارىن گازەت-جۋرنال بەتتەرىندە ۇنەمى جاريالاپ وتىردى. 1915 جىلدىڭ 13 اقپانىندا سەمەيدە وتكەن «قا­زاقتاردىڭ ادەبي-مۋزىكالىق قايى­رىم­دىلىق كەشىندە» ءبىرجان مەن سارا اي­تىسىن ۇيىمداستىرىپ، ءبىرجاننىڭ ءرولىن ور­ىنداعان ءانشى ءارى دومبىراشى، بەساس­پاپ ونەر يەسى دە وقۋشى ج.ايماۋىتوۆ ەدى. ونىڭ الاش پارتياسىنىڭ ىسىنە ارالاسا­تىنى دا وسى ۋاقىت.

وقۋ ورنىنىڭ جارقىن ءبىر بەتى – قا­زاق­ستان عىلىم اكادەمياسىنىڭ تۇڭعىش پرە­زيدەنتى اسا كورنەكتى عالىم، اكادەميك ق.ي.ساتباەۆتىڭ ەسىمىمەن تىكەلەي بايلا­نىستى. ق.ي.ساتباەۆ سەميناريادا وقىعان 1914-1919 جىلدارى زامانداستارى مۇح­تارمەن، جۇسىپبەكپەن تانىستى.

سەمەي مۇعالىمدەر سەمينارياسىنىڭ كورنەكتى تۇلەكتەرىنىڭ تاعى ءبىرى، الاش قاي­راتكەرى – قازى نۇرمۇحامەتۇلى. سەمينا­ريا­دا وقىپ ءجۇرىپ الاش ميليتسياسىندا قىزمەت ەتەدى. ول قىزمەتتە العىرلىعىمەن، تاپقىرلىعىمەن، باتىلدىعىمەن ەل نازا­رىنا ىلىگىپ، الاشتىڭ اتتى ميليتسياسىنا باسشى ەتىپ تاعايىندالادى. 1918 جىلى

6 ناۋرىزدا قىزىل اسكەرلەردىڭ قولىنان قاپى­دا قازا تابادى. قاندى وقيعا تۋرالى «سارىارقا» گازەتىندە (1918 ج. ناۋرىزدىڭ 18-ءى كۇنگى سانىندا) «تۇڭعىش قۇربان» دەپ اتا­لاتىن كولەمدى ماقالا جاريالانادى (اۆتورى ب.مايلين). سەميناريست قازىنىڭ ءولىمى تۋرالى گازەت بەتتەرىندە جاريالانعان ماتەريالدا: «قازىنىڭ دەنەسىن قابىرگە قويىپ، قۇران وقىلىپ بولعان سوڭ، شاكا­رىم قاجى: – الەۋمەت! مىنا جاتقان كىم، بىلە­سىڭدەر مە؟ بۇل – ۇلتى ءۇشىن شىبىن جا­نىن قۇربان قىلعان الاش ازاماتىنىڭ تۇڭ­عىشى. مۇنى ءولدى دەمەڭدەر، بۇل ولگەن جوق. بۇل بۇگىنگى جانە مۇنان سوڭعى «ۇلتىم» دەگەن ازاماتتارعا، «مىنا مەن سياقتى بو­لىپ، ۇلتىم دەڭدەر» دەپ ءوزىنىڭ ۇلتشىلدى­عىن سوزبەن ەمەس، ىسپەن كورسەتتى. مارقۇم­نىڭ اتى دا قازى ەدى، قازى – بي دەگەن ءسوز. قازى بيلىگىن ايتىپ كەتتى. قاراعىم قازى! ولىمىڭە وكىنبە! ارمانىڭ جوق. قۇداي الدىندا دا، جۇرت الدىندا دا سەنىڭ ورنىڭ بولەك. وقىعاندار! جاستار! مىناۋ جول­داستارىڭدى ۇمىتا كورمەڭدەر. مۇنىڭ ءۇي-ءىشىنىڭ مىندەتى سەندەردىڭ مويىندارىڭدا. ءبىر كىشكەنتاي كوزىنىڭ قاراشىعى ء(بىر جاسار ۇل بالاسى) قالىپتى، سونى تاربيەلەپ ادام قىلۋ – ءبارىڭنىڭ، بارلىق الاشتىڭ موي­نىنا پارىز. جانە وزدەرىڭ دە بۇل وقيعاعا قاجىماڭدار. قۇداي تاعالا الاشقا شىن ۇل بەرگەنىنە بۇگىن عانا كوزىم جەتتى. 60 جاس­قا كەلگەندە، مۇنداي ۇلتى ءۇشىن جانىن قيىپ، قۇربان بولعان بوزداقتى كورەمىن دەگەن ءۇمىتىم جوق ەدى. كوردىم. ەندى بۇگىن ول­سەم دە، ارمانىم جوق. قاراعىم، قازىجان! قادىرىڭدى ءبىلىپ، قۇرمەتتەي الماساق، كەشۋ قىل، قوش! قابىرىڭ نۇرلى بولسىن!» – دەپ تەبىرەنىپ سويلەگەن ەدى».

مىرجاقىپ «مىناۋ كىم جاتقان، الەۋ­مەت، جاس قابىردى جامىلىپ؟» دەپ جوقتاۋ ولەڭىن وقيدى. بۇلاردان كەيىن رايىمجان مارسەكۇلى، جانعالي قاجى، مۇستاقىم مال­دىباەۆ، جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ ءسوز سويلەدى.

پەدتەحنيكۋم تالىمگەرلىگىنەن مينيستر تاعىنا دەيىن

سەمەي قازاق پەدتەحنيكۋمىنان وقىپ، ءتالىم-تاربيە العان كورنەكتى قايراتكەر­لەردەن: اكادەميك الكەي مارعۇلاندى، تاريح عىلىمىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور مۇساتاي اقىنجانوۆتى، 1941-1955 جىل­دارى قازاق سسر وقۋ ءمينيسترى بولعان، پە­دا­گوگيكا عىلىمىنىڭ دوكتورى ءابدى­حاميت سەمباەۆتى، قازاق سسر ىشكى ىستەر ءمينيسترى شىراقبەك قابىلباەۆتى، بەلگىلى جۋر­ناليست عايسا سارمۇرزيندى، تالانتتى اقىن، جۋرناليست، پەداگوگ تۇرلىحان قا­سەن­ۇلىن، سوتسياليستىك ەڭبەك ەرى جاقيا ءشايجۇنىسوۆتى ت.ب. اتاپ وتۋگە بولادى.

اسا كورنەكتى عالىم، اكادەميك الكەي مار­عۇلان پەدتەحنيكۋمدا وقىعان 1922-1925 جىلدارى، ۇزدىك وقۋشى بولۋمەن قا­تار، قالانىڭ مادەني-رۋحاني ومىرىنە بەل­سەنە قاتىناستى. سەمەي تەحنيكۋمىن­دا وقى­عان كەزىن، ۇستازدارىن ەسكە العان ءا.مارعۇلان:

– ۇستازدارىمىز جاقسى بولدى. جاس كە­زىم­دە، سەمەيدە ءا.ساتباەۆ، سيروتكين، ۆي­نوحودوۆتان ساباق تىڭدادىم. ۆينوحودوۆ گەوگرافيادان ساباق بەرەتىن. ماگەللان بۇ­عازىنىڭ قاي جەردە ەكەنىن، ماركو پو­لو­نىڭ جۇرگەن جولىن كارتادان كورسە­تۋدى سۇراعاندا: «ماگەللانداي بول» دەپ تاع­لىم ايتىپ وتىراتىن، – دەيدى.

ءتۇرلى سالادا ساڭلاققا اينالعان تەحنيكۋم تۇلەكتەرى

ۇلتىمىزدىڭ تەاتر، كينو ونەرى تاري­حىندا ولمەس يگىلىكتەر جاساپ كەتكەن ۇلى اكتەر شاكەن ايمانوۆ قازاق پەدتەحني­كۋمىندا وقىپ، 1933 جىلى ع.مۇسىرەپوۆ­تىڭ شاقىرۋىمەن الماتىداعى ۇلتتىق درا­ما تەاترىنا اكتەر بولىپ اۋىسادى. ادەبيەتىمىزدىڭ ۇلى كلاسسيگى شاكارىم قۇ­دايبەرديەۆتىڭ ۇلى، اكەسىنىڭ ادەبي مۇرا­سىن جيناقتاپ، كەيىنگى ۇرپاققا تابىستاۋ­شى، كوپ جىلدار اباي مۇراجايىنىڭ شى­راق­شىسى بولعان اقىن، ۇستاز احات قۇداي­بەرديەۆ تە قازاق پەدتەحنيكۋمنىڭ تۇلەگى.

ۇلى وتان سوعىسىنىڭ وتتى جىلدارىندا وقۋ ورنىنان كوپتەگەن تۇلەكتەر مايدانعا اتتانىپ، وتانىمىزدى جاۋدان قورعاپ، جان­قيارلىق ەرلىكتەر كورسەتتى. كەڭەستەر وداعىنىڭ باتىرى اتاعىن العان ءى.ايتى­قوۆ، ۆ.ا.شۋلياتنيكوۆ، ۆ.بۋنتوۆسكيح ەسىم­دەرىن بۇگىنگى ءىزباسارلارى قۇرمەتپەن ەسكە الادى. وقۋ ورنىنىڭ تۇلەكتەرى – 30 جىل­داي كوكپەكتى بالالار ءۇيىنىڭ ديرەكتورى بولعان، سوتسياليستىك ەڭبەك ەرى، قازاق كسر-ءنىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن مۇعالىمى ج.ءشايجۇ­نى­سوۆتى، سوتسياليستىك ەڭبەك ەرلەرى د.م.پا­ري، م.ا.نوسوۆانى ماقتان تۇتادى. حال­قىنا قالامىمەن تەر توگىپ، ەڭبەك ەتكەن قا­زاقستاننىڭ حالىق جازۋشىسى ءازىلحان نۇر­شايىقوۆ تا وسى ءبىلىم ورداسىنان ۇل­كەن ومىرگە قانات قاقتى. تۋعان حالقىن اسەم سازىمەن تەربەتكەن، اۋەنى ءار ۇرپاقتىڭ جادىندا جاتتالعان بەلگىلى سازگەر بەكەن جاماقاەۆ تا وسى وقۋ ورنىندا ءبىلىم الىپ، ونەر باسپالداعىنا ورلەگەن.

ۇجىم تاريحىنىڭ جارقىن ءبىر بەتى –وقۋ ورنىنىڭ 25 جىلداي باسشىسى بول­عان اسىلحان تابىلدىۇلى بەكباەۆتىڭ ەڭ­بەگىنە ايرىقشا توقتالىپ ءوتۋ ابزال. 1987 جىلى م.و.اۋەزوۆتىڭ 90 جىلدىق مەرەي­تويى قارساڭىندا بايىرعى عيما­رات­قا قا­تارلاس وقۋ ورنىنىڭ جاڭا كور­پۋسىنىڭ پاي­دالانۋعا بەرىلۋى – اسىلحان تابىلدى­ۇلى بەكباەۆتىڭ تاباندى دا قا­جىرلى ەڭ­بەگىنىڭ ارقاسىندا جۇزەگە استى.

پەدتەحنيكۋمنىڭ بۇگىنى

بۇگىندە رەسپۋبليكامىزعا تانىمال ىر­گە­لى ءبىلىم ورداسىندا 120-دان استام مۇ­عا­لىم جۇمىس ىستەيدى. ولاردىڭ 40-ى جوعارى ساناتتى، بىلىكتى ۇستازدار، ءبىر عىلىم كان­دي­داتى، ءبىر ى.التىنسارين اتىنداعى مەدال يەگەرى، بەس «قازاقستان رەسپۋبلي­كاسى ءبىلىم بەرۋ ءىسىنىڭ ۇزدىگى»، ءۇش «قازاقستان رەسپۋب­لي­كاسى ءبىلىم بەرۋ ءىسىنىڭ قۇرمەتتى قىزمەت­كەرى» بەلگىسىنىڭ يەگەرى.

بۇگىنگى كۇنى وقۋ ورنىن فيلولوگيا عى­لىمىنىڭ كانديداتى، قازاقستان رەس­پۋب­ليكاسى ءبىلىم بەرۋ ءىسىنىڭ وزىق قىز­مەتكەرى، ىسكەر ۇيىمداستىرۋشى شاعانگۇل الدام­جارقىزى جاناەۆا باسقارىپ وتىر. وقۋ ورنىنىڭ 110 جىلدىق مەرەي­تويى قار­ساڭىندا وقۋ كورپۋستارى مەن جاتاق­حا­نانى كۇردەلى جوندەۋدەن وتكىزىپ، وقۋ ور­نىنىڭ ماتەريالدىق-تەح­نيكالىق بازا­سىن جاڭعىرتۋ باعىتىندا جە­مىستى ەڭبەك ەتۋدە.

قازىر كوللەدجدە كۇندىزگى جانە سىرتتاي وقۋ بولىمدەرىندە توعىز ماماندىق بو­يىنشا (باستاۋىش ءبىلىم بەرۋ، دەنە تاربيە­سى جانە سپورت ءپانىنىڭ مۇعالىمى، قازاق ءتىلى جا­نە ادەبيەتى ءپانىنىڭ مۇعالىمى، ءوزىن-ءوزى تانۋ ءپانىنىڭ مۇعالىمى، اۋدارماشى، بەي­نەلەۋ ونەرى مەن سىزۋ ءپانىنىڭ مۇعالىمى، مەك­تەپكە دەيىنگى ۇجىمداردىڭ تاربيەشىسى، تەحنولوگيا، سازدىق ءبىلىم بەرۋ) 1289 وقۋ­شى ءبىلىم الۋدا. كوللەدج ءتورت وقۋ عي­ما­راتىنان تۇرادى. نەگىزگى پاندىك كابينەتتەر قازىرگى زامانعى تەحنيكالىق قۇرالدارمەن جابدىقتالعان. 53 361 دانا كىتاپ قورى بار كىتاپحاناسى مەن وقۋ زالى، ينتەرنەت جۇيە­سىنە قوسىلعان بەس كومپيۋتەرلىك سىنىبى، ءۇش لينگوفوندى كابينەت، ينتەر­اك­تيۆتى تاقتالى 20 وقۋ بولمەسى، ەكى مۋلتي­مەديا­لىق كابينەت، ءۇش سپورتزالى بار. كوللەدج­دەگى 32 وقۋ كابينەتىنە وقۋ ورنى­نىڭ ايتۋ­لى تۇلەكتەرى مەن وقىتۋشىلاردىڭ ەسىمى بەرىلگەن. ەل بولاشاعىنا ەڭبەگىن ارناعان ۇلتجاندى ازاماتتاردىڭ، بەلگىلى كاسىپكەر – مەتسەناتتاردىڭ قارجىلاندى­رۋى­مەن وقۋ ورنىنىڭ تاريحىندا تۇڭعىش رەت التى اتاۋلى وقۋ كابينەتى دەمەۋشىلىك­پەن اشىل­دى. قازاقستان رەسپۋبليكاسى پار­لامەنتى ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى رامازان قۇماربەك­ۇلى سارپەكوۆ، «اقشىڭ» كورپو­راتسياسىنىڭ پرەزيدەنتى، وبلىستىق ءماسلي­حات­تىڭ دەپۋ­تاتى مارات سەرىكجانۇلى قۇر­مانباەۆ، شاي­جۇنىسوۆتەر اۋلەتىنىڭ اتىنان – ەل اعا­سى ماركەن جاقياۇلى ءشايجۇنىسوۆ پەن ىس­كەر باسشى توقان جاقياۇلى ءشاي­جۇنىسوۆ، «سيليكات» اق پرەزيدەنتى، وبلىس­تىق ءماس­ليحاتتىڭ دەپۋتاتى بوريس تيموفە­ەۆيچ اديا­نوۆ، ەل تاريحىن قۇرمەت تۇتقان ازامات باعلان ساليحۇلى شەگەدەكوۆتەردىڭ دەمەۋ­شىلىگىمەن اشىلعان، زاماناۋي تالاپ­تارعا ساي جابدىقتالعان وقۋ كابينەتتەرى بولا­شاق مامانداردىڭ ساپالى ءبىلىم مەن تار­بيە الۋىنا زور ۇلەسىن قوسۋدا.

كوللەدجدە م.و.اۋەزوۆتىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىنا جانە كوللەدج تاري­حى­نا ارنالعان مۇراجاي جۇمىس ىستەيدى. جىل سايىن وقۋشىلار اراسىندا «اۋەزوۆ سىنى» بايقاۋى وتكىزىلسە، ەڭ ۇزدىك وقۋشىعا «اۋەزوۆ ستيپەندياتى» تاعايىندالىپ، ار­نايى توسبەلگى مەن كۋالىك تابىستالادى. وقۋ ورنىنىڭ ءداستۇرلى اۋەزوۆشىلەر قاتا­رى­نا قابىلداۋ مەرەكەسىندە ەڭ تاڭداۋلى وقۋشىلارعا «ۇزدىك اۋەزوۆشى» قۇرمەتتى اتا­عى بەرىلىپ، قارجىلاي سىيلىق تاعايىن­دالادى.

وبلىس اكىمدىگى ۇيىمداستىرعان «ءبىلىم ۇياسى» بايقاۋىندا كوللەدج الدىڭعى قا­تار­لى وقۋ ورنى رەتىندە ارنايى ديپلوم­مەن ماراپاتتالدى. 2007 جىلى وتكەن وب­لىستىق عىلىمي-ادىستەمەلىك جۇمىستاردىڭ ۇيىمداستىرىلۋى بايقاۋىندا كوللەدجدىڭ ن.س.تۇمەنباەۆانىڭ باسشىلىق جاسايتىن ادىستەمەلىك جۇمىسى «ادىستەمەلىك جۇمىس­تى جيناقتاۋ جانە تاراتۋ» اتالىمى بو­يىنشا ارنايى ديپلوممەن ماراپاتتال­دى. 2008 جىلى وبلىستىق بايقاۋدا كول­لەدجدىڭ تاربيە جۇمىسى جۇلدەلى ءى ورىندى يەلەنىپ، رەسپۋبليكالىق دەڭگەيدە ناسي­حاتتاۋ مەن تاراتۋ تۋرالى شەشىم قابىل­داندى.

ك. ت. مۇقانوۆ، الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق پاندەر بىرلەستىگىنىڭ جەتەكشىسى، گ. ە. دۋلاتوۆا، جاراتىلىستانۋ-ماتەماتيكالىق پاندەر بىرلەستىگىنىڭ جەتەكشىسى.

"الاش ايناسى" گازەتى