مەمسىيلىق پەن اتى دارداي اتاقتان قۇر الاقان ەمەس  «ەل اعالارى» دەگەندەردىڭ حالىق پەن قوعام جايىن كۇيتتەيتىن جەردە ات تونىن الا قاشاتىنى تاڭ قالدىرمايتىن بولدى. بۇرىنعىلار:  «مالىم، جانىمنىڭ ساداعاسى» دەۋشى ەدى. ال، بۇگىنگىلەر اۋزىمدى اشسام ارتىما سارت ەتە تۇسەر دەپ الدىمەن ماناعى اتاعى مەن جيعان- تەرگەنىنىڭ ارتىن ويلايتىن بولدى. تريبۋنادان بولماسا دا، ەل قامىن تىلگە تيەك ەتەتىن قازاقتىڭ ءۇنىن ەسىتەگەندە ايتارى بار ازاماتتار ازايماپتى دەپ، كوڭىل قۇرعىردىڭ كونشىپ قالاتىنى سودان بولار.

سول ايتارى بارلاردىڭ  سابىنا  بەلگىلى ءانشى- رامازان ستامعازيەۆتى قوسۋعا بولادى.  «قازاققا قازاقتىڭ عانا جانى اشيدى، سوندىقتان ءوزىمىز بەكەم بولۋىمىز كەرەك»، - دەيتىن ونەر يەسى بۇل جولى دا توسىلىپ قالمادى.

- رامازان مىرزا، بۇگىنگى كۇنى تىنىشتىقتا جاتقان كورىنەسىز. الدە بۇل  اقجال تولقىننىڭ الدىنداعى ازداعان  كىدىرىس پە؟

راس، كەيىنگى كەزدە ونەردەن بۇرىن ۇستازدىققا دەن قويىپ كەتتىم. بۇگىندە تەمىربەك جۇرگەنوۆ اتىنداعى  ونەر اكادەمياسىندا «ءداستۇرلى مۋزىكا ونەرى» كافەدراسىنىڭ مەڭگەرۋشىسىمىن.  ءوزىم وسى قاراشاڭىراقتىڭ ماگيسترانتى بولا ءجۇرىپ، ستۋدەنتتەرگە ءدارىس بەرەمىن. جۇسىپبەك ەلەبەكوۆ اتىنداعى ەسترادا جانە تسيرك كوللەدجىندە قوسىمشا ۇستازدىق ەتەتىنىم تاعى بار...

- سوندا سىزگە ساحنادان بۇرىن ۇستازدىق  جاقىن بوپ كەتتى مە؟

مەمسىيلىق پەن اتى دارداي اتاقتان قۇر الاقان ەمەس  «ەل اعالارى» دەگەندەردىڭ حالىق پەن قوعام جايىن كۇيتتەيتىن جەردە ات تونىن الا قاشاتىنى تاڭ قالدىرمايتىن بولدى. بۇرىنعىلار:  «مالىم، جانىمنىڭ ساداعاسى» دەۋشى ەدى. ال، بۇگىنگىلەر اۋزىمدى اشسام ارتىما سارت ەتە تۇسەر دەپ الدىمەن ماناعى اتاعى مەن جيعان- تەرگەنىنىڭ ارتىن ويلايتىن بولدى. تريبۋنادان بولماسا دا، ەل قامىن تىلگە تيەك ەتەتىن قازاقتىڭ ءۇنىن ەسىتەگەندە ايتارى بار ازاماتتار ازايماپتى دەپ، كوڭىل قۇرعىردىڭ كونشىپ قالاتىنى سودان بولار.

سول ايتارى بارلاردىڭ  سابىنا  بەلگىلى ءانشى- رامازان ستامعازيەۆتى قوسۋعا بولادى.  «قازاققا قازاقتىڭ عانا جانى اشيدى، سوندىقتان ءوزىمىز بەكەم بولۋىمىز كەرەك»، - دەيتىن ونەر يەسى بۇل جولى دا توسىلىپ قالمادى.

- رامازان مىرزا، بۇگىنگى كۇنى تىنىشتىقتا جاتقان كورىنەسىز. الدە بۇل  اقجال تولقىننىڭ الدىنداعى ازداعان  كىدىرىس پە؟

راس، كەيىنگى كەزدە ونەردەن بۇرىن ۇستازدىققا دەن قويىپ كەتتىم. بۇگىندە تەمىربەك جۇرگەنوۆ اتىنداعى  ونەر اكادەمياسىندا «ءداستۇرلى مۋزىكا ونەرى» كافەدراسىنىڭ مەڭگەرۋشىسىمىن.  ءوزىم وسى قاراشاڭىراقتىڭ ماگيسترانتى بولا ءجۇرىپ، ستۋدەنتتەرگە ءدارىس بەرەمىن. جۇسىپبەك ەلەبەكوۆ اتىنداعى ەسترادا جانە تسيرك كوللەدجىندە قوسىمشا ۇستازدىق ەتەتىنىم تاعى بار...

- سوندا سىزگە ساحنادان بۇرىن ۇستازدىق  جاقىن بوپ كەتتى مە؟

- ارينە مەن ءۇشىن ساحنا كيەلى ورىن. بىراق ونىمەن قازىر قوشتاسا قوياتىنداي  قارتايىپ تۇرعانىم  دا شامالى. ءالى ءبىراز تەر توگىپ، حالىققا قىزمەت ەتسەم دەيمىن. ۇزتازدىقتى مىندەتىمە سانايمىن. ويتكەنى الدا  جاھاندانۋ دەگەن ۇلكەن «كوش» كەلە جاتىر. سول كوشتىڭ ىعىندا كەتپەۋ ءۇشىن ءتول مادەنيەتىمىزگە نازار سالۋىمىز قاجەت. وسى ورايدا  بىلگەن تۇيگەنمدى جاستارعا ۇيرەتۋ ارقىلى، كەلەر ۇرپاققا از دا بولسىن قولعابىس ەتسەم دەيمىن.

- تاباقتاي ديپلومى بولا تۇرا  قارا دومبىراسىن قۇشاقتاپ،  ەسترادا دەگەن نارىقتىڭ تاساسىندا قالىپ جاتقان جاستاردىڭ جاعدايى نەشىك؟

- جاستارعا جانىم اشيدى. ءداستۇرلى ونەردىڭ جىلىگىن شاعىپ، مايىن ىشكەن تۇلەكتەر  جۇمىس تاپپاي سەندەلىپ ءجۇر.  كەيبىرەۋلەر- جوعارى ءبىلىمىن عىلىممەن ۇشتاستىرىپ، ماگيستراتۋرا مەن دوكتۋرانتۋرانى جالعاستىرىپ جاتادى. ونى بىتىرگەن كۇننىڭ وزىندە فيلارمونيا مەن وركەسترلىك  سىندى مادەنيەت وشاقتارىنا جۇمىسقا تۇرا المايدى. ويتكەنى- جاسى جيىرما بىردەن اسقان سوڭ ونداي مەكەمەلەردىڭ تالابانا ساي كەلمەيدى.  ال، ءان ايتىپ تانىمال بولۋ ءۇشىن ساحناعا شىعىپ، ەكراننان كورىنۋى كەرەك.  بىراق بۇگىندە ءداستۇرلى ونەرگە دەگەن ناسيحاتتىڭ قانشالىقتى دارەجەدە ەكەنى  ايتپاسادا بەلگىلى. قاپتاپ كەتكەن توك-شوۋلار مەن  ويىن-ساۋىق باعدارلامالاردىڭ فورماتىنا  سايكەس كەلمەيمىز.   ۇلتتىق دەگەن دۇنيەلەر وسىلايشا   ۇلتتىق ارنالاردان سىرىلىپ قالدى. ء بىردى-ەكىلى تەلەارنالاردا عانا ءداستۇرلى ونەردى دارىپتەيتىن دۇنيەلەر بار.  الايدا، ولار الىس ايماقتارعا تارالمايتىن بولعاندىقتان كورەرمەندەرى قالادان اسپايدى. شىنۋتايتىندا حالىقتىق ونەردى ءسۇيىپ تاماشالايتىن قىردىڭ حالقى عوي. ءسويتىپ پالەنشە جىل وقىپ ديپلوم العان تۇلەكتەرىمىز قارا باسىنا سايا تاپپاعان سوڭ، ەرىكسىز  ونەردەن كەتىپ قالادى.

ءداستۇرلى ونەرگە تۇزاق قۇرۋشىلار قاي زاماندا دا  بولعان. حالىق ءانىن ايتقان تالاي كۇمىس كومەيلەر جاۋاپقا تارتىلىپ، قۋدالانعان  ۋاقىتتى دا وتكەردىك.  سولاردان تالماي وتكەن قازاقتىڭ ءانى  مەن كۇي ونەرى  بۇل نارىقتىڭ تەزىنەن دە تايسالماي وتەتىنىنە سەنىمدىمىن.

- وزىڭىزدەي ۇلتتىق ونەردىڭ سويىلىن سوعىپ جۇرگەن انشىلەر ءداستۇرلى انشىلەرگە ارنالعان ارنايى زال جوقتىعىن ايتىپ زار يلەپ  جۇرگەندە، استانادان الىپ وپەرا جانە بالەت تەاترى سالىندى. ءوز ەلىندە ءوز ونەرىن وگەيسىتىپ كەلە جاتقان جالعىز  مەمەلەكەت ءبىز  سياقتى كورىنبەيمىز بە؟

- ونەردەن وزگە ءتىلىمىز دە جەتىمنىڭ كۇيىن كەشىپ كەلەدى عوي. تۋعان ءتىلىمىزدى اياقتان تۇرعىزا  الماي جاتقاندا مەكتەپ باعدارلاماسىنا ءۇش ءتىلدى  وقۋ جۇيەسىن ەنگىزدى. ءۇش كىتاپتى مەڭگەرۋگە ءتيىس بالاعا ەندى توعىز كىتاپتى ارقالاپ جۇرۋىنە تۋرا كەلەدى. جاڭا تەحنولوگيانىڭ ورتاسىنداعى قالا بالالارىنا بۇل اۋىرلىق ەتە قويماس. ال وقۋلىعىنان باستاپ ءپان مۇعالىمدەرى  جەتىسپەيتىن اۋىل مەكتەپتەرىندەگى بالالاردىڭ جاعدايى نە  بولماق؟ ورتا ءبىلىم بەرۋ مەكتەپتەرىنە ارنالعان وقۋلىقتار جەتىسپەگەندىكتەن قانشاما اتا-انا ءالى كۇن «اتامۇرا» مەن «الماتىكىتاپ» باسپالارىنىڭ  بوساعاسىن تورۋىلداپ ءجۇر.

ال ماناعى سۇراعان ءداستۇرلى ونەرگە ارنالعان ارنايى زال جونىندە ايتار بولساق، ونى ايتا-ايتا جاعىمىز تالدى.  ايتەۋىر ەلۋ ەلدىڭ قاتارىنا ەنۋ ءۇشىن «2030  باعدارلاماسىن» ورىنداۋىمىز كەرەك دەپ، جار سالىپ جاتىر. بۇيىرسا ءداستۇرلى انشىلەرگە ارنالعان ارنايى مادەنيەت وشاعى  سول جوباعا ءىلىنىپ قالار. كىم بىلەدى؟ «ءۇمىتسىز شايتان» دەمەي مە...

- ايتسە دە ءسىز وسى باعدارلامانىڭ ورىندالارىنا سەنەسىز بە؟ ەگەر وندا ايتىلعانداي ەرتەگىدەگىدەي كۇن كەشەر بولساق، ونى نەلىكتەن جيىرما جىلعا كەيىنگە شەگەرىپ،  ەندى 2050 جىلعا كوشتىك؟

ونى ۋاقىت كورسەتەدى. الدىمەن 2030 جىلدىڭ كەلۋىن كۇتەيىك تە... (مىسقىلداي كۇلدى)

- مىنا ءبىر قىزىققا قاراڭىزشى. ماسەلەن، سىزدەر اعا بۋىن وكىلدەرىنە قاراپ قاراپ بوي تۇزەدىڭىزدەر. ال بۇگىندە وزىنەن جاسى كىشىلەرگە ۇلگى بولاتىن قۇرداستارىڭىزدىڭ  زامان اعىمىنان قالمايىق دەپ،   جاستارعا قاراپ وي تۇزەيتىنىن قالاي تۇسىنۋگە بولادى؟

- «ءداستۇردىڭ وزىعى بار، توزىعى بار» دەگەن.  ەگەر حالىق يگىلىگىنە جارايتىن، جاس ۇرپاقتىڭ تامىرىنا بالتا شاپپايتىن دۇنيەلەر بولسا ونى نەگە يگەرمەسكە. ال اتا ساقالى اۋزىنا ءتۇسىپ تۇرىپ بالانىڭ ءىسىن ىستەسە ونى حالىق قابىلدامايدى. بۇگىندە باتا بەرە المايتىن اقساقالدار بار. سوندايلاردى كورگەندە زىعىردانىم قاينايدى. قۇدايدىڭ بەرگەن جاسىن مويىنداماي، جاستارمەن جاعالاساتىن  قارتتاردى كورگەندە جانىم اۋىرادى. بۇل ءبىز ءۇشىن قاسىرەت. بارلىعىن اكەپ زامانعا تەليمىز. بار كىنا زاماندى جاسايتىن وزىمىزدە ەكەنىن مويىنداي بەرمەيمىز.

- كۇنى كەشە وتكەن «الماتى مەنىڭ ماحابباتىم» سياقتى رەترو فەستالدەردەن ونەردە وزىندىك ورنى بار  وزىڭىزدەي انشىلەردەن بۇرىن ونەرگە ءۇش قايناسا سورپاسى قوسىلمايتىن شەنەۋنىكتەردى ءجيى كورەتىن بولدىق. بۇل  ونەرى مەن ساحنانىڭ  ەرىككەندەردىڭ ەرمەگىنە اينالعانىن اڭعارتپاي  ما؟

 -  بۇل فەستيۆالدىڭ اتى عانا  بولماسا، ودان  ءبىر كەزدەرى  الماتىدا اۋەلەگەن اۋەندەردىڭ ءيىسى دە شىقپايدى. سوعان قاتىسىپ جۇرگەن ءمۇيىزى قاراعايداي  مايتالمانداردىڭ جاستىعى الماتىدا وتپەگەن سياقتى.  ايتەۋىر جاندارى قازاق دەگەنى بولماسا، ءتىلى شۇبار ءدۇبارا بىرەۋلەر جيىلادى. سوندىقتان دا «الماتى مەنىڭ ماحابباتىم» فەستيۆالىن ەرىككەندەردىڭ ەرمەگى دەر ەدىم. اكىمقارالاردان باستاپ بارلىعى بىردەي ءانشى، كۇيشى بولىپ كەتتى. الدىنداعى اسپابىن  قانشالىقتى دۇرىس ورىنداپ تۇر، وندا شارۋاسى جوق. تىم قۇرىسا كورەرمەندى سىيلاپ،  حالىقپەن ساناسۋعا بولادى عوي. وزدەرىن جارنامالاۋ جولىندا ۇياتتان دا  تايسالمايتىن بولدى. 

- ايتپاقشى وسى كەشتە قاتىسۋعا ءتيىس قايرات نۇرتاس سىرىلىپ قالدى دا، ورنىن ۆەنەرا نازارباەۆا سىندى اۋەسقوي انشىلەر باسىپتى. بۇعان نە دەيسىز؟

- «اۋىزى قيسىق بولسا دا باي بالاسى سويلەسىن» دەگەن وسى دا...

- كەشەگى  سول جاس ءانشى قايرات نۇرتاستىڭ ءانىن تىڭداۋعا جينالعان جاستار اراسىنداعى دۇمپۋگە اركىم وزىنشە باعا بەردى.  كوكىرەگى وياۋ ازاماتتاردىڭ ءبىرى رەتىندە ءوزىڭىز قانداي تالداۋ جاساپ كوردىڭىز؟

- بۇل ماسەلە بويىنشا الدىمەن ءانشىنىڭ پروديۋسسەرىن جازاعا تارتۋ كەرەك. ساعات جەتىدە ساحناعا شىعۋعا ءتيىس قايرات  ەكى ساعاتتان سوڭ بىراق كەلگەن.  نەگە پروديۋسسەر ونداي باسسىزدىققا جول بەرەدى. قارايىپ كۇتىپ تۇرعان تىڭدارماندى نەگە سىيلامايدى؟..

- سوندا ءسىز جاستار ءانشىنىڭ ۋاقىتىنان كەشىگىپ كەلگەنىنە نارازىلىق ءبىلدىردى دەگەندى ايتقىڭىز كەلە مە؟ ايتسە دە جۇمىسسىز جاستار جيىلعان توپتى پايدالانىپ توڭكەرىس جاساعىسى كەلدى دەگەن پىكىرگە نە دەيسىز؟

- اركىم ءارتۇرلى پىكىر ايتادى. ەگەر حالىق كوتەرىلەمىن دەسە قايرات نۇرتاستىڭ كەشىگىپ كەلۋىنە قارامايدى.

- ايتسە دە سول كەشتە قانشاما رەت وق اتىلدى. ادام شىعىن بولدى دەگەن بەيرەسمي اقپارات تا بار. بىراق قۇزىرلى ورگاندار سولاردىڭ دىمىن بىلدىرمەي جاۋىپ تاستادى. بۇل ءبىزدىڭ ەلدەگى ادام قۇقىعىنىڭ كوگەندەۋلى ەكەندىگىنىڭ انىق كورىنىسى ەمەس پە؟

- كەز كەلگەن مەملەكەتتە وپپوزيتسيالىق پارتيالار بار. ولاردىڭ باسقا پارتيالارمەن قۇقىقتارى دا تەڭ قاراستىرىلادى.  كەرەك دەسەڭىز، ولارعا قاجەتتى قاراجاتتا بولىنەدى. ال ءبىزدىڭ وپپوزيتسيانى تۇنشىقتىرىپ تاستادى. سوندىقتان ولار  اركەز ارانداتۋشى رەتىندە كوزگە شىققان سۇيەلدەي كورىنەدى. ءبىزدىڭ ەلدەگى ادام قۇقىعىنىڭ قانشالىقتى كۇيدە ەكەنىن وسىدان-اق اڭعارۋعا بولادى.

 - ءوز قولىمىزبەن سوققان قازاقى قارا تەڭگەنىڭ دە قۇنى قالماي بارادى عوي. بۇگىنگى قوس بۇيىردەن قىسقان قىمباتشىلىققا قانشالىقتى قىنجىلاسىز؟

- تاۋەلسسىز ەل بولا  بولا تۇرىپ، ءتول تەڭگەمىزدەگى ورىسشا جازۋلاردى كورگەندە قارىنىم اشادى. قاي مەملەكەتتىڭ  ۇلتتىق ۆاليۋتاسى وزگە تىلدە جازىلادى. وسىدان-اق كىمگە ءتاۋلدى بولىپ وتىرعانىمىز بەلگىلى بولاتىنداي. بۇگىن جالاقى مەن زەينەتاقى مولشەرى ءوستى دەسە، كۇنى ەرتەڭ ازىق-تۇلىك پەن كوممۋنالدىق تولەمدەردىڭ باعاسىن شارىقتاتىپ جىبەرەدى.  مۇنى قاداعالاپ جاتقان جان بالاسى جوق.  «ورمان ارالاعان ءۇيشى، ەل ارالاعان سىنشى كەلەدى» دەگەن.  ەل ارالاپ ءجۇرىپ  اۋىل ايماقتاعىلاردىڭ تۇرمىس تىرشىلىگىن كورگەندە تىپتەن جانىڭ اۋىرادى. اۋىل دامىپ، ەت، ءسۇت، ءجۇن ونبەسە قالا قايدان قارىق بولماق؟  مىنە، وسىنىڭ سالدارىنان الاقانىمىزدى وزگەگە جايىپ قالدىق. قازىر قازاقستاننان قاسىق تا شىقپايدى، بارلىق تۇتىناتىن تاۋارلار شەتەلدەن كەلەدى. ول از دەسەڭىز،  استانانىڭ وزىندە ۇلتتىق ناقىشتا تۇرعىزىلعان بىردە- ءبىر ساۋلەت ونەرى جوق. وزگە ءبىر ەلدە اداسىپ جۇرگەندەيسىڭ. ءوز ىشىمىزدە قارىق بولماي جاتىپ، ەۋروپاعا ۇمتىلامىز. ەڭ قورقىنىشتىسى دا وسى...

- ءسىزدىڭ جەتى قازىنانىڭ ءبىرى سانالاتىن قۇماي تازىنى سۇيەتىنىڭىزدى جاقسى بىلەمىز. قازاقتىڭ قانىنا سىڭگەن ساياتشىلىققا دا قۇمار ەكەندىگىڭىزدەن حاباردارمىز. ايتسە دە وسىلاردى كاسىپ كوزىنە اينالدىرىپ كورگىڭىز كەلمەي مە؟

 - شەتەلدەن كەلەتىن دوستارىم كۇندەلىكتى جەيتىن تاماعىمىز بەن، كورەتىن تەلەديدارىمىزعا قاراپ: - «قازاقتىڭ ءيسى سەزىلمەيدى»- دەگەندە جەرگە كىرەردەي بولامىن. سوندىقتان قۇماي تازىنى قوساقتاپ، قۇس سالىپ، اڭ اۋلاتقىزىپ كەڭ دالادا سەرۋەندەتەمىن.  قازاقتىڭ ەرەكشەلىگىن سوندا عانا سەزىنەدى. ال ءسىز ايتىپ وتىرعان قۇسبەگىلىك پەن قۇماي تازىنى ۇستاۋدىڭ ماشاقاتى كوپ.  سول سەبەپتى ونىمەن تۇبەگەيلى اينالىسۋ ماعان لايىق ەمەس كورىنەدى.

- اڭگىمەڭىزگە راحمەت! ونەردە ءورىسىڭىز كەڭىپ، ۇستازدىقتا شاكىرتتەرىڭىز كوبەيە بەرسىن!

سۇحباتتاسقان دينار كاميلوۆا.

Abai.kz