الماسادام ساتقاليەۆ: قازاقستان 2018 جىلى ماۋسىمدىق سۇرانىستان تىس ەلەكتر ەنەرگياسىنىڭ ەكسپورتىنا شىعادى
«سامۇرىق-ەنەرگو» اق 2022 جىلعا دەيىنگى جاڭا دامۋ ستراتەگياسىن قابىلدادى. كومپانيا ەۋرازيالىق ماندەگى ەلەكتر-ەنەرگيالىق حولدينگكە اينالىپ، 2018 جىلدان ماۋسىمدىق سۇرانىستان تىس ەلەكتر ەنەرگياسىنىڭ ەكسپورتىنا شىعۋدى كوزدەۋدە. «سامۇرىق-ەنەرگونىڭ» جوسپارلارى جايلى كومپانيا باسشىسى الماسادام ساتقاليەۆ ەگجەي-تەگجەيلى اڭگىمەلەپ بەردى.
- جاڭا ستراتەگيادا ماقسات تۇتىلعان مىندەت قانداي؟
- ستراتەگيانى شارتتى تۇردە ءۇش نەگىزگى تارماققا بولۋگە بولادى. العاشقىسى – ۇلتتىق ەنەرگەتيكالىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ. ءبىز ءارى قاراي دا تۇراقتى تۇردە جىلۋ جانە ەلەكتر قۋاتىن جەتكىزۋدى جالعاستىرماقپىز. ەكىنشىسى – كاپيتالدىڭ اكتسيونەرلىك قۇنىن كوتەرۋ. بۇل ءۇشىن ينۆەستيتسيالىق پورتفەلدى ءارتاراپتاندىرامىز. باسىمدىق جاڭا ءتيىمدى دە تابىستى جوبالارعا بەرىلەتىن بولادى. سوڭعىسى – الەۋمەتتىك جاۋاپكەرشىلىك. بۇل باعىت تابيعات قورعاۋ شارالارىمەن، ەنەرگيا ۇنەمدەۋمەن، ەڭبەك قاۋىپسىزدىگىمەن، پەرسونالدى دامىتۋمەن جانە وزىندىك رەتتەلەتىن كورپوراتيۆتىك مادەنيەتتى قالىپتاستىرۋمەن بايلانىستى.
- «سامۇرىق-ەنەرگو» اق قانداي سيپاتتا ەۋرازيالىق ماندەگى حولدينگكە اينالعىسى كەلەدى؟
«سامۇرىق-ەنەرگو» اق 2022 جىلعا دەيىنگى جاڭا دامۋ ستراتەگياسىن قابىلدادى. كومپانيا ەۋرازيالىق ماندەگى ەلەكتر-ەنەرگيالىق حولدينگكە اينالىپ، 2018 جىلدان ماۋسىمدىق سۇرانىستان تىس ەلەكتر ەنەرگياسىنىڭ ەكسپورتىنا شىعۋدى كوزدەۋدە. «سامۇرىق-ەنەرگونىڭ» جوسپارلارى جايلى كومپانيا باسشىسى الماسادام ساتقاليەۆ ەگجەي-تەگجەيلى اڭگىمەلەپ بەردى.
- جاڭا ستراتەگيادا ماقسات تۇتىلعان مىندەت قانداي؟
- ستراتەگيانى شارتتى تۇردە ءۇش نەگىزگى تارماققا بولۋگە بولادى. العاشقىسى – ۇلتتىق ەنەرگەتيكالىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ. ءبىز ءارى قاراي دا تۇراقتى تۇردە جىلۋ جانە ەلەكتر قۋاتىن جەتكىزۋدى جالعاستىرماقپىز. ەكىنشىسى – كاپيتالدىڭ اكتسيونەرلىك قۇنىن كوتەرۋ. بۇل ءۇشىن ينۆەستيتسيالىق پورتفەلدى ءارتاراپتاندىرامىز. باسىمدىق جاڭا ءتيىمدى دە تابىستى جوبالارعا بەرىلەتىن بولادى. سوڭعىسى – الەۋمەتتىك جاۋاپكەرشىلىك. بۇل باعىت تابيعات قورعاۋ شارالارىمەن، ەنەرگيا ۇنەمدەۋمەن، ەڭبەك قاۋىپسىزدىگىمەن، پەرسونالدى دامىتۋمەن جانە وزىندىك رەتتەلەتىن كورپوراتيۆتىك مادەنيەتتى قالىپتاستىرۋمەن بايلانىستى.
- «سامۇرىق-ەنەرگو» اق قانداي سيپاتتا ەۋرازيالىق ماندەگى حولدينگكە اينالعىسى كەلەدى؟
- ءبىز ەلەكتر ەنەرگياسىن شىعارۋ مەن كومىر وندىرۋدە ۇلتتىق وپەراتورعا اينالامىز. الايدا، اتالعان تۇستا تاريفتىك ادىستەمەنى جەتىلدىرىپ، يەسىز قالعان جەلىلەرگە قاتىستى تۇيتكىلدەردى تارقاتۋ قاجەت. مەملەكەتارالىق ەلەكتر ەنەرگياسى ساۋداسىنىڭ وزەكتى ماسەلەلەرىن دە شەشكەن ءجون. وزگە ەلدەردەگى سياقتى وسى باعىتتا قيمىلداعان ابزال. مۇندا مىسال كوپ. بەلورۋسسيادا «بەلەنەرگو»، رەسەيدە «ينتەرراو». ولارعا ەلەكتر ەنەرگياسىن مەملەكەتارالىق قاتىناستا ساۋدالاۋ سالاسىندا مونوپوليا قىزمەتى جۇكتەلگەن. بىزدە ازىرگە بۇل سۇراقتار ءالى تولىق رەتتەلمەگەن. سالدارىندا ۇلكەن كىرىستەردەن قاعىلۋدامىز. تاۋەلسىز ساراپشىلاردىڭ باعالاۋىنشا، ءبىزدىڭ كومپانيانىڭ قۇنى 2,8 ملرد دوللاردى قۇراۋدا. ستراتەگيانى ۇكىمەت بەكىتىپ، ونى جۇزەگە اسىرۋدا بارلىق قاجەتتى شارالار قولعا الىنعاننان كەيىن، كومپانيا قۇنى 4,9 ملرد دوللارعا ءوسۋى كەرەك.
ءسويتىپ، ۇلتتىق وپەراتور رەتىندە كونتراگەنتتەرمەن كەلىسسوزدەردە ءبىز مىقتى ويىنشى بولامىز. نەگىزى، ەلەكتر ەنەرگياسىن جەتكىزۋدە نەگىزگى ەنەرگەتيكالىق حابقا اينالاتىنداي تەڭدەسسىز مۇمكىندىگىمىز بار. بۇگىندە ءبىزدىڭ ونىمگە بەلورۋسسيا مەن رەسەيدە ءزارۋ. بۇل بيىك بەلەستەردىڭ باسى عانا. ءبىزدىڭ بولجامداۋىمىزشا، 2018 جىلدان باستاپ، قازاقستاندا ماۋسىمدىق سۇرانىستان تىس ەلەكتر ەنەرگياسىنىڭ ەكسپورتتىق الەۋەتى پايدا بولماق.
- ەكسپورتتىق الەۋەت نەنىڭ ەسەبىنەن كوتەرىلەدى؟ قازىرگى ۋاقىتتا ەلدەگى ەلەكتر ەنەرگياسىنا تاپشىلىق قانداي؟ ماسەلەنىڭ شەشىمىن قالاي تاباتىن بولاسىزدار؟
- الەۋەتتى جاڭا قۇرىلىستاردى سالۋ جانە قولدانىستاعى نىسانداردى جاڭعىرتۋ ارقىلى نىعايتپاقپىز. قازىرگى كەزدە 300 مۆت ەكسپورتتاۋدامىز. دەگەنمەن، ەلەكتر ەنەرگياسى تاپشىلىعىندا بايقالاتىن ءىس جۇزىندەگى باستى تۇيتكىلدى بىرلەسە تارقاتا وتىرىپ، ۇلكەن كورسەتكىشتەرگە قول جەتكىزبەكپىز. كەشكىلىك مەزگىلدە بارىنشا اڭعارىلاتىن اۋىرتپالىقتار شاعىندا قولداعى كۇش-قۋات جەتپەي قالادى. سوندىقتان تاپشىلىقتى جويۋ ءۇشىن ورتالىق ازيا ەلدەرى مەن رەسەيدەن ەلەكتر ەنەرگياسىن الۋعا ءماجبۇرمىز. ايتارلىقتاي ايىرماشىلىق سەزىلەدى – 2 مىڭ مۆت استام. بىراق تىعىرىقتان شىعار امال بار. ەكىباستۇز گرەس-1 بلوكتارىن قالىپقا كەلتىرىپ، بالقاش تەس العاشقى ءمودۋلىنىڭ قۇرىلىسىن اياقتاعاننان كەيىن، ۇلتتىق ەنەرگيا جۇيەسى تولىقتاي قاجەت قۋات دەڭگەيىمەن قامتاماسىز ەتىلگەن جانە ەكسپورتتىق الەۋەتكە يە دەۋگە بولادى. جالپى، 2022 جىلعا دەيىن نەگىزگى كاپيتالعا 2,5 ترلن تەڭگە ينۆەستيتسيالاۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز. بۇدان بولەك، ەگرەس-2 قۋاتىن كوتەرۋ، الماتى تەتس-1 جانە 2 قايتا جاڭعىرتۋ مەن كەڭەيتۋ سياقتى جوبالارىمىز بار. سەمەيدە، تالدىقورعاندا، كوكشەتاۋدا تەتس جانە قوستاناي وبلىسىندا تەس سالۋ مۇمكىندىگى قاراستىرىلۋدا.
- جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرى بويىنشا جوبالارىڭىز بار ما؟
- ەنەرگيا تەڭگەرىمىنە جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرىن اۋقىمدى تۇردە تارتۋ ءۇشىن بارلىق شارالاردى قامتىعان ءجون. قالانى ەنەرگيامەن قامتاماسىز ەتىپ تۇرىپ، جەلدىڭ جوقتىعىنان كەنەتتەن توقتاپ قالعان قۋاتى 1000 مۆت جەل پاركىن كوزىڭىزگە ەلەستەتىڭىزشى؟! بۇل دەگەنىڭىز – توتەنشە جاعداي! ەنەرگەتيكا ۇنەمى تسيفرلەندىرىلگەن بولىپ، كەنەتتەن پايدا بولاتىن اۋىتقۋشىلىقپەن كۇرەسەتىندەي قوسىمشا ءىس-قيمىل قاراستىرىپ وتىرۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن تۇسىنگەن ءجون. جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرى تەحنولوگيالارى ءالى دە باعاسىندا بولسىن، ونىمدىلىگىندە بولسىن ءداستۇرلى ەلەكتر ەنەرگيا كوزدەرىمەن باسەكەگە قابىلەتسىز ەكەنىن مويىنداۋ كەرەك.
پراگماتيكالىق كوزقاراسقا سۇيەنەمىز. سەبەبى، بەلگىلى ءبىر تاجىريبەگە يە بولىپ بارىپ، ءارى قارايعى ارەكەتتەرگە كىرىسكەندى ءجون سانايمىز. نەگىزگى ايماقتاردا ناقتى بىرنەشە جوبالاردى جۇزەگە اسىردىق. ءبىرىنشى ەڭ ماڭىزدى جوبا، ول – ەرەيمەنتاۋ جەل پاركىنىڭ باستاپقى كەزەڭى. بۇل جەردە 45 مۆت قاۋقاردى كەيىنىرەك 300-گە ءورىسىن ۇزارتۋ نازاردا. ەرەيمەنتاۋ پاركىنىڭ ەلەكتر ەنەرگياسى «ەكسپو-2017» نىساندارىن قامتاماسىز ەتەتىن بولادى. كەلەسى جوبا – باستاپقى كەزەڭدەگى قۋاتى 50 مۆت جانە كەلەشەكتە 300 مۆت جەتكىزىلەتىن الماتى وبلىسىنداعى «شەلەك» جەل پاركىن دامىتۋ.
Abai.kz
