وبلىس اكىمى بەردىبەك ساپارباەۆ قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسى، شىڭجان-ۇيعىر اۆتونوميالى اۋدانىنىڭ التاي وكرۋگىنەن كەلگەن دەلەگاتسيانى قابىلدادى. كورشى ەلدەن كەلگەن مارتەبەلى مەيمانداردى التاي وكرۋگىنىڭ باسشىسى تالعات ءۇيسىن باستاپ كەلىپتى. تاراپتار اراسىنداعى كەزدەسۋدە نەگىزىنەن ەكى ەلدىڭ شەكارالاس اۋداندارى اراسىنداعى ءوزارا ارىپتەستىك، بۇرىننان قالىپتاسقان ىنتىماقتاستىق بايلانىستاردى ودان ءارى نىعايتۋ جايى كەڭىنەن ءسوز بولدى.

وبلىس اكىمى بەردىبەك ساپارباەۆ اتالمىش دەلەگاتسيانىڭ ساپارى جاقىندا عانا وتكەن قازاقستان مەن قىتاي باسشىلارىنىڭ جوعارى دەڭگەيدەگى كەزدەسۋىنەن كەيىن ىلە-شالا بولىپ وتىرعاندىعىن ايتا كەلە، ەندىگى ماقسات سوندا ايتىلعان ءبىرشاما ماسەلەلەردى جۇزەگە اسىرۋ ەكەندىگىنە توقتالدى.

وبلىس اكىمى بەردىبەك ساپارباەۆ قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسى، شىڭجان-ۇيعىر اۆتونوميالى اۋدانىنىڭ التاي وكرۋگىنەن كەلگەن دەلەگاتسيانى قابىلدادى. كورشى ەلدەن كەلگەن مارتەبەلى مەيمانداردى التاي وكرۋگىنىڭ باسشىسى تالعات ءۇيسىن باستاپ كەلىپتى. تاراپتار اراسىنداعى كەزدەسۋدە نەگىزىنەن ەكى ەلدىڭ شەكارالاس اۋداندارى اراسىنداعى ءوزارا ارىپتەستىك، بۇرىننان قالىپتاسقان ىنتىماقتاستىق بايلانىستاردى ودان ءارى نىعايتۋ جايى كەڭىنەن ءسوز بولدى.

وبلىس اكىمى بەردىبەك ساپارباەۆ اتالمىش دەلەگاتسيانىڭ ساپارى جاقىندا عانا وتكەن قازاقستان مەن قىتاي باسشىلارىنىڭ جوعارى دەڭگەيدەگى كەزدەسۋىنەن كەيىن ىلە-شالا بولىپ وتىرعاندىعىن ايتا كەلە، ەندىگى ماقسات سوندا ايتىلعان ءبىرشاما ماسەلەلەردى جۇزەگە اسىرۋ ەكەندىگىنە توقتالدى.

– تاياۋدا عانا ءبىزدىڭ ءوڭىردىڭ ماماندارى سىزدەردىڭ ءۇرىمشى قالاسىندا وتكەن كورمەگە قاتىسىپ، ءبىراز تاجىريبەلەر الماسىپ قايتتى. ءبىز كورشىلەس ايماقتار بولعاندىقتان، ءبىر-ءبىرىمىزدىڭ مۇمكىندىكتەرىمىزدى ءتيىمدى پايدالانۋىمىز كەرەك دەگەن ويدامىن. بىرىنشىدەن، «مايقاپشاعاي» مەن «جەمەنەي» كەدەن بەكەتتەرى اراسىنداعى بايلانىستاردى ارتتىرساق. قازىرگى تاڭدا اۋىل شارۋاشىلىعىنا قاجەتتى تەحنيكالاردى، ولارعا كەرەكتى قۇرال-سايمانداردى سىزدەر جاقتان الىپ وتىرمىز. ولاردىڭ باعاسى كەدەندىك سالىقتاردى قوسقاندا قىمباتتاپ كەتەدى. ول بىزگە ءتيىمدى ەمەس. ءبىزدىڭ جوسپارىمىز - «مايقاپشاعايدىڭ» باسىندا سىزدەر جاقتان قاجەتتى بولشەكتەرى مەن تەتىكتەرىن جەتكىزۋ ارقىلى اۋىلشارۋاشىلىق تەحنيكالارىن، شاعىن تراكتورلار قۇرايتىن جاڭا كاسىپورىن اشۋ. بۇل جوسپار ىسكە اساتىن بولسا، ءبىزدىڭ اۋىلشارۋاشىلىق قۇرىلىمدارىنا الدەقايدا ءتيىمدى بولماق، - دەپ اتاپ ءوتتى ايماق باسشىسى.

شەكارالىق ايماقتار اراسىنداعى تاعى ءبىر ۇلكەن ماسەلە – ول جەمىس-جيدەكتەر، كوكونىستەر جايىنا قاتىستى. قىتايدان تاسىمالداناتىن مول كولەمدەگى اۋىلشارۋاشىلىق ونىمدەرىنىڭ باعاسى اراداعى الىپساتارلار ارقىلى وبلىس ورتالىعىنا جەتكەنشە قىمباتتاپ كەتەدى. سوندىقتان وبلىستاعى «مايقاپشاعاي»، «باقتى» كەدەن بەكەتتەرىنىڭ مۇمكىندىكتەرىن ىسكە اسىرا وتىرىپ، دايىن ءونىمدى تىكەلەي جەتكىزۋگە بولاتىن كوكونىس قويمالارىن سالۋ قاجەتتىلىگى. سونىمەن بىرگە، «مايقاپشاعايدا» ەكى ەلدىڭ بىرلەسكەن ساۋدا-كولىك ورتالىعىن اشىپ، كورشى ەلدىڭ ونىمدەرىن ەلىمىزدىڭ بارلىق وڭىرلەرىنە شىعىس قازاقستان ارقىلى تاسىمالداۋ كۇن تارتىبىندە تۇرعان ماسەلە. سونداي ءبىر ورتالىقتى سەمەي شاھارىندا دا سالىپ، قىتايدان جەتكىزىلەتىن دايىن تاۋارلاردى سول جەردەن ارى قاراي رەسەيگە دەيىن تاراتۋ دا ويدا جۇرگەن شارۋا. وبلىستا «باقتى» كەدەن بەكەتىنىڭ اۋماعىندا ءوز قارجىسىنا كوكونىس قويمالارىن سالۋعا نيەتتەنىپ وتىرعان كاسىپكەرلەر بار. ولارعا دا ءتيىستى قولداۋ قاجەت.

ەكى ەل اراسىنداعى ارىپتەستىكتىڭ تاعى ءبىر ماڭىزدىسى، ول - كولىك قاتىناسى بولىپ وتىر. قازاقستان جاعىنداعى «مايقاپشاعايعا» دەيىنگى نەگىزگى كۇرە جولدىڭ جوندەۋىنە مەملەكەتتەن ءتيىستى قارجى بولىنگەن. ەندى مايقاپشاعاي ارقىلى تەمىرجول تارتۋ ماسەلەسى الدا تۇر. تەمىرجول ىسكە قوسىلسا، يگەرىلمەي جاتقان پايدالى قازبالاردىڭ مول قورىن كادەگە جاراتۋعا مۇمكىندىك بولماق. سونداي-اق، كورشى ەلگە دە قازاقستان ارقىلى رەسەيگە شىعۋعا جول اشىلماق. قازىرگى كەزدە جەمەنەي جاعىنان تەمىرجول جەلىسىنىڭ قۇرىلىسى جۇرگىزىلۋدە.
تۋريزم سالاسىن دامىتۋ بويىنشا دا ەكى ەلگە ورتاق دۇنيەلەر جەتەرلىك. ول رەتتە ەڭ الدىمەن تۋريستەرگە جاعداي تۋعىزۋ ءۇشىن «ۆيزاسىز رەجيمنىڭ» ۇزاقتىعىن قاراستىرۋ كەرەك. قىتايدىڭ قاناس، شىعىستىڭ مارقاكول ايماعى جاعىنان ەكى ەل اراسىنا كەدەن بەكەتىن سالۋ ءىسى دە بۇدان ءۇش جىل بۇرىن قولعا الىنسا دا، سوڭىنا جەتپەي كەلەدى. ول شارۋا ىسكە اسسا، تابيعاتى تاماشا مەكەندە ءتۋريزمدى دامىتۋعا، ەكى ەل ادامدارىنىڭ ارى-بەرى قاتىناۋىنا ءبىرشاما جەڭىلدىك بولماق. شىعىستىڭ بالى مەن مارال مۇيىزىنەن الىناتىن پانتى ونىمدەرىن قىتايعا شىعارۋ دا جۇزەگە اسىرىلا باستادى. بۇگىنگە دەيىن وبلىستان جيىرما توننا بال كورشىلەرگە شىعارىلعان. كورشىلەر بىزدەن بال الۋعا اسا ىنتالى. بۇل التاي بالى ساپاسىنىڭ الدەقايدا جوعارى بولعاندىعىمەن مۇمكىن بولىپ وتىر. ال شىعىس قازاقستان مەن التاي ايماقتارىنىڭ اراسىنداعى ءبىلىم، مادەنيەت، سپورت سالالارىنداعى بۇرىننان نەگىزى قالانعان جاقسى قارىم-قاتىناستى ودان ارى دا جالعاي بەرگەن ءجون.

وبلىس اكىمى بەردىبەك ساپارباەۆ زايسان اۋدانىنان تابىلعان تابيعي گازدى وڭدەيتىن زاۋىتتى زايساندا سالۋ بويىنشا قىتاي جاعىمەن ارنايى كەلىسىم بولعانىن، الايدا سول زاۋىتتىڭ قۇرىلىسىن جۇرگىزۋ كەشەۋىلدەپ جاتقانىن اتاپ، قوناقتارعا وسى شارۋانى دا نازارعا الۋدى تاپسىردى.

وبلىس باسشىسىنىڭ تاعى ءبىر ايتقانى، ول – كەلەر جىلى شىعىس قازاقستاندا مەملەكەت باسشىسىنىڭ كەلىسىمىمەن شاعىن ەكسپو كورمەسى وتكىزىلمەك. سوعان قىتايلىق ارىپتەستەرىمىزدىڭ كەلىپ قاتىسۋى. سەبەبى، ولاردا بۇل جونىندە تاجىريبە بار، ولاردا وسىنداي كورمەلەر بۇعان دەيىن وتكىزىلگەن.

شىڭجان-ۇيعىر اۆتونوميالى اۋدانى، التاي ايماعىنىڭ باسشىسى تالعات ءۇيسىن ءوز كەزەگىندە شىعىس قازاقستان وبلىسى اكىمىنىڭ ايتقان بارلىق ۇسىنىستارىن، ونىڭ ىشىندە شاعىن ەكسپو وتكىزۋ جونىندەگى باستاماسىن تولىعىمەن قولدايتىنىن، سولاردى ىسكە اسىرۋ باعىتىندا بىرلەسىپ جۇمىس ىستەۋگە ىقىلاستى ەكەنىن جەتكىزدى. سونىمەن بىرگە ول ەكى شەكارالىق ايماقتىڭ ەكونوميكالىق دامۋىندا ءوزارا ۇقساستىقتار كوپتىگىن اتادى. اسىرەسە، تەحنيكالىق قۇرال-جابدىقتار جاعىنان الىس-بەرىستى كۇشەيتۋگە، اۋىلشارۋاشىلىق ونىمدەرىن تاسىمالداۋعا ابدەن بولادى. شەكاراعا جاقىن جەمەنەي اۋدانىندا كوكونىس ساقتاۋعا بولاتىن ءىرى قويمالار سالىنعان. ءدال سونداي قويمالاردى مايقاپشاعاي جاعىنا دا تۇرعىزۋعا مۇمكىندىك بار. التاي وكرۋگى باسشىسىنىڭ ايتقان ۇسىنىسىنىڭ ءبىرى – ول ءبىزدىڭ ازاماتتاردىڭ قىتايعا ءۇش كۇندىك ۆيزاسىز قاتىناپ جۇرگەنى سەكىلدى، بۇل جاققا دا سونداي مەرزىمدە قىتاي ازاماتتارىنىڭ قاتىناۋىنا رۇقسات بەرىلسە. تالعات ءۇيسىن جاقىندا التاي ايماعىندا باستالاتىن اۋىلشارۋاشىلىق جارمەڭكەسىنە شىعىسقازاقستاندىقتاردى قاتىسىپ قايتۋعا شاقىردى.

اباي-اقپارات