اۋىت مۇقيبەك. تۇماش اتام قايدا كەتتى؟
وسىدان ەكى جىل بۇرىن ءدال وسى كۇنى (10 قازان) دۇنيەدەن ايگىلى اقىن تۇمانباي مولداعاليەۆ قايتقان ەدى. قازاق پوەزياسىنىڭ الامانىندا قاناتتى تۇلپارداي ءدۇبىر سالعان اقىن ماڭگىلىك تاقىرىپ ماحابباتتىڭ دا، عازيز دوستىق پەن ادالدىقتىڭ دا، ادامدى سۇيگەن، ادامدى ايالاعان ۇلكەن جۇرەكتىڭ دە جىرشىسى بولدى. تۇماعامىز اسىرەسە، كۇننۇرلى سابيلەردى شەكسىز ءسۇيىپ، اتا تولعاۋىن جاس ۇرپاقتان اياعان جوق. ەل ءىشى ەلجىرەپ جاقسى كورگەندىكتەن «تۇماش» اتانعان تۇمانباي اعامىزدىڭ كوڭىلىنەن ورىن تاۋىپ، تۋعان ۇلىنداي جانجىلۋلىعىمەن جالعاسقان اقىن اۋىت مۇقيبەك سول ءبىر ىزگى ادامدى بالالار الەمىنەن ىزدەپ ءتىل قاتادى.
1
ۇيرەگىم دە، قازىم دا امان،
جاۋقازىندار جايلاپ ءوستى.
««بالدىرعانعا» جازىل، بالام!»،
دەيتىن اتا قايدا كەتتى؟!
بالا ۇمىتپاس بالدىر شاعىن،
جازعان العاش قۇراپ اتىن.
«بالدىرعاننىڭ» ءاربىر سانىن،
ادەمى قىپ شىعاراتىن.
قاعازىنىڭ ءار بەتىندە،
قالامى ونىڭ زىر قاعاتىن.
قالاتىنداي ماڭگى ەسىڭدە،
ارناپ بىزگە جىر جازاتىن.
«5»-ءىن الار باعانىڭ دا،
سۋرەتتەردى سالىپ ەدىك.
مۇقاشىن دا، قوجانىن دا،
سول جىرلاردان تانىپ ەدىك.
جالىعا ما بالا وقۋدان،
وقىماسا كەشىگەدى.
ءالتايىرىن جاڭا تۋعان،
جىرعا تاعى قوسىپ ەدى.
جاقسى جۋرنال قاتارىنا،
قوسقان، قالاپ كەرەگەسىن.
جاقسى كوردىك اتانى دا،
وسىدان ەكى جىل بۇرىن ءدال وسى كۇنى (10 قازان) دۇنيەدەن ايگىلى اقىن تۇمانباي مولداعاليەۆ قايتقان ەدى. قازاق پوەزياسىنىڭ الامانىندا قاناتتى تۇلپارداي ءدۇبىر سالعان اقىن ماڭگىلىك تاقىرىپ ماحابباتتىڭ دا، عازيز دوستىق پەن ادالدىقتىڭ دا، ادامدى سۇيگەن، ادامدى ايالاعان ۇلكەن جۇرەكتىڭ دە جىرشىسى بولدى. تۇماعامىز اسىرەسە، كۇننۇرلى سابيلەردى شەكسىز ءسۇيىپ، اتا تولعاۋىن جاس ۇرپاقتان اياعان جوق. ەل ءىشى ەلجىرەپ جاقسى كورگەندىكتەن «تۇماش» اتانعان تۇمانباي اعامىزدىڭ كوڭىلىنەن ورىن تاۋىپ، تۋعان ۇلىنداي جانجىلۋلىعىمەن جالعاسقان اقىن اۋىت مۇقيبەك سول ءبىر ىزگى ادامدى بالالار الەمىنەن ىزدەپ ءتىل قاتادى.
1
ۇيرەگىم دە، قازىم دا امان،
جاۋقازىندار جايلاپ ءوستى.
««بالدىرعانعا» جازىل، بالام!»،
دەيتىن اتا قايدا كەتتى؟!
بالا ۇمىتپاس بالدىر شاعىن،
جازعان العاش قۇراپ اتىن.
«بالدىرعاننىڭ» ءاربىر سانىن،
ادەمى قىپ شىعاراتىن.
قاعازىنىڭ ءار بەتىندە،
قالامى ونىڭ زىر قاعاتىن.
قالاتىنداي ماڭگى ەسىڭدە،
ارناپ بىزگە جىر جازاتىن.
«5»-ءىن الار باعانىڭ دا،
سۋرەتتەردى سالىپ ەدىك.
مۇقاشىن دا، قوجانىن دا،
سول جىرلاردان تانىپ ەدىك.
جالىعا ما بالا وقۋدان،
وقىماسا كەشىگەدى.
ءالتايىرىن جاڭا تۋعان،
جىرعا تاعى قوسىپ ەدى.
جاقسى جۋرنال قاتارىنا،
قوسقان، قالاپ كەرەگەسىن.
جاقسى كوردىك اتانى دا،
جاقسى كوردىك نەمەرەسىن.
كۇندەر ەمەس، ايلار ءوتتى،
ونى اجەلەر ماقتاسادى.
ايتشى دەيمىن، قايدا كەتتى؟
ساعىندىق ءبىز جاقسى اتانى.
ويلاندىرعان، تولعاندىرعان،
نەمەرەنى، شوبەرەنى.
كەلەدى ءالى سول «بالدىرعان»،
تۇماش اتا جوق ولەڭى!
باسىلمايتىن سولىعى دا،
كوپ جىرلايتىن اپكەسىن.
ەسىمىنىڭ ورىنىنا،
جازىلىپتى باسقا ەسىم!
2
كۇندەر ءوتتى، ايلار ءوتتى،
جاز سامالى جايلاپ ەستى.
بىزگە باقىت تىلەيتۇعىن،
تۇماش اتام قايدا كەتتى؟!
ۇشتايمىن دەپ جاس قاناتىن،
«بالدىرعاندى» باسقاراتىن.
بالا ءتىلىن تابۋ ءۇشىن،
بالا بولدى اسقاق اقىن.
ارمان ءۇشىن جۇگىر دەدى،
ەلىڭە ەڭبەك ءسىڭىر دەدى.
بالا كوڭلىن تابۋ ءۇشىن،
بالا بولىپ كۇبىرلەدى.
سۋرەتتەرگە بولەدى ءىشىن،
بىزگە سول عوي كەرەگى شىن.
«بالدىرعانعا» جازىلدىق ءبىز،
سول اتانىڭ ولەڭى ءۇشىن.
جىرمەن ءوتتى ءومىرى شىن،
بولدى سودان ەڭ ءىرى شىڭ.
جازىلدىق ءبىز «بالدىرعانعا»،
سول اتانىڭ كوڭىلى ءۇشىن.
3
قار جاۋعاندا تىستا قالىڭ،
قاماپ قويىپ قىستا مالىن.
ءبىزدىڭ ۇيگە جيىلىپ اپ،
ايتادى ەل «قۇستار ءانىن».
قۇسقا ەلىتىپ اسپانداعى،
قيالىمىز كوپ سامعادى.
سودان كەيىن شىرقايدى كەپ،
«كۋا بولدى» جاستار جاعى.
انگە كەلىپ ءان قوسىلدى،
سانگە كەلىپ ءسان قوسىلدى.
اعالارىم تاعى ايتادى،
دوستار جايلى «جان دوسىمدى»...
كەلىپ ەدى كەڭەسكەلى،
ەسىمدە جوق نە دەسكەنى.
سول اندەردىڭ ءسوزىن جازعان،
تۇماش اتام ەمەس پە ەدى؟!
قارعا دالام وراندى ەندى،
الاسۇرىپ بوران كەلدى...
ۇلكەيگەندە تامىلجىتىپ،
ءبىز دە ايتامىز سول اندەردى.
4
بىزگە قامقور اتا بولدى،
بەردى جايىپ باتا قولدى.
ولەڭىندە ايتتى ىلعي،
باسپاڭدار دەپ قاتە جولدى.
بويعا قايرات جينا دەدى،
بىلىمگە جان قينا دەدى.
كىشىلەرگە كومەكتەسىپ،
ۇلكەندەردى سيلا دەدى.
اقىلدى ايتقان ەلە دەدى،
كەمتارلاردى دەمە دەدى.
جوق-جىتىككە كومەكتەسىپ،
كىسى اقىسىن جەمە دەدى.
قيىندىققا قىڭبا دەدى،
جىگەرىڭدى شىڭدا دەدى.
العا قويعان ارمانىڭا،
جەتپەي تاعى تىنبا دەدى...
ۇلكەيەدى جاس اقىرىن،
بەلدەر الدا اسا-تۇعىن.
ەسىمىزدەن شىعارمايمىز،
ءومىر بويى اتا اقىلىن.
5
كەتكەنى-اي ەرتە تەگى،
بولىپ قىردا جەر توسەگى.
نۇر كەلبەتىن اندا-ساندا،
تەلەديدار كورسەتەدى.
ساعىناسىڭ نۇرلى اتانى،
ىشىڭدە ىلعي مۇڭ جاتادى.
اندا-ساندا زور داۋىسىن،
راديو تىڭداتادى...
دەمەسىن دەپ جەتەسى كەم،
جۇمباقتاردى شەشەتىن ەم.
ءوزى بىراق كورىنبەيدى،
الماتىنىڭ كوشەسىنەن.
6
مىنەزى جوق الابوتەن،
كىسى ەد كوڭلى دالاعا تەڭ.
ولەڭدەرىن وقىعان جان،
باۋىر باسىپ قالادى ەكەن.
قوستى جىرعا ءوز ۇلەسىن،
كورىنەتىن كوزىڭە شىڭ.
ولەڭدەرىن وقىعان جان،
اكەسىندەي سەزىنەتىن...
دوستارىن كوپ جينايتۇعىن،
بەرمەي اسىن تىنبايتۇعىن.
ولەڭدەرىن وقىعان جان،
اعاسىنداي سىيلايتۇعىن.
سەكسەنگە دە تايادى ايقىن،
بايتەرەك بوپ سايالايتىن.
ولەڭدەرىن وقىعان جان،
ىنىسىندەي ايالايتىن...
كورىپ تۇنىق جىر بۇلاعىن،
قاندىرمادى كىم قۇمارىن؟!
«بالدىرعاندى» كورگەن سايىن،
كەپ تۇرادى ءبىر جىلاعىم.
7
اقىن ەدى كەڭ جۇرەكتى،
جىردىڭ تۋىن جەلبىرەتتى.
بىزگە ارناپ ولەڭ جازىپ،
شاشتارى دا سەلدىرەپتى.
بالا ءتىلىن قىزىقتادى،
بەردى جەمىس ءۇزىپ تاعى.
ءوزى باسقان جولدارىنداي،
ماڭدايىنىڭ سىزىقتارى.
ءدامىن تاتقان تالاي جەردىڭ،
اق جۇزىنەن اراي كوردىم.
كۇلىپ تۇرعان سۋرەتىنە،
كەلەدى ىلعي قاراي بەرگىم.
8
ساعىندىق قوي ىزگى اتانى،
كوڭىلدە ءبىر مۇز جاتادى.
ولەڭ جازىپ بەرەتۇعىن،
كۇن قۇرعاتپاي بىزگە تاعى.
ايلار ءوتتى، كۇندەر ءوتتى،
تابا المادىق ءبىر دەرەكتى.
جانىمىزدى جادىراتار،
بىزگە جىلى جىر كەرەك-ءتى.
بۇكىل قازاق قول قوياتىن،
جوق سياقتى ونداي اقىن.
جاڭبىر بولىپ سەبەلەيتىن،
جانىڭداعى توڭدى وياتىن.
كوكتەم نەگە كۇزگە اسىقتى،
تۇمان بۇركەپ تۇر قاشىقتى.
سول اتانىڭ جىرىن بىلگەن،
بالا ەكەمىز ءبىز باقىتتى.
بالاپان ەك كىلەڭ ەركە،
ۇشساق دەگەن تۇلەپ ەرتە.
بولماس پا ەدى جاقسى ادامدار،
ماڭگى ءتىرى جۇرە بەرسە؟!
2011-, 2012- جىل
Abai.kz
