ماڭعىستاۋ وبلىسىندا 2010-2014 جىلدارعا ارنالعان قازاقستاننىڭ ۇدەمەلى يندۋستريالىق-يننوۆاتسيالىق باعدارلاماسى اياسىندا يندۋستريالاندىرۋ كارتاسىنا 34 جوبا ەنگىزىلگەن. سمەتالىق قۇنى 280,1 ملرد. تەڭگەنى قۇرايتىن بۇل جوبالار جاڭادان 8,8 مىڭنان استام جۇمىس ورنىن اشۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. 230,9 ملرد. تەڭگە قۇرايتىن، 8,4 مىڭنان استام ادامعا جۇمىس ورنىن ۇسىناتىن 32 جوبا ءوڭىردىڭ ءوز ۇلەسىندە، ال سمەتالىق قۇنى 49,1 ملرد. تەڭگەنى قۇراپ، 400-گە تارتا جۇمىس ورنىن اشاتىن 2 جوبا رەسپۋبليكالىق يندۋستريالاندىرۋ كارتاسىنىڭ ەنشىسىندە دەپ حابارلايدى «ەگەمەن قازاقستان» گازەتىنىڭ مەنشىكتى ءتىلشىسى گۇلايىم شىنتەمىرقىزى.

ماڭعىستاۋ وبلىسىندا 2010-2014 جىلدارعا ارنالعان قازاقستاننىڭ ۇدەمەلى يندۋستريالىق-يننوۆاتسيالىق باعدارلاماسى اياسىندا يندۋستريالاندىرۋ كارتاسىنا 34 جوبا ەنگىزىلگەن. سمەتالىق قۇنى 280,1 ملرد. تەڭگەنى قۇرايتىن بۇل جوبالار جاڭادان 8,8 مىڭنان استام جۇمىس ورنىن اشۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. 230,9 ملرد. تەڭگە قۇرايتىن، 8,4 مىڭنان استام ادامعا جۇمىس ورنىن ۇسىناتىن 32 جوبا ءوڭىردىڭ ءوز ۇلەسىندە، ال سمەتالىق قۇنى 49,1 ملرد. تەڭگەنى قۇراپ، 400-گە تارتا جۇمىس ورنىن اشاتىن 2 جوبا رەسپۋبليكالىق يندۋستريالاندىرۋ كارتاسىنىڭ ەنشىسىندە دەپ حابارلايدى «ەگەمەن قازاقستان» گازەتىنىڭ مەنشىكتى ءتىلشىسى گۇلايىم شىنتەمىرقىزى.

ءۇش جىلدان بەرى وڭىردە 23 جاڭا وندىرىستىك نىساندى ىسكە قوسىپ، 1800-گە جۋىق جۇمىس ورنىن قۇرعان باعدارلامانىڭ ماڭعىستاۋ دالاسىنا بەرەرى ءالى دە كوپ. ونى بۇگىنگى ىسكە اسىرىلىپ جاتقان جانە بولاشاققا باعدارلانعان جوسپار-جوبالاردان اڭعارامىز. بۇعان دەيىن جۇزەگە اسقان جوبالار اراسىندا ديىرمەن كەشەنى مەن قوسپاجەم زاۋىتى بار ەلەۆاتورلىق كەشەن دەيسىز بە، كەمە جوندەۋ، مۇناي-گاز قۇرال-جابدىقتارىن دايىنداۋ، تەڭىز وپەراتسيالارىن قولداۋ، مۇنايلى قالدىقتاردى وڭدەۋ بازاسى دەيسىز بە، بۇرعىلاۋ ەرىتىندىلەرىن ءوندىرۋ، مەتالل قۇرىلعىلار زاۋىتى، گاز قۇيۋ جانە مۇناي مەن مۇناي ونىمدەرىن ساقتاۋ تەرمينالدارى، ازوت قىشقىلى جانە ءمۇساتىر ءسىلتىسىن وندىرەتىن ورىن دەيسىز بە – ءتۇر-ءتۇرى بار. قاپتاۋىش كىرپىش كەرەكتەر، ەلەكتر قۇرال-جابدىقتارىن ىزدەگەندەر، بەتون قاجەتسىنگەندەر شەتەل اسىپ شاشىلماي، وزىمىزدەن-اق تابا الادى. ءوندىرىس ورىندارىنىڭ، ءتىپتى، قۇرىلىس جۇمىستارىنىڭ دا سوڭعى تەحنولوگيالارمەن جۇمىس جاساۋ­ى بىلايعى جۇرت ءۇشىن تاڭسىق ءتۇرلى قۇرال-سايماندار قاتارىن مولايتقان. اقتاۋدا الدىن الا وقشاۋلانعان قۇبىرلار، قۋىس جابىندى پليتالار، پوليەتيلەن قۇبىرلار، گازبەن جۇمىس ىستەيتىن بەتون وندىرىلە باستادى. ونىمدەرى – ءوندىرىس مەكەمەلەرى مەن قۇرىلىس سالۋشىلار اتتاي قالاپ، قىلداي ءبولىپ الاتىن بۇيىمدار. سونداي-اق، ءسۇت، بالمۇزداق، بولكە نان، ءدارى-دارمەك ءوندىرۋ دە نازاردان تىس قالماعان. ال حالىقارالىق ماڭىزى بار «وزەن-تۇركىمەنستان» مەملەكەتتىك شەكارا تەمىر جول قۇرىلىسىنىڭ اياقتالىپ، «بەينەۋ-جەزقازعان» تەمىر جول قۇرىلىسىنىڭ باس­تالۋى دا جاڭا دا جاسامپاز جۇمىستاردىڭ جارقىن جالعاسى. قولدانۋعا بەرىلگەن نىساندار ەلگە پايداسىن تيگىزە باستادى. بۇدان ەكى جىل بۇرىن ىسكە قوسىلعان «گمموس» جشس-نىڭ مۇناي-گاز قۇرال-جابدىقتارىن دايىنداۋ زاۋىتى فرانتسيالىق زاۋىتپەن بىرگە كونسورتسيۋم قۇرىپ، «ماەك-قازاتومونەركاسىپ» جشس-عا سۇزىلگەن تەڭىز سۋىن تۇششىتاتىن قوندىرعى سالىپ بەردى. اۋىز سۋ ماسەلەسى ماڭىزدى بولىپ سانالاتىن ماڭعىستاۋ ءوڭىرى ءۇشىن بۇل ايتۋعا تۇرارلىق ەڭبەك. وسىلايشا، ۇجىم تەك مۇناي-گاز سالاسىنا عانا ەمەس، ەنەرگەتيكا سالاسىندا دا حالىققا قولعابىس تيگىزۋدە.

– بيىل 900-دەن استام تۇراقتى جۇمىس ورنىن اشاتىن 3 جوبانى ىسكە اسىرامىز دەپ وتىرمىز. ولاردىڭ اراسىندا «Caspi Bitum» جشس-نىڭ اقتاۋ پلاستماسسا زاۋىتىندا سالىپ جاتقان جول بيتۋمدارى ءوندىرىسى مەن «كاسپي تسەمەنت» جشس-نىڭ شەتپە كەنتىندەگى تسەمەنت زاۋىتى قۇرىلىستارى بار. العاشقى كومپانيانىڭ قۇرىلتايشىلارى – «قازمۇنايگاز» ۇك» اق-نىڭ ەنشىلەس كاسىپورنى «Kazakhstan Petrochemical Industries» اق مەن قىتايداعى ءىرى كومپانيانىڭ ەنشىلەسى «Citic Kazakhstan» جشس بولىپ تابىلادى. وسىنداي ايتۋلى كومپانيالارمەن بايلانىستى مەكەمەمەن جۇمىس جاساۋ ءوز ناتيجەسىن بەرەدى دەپ ويلايمىز. بيىل جىل سوڭىندا پايدالانۋعا تاپسىرىلاتىن زاۋىت جىلىنا 406,5 توننا جوعارى ساپالى جول بيتۋمىن وندىرەتىن بولادى. ال گەرمانيالىق كومپانيا تاجىريبەسى نەگىزىندە 300-800 ماركالى تسەمەنت دايىنداپ، 300 جاڭا جۇمىس ورنىن اشاتىن شەتپەدەگى تسەمەنت زاۋىتى دا ەلىمىزدىڭ دامۋىنا ءوزىنىڭ قوماقتى ۇلەسىن قوساتىن بولادى، – دەيدى ماڭعىستاۋ وبلىستىق كاسىپكەرلىك جانە ونەركاسىپ باسقارماسىنىڭ باستىعى گۇلجان بايجاۋىنوۆا.

باعدارلاما باستى ءارى باسىم باعىت بولعاننان بەرگى ءاربىر جىلدى ەلەۋلى جەتىستىكتەرمەن قورىتىپ، باستالعان جىلدى ۇلكەن ۇمىتتەرمەن ورتالاعان وبلىستا الداعى جىلدارعا ارتىلعان ارمان وسال ەمەس. كەلەر جىلدىڭ تابالدىرىعىنان اتتاسىمەن-اق جاقسى جۇمىس جالعاسىن تاۋىپ، بولاشاققا بەلگىلەنگەن 8 جوبانىڭ العاشقى لەگى قولعا الىنباق. جىلىنا 96 كەمەنى جوندەپ، جاڭعىرتۋدان وتكىزەتىن «ساگا اتاش» جاۋاپكەرشىلىگى شەكتەۋلى سەرىكتەستىگىنىڭ «كەمەلەر مەن باسقا دا جۇزبەلى قۇرالداردى جاساۋ مەن جوندەۋ جانە سۋ كولىگىنىڭ وزگە دە قوسىمشا قىزمەتى» جوباسى، ماڭعىستاۋدا مەتاللۋرگيا ءوندىرىسىن دامىتادى دەپ كۇتىلەتىن «اقتاۋ تەمىر قۇيۋ زاۋىتى» سەرىكتەستىگىنىڭ «ەلەكترلىك تەمىر بالقىتۋ كەشەنىن سالۋ» جوباسى، تۇپقاراعان اۋدانىندا سالىنىپ، فورت-شەۆچەنكو ايماعىنا ەلەكتر ەنەرگياسىن وندىرەتىن «DMK-Ko» سەرىكتەستىگىنىڭ «جەل ەلەكتر ستانساسىن سالۋ» جوباسى ارقايسىسى سۇبەلى سالا. ءساتىن سالسا، وسى ۇشەۋى 1000-عا جۋىق جان ناپاقا ايىراتىن جۇمىس ورنى بولىپ، ەڭبەك كورىگىن قىزدىراتىن بولادى. بۇلاردان باسقا «پوليمەرلىك وراۋىش ءوندىرۋ جونىندەگى زاۋىت»، «ەكولوگيالىق تازا كەمە وتىنىن ءوندىرۋ مەن پوليمەرلەردى سينتەزدەۋ جونىندەگى زاۋىت»، «اقتاۋ تەڭىز پورتى» ەكونوميكالىق ايماعىندا سالىناتىن مۇناي وڭدەۋ زاۋىتى، قابىرعا پانەلدەرى، كوپ قۋىستى پليتالار، تۇتاس قيمالى پليتالار، سونداي-اق، تاڭبالى بورەنەلەر وندىرەتىن «ءۇي قۇرىلىس كومبيناتى» جوبالارى كەلەر جىلداردىڭ يىنىنە جۇكتەلىپ وتىر. سالاسىنا قاراساڭ، بارلىعى دا ءوز باعىتى ءۇشىن بارىنشا ماڭىزدى سانالاتىن ىسپەن اينالىسىپ، قاجەتتى بۇيىمداردى وندىرۋگە ىنتا ەتكەنى كورىنىپ تۇر. جاستار جاعى جوعارى قاباتتاعى ۇيلەرىنە جولاي بىرنەشە رەت دەمالىپ جەتەتىن، ال ليفتىگە بولا دالا كورمەي، قالعان ءومىرىن ءتورت قابىرعا ىشىندە وتكىزۋگە ءماجبۇر بولعان قارتتار مەن مۇگەدەكتەر ءۇشىن تالاي جىلدان بەرى ارمان بولعان ليفت ماسەلەسى دە تاياۋ بولاشاقتا وزىمىزدە شەشىلەتىن ءتارىزدى. «كىسىدەگىنىڭ كىلتى اسپاندا» دەگەندەي، وزگەدەن ساۋدالاعان سالدەي نارسەنىڭ قۇنى شارىقتاپ شىعا كەلەتىنى بەلگىلى. ءبىر عانا ءليفتىنى «8 ملن. تەڭگەڭ بولماسا تۇسىڭدە كور» دەيتىن شەتەلدىكتەرگە ەندى قازاقستاننان قاراجاتىن «ءتۇيىپ» باراتىندار بولا قويماس، ويتكەنى، ءبىزدىڭ وسى تۇرعىداعى جىرتىعىمىزدى جاماۋعا قازاقستان ليفت جاساۋ زاۋىتى كىرىسكەلى وتىر. بۇرىن ەلىمىزدە بولماعان تىڭ جوبا كەلەسى جىلدىڭ سوڭىنا تامان اياقتالىپ، 100 ادامدىق ۇجىممەن جىلىنا 1000 ليفت شىعارۋعا بىلەك سىبانىپ وتىر.

ەلىمىزدىڭ قاي جەرىندە جاسالعان قانداي جوبا بولسىن – قازاق بالاسىنىڭ قامى ءۇشىن. كيەلى ماڭعىستاۋ جەرىندە قاداسى قاعىلعان ءىرىلى-ۇساقتى ءوندىرىس ورىندارىنىڭ ماقساتى دا سول. ولاردىڭ ءاربىرىن بولاشاققا باراتىن باسپالداق دەسەك، قاتەلەسپەسپىز.

 Abai.kz