24 قازاندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆ مينسكىدە ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق كەڭەستىڭ وتىرىسىنا قاتىستى دەپ حابارلايدى "اقوردانىڭ" رەسمي سايتى. ايتا كەتەرلىگى ەلباسى بۇل جيىندا رەسەيدىڭ ينتەگراتسيالىق پروتسەستەردى ساياسيلاندىرىپ وتىرعانىن، كەڭەسكە كرەمل تاراپىنان ەنگىزىلگەن قىزمەتكەرلەردىڭ رەسەي ۇكىمەتىنەن تىكەلەي تاپسىرما الاتىنىن مالىمدەدى. ال ءۇش ەل اراسىنداعى كەلىسىم-شارتقا ساي  مۇنداي قيتۇرقىلىقتارعا جول بەرىلمەۋى كەرەك. ءتۇبىر ءبىر تۇركيانىڭ دا كەدەندىك وداققا مۇشە بولۋىن شاقىرعان نۇرسۇلتان ءابىشۇلى بىرىڭعاي ەكونوميكالىق كەڭىستىكتىڭ جەمىستى تۇستارىنا دا كوڭىل اۋداردى. 

 24 قازاندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆ مينسكىدە ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق كەڭەستىڭ وتىرىسىنا قاتىستى دەپ حابارلايدى "اقوردانىڭ" رەسمي سايتى. ايتا كەتەرلىگى ەلباسى بۇل جيىندا رەسەيدىڭ ينتەگراتسيالىق پروتسەستەردى ساياسيلاندىرىپ وتىرعانىن، كەڭەسكە كرەمل تاراپىنان ەنگىزىلگەن قىزمەتكەرلەردىڭ رەسەي ۇكىمەتىنەن تىكەلەي تاپسىرما الاتىنىن مالىمدەدى. ال ءۇش ەل اراسىنداعى كەلىسىم-شارتقا ساي  مۇنداي قيتۇرقىلىقتارعا جول بەرىلمەۋى كەرەك. ءتۇبىر ءبىر تۇركيانىڭ دا كەدەندىك وداققا مۇشە بولۋىن شاقىرعان نۇرسۇلتان ءابىشۇلى بىرىڭعاي ەكونوميكالىق كەڭىستىكتىڭ جەمىستى تۇستارىنا دا كوڭىل اۋداردى. 

– ءبىز بىرلەستىگىمىزدىڭ وڭ قورىتىندىلارىن قازىردىڭ وزىندە ايتتىق: نەگىزگى ەكسپورتتىق تاۋارىمىزعا الەمدىك باعاسىنىڭ تومەندەگەنىنە قاراماستان، ەلدەرىمىز اراسىندا تاۋار اينالىمى ارتۋدا. قازاقستاننىڭ كەدەن وداعى ەلدەرىمەن سىرتقى ساۋدا اينالىمىنداعى ۇلەسى جالپى كولەمنىڭ 18 %-ىنا جەتتى. بىراق ءبىز ونىڭ تۇزەتىلۋى قاجەت كەمشىلىكتەرى، ونىڭ ىشىندە ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق كوميسسيا تۋرالى دا اشىق ايتۋعا ءتيىسپىز. تاۋارلاردىڭ ەركىن اينالىمى قازاقستاندىق وندىرۋشىلەر ءۇشىن كەدەن وداعى مەن بىرىڭعاي ەكونوميكالىق كەڭىستىك ەلدەرى كاسىپورىندارىمەن اراداعى باسەكەلەستىكتىڭ جاعدايىن قاتايتىپ جىبەردى. سىرتقى ساۋداداعى ۇيلەسىمسىزدىك ارتۋدا. كەدەن وداعى ەلدەرىنەن اكەلىنگەن وڭدەلگەن تاۋارلار يمپورتى 2012 جىلى 2009 جىلمەن سالىستىرعاندا 2 ەسە وسكەنى بايقالدى. بۇل جاعدايدى تۇزەتۋ ءۇشىن بىرقاتار ءىرى بىرلەسكەن ينۆەستيتسيالىق جوبالاردى ىسكە اسىرۋ قاجەت بولۋى مۇمكىن، – دەدى نۇرسۇلتان نازارباەۆ.

قازاقستان پرەزيدەنتى قازاقستاننىڭ بىرىڭعاي ەكونوميكالىق كەڭىستىك ەلدەرىنەن يمپورتىنىڭ ۇلەسى ونىڭ 2009 جىلعى جالپى كولەمىنىڭ 32 %-ىنان 2012 جىلى 40 %-ىنا دەيىن ارتقانىنا نازار اۋداردى. سونداي-اق، قازاقستان ونىمدەرىن رەسەي مەن بەلارۋس نارىعىنا جەتكىزۋدە ەداۋىر قيىنشىلىقتار بار. سەبەبى، تاريفتىك ەمەس جانە تەحنيكالىق كەدەرگىلەر، شامادان ارتىق سانيتارلىق جانە فيتوسانيتارلىق نورمالار، سەرتيفيكاتتاۋ، ليتسەنزيالاۋ جانە ۇلەس جونىندەگى شارالار، تەحنيكالىق رەگلامەنتتى بىرىزدىلەندىرۋ جونىندە تالاپتار قولدانىلۋدا.

– قازاقستاننىڭ ەت ونىمدەرى ادەيى «وتكىزىلمەيتىن» جاعدايدا تۇر، ويتكەنى رەسەيدە ولارعا قازاقستان رەسپۋبليكاسى سانيتارلىق سەرتيفيكاتتارىندا جوق نورمالار قولدانىلۋدا. سونداي-اق، بەلارۋس ازىق-تۇلىك تاۋارلارىن بۇل سالاداعى بىرقاتار جاڭا تەحنيكالىق رەگلامەنتتىڭ ەنگىزىلۋىنە بايلانىستى رەسەي نارىعىنا تاسىمالداۋ دەڭگەيىنىڭ تومەندەگەنى بايقالىپ وتىر. بىرىڭعاي ەكونوميكالىق كەڭىستىكتەگى تەحنيكالىق رەگلامەنت سالاسىن كەڭەيتۋ قازاقستاننىڭ بيزنەس ورتانى جاقسارتۋ جونىندەگى ساياساتىنا قايشى كەلۋدە. بىرىڭعاي ەكونوميكالىق كەڭىستىك كەلىسىمىنىڭ قورىتىندىسىنا سايكەس رەسەي ەلەكتر-ەنەرگەتيكا جۇيەسى ءۇشىن ەرەكشە رەجيم قاراستىرىلعاندىقتان، ەلەكتر-ەنەرگەتيكا سالاسىندا تۇيتكىلدەر بار. سونىڭ سالدارىنان ەلەكتر ەنەرگياسىن تۇتىنۋشىلار مەن تاسىمالداۋشىلارعا ەركىن قولجەتىمدىلىك بولماي وتىر. قازاقستان ەلەكتر ەنەرگياسىن بەلارۋسقا رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ اۋماعى ارقىلى، ترانزيت ارقىلى ساتا المايدى، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.

بۇعان قوسا، نۇرسۇلتان نازارباەۆ سىرتقى ەكونوميكالىق قىزمەتكە قاتىسۋشىلار تاراپىنان كەدەن وداعىنىڭ كەدەن كودەكسىنە ۇلكەن سىن ايتىلىپ جاتقانىن، ونى ىرىقتاندىرۋ جانە سىرتقى  شەكارالاردا كەدەندىك راسىمدەردى بارىنشا وڭايلاتۋ قاجەتتىگىنە كوڭىل ءبولىنىپ وتىرعانىن ايتتى.

– سوندىقتان مەن ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق كوميسسيانىڭ قىزمەتى كەدەن وداعىنا مۇشە ەلدەردىڭ ءوزارا ءتيىمدى ساۋداسىندا جوعارىدا ايتىلعان ۇيلەسىمسىزدىكتەر مەن كەدەرگىلەردى بولدىرماۋعا باعىتتالۋى ءتيىس. ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق كوميسسيا – كەدەن وداعى مەن بىرىڭعاي ەكونوميكالىق كەڭىستىكتى قالىپتاستىرۋ جاعدايىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن قۇرىلعان، سونداي-اق ينتەگراتسيانى ودان ءارى دامىتۋ جونىندەگى ۇسىنىستاردى ازىرلەيتىن ۇلتۇستىلىك ورگان. سونىمەن قاتار، مەملەكەتتەر باسشىلارى العا قويعان كەدەن وداعى مەن بىرىڭعاي ەكونوميكالىق كەڭىستىكتى قالىپتاستىرۋ اياسىندا شەشىلمەگەن ماسەلەلەردىڭ بار ەكەنىنە قاراماستان، كوميسيا جۇمىسىندا ينتەگراتسيالىق ۇدەرىستەردى تەرەڭدەتۋگە ارنالعان قاراجات پەن كۇشتى ىدىراتۋ، جۇمىستى انىق ساياسيلاندىرۋ بايقالۋدا. ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق كوميسسيا تاراپىنان كوميسسيا جۇمىسىنىڭ قاعيداتتارى مەن رەگلامەنتىنىڭ بۇزىلۋىنا جول بەرۋگە بولمايدى. كوميسسيا تۋرالى شارتقا سايكەس، القا مۇشەلەرى ۇلتتىق ۇكىمەتكە ەسەپ بەرمەيدى جانە باعىنىشتى ەمەس، سوعان قاراماستان ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق كوميسسيا القاسىنىڭ رەسەيلىك مۇشەلەرى رەسەي فەدەراتسياسى ۇكىمەتىنىڭ وتىرىستارىنا قاتىسادى، ءتيىستى نۇسقاۋلار الادى،– دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.                     

مەملەكەت باسشىسى ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداقتىڭ قىزمەتى تۋرالى ەكى بولىمنەن – ينستيتۋتتىق جانە سالالىق بولىمدەردەن تۇراتىن شارتقا قاتىستى بارلىق ماسەلەنىڭ 2014 جىلعى مامىردا كەلىسىلۋى تيىستىگىن اتاپ ءوتتى. نۇرسۇلتان نازارباەۆ ەلدەرىمىزدىڭ قاراپايىم ازاماتتارىنىڭ قابىلداۋىنا اۋىر تيەتىن كۇردەلى شارتتى ازىرلەۋگە قاجەتتىلىك جوق ەكەنىنە توقتالدى. بۇدان بولەك، مۇناي مەن گاز تاسىمالداۋ، تەمىرجول تاريفتەرى، ەلەكتر ەنەرگياسى سالاسىنداعى قازىردىڭ وزىندە قول جەتكىزىلگەن كەلىسىمدەر بويىنشا جۇمىستى اياقتاۋعا ۇمتىلعان ءجون. سونىمەن قاتار، قازىرگى ۋاقىتتا كوميسسيانىڭ وكىلەتتىگىن كەڭەيتۋ، بىرىڭعاي قارجى نارىعىن قالىپتاستىرۋ جانە جاڭا ۇلتۇستىلىك قۇرىلىمدار قۇرۋ تۋرالى ۇسىنىستار ەنگىزىلۋدە، ينتەگراتسيالانۋدىڭ قازىرگى كەزەڭىندە ءبىزدىڭ ەلدەرىمىز مۇنى تالقىلاۋعا دايىن ەمەس. قازاقستان پرەزيدەنتى تاۋارلارعا جانە قىزمەت كورسەتۋگە قاتىستى شەكتەۋلەردى جويۋعا باسا دەن قويۋ قاجەتتىگىنە نازار اۋداردى.

سونداي-اق، نۇرسۇلتان نازارباەۆ كەدەن وداعى مەن بىرىڭعاي ەكونوميكالىق كەڭىستىك اياسىن كەڭەيتۋ بارلىق تاراپ ءۇشىن ورتاق ەرەجەلەر بويىنشا جۇزەگە اسىرىلۋ تيىستىگىنە توقتالدى. مىسالى، قازاقستان قىرعىزستان مەن ارمەنيانىڭ نيەتىن قولدايدى، بىراق ولاردىڭ بۇعان كىرۋى شارتتا كەلىسىلگەن جانە كورسەتىلگەن ورتاق راسىمدەر بويىنشا جۇزەگە اسىرىلۋى ءتيىس.

– ماعان، مىسالى، پرەمەر-مينيستر ەردوعان تۇركيانىڭ كەدەن وداعى مەن بىرىڭعاي ەكونوميكالىق كەڭىستىككە قوسىلۋ پەرسپەكتيۆاسىن قاراستىرۋ تۋرالى وتىنىشپەن حابارلاستى. مەن وعان ءدال وسى ۇستانىمدى جەتكىزدىم، – دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.        

بۇعان قوسا، مەملەكەت باسشىسى قازاقستاننىڭ دۇنيەجۇزىلىك ساۋدا ۇيىمىنا كىرۋ ماسەلەسىن ءسوز ەتتى، بۇل ءۇشىن دسۇ-عا مۇشە ەلدەر الدىندا قازاقستان مەن رەسەيدىڭ مىندەتتەمەلەرى دەڭگەيىنىڭ ۇيلەسىمدىلىگى قاجەت.

– قازاقستان دسۇ-عا ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق قۇرىلعانعا دەيىن كىرۋ نيەتىندە. ايتپەسە، دسۇ-عا مۇشە ەلدەر بۇدان بۇرىن قول جەتكىزىلگەن كەلىسىمدەردى قايتا قاراۋى مۇمكىن، بۇل ءبىزدىڭ ول ۇيىمعا مۇشە بولۋىمىزدى بىرنەشە جىلعا سوزىپ جىبەرەدى. بۇگىن ءبىز رەسەي تاراپىنىڭ قولداۋىنا سەنىم ارتىپ وتىرمىز. بۇل ماسەلە جونىندەگى سىندارلى ۇستانىم قازاقستاننىڭ دسۇ-عا تەزىرەك كىرۋىنە ىقپال ەتىپ، كەدەن وداعى مەن بىرىڭعاي ەكونوميكالىق كەڭىستىكتىڭ ۇزدىكسىز قىزمەتىنە سەپتىگىن تيگىزگەن بولار ەدى، – دەدى نۇرسۇلتان نازارباەۆ.

قازاقستان پرەزيدەنتى دسۇ-عا كىرۋ ماسەلەلەرى جونىندە ەۋروپالىق وداقپەن جانە اقش-پەن كەلىسسوزدەر جۇرگىزۋ ءۇشىن قازاقستان-رەسەي بىرلەسكەن كوميسسياسىن قۇرۋ قاجەتتىگىنە نازار اۋداردى.      

Abai.kz