رەفەرەندۋم - ەلىمىزدەگى ەڭ وزەكتى دەگەن ماسەلەلەردى بۇكىل حالىق بولىپ شەشۋ. بۇل   مەملەكەتىمىزدىڭ بولاشاعى ءۇشىن جاسالعان ماڭىزدى قادام. پرەزيدەنت قاسىم-جومارت كەمەلۇلى جاريالاعان رەفەرەندۋمدا ءاربىر قازاقستاندىقتىڭ، ەلىم دەيتىن ءاربىر ازاماتتىڭ تاڭداۋى ء–بىرتۇتاس ەلدىڭ تاڭداۋىنا اينالدى.

مەملەكەت باسشىسى الداعى ۋاقىتتا دا ەل ءۇشىن ماڭىزدى اەس سالۋ ماسەلەسى دە رەفەرەندۋم ارقىلى تالقىعا تۇسەتىنىن مالىمدەدى. رەفەرەندۋم بىزگە كەرەك پە؟ ماڭىزدى شەشىم قابىلداۋدا رەفەرەندۋمنىڭ ءرولى قانداي؟ اbai.kz ءتىلشىسى وسى ساۋالداردى ەلىمىزدىڭ ەرتەڭىنە بەي-جاي قارامايتىن ازاماتتاردان سۇراپ ءبىلدى.

حالىقتىڭ ويى مەن پىكىرى ماڭىزدى!

سۋرەت سپيكەردىڭ جەكە مۇراعاتىنان الىندى

مۇحيت تۇرعاراەۆ، تۇركىستان وبلىسى ادىلەت دەپارتامەنتىنىڭ باسشىسى:

«رەفەرەندۋم- ەڭ الدىمەن حالىقتىڭ پىكىرىمەن ساناسۋ، ويى مەن شەشىمىنە قۇرمەتپەن قاراۋ»، - دەيدى مۇحيت تۇرعاراەۆ.

ول :« ەلىمىز العاشقى رەفەرەندۋمدى جاقسى قابىلداعان بولاتىن. كونستيتۋتسياعا وزگەرىس ەنگىزۋ كەرەك پە؟ دەگەن ساۋال تۋىنداعاندا، بۇكىل ەل وزىندىك پىكىرىن ءبىلدىردى. قازىر وزدەرىڭىز بىلەسىزدەر بيلىك پەن حالىقتىڭ اراسىندا بايلانىس پايدا بولدى. حالىقتىڭ كوزى اشىق، كوكىرەگى وياۋ دەپ ايتا الامىن. ءبىر جاعىنان بيلىككە دەگەن سەنىم پايدا بولدى. بۇگىندە حالىق تاراپىنان تۋىنداعان قانداي دا ءبىر ماسەلە بولسا، دەر كەزىندە الەۋمەتتىك جەلى ارقىلى، بولماسا باق ارقىلى كوتەرىلىپ جاتىر. قۇزىرلى ورگاندار سول ماسەلەگە بىردەن نازار اۋدارىپ، شەشىمىن تابۋعا جان-جاقتى اتسالىسۋدا. مىنە وسىنداي ماسەلەلەر كوز الدىمىزدا ورىن الىپ، ونىڭ شەشىمى دەر كەزىندە  تابىلۋدا. رەفەرەندۋم ەلىمىز ءۇشىن ماڭىزدى قادام. وسى كۇزدە اەس سالۋ ماسەلەسىنە قاتىستى رەفەرەندۋم وتەتىنىن پرەزيدەنتىمىز اتاپ ءوتتى. ارينە بۇل ماسەلە دە ءوز كەزەگىندە قىزۋ تالقىلانىپ جاتىر. ماماندار ءالى دە ونىڭ ماڭىزى تۋرالى ايتا جاتار. دەگەنمەن بولاشاعىمىز ءۇشىن دۇرىس شەشىم قابىلدانادى دەپ سەنەمىن. رەفەرەندۋم بىزگە كەرەك پە؟ دەگەن ساۋالىڭىزعا ارينە كەرەك دەپ ايتار ەدىم. سەبەبى  بيلىك تاراپىنان قابىلداناتىن ماڭىزدى دا وزەكتى  ماسەلەلەر حالىقپەن بىرگە شەشىلۋى كەرەك. بيلىك حالىقتىڭ پىكىرىمەن، ويىمەن، كوزقاراسىمەن، ۇستانىمىمەن ساناسۋ كەرەك. وزدەرىڭىز بىلەسىزدەر قازىر ەلىمىزدە ماڭىزدى ستراتەگيالىق جوبالار بىرتىندەپ جۇزەگە اسىرىلۋدا. قاي سالا بولماسىن وزگەرىس، العا قاراي جىلجۋ بار. ادىلەت دەپارتامەنتى جايلى ايتا كەتەتىن بولسام، قازىرگى تاڭدا دەپارتامەنت حالىقپەن تىعىز جۇمىس ىستەيدى. ءبىز حالىقتىڭ قۇقىقتىق ساۋاتتىلىعىن، قارجىلىق ساۋاتتىلىعىن ارتتىرۋ ماقساتىندا دوڭگەلەك ۇستەلدەر ءجيى وتكىزەمىز. ودان بولەك، ءار  اۋداندىق فيليالدار تۇرعىندارمەن كەزدەسىپ، اقپاراتتىق ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارى قولعا الىندى.  بۇل دا ءوز كەزەگىندە حالىقپەن تىعىز قارىم قاتىناس ورناتۋدىڭ ءبىر  جولى. ءبىز حالىقپەن كەزدەسكەن سايىن ءاربىر كەزدەسۋدىڭ ماڭىزدى ەكەنىن  تۇسىندىك. ويتكەنى ءجيى كەزدەسۋ، ەتەنە ارالاسۋ ارقىلى حالىقتىڭ ساناسىنا اسەر ەتە الامىز. رەفەرەندۋمنىڭ ماڭىزدى شەشىم  قابىلداۋدا ءرولى قانداي دەگەن ساۋالىڭىزعا،  ماڭىزى زور دەر ەدىم. ويتكەنى ءاربىر شەشىم ول ەل يگىلىگىنە باعىتتالۋى كەرەك. بيلىك پەن حالىقتىڭ اراسى جاقىن بولعان كەزدە بەلگىلى ءبىر ناتيجەگە قول جەتكىزۋگە بولادى. سەبەبى حالىق ءوز بيلىگىنە سەنىم ارتۋى كەرەك. ال بيلىك حالىقتىڭ ءال اۋقاتىن جاقسارتۋ ءۇشىن بارىن سالۋى كەرەك.

وزدەرىڭىز بىلەسىزدەر الماتى وبلىسىنا اەس سالۋ ءىسى بويىنشا جۇرتتىڭ پىكىرى ەكىگە ءبولىنىپ وتىر. ءبىر توپ بۇل دۇرىس شەشىم ەكەنىن، ۇلكەن اۋىلىندا جاڭا جۇمىس ورىندارى اشىلىپ، ەلدى مەكەندە تىرشىلىك پايدا بولىپ، ەلىمىز ءۇشىن اسا قاجەتتى ەلەكتر ەنەرگياسىن الۋدىڭ ەڭ ءتيىمدى جولى اەس ەكەنىن ايتۋدا. اسىرەسە وسى سالانىڭ ماماندارى مەن عالىمدارى اەس قازاقستان ءۇشىن ەڭ دۇرىس نۇسقا، ۇتىمدىلىعى دا جوعارى دەپ وتىر. ال ەكىنشى توپ اەس-ءتىڭ قورشاعان ورتاعا، اۋا مەن كولگە زيانىن ايتىپ، قاۋىپسىزدىك جاعىنان زيان ەكەندىگىن ەسكەرتىپ جاتىر. حالىق ءۇشىن قاۋىپتىلىگى جوعارى دەپ توپشىلاپ جاتقاندار دا بارشىلىق. الايدا وسى  ەكى تاراپتىڭ دا پىكىرىن ەسكەرۋىمىز كەرەك. رەفەرەندۋم وتكىزۋ وسى ءۇشىن دە ماڭىزدى. ايتىلعان ۋاجدەردىڭ بارلىعى ەسكەرىلىپ، وي ەلەگىنەن ءوتۋى كەرەك. بۇل تەك ءبىزدىڭ ەلىمىز ءۇشىن عانا ەمەس، جاھاندىق جاۋاپكەرشىلىك دەر ەدىم. ويتكەنى وعان جان -جاقتان كوز تىگىپ وتىرعان، وزدەرىنىڭ ۇسىنىسىن ءبىلدىرىپ وتىرعان الپاۋىت ەلدەردى دە ەسكەرۋىمىز كەرەك. قورىتا كەلسەك، رەفەرەندۋم ارقىلى ورىن العان وزگەرىستەردىڭ بارلىعى ەلىمىز ءۇشىن، ەلىمىزدىڭ ەرتەڭى  ءۇشىن ەڭ ماڭىزدى شەشىمدەردىڭ قابىلدانۋى. قازىرگى تاڭدا ەلىمىزدە ەرتەڭىمىزگە الاڭدايتىن ازاماتتىق قوعام قالىپتاستى، الداعى ۋاقىتتا رەفەرەندۋم ەلىمىز ءۇشىن جاڭا  باستاما بولارىنا سەنىمدىمىن»، - دەدى.

رەفەرەندۋم ەل ءۇشىن ماڭىزدى شەشىم!

سۋرەت سپيكەردىڭ جەكە مۇراعاتىنان الىندى

قۋاندىق قاسىموۆ، جۇمات شانين اتىنداعى شىمكەنت قالالىق اكادەميالىق قازاق دراما تەاترىنىڭ كوركەمدىك جەتەكشىسى:

ونەر يەسى قۋاندىق قاسىموۆ، «ەلمىزدە ەڭ العاش رەت وتكەن رەفەرەندۋمدى ەسكە الدى. ول: «ەڭ العاشقى رەت قازاقستاندا جالپىحالىقتىق رەفەرەندۋم 1995 جىلى وتكەن بولاتىن. ونى كوپشىلىك جاقسى بىلەدى.  ال ودان كەيىن رەفەرەندۋم 2022 جىلى ماۋسىمدا ءوتتى. وسى جەردە  «رەفەرەندۋم وتكىزۋدىڭ قاجەتتىلىگى بار ما؟» دەگەن سۇراق تۋىنداۋى مۇمكىن. اۋەل باستان  رەفەرەندۋمنىڭ نە ەكەنىن ءتۇسىنىپ الايىق. رەفەرەندۋم  جەكە ادامنىڭ ەمەس، مەملەكەتتى قۇرايتىن قالىڭ حالىقتىڭ پىكىرىن ايقىندايتىن امال ەكەنىن  تۇسىنگەنىمىز ءجون. سوندىقتان ەلىمىزدىڭ ءاربىر ازاماتتارىنىڭ كوزقاراسى ارقىلى قالىپتاساتىن جاڭا ساياسي قادامداردى اتاي الامىز. وزدەرىڭىز بىلەسىزدەر، سول كەزدە مەملەكەت باسشىسىنىڭ ۇسىنىسى حالىق تاراپىنان قولداۋ تاپتى. وسىلاي حالىقتىڭ مەملەكەتتى باسقارۋعا قاتىسىپ، وزىندىك ءۇن قوسىپ، داۋىس بەرۋ مۇمكىندىگىن ارتتىرىپ، ازاماتتاردىڭ كونستيتۋتسيالىق قۇقىقتارىن قورعاۋدى كۇشەيتپەك. دەمەك، حالىق پەن بيلىكتىڭ ءبىر ارنادا توعىسقانىن اڭعارامىز.

حالىقتىڭ پىكىرى  سانالاتىن قۇجاتقا قاتىستى جالپىحالىقتىق رەفەرەندۋم وسىعان دەيىن 1995 جىلى وتكەنىن جوعارىدا ايتىپ وتتىك. دەگەنمەن سول كەزدەگى  كونستيتۋتسيامىز الەمدىك تاجىريبەنى سارالاي وتىرىپ جازىلعان بولاتىن. كونستيتۋتسيا سول كەزدەن بەرى ەلىمىزدىڭ العا قاراي  دامۋىنا جول اشقانىن زور ماقتانىشپەن ايتا الامىن. ءارى  بىزدىڭ كونستيتۋتسيامىزدا  ادامنىڭ جەكە قۇقىعى مەن بوستاندىعى، ونى قامتاماسىز ەتۋ قاعيدالارى، مەملەكەتتىك ۇكىمەت نىساندارى ولاردىڭ قىزمەتى ايقىندالعان بولاتىن. ونەر ادامى بولساق تا، ەل ىشىندەگى ماسەلەلەرگە نەمقۇرايلى قارامايمىن. مەن ءۇشىن ەلىمىزدىڭ قابىلداپ جاتقان شەشىمدەرى ماڭىزدى. قازىر ەلىمىزدە ونەرگە دەگەن ىستىق ىقىلاستىڭ بارىن سەزىنەمىز. بۇل بىزگە العا قاراي ونەر ارناسىندا سان قىرلى تۋىندىلار جاساۋعا شابىتتاندىرادى. رەفەرەندۋمعا قايتا ورالساق، ەڭ الدىمەن رەفرەندۋم  بۇل ۇلت بولىپ، ەل بولىپ، ەلىمىز ءۇشىن ماڭىزدى شەشىمدى قابىلداۋ. ەلىمىزدىڭ ەرتەڭىنە الاڭدايتىن، ءاربىر قازاقستاندىق رەفەرەندۋمنىڭ ماڭىزى زور ەكەنىن تۇسىنەدى دەپ سانايمىن. كۇزدە ەڭ وزەكتى اەس سالۋ تۋرالى شەشىم تالقىلانىپ، رەفەرەندۋم ارقىلى شەشىلمەك. بۇل جەردە مەملەكەتىمىز حالىقتىڭ پىكىرىمەن ساناسىپ، بىرجاقتى كەلىسىمگە كەلىپ، ەلىمىزدىڭ بولاشاعى ءۇشىن دۇرىس قادام باسادى دەپ ويلايمىن.  مەملەكەت باسشىسىنىڭ ەلدىك ىستەردى ەلمەن بىرگە تالقىعا سالۋى ورىندى. كەز كەلگەن مەملەكەتتە ەلدىك ىستەر ەلىمەن بىپگە شەشىمىن تابۋى كەرەك. سوندىقتان حالىقتىڭ ساناسىن وياتىپ، سەنىمىن جىگەرلەندىرۋ ءۇشىن رەفەرەندۋم كەرەك. ءبىز وسىلايشا ەلىمىزدەگى ماڭىزدى ماسەلەلەردى حالىقپەن بىرگە تالقىلاۋ ارقىلى جوعارى دارەجەگە جەتەمىز. مەنىڭ  ويىمشا، بيلىك حالىقپەن ءاردايىم ساناسۋى كەرەك. ەكەۋارا الشاقتىققا  جول بەرىلمەۋى ءتيىس»،-دەدى.

رەفەرەندۋم - حالىقتىڭ پىكىرىمەن ساناسۋ!

سۋرەت سپيكەردىڭ جەكە مۇراعاتىنان الىندى

عاني  بەيقۇتباي، الماتى وبلىسى كەگەن اۋداندىق «قارقارا گازەتىنىڭ» باس رەداكتورى:

جۋرناليست عاني بەيقۇتباي، رەفەرەندۋم ارقىلى حالىقتىڭ ءۇنى ەستىلەدى دەيدى. ول:«قازاقستان بۇگىندە بويىن تىكتەپ، الەمدىك ارەنادا ءوزىنىڭ دامۋشى ەل ەكەنىن كورسەتىپ كەلەدى. ەلىمىز بارىنشا ەكونوميكانى  كوتەرۋگە كۇش جۇمىلدىرىپ جاتىر. باعىتىمىز ايقىن، بولاشاققا نىق جوسپارى بار ەلمىز. رەفەرەندۋم ارقىلى حالىقتىڭ ويىمەن، پىكىرىمەن ساناسۋىن قۇپ كورەمىن. بۇگىندە ەلىمىز ءۇشىن قابىلداناتىن  ماڭىزدى شەشىمدەرمەن حالىقتى قۇلاعدار ەتۋدى دۇرىس شەشىم دەپ ەسەپتەيمىن.  بۇعان دەيىن وتكەن رەفەرەندۋمدا ەلىمىزدىڭ كونستيتۋتسياسىنا وزگەرىس ەنگىزۋ جايىندا ايتىلدى. حالىق تا ءوز تاڭداۋىن جاسادى. الداعى ۋاقىتتا اەس ماسەلەسى حالىقتىڭ تالقىلاۋىنا  تۇسپەك. بىراق قازىر ەلىمىزدىڭ ءاربىر ازاماتى اەس سالۋعا قاتىستى پىكىرتالاستىڭ ءوتىپ جاتقانىنان حاباردار دەپ ويلايمىن. قازىر بارلىق جاڭالىقتاردى قولىمىزداعى سمارتفوننان كورىپ- ءبىلىپ وتىرمىز. بىراق سوڭعى كەزدەرى باق بەتەرىنەن دە ءجيى كورىپ ەستيتىنىمىز وسى - اەس سالۋ ماسەلەسى. قارسى تاراپپەن قولداۋ بىلدىرەتىن تاراپ ەكى توپقا ءبولىنىپ الىپ، ءوزارا بولىسە الماي وتىر. بىراق ءتيىستى ماماندار ساراپتامالىق ماقالالار جازىپ، حالىققا قاي جاعى ءتيىمدى ەكەنىن كورسەتەتىن جوسپار ۇسىنادى دەگەن ويدامىز. مەن ەلىمىزدىڭ ءاربىر ادامىنان رەفەرەندۋم سىندى بۇكىل حالىق قاتىساتىن وقيعادا بىرىگىپ، ەل بولىپ وزىندىك ءۇن قوسسا   ەكەن  دەيمىن. رەفەرەندۋم- بۇنى ءار ادام ارقالاي  ءتۇسىنۋى كەرەك. دەگەنمەن تەرەڭدە جاتقان   ماعىناسىنا ءمان بەرگەنىمىز ءجون.

رەفەرەندۋمدى حالىققا جان-جاقتى تۇسىندىرۋدە باق وكىلدەرىنىڭ ءرولى جوعارى. جۋرناليست بولعاندىقتان ەڭ الدىمەن حالىققا اقپاراتتىق ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋدى ماقسات ەتەمىز. بايقاعانىم، قازىر حالىق بيلىكتىڭ ءاربىر باستاماسىنان حاباردار. ولار دا وزىندىك ءۇن قوسىپ، مەملەكەتىمىزدە بولىپ جاتقان وزگەرىستەرگە بەلسەنە ارالاسقىسى كەلەدى.ءتىپتى جاستارىمىز دا قازىر مەملەكەتتىك ىستەردە وسال ەمەس. كەرىسنشە، جالىندى دا دارىندى جاستاردىڭ قاتارى كوبەيىپ كەلەدى. ولار ەلىمىزدىڭ بولاشاعىنا الاڭدايدى. تىڭ ءارى وزىق ويلارىن ەلىمىزدە جۇزەگە اسىرعىسى كەلەدى. ايتپاعىم، رەفەرەندۋم ەلىمىزگە كەرەك.  بۇكىل حالىقتى ءبىر ارناعا توعىستىرىپ، ەلدىك ماسەلەدە كۇش بىرىكتىرۋگە بار جىگەرىمىزدى ارناۋىمىز كەرەك دەگىم كەلەدى. بايقاساڭىزدار اەس سالىنادى دەگەن  كۇننەن  باستاپ پىكىرلەر قاق جارىلدى. ءار سالانىڭ ماماندارى ءوز ويلارىن ورتاعا سالدى. ودان بولەك، بىرنەشە رەت جۋرناليستەر قاتىسقان دوڭگەلەك ۇستەل ۇيىمداستىرىلدى. ءتىپتى سول اەس سالىنادى دەگەن الماتى وبلىسى ۇلكەن اۋىلىنىڭ تۇرعىندارىمەن دە بىرنەشە رەت كەزدەس   ۇيىمداستىرىلدى. ءبىر تاراپ قولداسا، ءبىر تاراپ تۇبەگەيلى قارسىلىق ءبىلدىرىپ وتىر. ول ارينە ورىندى. ويتكەنى تاياقتىڭ ەكى ۇشى بولادى دەسەك، قوعامدىق پىكىردىڭ ەكىگە قاق جارىلۋى قالىپتى جاعداي. سوڭعى كەزدە ماماندار، اسىرەسە اتوم سالاسىنىڭ ماماندارى اەس-ءتىڭ ماڭىزدىلىعىن تەوريالىق تۇردە تۇسىندىرە باستادى. ەلىمىزدەگى يادرولىق ينستيتۋتتىڭ بىرنەشە بەلدى ماماندارى، ونىڭ ەرەكشەلىگىنە توقتالدى. وسى سالاداعى ماماندار مەن دە تالقىلاۋ ءوتتى. شىن مانىندە اەس سالۋ بىزگە قاجەت پە؟ قاجەت بولسا  قانشالىقتى، بىزگەدەگەن ءتيىمدى تۇستارى قانداي         ؟ وسى سىندى ساۋالدارعا جاۋاپ الداعى ۋاقىتتا تابىلادى دەپ ويلايمىن. ەڭ باستىسى حالقىمىز رەفەرەندۋم دەگەندى ءتۇسىندى. ءاربىر ادام ەلىنىڭ  يگىلىگىن ويلاۋى كەرەك. بولاشاعىن دا بىرگە ويلاپ، العا قاراي قادام باسۋىمىز كەرەك. رەفەرەندۋم مەملەكەت يگىلىگى ءۇشىن جاسالاتىن ماڭىزدى قادام. ال وسى ماڭىزدى شەشىمدى قابىلدايتىن حالىق. حالىقتىڭ پىكىرى ارقاشاندا قۇندى. ايتپاعىم رەفەرەندۋم وتەتىن بولسا، بارلىعى بىردەي  قاتىسىپ ءوز پىكىرىن ءبىلدىرۋى كەرەك. ەلىمىزدىڭ ءاربىر ازاماتى الداعى رەفەرەندۋمدا بەلسەندى قاتىسادى دەگەن ۇمىتتەمىن. ەڭ باستىسى ول شەشىم ەلىمىز ءۇشىن ءتيىمدى بولۋى كەرەك»،-دەدى.

رەفەرەندۋم - ەلدىك ماسەلە!

سۋرەت سپيكەردىڭ جەكە مۇراعاتىنان الىندى

كامنۇر ءتالىمۇلى، اقىن:

اقىن كامنۇر ءتالىمۇلى رەفەرەندۋم ارقىلى ەلدىك ماسەلەلەر شەشىلەدى، ەلدىڭ يگىلىگى ءبىرىنشى ورىندا ەكەنى ايتادى. ول: « رەفەرەندۋم دەپ ەرەكشە تاۋ بەرگەنىمىزدەن بۇل ءسوزدىڭ ماعىناسى جالپىۇلتتىق داۋىس بەرۋ دەگەندى بىلدىرەدى. جالپىۇلتتىق دەگەن  اتى ايتىپ تۇرعانداي  ەلىمىزدىڭ بىرگىپ، ءبىرتۇتاس بولىپ، ماسەلەنىڭ شەشىمىن تابۋعا وزىندىك  ويى مەن پىكىرىن قوسۋى. قازاق حالقىقىندا اۋىزبىرشىلىك دەگەن وقاسيەتتى ۇعىم بار.  ءبىزدىڭ دانا حالقىمىز و باس تان ەلدىك ماسەلەنى بىرىگىپ شەشۋدى كوزدەگەن. قازىر دە بۇل قادىرلى قاسيەت ەلىمنىڭ بويىندا بار. رەفەرەندۋم دەپ رەسمي اتاۋ بەرىلگەنىمەن، ماعىناسى مەن ءمانى  بىرىگۋ، ءبىر اۋىزدان قولداۋ دەگەندى ءبىلدىرىپ تۇر ەمەس پە. سوندىقتان رەفەرەندۋم ەلىمىزگە كەرەك. 2022 جىلى پرەزيدەنتىمىز قاسىم-جومارت كەمەلۇلىنىڭ باستاماسىمەن كونسيتۋتسياعا وزگەرىس ەنگىزۋ تۋرالى رەفەرەندۋم ءوتتى. جۇرت سول كەزدە رەفەرەندۋمنىڭ  ماڭىزىمەن تانىستى. ونىڭ ەلىمىز ءۇشىن قاجەتتى دۇنيە ەكەنىن ءتۇسىندى. ال مەن  رەفەرەندۋمنىڭ نە ءۇشىن كەرەك ەكەنىن وزىندىك ويىممەن ءتۇسىندىرىپ وتەيىن. ەڭ الدىمەن رەفەرەندۋم - بۇل ەلدىك ماسەلە. ال ەلدىك ماسەلە حالىقپەن بىرگە تالقىلانىپ، شەشىمىن تابۋى ءتيىس. ودان بولەك، رەفەرەندۋم حالىقتى بىرىكتىرۋ. حالىقپەن  بىرگە مەملەكەتتىك ماسەلەنى شەشۋ. ونى تالقىعا سالۋ. بۇرىن بايقاساڭىزدار مەمملەكەتتىك جوسپارى بولەك، ال حالىقتىڭ جولى بولەك تۇرعانداي بولاتىن. وعان مىسال رەتىندە الداعى بىرنەشە جىلعا قۇرىلعان مەملەكەتتىك جوسپارلاردى اتار ەدىم. وزدەرىڭىز بىلەسىزدەر، «قازاقستان-2030»، ءتىپتى «قازاقستان-2050» سىندى  باعدارلامالار بولدى. ال بۇل باعدارلامالاردى جۇزەگە اسىرۋدىڭ ناقتى مەحانيزمدەرى كورسەتىلمەدى. رەفەرەندۋم ارقىلى حالىق ءوز تاڭداۋىن جاسادى. ەڭبەكتەگەن بالادان، ەڭكەيگەن قارياعا دەيىن بارلىعى ءبىر اۋىزدان قاتىستى، ولاردىڭ  وزگەرىستى كۇتىپ جۇرگەنىن انىق ءبىلىنىپ جاتتى. قاراپايىم حالىق تاراپىنان تەك قانا رەفەرەندۋمعا بايلانىستى ەمەس، سونىمەن قاتار تولعاندىرعان سۇراقتارىن قويىپ ورىندالۋىن تالاپ ەتىپ جاتىر. مەملەكەت باسشىمىزدىڭ باستاماسى جامان ەمەس. بۇل باستامانى ەڭ دۇرىس شەشىم دەر ەدىم. ويتكەنى رەفەرەندۋم ەلىمىزگە كەرەك. جاقىندا عانا پرەزيدەنتىمىز وسى كۇزدە اەس سالۋ ماسەلەسى دە رەفەرەندۋم ارقىلى  شەشىلەدى دەدى. ارينە بۇل دا ماڭىزدى شەشىم. ويتكەنى اەس سالۋ ماسەلەسى شىققالى بەنى ءتۇرلى  الىپ قاشپا  پىكىرلەر قالىپتاستى. وعان حالىقتىڭ ىشىنەن ايعايعا قيقۋ قوسقىشتاردى ايتىڭىز. سوندىقتان الدىمىزدا وتەتىن رەفەرەندۋم جايلى ەڭ الدىمەن تولىق مالىمەت جيناپ الۋىمىز كەرەك. اەس سالاسىنداعى  وزىق ويلى ماماندار دا شىعىپ ءوز سالاسى بويىنشا ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋى كەرتەك.

جاڭا قازاقستاننىڭ ەڭ باستى بايلىعى ونىڭ – حالقى. ال، ەڭ نەگىزگى ماقساتى – ازاماتتاردىڭ باقىتتى ءومىر ءسۇرۋىن قامتاماسىز ەتۋ، مەلەكەتتىك دەڭگەيدەگى ماسەلەلەردى ەل بولىپ شەشۋ. ەلىمىزدىڭ ءاربىر ازاماتى ساياسي وزگەرىستەر مەن ەكونوميكالىق ءوسىمنىڭ جەمىسىن كورۋى قاجەت. قۇرعاق ۋادە مەن بوس ءسوز جاقسىلىققا قاراي جول اشپايدى. مەن ءۇشىن ناقتى ءىس پەن شىنايى وزگەرىس، ناقتى جوسپار مەن بولاشاققا باعدار  بارىنەن دە ماڭىزدى. سوندىقتان ءبىز الداعى كۇزگە جوسپارلانعان رەفەرەندۋمدا دا بەلسەندى قاتىسۋىمىز كەرەك. ەلىمىزدەگى ءاربىر ادام ءتىپتى جاس بولسىن، كارى بولسىن بارلىعى وسى ەلدىك ماسەلەدە بىرىگىپ، ەلىمىزدىڭ بولاشاعى ءۇشىن  تاڭداۋىن جاساۋى كەرەك. ارينە اتوم سالاسىنىڭ مامانى بولماعاندىقتان، اەس سالۋ دۇرىس پا الدە بۇرىس پا دەگەنگە  ناقتى ءوز ويىمدى قوسا المايمىن. بىراق قازاقستاننىڭ ازاماتى رەتىندە ءوز ۇستانىمىمدى بىلدىرەمىن. بۇل مەنىڭ ازاماتتىق پارىزىم. سەبەبى ەلىمىز بولىپ جاتقان ءاربىر وقيعا جۇرت ساناسىندا ساقا داي ساي بولىپ تۇرۋى كەرەك. مەملەكتتىك، ەلدىك، جەردىك ماسەلە قاشاندا ماڭىزدى. ال وسى ماڭىزدى ىستەردىڭ جۇزەگە اسىرىلۋىن ءبىز بارىنشا قولداۋىمىز  كەرەك»،- دەدى.

ساياسي شەشىمدەردى قولدايمىز!

سۋرەت سپيكەردىڭ جەكە مۇراعاتىنان الىندى

ساراش قوڭىرباەۆا، فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ قاۋىمداستىرىلعان پروفەسسورى، پەداگوگيكا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى:

پەداگوگ رەفەرەندۋم ءمانى مەن مماعىناسى تەرەڭ ۇعىم ەكەنىنە توقتالدى. ول: « ءبىزدىڭ ەلىمىزدە ۇلكەن ساياسي رەفورمالار ورىن الىپ جاتىر. ارينە بۇل رەفورمالاردىڭ بارلىعى مەملەكەتتىڭ مۇددەسى ءۇشىن جاسالۋدا. سىزدەر مەنەن رەفەرەندۋم وتكىزۋدىڭ ماڭىزى بار ما دەپ سۇراپ وتىرسىزدار. ارينە ماڭىزى بار. مەملەكەت باسشىسى وسىدان ەكى جىل بۇرىن ەلىمىز ءۇشىن ماڭىزدى قادام رەتىندە رەفەرەندۋم وتكىزۋگە شەشىم قابىلدادى. ونى بۇكىل حالىق بولىپ قولداپ، بارىنشا جوعارى دەڭگەيدە وتكىزىلگەنىنىڭ كۋاسى بولدىق. رەفەرەندۋم ءبىزدىڭ ەلدە عانا ەمەس، شەتەلدىك دامىعان مەملەكەتتەردە بار تاجىريبە. اسىرەسە شۆەتساريا ەلى رەفەرەندۋم ارقىلى ەلدىك ماسەلەلەرىن تالقىلاۋعا شىعارىپ وتىراششدى ەگەن. ءبىر باسىلىمنان وقىعان بولاتىنمىن، ول ەلدە كەز كەلگەن ماسەلە ەڭ الدىمەن حالىقپەن تالقىلانادى. مىسال رەتىندە زەينەتاقى ماسەلەسى، دەنساۋلىق پەن ءبىلىم سالاسىنا قاتىستى ماسەلەلەر دە كۇن تارتىبىندە قارالىپ، وعان حالىق ءوز پىكىرىن ءبىلدىرىپ وتىرادى ەكەن. سوندىقتان بۇل تاجىريبە بىزگە دە كەرەك. ەلىمىزدىڭ ەرتەڭىنە باعىتتالعان اۋقىمدى  ماسلەلەر ارينە حالىقپەن بىرگە تالقىلانۋى كەرەك. بۇل جاعىنان مەن پرەزيدەنتىمىزدىڭ باستاماسىن قولدايمىن. ويتكەنى حالىق پەن بيلىك بايلانىس ورناتىپ، ماڭىزدى شەشىمدەردى بىرگە تالقىلاسا، ەلدىك ماسەلەلەردى بىرگە  شەشسە وندا ەكەۋارا سەنىم ورنايدى. ال مەملەكەت ءۇشىن حالىقتىڭ سەنىمىنەن ارتىق قۇندى دۇنيە جوق دەپ ويلايمىن. ءبىز ءالى جاس مەملەكەتپىز. بويىمىزدى جاڭا تۇزەپ، وڭ سولىمىزدى ەندى اڭعارىپ كەلەمىز. تاريحىمىزعا بوي جۇگىرتسەك حالقىمىز قانشاما قيىن دا قيلى كەزەڭدەردى باسىنان وتكەردى. ال قازىر الەمدىك ارەنادا ءوز ورنىمىزدى قالىپتاستىرىپ، اقىرىن ىلگەرى جىلجىپ كەلەمىز. مەن ءىس ساپار بارىسىندا الىس-جاقىن شەت مەملەكەتتەردە كوپ بولدىم. ارينە وزگە ەلدەرمەن ەلىمىزدى سالىستىرا جۇرەمىز. بىراق ماقتانىشپەن ايتا الاتىن ءبىر قاسيەت ول ءبىزدىڭ مەملەكەتتىك بەيبىتشىلىكتى ۇستانىمىندا. قازىر ءبىز كوك اسپاننىڭ استىنداعى بەيبىت ەلمىز. ەڭ باستى قۇندىلىعىمىز دا وسى، ءبىزدىڭ ديپلوماتيالىق قارىم-قاتىناسىمىز جوعارى دەڭگەيدە. بۇل دا پرەزيدەنتىمىزدىڭ ساياساتى. رەفەرەندۋم وتكىزۋدىڭ ماڭىزدىلىعىنا توقتالسام، جوعارىدا ايتىپ وتكەنىمدەي ارينە ەلىمىز ءۇشىن ماڭىزدى. حالقىمىز ءۇشىن ءتىپتى كەلەر ۇرپاق ءۇشىن ماڭىزدى. ەڭ باستىسى مۇنداي ساياسي شەشىمدەردى حالقىمىز قولداۋى كەرەك. الدىمىزدا وتەتىن رەفەرەندۋمعا بارلىعىمىز ءبىر اۋىزدان قاتىسىپ، قولداۋ كورسەتسەك ەگەمەن ەلىمىزدىڭ ەرتەڭىنە زور سەنىم ۇيالاتاتىنىمىز حاق. سوندىقتان تاعى دا قايتالاپ ايتامىن رەفەرەندۋمنىڭ ماڭىزى قاشاندا زور».-دەدى.

اbai.kz