ەسسە

2024 جىلى قاراشا ايىنىڭ 22-كۇنى، تاڭعى ساعات بەيجىڭ ۋاقىتى التىدان ەندى عانا اسقان شاق. داعدىلى ۋاقىتىم بويىنشا ورنىمنان تۇرىپ، جۋىنىپ-شايىنىپ، جەڭىل كيىنىپ بولعان سوڭ، ەڭ اۋەلى قولتەلەفونىمدى اشىپ قارادىم. ەل ءىشى-سىرتىندا دۇنيەنىڭ جەر-جەرىندە بولىپ جاتقان ىستەر جايلى حابارلاردى ءبىر شولىپ شىعاتىن ادەتىم بار-دى. ءبىر دوسىمنىڭ جولداماسى نازارىمدى بۇردى. كوز وتىم جارق ەتە ءتۇستى.

«قارالى حابار...» دەپ باستالعان كەلتە حاتقا كوز جۇگىرتىپ بولا بەرە جۇرەگىم زىرق ەتە ءتۇستى. ءوزىمدى باسىپ، باستان وقىپ شىقتىم: «قارالى حابار: اۆتونوميالى رايوندىق (شۇار) پارتكومنىڭ بۇرىنعى ورىنباسار حاتشىسى، اۆتونوميالى رايوندىق ساياسي ماسىليحات كەڭەسى كوميتەتىنىڭ ەكى كەزەكتى توراعاسى، شىنجاڭداعى ءار ۇلت حالقىنىڭ كورنەكتى كوش باسشىسى، قادىرمەندى ەل اعاسى ءجانابىل سىماعۇلۇلى 11-ايدىڭ 22-كۇنى تاڭعى ساعات 2-دەن 18 مينۋت وتكەندە قايتىس بولدى، 11-ايدىڭ 23-كۇنى (سەنبى) ساعات 12-دە حۋارگۋ قابىرلىعىنا قويىلادى. حابارلى بولىڭىزدار!».

وزىمە ءوزىم سەنبەگەندەي تاعى دا قايتالاپ وقىپ شىقتىم، سەنبەسكە شارا نە؟ ادام اتى، ۋاقىت، ورىن ءبارى اپ-انىق تۇر. تاياۋدا عانا شىنجاڭنان بەيجىڭگە جۇمىسپەن كەلگەن باسشىلاردىڭ اۋزىنان «جاكەڭ قاتتى اۋىرىپ جاتىر» دەگەندى ەستىگەنىم بار. سۇم اجال اقىرى الىپ كەتكەن ەكەن-اۋ ەسىل اعانى!

اجالعا ەل اعاسى ءجانابىلدى،
قيا الماي جاس كەرنەدى جانارىمدى.
ەلىنە ەل اعاسى مەدەۋ ەكەن،
وسىنى مەنىڭ جانىم جاڭا ءبىلدى...

و، قايران جاكەم!

***

جوعارى وقۋ ورنىن بىتىرگەننەن كەيىن شىنجاڭ گازەتى قازاق رەداكتسياسىندا 14 جىل قىزمەت ىستەدىم. ءبىر جولى تارباعاتاي ايماعىنا تىلشىلىك بابىمەن بارا قالدىم. ايماقتىق ۇگىت ءبولىمىنىڭ جاۋاپتىسى شاقىرتتى. شىنجاڭ گازەتىنىڭ تارباعاتايداعى تىلشىلەر بولىمشەسىندەگى تىلشىلەر مەن تارباعاتاي ايماقتىق تەلەارنانىڭ تىلشىلەرى بار ەكەن. سول كۇنى تارباعاتاي ايماقتىق اۋەجايدى كەڭەيتىپ سالۋ قۇرىلىسى اياقتالۋ سالتى وتكىزىلەتىندىگىن، اۆتونوميالى رايوندىق پارتكومنىڭ ورىنباسار حاتشىسى ءجانابىل سىماعۇلۇلى كەلىپ لەنتا قياتىندىعىن ايتىپ، وسى ماڭىزدى حابارى ويداعىداي جاريالاۋدى ءوتىندى.

تارباعاتاي ايماعىنداعى ءار ۇلت حالقى جونىنەن وتە زور قۋانىش سانالاتىن وسىناۋ قيمىل ويداعىداي ءوتتى. جاكەڭ كەلىپ لەنتا قيدى. ايماقتىڭ قاتىستى باسشىسى قيمىلدان سوڭعى سۋحباتتاعى سوزىندە تارباعاتاي ايماقتىق اۋەجايدىڭ كەشەگى كەشىرمەسى مەن بۇگىنگى بارىسى، ماڭىزى-ءمانى جايىندا توقتالا كەلىپ، جوعارى ورىندار مەن باسشىلارعا ايماقتاعى ءار ۇلت حالقى اتىنان العىس ايتتى. اسىرەسە، ءجانابىل جولداس قاتارلى اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم مەن ۇكىمەتتەگى باسشى جولداستاردىڭ قولداپ-قۋاتتاعاندىعىن، ساياساتتىق جانە قارجى جاقتاردان وراسان زور قولداۋ كورسەتكەندىگىنە ەرەكشە العىس ايتتى.

قيمىل اياقتاعان سوڭ، تۇسكە تاياۋ، اكە-شەشەمنىڭ ۇيىنە باردىم، بۇگىنگى قيمىلدى مەننەن ەستىگەن اكەم جازۋشى جۇماباي ءبىلالۇلى دەرەۋ اسىعىس-ۇسىگىس كيىنىپ جابدانىپ بولدى دا ماعان ءوزىنىڭ جاكەڭە سالەم بەرۋگە باراتىندىعىن، بارماسا بولمايتىندىعىن ايتتى. اكەم ماعان بىلاي دەدى:

– مەن جاكەڭە ءسوزسىز سالەم بەرە بارۋىم كەرەك. ول كىسى تارباعاتايداعى ءار ۇلت حالقىنا ايرىقشا كوڭىل بولگەن جانە ءار قايسى جاقتاردان قولداۋ كورسەتكەن قامقور باسشى. مەن مادەنيەت توڭكەرىسىندە «وڭشىل ەلەمەنەت، تۇزەتىمپاز» دەپ قاتە سوعىلىپ، ءۇشىنشى جالپى ماجىلىستەن كەيىن اتاق-ابىرويىم قالپىنا كەلىپ، تارباعاتاي ايماقتىق مادەنيەت باسقارماسىنا قىزمەتكە ورنالاستىرىلدىم. سول كەزدە تارباعاتايدىڭ مادەنيەت سالاسىنداعى ءبىر بوستىقتى بايقادىم. التاي ايماعىندا «التاي اياسى»، ىلە ايماعىندا «ىلە جاستارى»، «ىلە ايدىنى» قاتارلى ادەبي جۋرنالدار بار، ال، تارباعاتاي ايماعىندا مۇنداي جۋرنال جوق ەدى. وسى بوستىقتى تولتىرۋ ءۇشىن، جاكەڭدى بىرنەشە رەت ارنايى ىزدەپ بارىپ، وسى ويىمدى ايتتىم، جاكەڭ مۇنى قۋانا قۇپتادى. ايماقتىڭ قاتىستى ۇيىمدار الىپ شىققان جوباعا ساي، مەن اپارعان تىلەكحاتقا بەكىتۋ جازىپ، شتات جانە باسقا قاتىستى جاعدايلاردىڭ ءبارى تولىق شەشىم ەتىلدى. كەڭسە دە ورنالاستىرىلدى. مەنىڭ ىزدەنىس جاساۋىمدا، جاكەڭنىڭ بارىنشا قولداۋىندا جانە ايماقتىڭ كۇش شىعارۋىندا «تارباعاتاي» جۋرنالى دۇنيەگە كەلدى. مۇنى جاكەڭنىڭ بارىنشا كۇش شىعارىپ قولداۋىنان بولە قاراۋعا استە بولمايدى. ول كىسى بۇگىن اۋىلىمىزعا كەلگەن ەكەن، مەن سالەم بەرە بارماسام بولمايدى.

اكەم ارنياى بارىپ سالەم بەرىپ، العىستار كوڭىلىن ءبىلدىرىپ قايتتى...

اسىل اعانىڭ بايسالدى ءجۇزى كوز الدىما ەلەستەي بەرەدى، جاعىمدى ءۇنى قۇلاعىمدا قوڭىرلايدى...

2004 جىلى ىلە قازاق اۆتونوميالى وبىلىستىق 14-كەزەكتى اقىندار ايتىسى تارباعاتاي ايماعىنىڭ شاۋەشەك قالاسىندا وتكىزىلدى. اقىندار ايتىسىنا حالقىمىزدىڭ مادەنيەت مايەگى رەتىندە قاراپ، باستان-اياق كوڭىل ءبولىپ، قولداۋ كورسەتىپ كەلە جاتقان جاكەڭ بۇل جولعى ايتىسقا ءوزى بارىپ، ايرىقشا كوڭىل ءبولدى، بىرلەسكەن مەملەكەت ۇيىمىنىڭ وقۋ-اعارتۋ، عىلىم-تەحنيكا، مادەنيەت ۇيىمىنا قازاعىمىزدىڭ بولەك بوگەنايلى بەيزاتتىق مادەني مۇراسى رەتىندە كورسەتىلگەن وسىناۋ وسكەلەڭ ونەرىمىز اقىندار ايتىسىنىڭ ساپاسىن كوتەرۋگە نۇسقاۋ كورسەتتى. اسىرەسە، جاكەڭنىڭ اقىندار ايتىسىنىڭ 2-كۇنى تاڭەرتەڭگىلىك شايدا التاي ايماعىنىڭ اقىندارىن ءوزى جاتقان ۇيگە شاقىرىپ الىپ بەرگەن كەڭەستەرى ماعان ەرەكشە اسەر بەرىپ، ەسىمنەن كەتپەستەي ورىن الدى.

جاكەڭ باياعى سول بايسالدى بەينەدە قوڭىر ۇنمەن سويلەپ وتىر:

– اقىندار ايتىسى قازاق مادەنيەتىنىڭ قارا نارى ءارى قاسقا جۇيرىگى. اقىندار وسى ونەردى جاراتۋشىلار، دامىتۋشىلار ءارى جالعاستىرۋشىلار. ونەرگە ءورىس كەڭىپ، ساياسات سارا جول سالىپ بەرىپ وتىرعان وسىنداي ورايلى شاقتا سىزدەر بۇرىنعىعا مۇراگەر، كەيىنگىگە بۇيداگەر بولا بىلۋلەرىڭىز كەرەك...

– سويتەمىز عوي، سويتەمىز...اقىنداردىڭ ارتجاعىن الا وتىرعان الدەكىم داۋىستاپ قالدى. جاكەڭ داۋىس شىققان جاققا جالت قارادى، كىم ەكەنىن تانىپ جەڭىل عانا مىرس ەتىپ كۇلىپ جىبەردى دە، داۋىسىن سوزا ءتۇسىپ بىلاي دەدى:

– سە-ە-ن عوي، كەشە ايتىستىڭ العاشقى كۇنى-اق ۇشىپ ءتۇستىڭ. تارباعاتايدىڭ قىز اقىنى ءوزىن اققۋعا تەڭەڭگەندە، سەن ونى «قاپ-قارا ەكەنسىڭ، كومىر كەننەن شىققان اققۋسىڭ با؟» دەپ ازىلدەدىڭ، ول: «مەن تارباعاتايدىڭ قارا اققۋىمىن» دەدى، سەن سوندا: «وندا مەن التايدىڭ اق يىعىمىن، سەنى قاعىپ الامىن» دەپ سالدىڭ، سوندا قىز اقىن: «اققۋعا بۇركىت سالعاندى قاي اتاڭنان كورگەن ەدىڭ؟!» دەپ وتىرعىزىپ كەتتى عوي، سەن سول كەزدە-اق جەڭىلىپ بولعانسىڭ!

وسىنى ايتىپ تاعى دا جەڭىل عانا مىرس ەتىپ كۇلىپ الدى دا جاكەڭ باياعى بايسالدى بەينەگە اۋىستى:

– بۇرىنعىعا مۇراگەر، كەيىنگىگە بۇيداگەر بولۋ دەگەن ءسوز، بۇرىنعى وتكەن ساڭلاق اقىنداردىڭ سارا ايتىستارىنان ۇلگى الۋمەن بىرگە، داۋىرمەن جارىسا تۇرلەندىرىپ كەيىنگىلەرگە جاڭا ۇلگى قالىپتاستىرۋدى مەڭزەيدى. ايتايىن دەپ وتىرعانىم، سىزدەر بۇرىنعى اقىنداردىڭ ۇستاپ ايتىسۋ، نۇسقاپ ايتىسۋ، شاپ بەرمە ايتىس، تاپ بەرمە ايتىس سەكىلدى ايتىس شەبەرلىكتەرىن ۇيرەنۋلەرىڭىز، ايتىسىپ وتىرعان ارىپتەستەرىڭىزدىڭ نەنى نۇسقاپ وتىرعانىن، نەنى مەڭزەپ وتىرعانىن اڭعارا بىلۋلەرىڭىز، قانداي قاقپان قۇرىپ قانداي شىرعا تاستاپ وتىرعانىن قىراعىلىقپەن كورە بىلۋلەرىڭىز، ۇرىمتال جەردەن شاپ بەرىپ ۇستاپ، ءسوز بالعاسىن شاق ەتكىزىپ ءدال تيگىزۋگە، تاپ بەرمە جەردە تالماۋ جەردەن تاق ەتكىزىپ تيگىزۋگە شەبەر بولۋلارىڭىز كەرەك...

بالكىم، اعا ءسوزى ءارى اقىل، ءارى قامشى بولعان بولسا كەرەك، سول كۇننەن باستاپ التاي ايماعىنىڭ اقىندارى سەرپىلىپ سەرگىپ، ايتىس مايدانىندا اقيىق قىرانداي قانات قاعىپ ەرەكشە تەبىن بايقاتىپ، تۇتاس ايتىستا تاماشا ناتيجەلەرگە قول جەتكىزدى. جاكەڭنىڭ تىكەلەي قاتىناسىپ، تىكەلەي جەبەۋى مەن دەمەۋىندە سول جولعى اقىندار ايتىستا وتە ساپالى دا ساليقالى ايتىس مارەسىنە جەتتى...

تاعى دا سول شىنجاڭ گازەتىندە قىزمەت ىستەپ جۇرگەن كەزىم.

ءبىر جولى تيانشان كينو ستۋدياسىنىڭ فيلم باعالاۋىنا شاقىرۋ بويىنشا باردىم. «ساحاراداعى دالەش» دەگەن كينونى ەكرانعا ءتۇسىرۋ ەندى عانا اياقتاپ، ءبىر توپ مامانداردان، قاتىستى باسشىلاردان جانە اقپارات مادەنيەت سالاسىنداعىلاردان كينوعا پىكىر الىندى.

الدىمەن كينو قويىلدى. كورىپ شىققان سوڭ، سول مايداندا پىكىر بەردىك. كوپشىلىك ونى ايتىپ، مۇنى ايتىپ جاتتى. سىرگە جيار شاق جەتتى-اۋ دەگەن كەزدە سول كەزدەگى اۆتونوميالى رايوندىق پارتكومنىڭ ورىنباسار حاتشىسى ءجانابىل سىماعۇلۇلى قورتىندى سيپاتتى ءسوز سويلەدى.

– ادەبيەت كوركەمونەردەگى ءومىر شىندىعى ناقتىلى ومىردەگى شىندىقتىڭ ءدال ءوزى ەمەس، الايدا، ول ءومىر شىندىعىنان ويىپ الىپ، تيپتەندىرىلگەن، كوركەمدەلگەن، دارالىقتان ورتاقتىققا كوتەرىلگەن كوركەم وبراز، كوركەم كارتينا، كوركەم بەينەلەۋ. الايدا، ونىڭ ءتۇپ نەگىزى تاعى دا اينالىپ كەلگەندە ءومىر شىندىعى، ول سوندا عانا حالىقتى يلاندىرا، باۋراي، تەبىرەندىرە، تاربيەلەي، اسەر ەتە الادى. ادەبيەت كوكەمونەردەگى بولمىس پەن قيالدىڭ بايلانىسىن وسىنداي ماقساتتا قابىستىرا ءبىلۋ كەرەك. ال، مىنا كينودا ايتپاقشى وي، بەينەلەمەكشى تاقىرىپ جاقسى ەكەن، بىراق، كەيبىر جەرلەرى ءومىر شىندىعىنان الشاقتاپ كەتكەن نەمەسە ۇيلەسپەي قالعان. ايتالىق، بۇل شىعارمادا سول تۇستا كەيىپكەر جاساعان جەردە باستاۋىش مەكتەپ جوق دەپ ايتىلادى، ءامالياتتا ول جەردە سول كەزدىڭ وزىندە دوڭبەك قاراعاي دەگەن مەكتەپ بولعان، وسى كينونى كورگەن ادامدار بۇعان نە دەيدى؟ ەكىنشىدەن، بۇل كينودا ساحاراداعى ءبىر قاراپايىم قازاق دارىگەرى بۇيرەك الماستىرۋ وپەراتسياسىن جاسايدى ەكەن، بۇل قازىرگى عىلىم-تەحنيكادا قولدان كەلمەي وتىرعان ەڭ قيىن تەحنيكا عوي، قازىر ەڭ مىقتى بولعاندا ءبىر بۇيرەكتىڭ جانىنا تاعى ءبىر بۇيرەك بايلاپ قانا قويادى، الماستىرۋ دەگەن ءالى مۇمكىن ەمەس، وسىنداي قيىن وپەراتسيانى ساحاراداعى اۋىرۋحانادا ورىنداي سالۋ شىندىققا جاناسا ما؟ قيالداۋدىڭ قيسىنى بولۋ كەرەك قوي. ۇشىنشىدەن، كينونىڭ سوڭىندا مەكتەپ سالىنىپ، اۋرۋ ەمدەلىپ قۋانىشتى مەرەي توي بولعاندا قارا قوي سويىلادى، بۇل قالاي بولعانى؟ قازاق حالقى مۇنداي قۋانىشتى ءساتتا-اق سارباس قوي اتاپ قويادى عوي. كينوداعى وسىنداي جەرلەردى قايتادان ويلاستىرىپ كورۋ كەرەك.

جاكەڭنىڭ وسى سوزدەرىن ەستىپ باسقا مامان-وقىمىستىلار دا، ءبارىمىز دە اۋىز اشا الماي قالدىق.

و، قايران جاكەم-اي!

***

تاعى دا سول شىنجاڭ گازەتىندە ىستەپ جۇرگەن كەزىم. ءبىر كۇنى، شىنجاڭ گازەتى قازاق رەداكتسياسىن ءتىلشى-رەداكتورلار ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى تانىمال قالامگەر قايروللا بايانبايۇلى مەنى سول كەزدەگى شىنجاڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايوندىق ساياسي ماسىليحات كەڭەسىنىڭ توراعاسى ءجانابىل سىماعۇلۇلىنا بىرنەشە گازەتتى جەتكىزىپ بەرۋگە جۇمسادى. قازىر ويلاسام، بەر جاعىندا جۇمساۋ سياقتى كورىنگەنىمەن ءار جاعىنداعىسى شاقىرتۋ ۇقسايدى. ويتكەنى، جاكەڭنىڭ كەڭسەسىنەن شىنجاڭ گازەتى قانشا كەرەك بولسا، سونشا تابىلادى عوي. جاكەڭنىڭ اقپارات، ءباسپاسوز جانە مادەنيەت سالاسىنان ەجەلدەن ەرەكشە ءمان بەرەتىنىنەن حابارىم بار. شىنجاڭ تەلەۆيزياسىنا جۇزگە جۋىق شتات بەكىتىلىپ، قازاق تىلىندەگى تەلە اۋدارما جانە دىبىس بەرۋ ورتالىعى، سونداي-اق، ادەبيەت-كوركەمونەر بولىمدەرى كەڭەيتىپ قۇرىلىپ، زور مولشەردەگى تەلە اۋدارما جانە دىبىس اكتەرلەر قوسىنى سومدالعانىنان حابارىم بار. وسى ويلاردىڭ جەتەگىندە جاكەڭ نە ايتار ەكەن دەگەن ويمەن باردىم.

جاكەڭ گازەت وقىپ وتىر ەكەن، ءتور جاقتاعى تاعى ءبىر الاسا ۇستەلدە قابات-قابات گازەت جايىلىپ جاتىر، ءبارى شىنجاڭ گازەتى. ءوزىم شىعارىپ جاتقان گازەتتى ءوزىم تانىپ تۇرمىن، اشىق جاتقان بەتتەر تۇگەلدەي ىشكى بەتتەر، ياعني ەكىنشى بەت پەن ءۇشىنشى بەتتەر. ەكىنشى بەت كىلەڭ ەكونوميكالىق مازمۇن بولىپ كەلەدى دە، ءۇشىنشى بەت نەگىزىنەن وقۋ-اعارتۋ، عىلىم-تەحنيكا جانە ادەبيەت، مادەنيەت ارناۋلى بەتتەرى بولىپ كەلەتىن. جاكەڭنىڭ كەمىندە جارىم كۇن ۋاقىت شىعارىپ كورىپ شىققاندىعى بىلىنەدى.

– جازۋ قۋاتى كورىمدەۋ جاس ءتىلشى دەپ تانىستىردى باسشىلارىڭ،  – دەپ ءسوزدى توتە باستادى جاكەڭ، «جاپان تۇزدە جانعان شامدار» دەگەن مىنا حابار وچەرىگىڭ كورىم جازىلىپتى، «شىنجاڭ گازەتىنىڭ» وچەرك جانىرىن جانداندىرعان عاني سارجانوۆ، وجان قىزىرقانۇلى، ماعاز سۇلەيمەنۇلى باستاعان قارىمدى قالامگەرلەردىڭ سوڭىنان ەرەتىن الىمدى شاكىتتەر بار ەكەنىن كورىپ قۋانىپ قالدىم، ايتسە دە، مەنىڭ ايتايىن دەگەنىم، ەكونوميكالىق قۇرىلىستى وزەك ەتۋمەن بىرگە، وقۋ-اعارتۋ مادەنيەتتى قامتىعان رۋحاني قۇرىلىستى دا قاعىس قالدىرىپ قويۋعا بولمايدى، ەستۋىمە قاراعاندا، ەكىنشى بەتتە ەكونوميكالىق جاعدايى جاقسى ءاربىر اۋدان نەمەسە اۋىلدارعا ارناۋلى بەت بەرىپ تانىستىراتىن، بەس-ون مىڭ يۋاننان اقى الاتىن كورىنەسىڭدەر، ال، اقشا بەرە المايتىن اۋىلدار بۇدان قاعىس قالاتىن سياقتى.

جاكەڭ وسى سوزدەرىم راسپا دەگەندەي ماعان از-كەم قادالا قاراي قالدى، جۇرەگىم زىرق ەتە ءتۇستى، مۇنداي جاعداي راسىندا بار بولاتىن. بۇعان مەن جاۋاپ بەرە المايتىن ەدىم، مەن تەك سول كەزدە ەكىنشى بەتتىڭ جاۋاپتى رەراكتورى عانامىن. ىڭعايسىزدانعانىمدى ءارى جاۋاپ بەرە المايتىندىعىمدى ىشتەي ءبىلىپ تۇرعان جاكەڭ ءسوزدى تاعى دا ءوزى جالعاپ اكەتتى:

– سىزدەر ەكونوميكالىق جاعدايى جاقسى اۋدان-اۋىلداردى عانا ايلانىپ قالماڭىزدار، شالعاي شەگارا، كەدەي اۋىلدارعا كوبىرەك بارىڭىزدار، ەكونوميكالىق جەتىستىكتەرگە عانا بايلانىپ قالماڭىزدار، وقۋ-اعارتۋ، مادەنيەت، عىلىم-تەحنيكا جاعىنداعى العاباسارلىقتارعا كوبىرەك زەر سالىڭىزدار.

اڭگىمە ارالىعىندا جاكەڭ شىنجاڭ گازەتىنىڭ بەت سانىن 6 بەت نەمەسە 8 بەتكە، اۋەلى، ودان دا كوپ بەتكە كوبەيتۋ شىعارسا بولادى دەگەن ويىن ايتىپ ءوتتى.

سول كەزدە زاتتىق وركەنيەتكە قانا باسا ءمان بەرىلىپ، رۋحاني وركەنيەت راسىندا قاعىس قالىپ بارا جاتقان نىساي بار-تىن. قايتىپ كەلگەن سوڭ جاكەڭنىڭ سوزدەرىن باسشىما قاز قالپىنا جەتكىزدىم. وسىدان كەيىن شىنجاڭ گازەتىندە زاتتىق وركەنيەت پەن رۋحاني وركەنيەتتى تەڭ ۇگىتتەۋگە ءمان بەرىلدى. كەيىن شىنجاڭ گازەتى قورعاسىن ءارىپ تەرۋدەن لازەر نۇرى تەحنيكاسىنىق ءارىپ تەرۋ جانە بەت جاساۋداي جاڭا باسپا تەحنيكاسىنا وزگەرىپ، ساپالانا ءتۇستى...

سول جىلى ۇستازىم مۇسايىپ احمەتجانۇلى ەكەۋىمىز توقسۇن اۋدانىنىڭ كۇرجاي دەگەن قالاشىعىنا تىلشىلىك ىستەي باردىق. كۇرجاي قالاشىعى بەر جاعى ءۇرىمجى اۋدانىنىڭ نانشان، تولى مال فەرمالارىمەن، ار جاعى توقسۇن اۋدانىمەن شەگارالاساتىن، بۇكىلدەي قازاق ۇلتىنان قۇرالعان قالاشىق ، ول كەزدە توقسۇن اۋدانىندا مۇنداي قازاق قالاشىعى بارىن بىلەتىندەر دە كەمدە كەم. قالاشىقتاعىلار نەگىزىنەن ەشكى باعىمشىلىعىمەن شۇعىلدانادى، قازاقشا باستاۋىش مەكتەپ قانا بار، ورتالاۋدى توقسۇن اۋدانىنان، تولىق ورتا نەمەسە پەداگوگيكا كاسىبىن تۇرپاننان وقيدى، باستاپتا ورتالاۋ جانە ورتا مەكتەپتى ءۇرىمجى قالاسىنداعى No36-ورتا مەكتەپتەن وقىعانىمەن كەيىن كەلە رايون اتتاۋ دەگەن كەدەرگى سەبەپتەن ول دا توقتاپ قالعان.

قالاشىقتاعى بىردەن ءبىر اۋرۋحانا 1970 جىلداردىڭ سوڭىندا سول كەزدەگى ۆۆتونوميالى رايوندىق توڭكەرىستىك كوميتەت حاتشىسى ءجانابىل سىماعۇلۇلى وسى ارادا قىزمەت تەكسەرۋدە بولعان كەزدە نۇسقاۋ بەرىپ جانە قولداۋ كورسەتىپ سالىنعان، سودان بەرى جاڭالانباعان، جازدا جاڭبىر ارعىپ، قىستا جەل اڭىرايدى...

وسى جاعدايلاردى قاز قالپىندا ىشكى ماتەريال رەتىندە جازىپ، ءتارتىپ بويىنشا جوعارى ورىندارعا اڭىس ەتتىك، ارينە، ەڭ الدىمەن جاكەڭنىڭ الدىنا باردى.

كەيىن مەن قۇمىل ايماعىنىڭ دەبەلدىرىك اۋىلىنداعى وقۋ-اعارتۋ شارت-جاعدايىنىڭ جانە وقىتۋ ورەسىنىڭ ازاتىقتىڭ العاشقى تۇسىنداعى ورەدەن ءالى شىقپاعاندىعى جونىندە تاعى ءبىر ىشكى ماتەريال حابار جازدىم، مەنىڭ الدىمدا تاعى ءبىر ءتىلشىمىز قۇمىل ايماعىندا ورتالاۋ مەكتەپ بىتىرگەن وقۋشىلاردىڭ ورتا مەكتەپ وقۋ شارت جاعدايى جوقتىعىن جونىندە بىرنەشە جەلىلەس ىشكى ماتەريال حابار جازدى، وسىنىڭ ءبارى ءتارتىپ بويىنشا قاتىستى ورىندارعا، قاتىستى باسشىلارعا جولداندى، ءبارى دە شەشىم تاپتى، قۇمىل ايماعىندا قازاقشا تولىق ورتا ەكى سىنىپ اشىلىپ، ارناۋلى مۇعالىمدەر ورنالاستىرىلدى...

بۇل ىستەر تەك جاكەڭ كوڭىل بولگەن-شەشىم ەتكەن ىستەردىڭ شەت جاعاسى عانا...

و، قايران جاكەم-اي!

***

ورتالىق حالىق راديو ستانتسياسىنا جوتكەلىپ كەلگەن كەزىم. ءبىر كۇنى مارقۇم ءزۇپيرا اپاي تەلەفون بەرىپ، «وتباسىلارىڭمەن كەلىپ اعالارىڭمەن تۇسكى استا بىرگە بولىڭدار» دەپ شاقىردى، بىرەر قىزمەتتەستەرىڭدى ەرتە كەل دەگەن سوڭ، بىرنەشەۋ بولىپ قۋانا-قۋانا باردىق.

ءجانابىل سۇماعۇلۇلى جۇبايى زۇپيرامەن بىرگە.

وسىنىڭ الدىندا، ءزۇپيرا اپايدىڭ «ءومىر-وزەن» ەسسەسى مەنىڭ رەداكتسيالاۋىمدا ورتالىق حالىق راديو ستانسياسىندا جاريالانعان. بۇل ەسسە جاكەڭ مەن اپايدىڭ تانىسقاننان تۇرمىس قۇرعانعا، تۇرمىس قۇرعاننان ۇرپاق ءسۇيىپ قوعامدىق قىزمەتكە ارالاسقانعا دەيىنگى جاپاعا تولى سوناۋ جىلدارداعى ءومىر كەشىرمەلەرى جانە جاكەڭ بەيجىڭدە ورتالىق پارتيا مەكتەبىندە وقىعان شاقتاردە بەيجىڭدە بىرگە وتكىزگەن كۇندەرى، جاكەڭنىڭ ماۋ زىدوڭ تاڭدامالى شىعارمالارىنىڭ 5 تومىن اۋدارۋ-باسپادان شىعارۋ قىزمەتىنە جاۋاپتى بولىپ، بۇكىل شىڭجاڭنان اۋدارماشى-باسپاگەرلەردى بەيجىڭگە جيناپ، ورتالىق ۇلتتار باسپاسىنداعى جولداستارمەن بىرگە، اۋدارۋ-باسپادان شىعارۋ جۇمىسىن ۇيىمداستىرىپ جۇرگىزگەندىگى، وسى بارىستا العاشقى ۇرپاق قازاق اۋدارما مامان-باسپاگەرلەر قوسىنى سومدالعاندىعى باياندالادى. وسىدان بىرەر جىل بۇرىن جاكەڭ بەيجىڭگە جيىنعا كەلگەندە ارنايى راديو سۋحبات وتكىزىپ، جەلىلەس وچەرك جازىپ، ورتالىق حالىق راديو ستانتسياسىندا جاريالانعان بولاتىن. بۇل وچەركتە مادەنيەت توڭكەرىسىنىڭ سوڭعى كەزىندە شىننجاڭدا باسشىلاردى قامتىعان جالپى قوعام ەكى توپقا جىكتەلىپ، ۇلتتار ىنتىماعىنا، قوعام ورنىقتىلىعىنا قاۋىپ تونگەن كىلتەڭ ساتتە، جاكەڭ باستاعان ءبىر ءبولىم باسشىلاردىڭ ورتالىققا ارنايى كەلىپ دىڭ شياۋپيڭ جولداسپەن كەزىگىپ، جىنجاڭنىڭ جاعدايىنان تىكەلەي دوكلات جاساعاندىعى; دىڭ شياۋپيڭ جولداستىڭ باتىل شەشىم جاساپ، شىنجاڭنىڭ ورنىقتىلىعى، ىنتىماقتىلىعىن كوزدەي، سول كەزدە شىعىس سولتۇستىكتە قىزمەت ىستەپ جاتقان، شىنجاڭدا قىزمەت ىستەگەن ءارى بۇرىننان شىنجاڭ جاعدايىنا قانىق ۋاڭ ىنماۋ جولداستىڭ قايتادان شىنجاڭعا جوتكەلىپ بارعاندىعى; شىنجاڭنىڭ قوعامدىق ىنتىماعى مەن ورنىقتىلىعى ونان ارى بەكەمدەلىپ، رەفورما-دامۋدىڭ جۇردەك جولىنا تۇسكەندىگى جونىندە جاكەڭنىڭ ءوز اۋزىمەن باياندالاتىن ەدى.

جاكەڭدەر كەلىپ كەتكەننەن كەيىن، دىڭ شياۋپيڭ جولداستىڭ شىنجاڭعا ارنايى بارىپ، شىنجاڭ جاعدايىن كوزدەن كەشىرىپ، شىنجاڭنىڭ ورنىقتىلىق جانە دامۋ ىستەرىنە ۇزاق بولاشاقتىق باعدار جانە پرينتسيپ بەلگىلەپ بەرگەندىگى جونىندەگى اڭگىمەنى ايتا كەلە، جاكەڭ دىڭ شياۋپيڭ اقساقالدىڭ ارنايى تۇردە ءۇرىمجىنىڭ جايلاۋىنا شىعىپ، قازاق مالشىلارى اراسىندا بولىپ، قازاقتىڭ ۇلتتىق سپورت ونەرى قىز قۋار سپورتىن كورىپ تاماشالاعاندىعى جونىندەگى اڭگىمەسى ءالى ەسىمدە.

– سول كەزدە،  – دەپ ءسوز باستادى جاكەڭ، – دىڭ اقساقال قازاقتىڭ قىز قۋار سپورتىن ەرەكشە ۇناتتى. قازاقتىڭ بۇل داستۇرىندە ايەلدەردىڭ ەسە تەڭدىگى جانە جاستاردىڭ ەركىن ماحابباتى قۇرمەتتەلەدى ەكەن دەپ القادى اقساقال. سونىمەن ول كىسىگە قىز قۋاردىڭ قالاي كەلىپ شىققاندىعى، قانداي قاعيداسى بارلىعى جونىندە ءتۇسىندىردىم. ءبىر كەزدە اقساقال ماعان: «وندا وسى يدەيا دارىپتەلەتىن وسى ونەردى ءوزىڭ باستاپ كورسەت» دەگەنى. سونىمەن اقساقالدىڭ كوڭىلىن جەردە قالدىرمايىن دەپ قىز قۋارعا شىقتىم. جاسىمىز ەگدەلەپ قالسا دا، اتقا مىنەر شاما كەتە قويماعان، مەنىمەن قىز قۋارعا شىققان كەلىنشەككە دە ءتۇسىندىرىپ، قيىلا ءوتىندىم. تاياپ قالعاندا ەكى كوزىم اقساقالدا، ول كىسى ورنىنان قايتا-قايتا كوتەرلىپ قويعانىن كوزىم شالدى.

سويلەپ وسى اراعا كەلگەندە، جاكەڭ از-كەم توقتاپ كەڭكىلدەي كۇلىپ الدى دا، ءسوزىن ساباقتادى:

– كەيىن ەستىسەم، اقساقال، قازاقتىڭ ايەلدەردى ەرەكشە قۇرمەتتەيتىن وسىناۋ ءداستۇرلى قيمىلىنا ەرەكشە رازى بولعاندىعىن، اۋەلى شاتتانىپ كەتىپ، «سوق، سوق» دەپ داۋىستاعانىن، قازاق حالقىنىڭ ايەلدەردى، قارتتاردى، جاستار ەركىندىگىن ەرەكشە قۇرمەتتەيتىن وسىناۋ قىز قۋار ءداستۇرىن ەرەكشە القاعاندىعىن ايتتى...

ءجانابىل سىماعۇلۇلى وتباسى، نەمەرە، جيەندەرىمەن بىرگە.

سونىمەن، ايتۋ بويىنشا شىنجاڭ ءىس باسقارماسىندا جاكەڭمەن تۇسكى استا بىرگە بولدىق. تاماقتان سوڭعى ايرىم وتكەن جاي اڭگىمەدە ول كىسى مەننەن ورتالىق حالىق راديو ستانتسياسىنىڭ ءوزى بىلەتىن وتكەنگى جاعدايىنان سىرت، قازىرگى جاعدايىن جانە بولاشاق دامۋ جوسپارىن سۇرادى. جارىم ساعات ۋاقىتتىق باعدارلاما بويىنشا 1971جىلدان باستاپ بەيجىڭنەن سويلەگەن ورتالىق حالىق راديو ستانتسياسىنىڭ ۇلتتىق باعدارلامالارىن 18 ساعاتقا ۇزارتۋ جونىندە جوسپار جاسالىپ جاتقانىن، وسى جونىندە بەيجىڭدە ارناۋلى تاقىرىپتىق تالقى جيىنىن وتكىزۋدى ويلاستىرىپ جاتقانىمىزدى بايانداپ، اقساقالدىڭ ءوزىنىڭ وسى تالقىعان قاتىناسۋىن ءوتىندىم. جاكەڭنىڭ بۇل ىستەن حابارى بار ەكەن، كەڭ ماڭدايىن قولىمەن سالالاي سيپاپ، ءسال ويلانىپ الدى دا بىلاي دەدى:

– مەنشە، سەندەر بۇل قيمىلدى بەيجىڭدە وتكىزگەننەن گورى، تىڭدارمانداردىڭ ورتاسىندا، شىنجاڭدا وتكىزسەڭدەر، ماعاناسى تەرەڭ، ىقپالى كۇشتى بولماي ما؟

– مۇنىڭ ىڭعايى بولار ما ەكەن، - دەدىم مەن كىبىركىتەي سويلەپ.

– ىڭعايى بولادى، قابا اۋدانىندا وتكىزىڭدەر دەپ كەڭەس بەرەمىن، – دەدى جاكەڭ.

التاي ايماقتىق ءۋالي مەكەمەسىنىڭ، قابا اۋدانىنىڭ، قاناس ساياحات ورنىنىڭ زور كۇشپەن قولداپ-قۋاتتاۋىندا، تۇپتەپ كەلگەندە جاكەنىڭ قولداپ دەمەۋىندە ورتالىق حالىق راديو ستانتسياسىنىڭ بەيجىڭڭنەن بەرىلەتىن قازاق تىلىندەگى باعدارلاماسىن 18 ساعاتقا ۇزارتۋ جونىندەگى پىكىر الۋ سيپاتتى عىلمي تالقى قابا اۋدانىندا ءساتتى وتكىزىلدى. تالقىدا اۆتونوميالى رايوندىق پارتيا-ۇكىمەت ورنىنداعى قاتىستى جاۋاپتى باسشىلاردىڭ قۇتتىقتاۋ حاتتارى مەن لەبىزدەرى وقىلدى. جاكەڭ ارنايى التايعا بارىپ، وسى تالقىعا قاتىناستى ءارى نەگىزگى ماقساتتىق ءسوز سويلەدى، جاكەڭنىڭ ۇتىمدى دا كوكەيگە قونىمدى سوزدەرى ورتالىق حالىق راديو ستانتسياسىنان تالقىعا ارنايى كەلگەن ورىنباسار ستانتسيا باستىعىنىڭ نازارىن ەرەكشە اۋداردى ءارى وتە كۇشتى اسەر ەتتى. ورىنباسار ستانتسيا باستىعى التايدىڭ كەڭ ساحاراسىن ارالاپ كورىپ، راديو ۇگىتىنىڭ مال شارۋاشىلىق رايوندارىنداعى ماڭىزدىلىعى مەن زارۋلىگىنە ابدەن كوز جەتكىزدى. سونىمەن، ورتالىق حالىق راديو ستانتسياسىنىڭ 5 ۇلت تىلىندەگى راديو باعدارلامالارىنىڭ ىشىندە زاڭزۋ، ۇيعىر، قازاق تىلىندەگى باعدارلامالار ەڭ الدىمەن 18 ساعاتقا ۇزاردى...

اسىل اعانىڭ بايسالدى ءجۇزى كوز الدىما ەلەستەي بەرەدى، جاعىمدى ءۇنى قۇلاعىمدا قوڭىرلايدى...

ورتالىق حالىق راديو ستانتسياسىنىڭ قازاقشا باعدارلاماسىن 18 ساعاتقا ۇزارتۋ جونىندەگى پىكىر الۋ سيپاتتى عىلىمي تالقى وتكىزىلەر الدا وسى قيمىلدى وتكىزۋدىڭ مۇمكىندىگى جانە قالاي وتكىزۋ جونىندە شىنجاڭداعى قاتىستى باسشىلاردان اقىل كومەك سۇراي، سول كەزدەگى قازاق رەداكتسيا مەڭگەرۋشىسى بولىپ ىستەپ جاتقان مەن باستاپ، راديومىزدىڭ تۇڭعىش دەكتورى قابىكەش ساليحۇلى، جاس دەكتورى ءرادىل جاۋداتۇلى ۇشەۋىمىز شىنجاڭعا باردىق.

ءبىر كۇنى مارقۇم ءزۇپيرا اپاي: «جاكەڭ اعالارىڭ جۇرگەن جۇمىستارىڭنان حابار تاپتى، اقىل سۇرايمىن دەسەڭدەر، ۇيگە كەلىڭدەر» دەپ سول كەزدەگى شىنجاڭ گازەتى قازاق رەداكتسياسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى ەسىمبەك پانارۇلىنان حابار ايتىپتى. قۋانا-قۋانا باردىق. جاكەڭ ات شاپتىرىم ۇستەلدىڭ اياق جاعىن الا گازەت وقىپ وتىر ەكەن. ءبىزدى قابىكەش اعا باستاتىپ، قوياردا قويماي تورگە شىعاردى. امان-سالەم اياقتاسىپ، دايىنداپ قويىلعان داستارقان اشىلدى. ءشاي قۇيۋعا وڭتايلاعان بالاعا:

«ءشايدى مەن ءوزىم قۇيايىن» دەپ قايتارىپ جىبەرىپ، ءزۇپيرا اپاي ءشايدى ءوز قولىمەن قۇيدى. ءشاي ءىشىلىپ، اڭگىمە ورىستەپ، تاباق تارتىلدى. ەت تۋراۋ ەسىمبەكتىڭ جۇمىسى بولدى.

ءبىر كەزدە ءزۇپيرا اپاي:

– الىستان ات تەرلەتىپ اعالارىڭا ارنايى كەلىپ وتىرعان ازاماتتار ەكەنسىزدەر، مەنىڭ ءشايىمدى ىشتىڭدەر، ەندى اعالارىڭنان ءوز قولىنان تاتىڭدار، – دەپ ۇستەلگە شاراپ اكەلىپ قويدى. ءبىز باس تارتىپ ەدىك، جاكەڭ ورنىنان قوزعالىپ تۇرەگەلدى دە:

– تارتىنباڭدار، الىپىستاعى اعالارىڭ مەن باستاپ بەرەيىن، مەنىڭ قولىمنان تاتىپ قالىڭدار، – دەدى. ءبارىمىز كوندىك.

جاكەڭ شكاپتىڭ ۇستىڭگى جاعىنان بولەك قويىلعان 3 رۋمكا جانە استىڭعى جاعىنان 2 رۋمكا جيىنى 5 رۋمكا الىپ شىقتى. اۋەلى، جارقىرعان ءبىر رۋمكانى قولىنا ۇستاپ تۇرىپ قابىكەش اعانىڭ الدىنا قويىپ جاتىپ:

– مىناۋ مەن ساياحاتتاي بارعاندا ماروككونىڭ پاتشاشى بەرگەن التىن رۋمكا، قابىكەش ءىنىم سەن ورتالىق حالىق راديو ستانتسياسىنىڭ شاڭىراعىن كوتەرىسكەن تۇڭعىش دەكتورسىڭ، ساعان دەگەن قۇرمەتىم بولسىن، وسىمەن قۇيىلسىن،  – دەدى.

ودان سوڭ جارقىراعان كۇمىس رۋمكانى مەنىڭ الدىما قويىپ جاتىپ:

– مىناۋ ساپ كۇمىس رۋمكا، پاكتىكتىڭ سيمۆولى، ادالدىقتىڭ سيمۆولى، پارتياعا حالىققا ادال ۇگىت قىزمەتكەلەرى بولىڭدار دەگەن تىلەگىم بولسىن،  – دەدى. ودان سوڭ:

– مىناۋ ساپ جەز رۋمكا، سىڭعىرلى داۋىسى التىن مەن كۇمىستەن ادەمى ەستىلەدى، جاس دەكتور ەكەنسىڭ، سىڭعىرلاعان داۋىسىڭ حالىقتىڭ قۇلاعىنان ۇزىلمەسىن دەگەن تىلەگىم بولسىن، – دەپ ءرادىلدىڭ الدىنا قويدى.

شاراپ قۇيۋ ەسىمبەكتىڭ مىندەتى بولدى.

ءزۇپيرا اپاي ءشاي قۇيىپ، جىلى جۇمساعىنان جەۋدى قايتا-قايتا ءوتىنىپ بايەك. داستارقان وتە كوڭىلدى بولدى. ارينە، بارعان جۇمىسىمىزدىڭ بەتى اشىلدى...

سول داستارقان ەل اعاسى ەسىل جاكەڭمەن سوڭعى كەزدەسۋ ەكەن عوي... كوزىمدى جۇمسام بولعانى، بايسالدى بەينەدە گازەت وقىپ وتىرعان جاكەڭ كوز الدىما ەلەستەيدى، قورمالدىققا تولى اقىلگوي اۋەن قۇلاعىمدا قوڭىرلايدى.

و، قايران جاكەم-اي!

اجالعا ەل اعاسى ءجانابىلدى،
قيا الماي جاس كەرنەدى، جانارىمدى.
ەلىنە ەل اعاسى مەدەۋ ەكەن،
جۇرەگىم مەنىڭ مۇنى جاڭا ءبىلدى...

و، قايران جاكەم-اي!

22 قاراشا، 2024-جىلى، بەيجىڭ.

قاناتبەك جۇمابايۇلى

***

ءجانابىل سىماعۇلۇلىنىڭ قىسقاشا ءومىربايانى

قىتاي كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ تاڭداۋلى مۇشەسى، قىتاي حالىق ساياسي ماسىليحات كەڭەسى شىنجاڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايوندىق 7-, 8-كەزەكتى كوميتەتىنىڭ توراعاسى، ورتالىق كوميتەتتىڭ 10-, 11-, 12-, 13-, 14-كەزەكتى كانديدات مۇشەسى، پارتيا 15-قۇرىلتايىنىڭ ۋاكىلى، 8, 9-كەزەكتى مەملەكەتتىك ساياسي كەڭەستىڭ مۇشەسى ءجانابىل سىماعۇلۇلى 1934 جىلى شىنجاڭنىڭ التاي ايماعى، قابا اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن. 1951 جىلى ماۋسىم ايىنان باستاپ قىزمەتكە قاتىناسقان، 1953 جىلى تامىز ايىندا قىتاي كوممۋنيستىك پارتياسىنا مۇشە بولعان. 1951 جىلى ماۋسىمنان باستاپ قابا اۋداندىق وداق كوميتەتىنىڭ قىزمەتكەرى، ۇيىمداستىرۋ ءبولىمنىىڭ باستىعى، ورىنباسار حاتشىسى، حاتشىسى، شىڭگىل اۋداندىق پارتكومنىڭ ورىنباسار حاتشىسى مىندەتىن وتەگەن.

1965 جىلى قىركۇيەكتەن باستاپ التاي ايماقتىق سوتسياليستىك تاربيە ۇيىرمەسىنىڭ ورىنباسار باستىعى، التاي ايماقتىق اكىمشىلىك مەكەمەسىنىڭ ورىنباسار ءۋاليى، ورتالىق ۇلتتار باسپاسى «ماۋ زىدوڭ تاڭدامالى شىعارمالارى» قازاق ءتىلى اۋدارما توبىنىڭ ورىنباسار باستىعى، پارتيا ياچەيكا حاتشىسى، بۋرىلتوعاي اۋداندىق پارتكومنىڭ ورىنباسار حاتشىسى، توڭكەرىستىك كوميتەتتىڭ ورىنباسار مەڭگەرۋشىسى، التاي ايماقتىق پارتكومنىڭ ورىنباسار حاتشىسى، توڭكەرىستىك كوميتەتتىڭ ورىنباسار مەڭگەرۋشىسى مىندەتتەرىن وتەگەن.

1974 جىلى جەلتوقسان ايىنان باستاپ  ىلگەرىندى-كەيىندى شىنجاڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايوندىق پارتكومنىڭ تۇراقتى مۇشەسى، ورىنباسار حاتشىسى، اۆتونوميالى رايوندىق توڭكەرىستىك كوميتەتتىڭ ورىنباسار مەڭگەرۋشىسى، قوسىمشا ىلە وبىلىستىق پارتكومنىڭ ءبىرىنشى حاتشىسى، توڭكەرىستىك كوميتەتتىڭ مەڭگەرۋشىسى، التاي ايماقتىق توڭكەرىستىك كوميتەتتىڭ مەڭگەرۋشىسى مىندەتتەرىن وتەگەن.

1978 جىلى جەلتوقساننان باستاپ اۆتونوميالى رايوننىڭ ورىنباسار توراعاسى، اۆتونوميالى رايوندىق پارتكومنىڭ تۇراقتى مۇشەسى، ورىنباسار حاتشىسى، حاتشىسى مىندەتتەرىن وتەگەن.

1985 جىلى قازان ايىندا اۆتونوميالى رايوندىق پارتكومنىڭ ورىنباسار حاتشىسى بولعان، 1993 جىلى قاڭتار ايىندا اۆتونوميالى رايوندىق ساياسي كەڭەستىڭ توراعاسى مىندەتىن وتەگەن.

2004 جىلى قاراشادا زەينەتكە شىققان. 2024 جىلى 22 قاراشادا قايتىس بولعان.

قىتاي قازاقتارىنىڭ نalamhas الەۋمەتتىك جەلىسىنەن دايىنداعان ءالىمجان ءاشىمۇلى.

Abai.kz