(سدۋ-دىڭ پروفەسسورى، ۇلاعاتتى ۇستازىم بەرەكە جۇماقاەۆانىڭ 60 جىلدىق مەرەيتويىنا وراي)

تۇنگى ساعات ءتىلى 00:30 دى كورسەتىپ تۇر. ءبىر ساعات جىلجىپ كەتكەنىمىزدى ەسكەرسەك 01:30. قىزۋ تالقى. ءاربىر ءسوزدىڭ استارىنان تىلسىم سىر ىزدەپ وتىرمىز. كۇنى بويى شاپقىلاپ ءجۇرىپ ىستەگەن جۇمىستىڭ شارشاتقانى راس. الايدا ءتۇن جارىمىنداعى پىكىر الماسۋ رۋحاني دەمالىس سىيلايدى. اپاي باياعى سابىرلى، سالماقتى قالپىمەن ءار سۇراعىما تولىق جاۋاپ بەرىپ وتىر. اراسىندا 2-قاباتقا جۇرىگىپ شىعىپ «بەس عاسىر جىرلايدى» كىتابىن الىپ كەلىپ ويعا وي قوسىپ بايىتىپ جىبەردى. قالادان جىراقتاعى سدۋ-عا بارىپ 7-8 ساعات جان-تانىمەن ساباق ءوتىپ كەلگەسىن ەشتەڭە ىستەمەي جاقسىلاپ دەمالۋى كەرەك ەدى. بىراق... ءۇي شارۋاسى بار، ونى بىلاي قويعاندا، كۇنى ەرتەڭ وتكەلى جاقان شەشەندىك سايىس تاقىرىپتارى مەن سۇراقتارىن سوڭعى رەت پىسىقتاپ العىم كەلگەن مەنىڭ ءوتىنىشىمدى ورىنداماۋدى ۇيات ساناپ وتىر. ال مەنىڭ اپايدى ايايىن دەگەن ويىم دا جوق. تالقىلاۋ 01:50 گە قاراي اياقتادى. شارشاتىپ تۇرسام دا «شارشادىڭىز با؟» – دەپ سۇرادىم. اپايىم سىر بەرمەدى. نەدەگەن پاراساتتىلىق؟!

تاڭ اتىسىمەن تاعى دا جانتالاسىپ جۇمىسقا بەتتەدىك. بۇل جولى ءوزىم قىزمەت ىستەيتىن اباي مەكتەبىنە ەمەس، بەرەكە اپاي جۇرگەن جولمەن سدۋ-عا تارتتىم. بۇگىن ستۋدەنتتەر اراسىنداعى ءىىى رەسپۋبليكالىق «ءدىلمار» شەشەندىك ونەر بايقاۋى وتەتىن كۇن. وسى جولى مەن العاش رەت ۇستازىمنىڭ جۇمىسقا دەيىن قانشاما ۋاقىت پەن كۇش-قۋاتىن سارپ ەتەتىنىن سەزدىم، سەزدىم دە اپايدىڭ قايسارلىعى مەن ەڭبەكقورلىعىنا ودان سايىن ءتانتتى بولدىم. كەيدە تاياق تاستام جەردەگى جاتاقحانادان وقۋشىلار ساباققا كەشىگىپ كەلىپ جاتادى. ال كولىگى كوپ الىپ قالادان اتشاپتىرىم الىستاعى وقۋ ورنىنا كەشىكپەي بارىپ-قايتۋدىڭ ءوزى ۇلكەن جۇمىس قوي.

ادەتتەگىدەي شەشەندىك سايىس باستالدى. بۇل ءوزى جان الىپ، جان بەرەتىن، الداسپانداي جارقىلداعان قىزىل تىلمەن ءسوز قازانىن قايناتىپ، سورپاسىن ساپىراتىن ۇلى دودا. سايىسكەرلەرگە قاراعاندا قازى بولىپ وتىراتىنداردىڭ جاۋاپكەرشىلىگى الدەقايدا جوعارى. ويتكەنى، ولار قاس-قاعىم ءسات باسقا ىسكە ەرىك بەرە المايدى. تەلەفونعا، جان-جاعىنا قارامايدى، سىرتقا شىقپايدى، بوگدە ويعا بەرىلمەيدى. سەبەبى، ءار قاتىسۋشىنىڭ اۋزىنان شىققان سوزدەردى مۇقيات زەر سالا تىڭداپ، ارتىق-كەمىن الدىنداعى اق قاعازعا جازىپ وتىرۋى كەرەك. ونىمەن قويماي ءوزى دە سايسقا قاتىسقانداي كۇي كەشىپ «مەن بولسام مىنانى  ايتار ەدىم» دەپ ويىن ۇشتاپ وتىرادى. مۇنداي قاتال تارىپتتەن قوزعالماي وتىرۋ كەمى 7-8 ساعاتقا سوزىلادى. ءار جۇپتان كەيىن جەكە-جەكە تالداۋ جاساپ سالماقتى، دالەلدى پىكىر ايتىلادى. ايتۋشىنىڭ ارتىقشىلىق-كەمشىلىگى تارازىعا تۇسەدى. ول ازداي تاعى نەنى ايتۋ كەرەك ەكەندىگى دە مىندەتتى تۇردە ەسكەرتىلەدى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، بايقاۋعا كەلگەن ستۋدەنت ساباق الىپ بايىپ قايتادى. بۇگىن دە سول ادەتىمىزدەن جاڭىلماي جاپ-جاقسى تالداۋ جاساپ جارتى كۇندىك جۇمىسىمىزدى اياقتاپ تۇسكى اسقا بەتتەدىك. ءبىر اتتەگەن-ايى، قاتە ەسەپتەۋىمە بايلانىستى 2-ءبولىمنىڭ سۇراقتارى جەتپەي قالدى. بىردەن اپايعا ايتتىم. باسقا ادام بولسا اشۋعا باسار ەدى. بەركە اپاي بايسالدى قالپىمەن تۇسىنىستىك تانىتىپ تۇسكى استى اسىعىس ءىشتى دە كەڭسەسىنە اپاردى. ەكەۋمىز ەشكىمگە بىلدىرمەي قالعان سۇراقتاردى دايىنداپ سايىس الاڭىنا باردىق...

بەرەكە اپايدىڭ باس قازى بولۋىمەن مەكتەپىشىلىك جارىستاردى بىلاي قويعاندا 3 اۋداندىق جانە 7 رەسپۋبليكالىق شەشەندىك بايقاۋ وتكىزدىك. ءاربىر سايىستىڭ تاقىرىپتارى مەن سۇراقتارىن دايىنداۋعا كەمى ءبىر كۇن(كەيدە ەكى كۇن) كەتسە، بايقاۋدىڭ وزىنە كەمى 6-7 ساعات جۇمسايمىز. ءاربىر ءسوز دوداسىنىڭ بارىنشا ءادىل، ساپالى وتۋىنە بەرەكە اپايدىڭ بار ىنتاسى، اسقان جاناشىرلىعى، زور جاۋاپكەرشىلىگى ىقپال ەتتى. ءبىزدىڭ سايىستاردا ەشكىم بالاسىن، شاكىرتىن نەمەسە تۋىسىن تامىر-تانىستىق، جەڭىلدىك جولمەن جۇلدە العىزا المايتىنىن ەركىسزى مويىندادى. جالعانشىسى مەن الدامشىسى كوپ قوعامعا جاعىلعان اقيقات شىراعى تالاي شاكىرتتىڭ تالانتىن شىڭداپ، سەنىمى مەن جىگەرىن ارتتىرا ءتۇستى. وسىنشاما جۇيكە توزدىرىپ، جۇرەك سىزداتار سانالۋان جۇمىستى سابىرلى تۇردە زور ناتيجەمەن ىستەپ كەلە جاتقان ەڭبەكقور وقىتۋشىعا سايسقا قاتىسۋشىلار مەن جەتەكشىلەر بەلشەدەن قارىزدار ەكەنىن ۇمىتىپ تا كەتكەن شىعار؟!

مەنىڭ شىعارماشىلىق جانە مۇعالىمدىك جولىمداعى ەڭ كوپ اڭگىمەلەسەتىن، ءجيى سىرلاساتىن، ۇزدىكسىز اقىل-كەڭەس الاتىن ۇستازىم – بەرەكە داۋلەتحانقىزى. ۇيىنە ۇزبەي باراتىنىم سونشا، كەيدە ءوزىمدى سول ءۇيدىڭ ءبىر مۇشەسىندەي سەزىنەمىن. اسىرەسە 7-11 سىنىپتارعا ارنالعان «شەشەندىك ونەر» ءپانىنىڭ وقۋ باعدارلاماسىن جاساعان كەزدە 2-3 اي بويى بەرەكە اپايدىڭ بەرەكەلى داستارقانىنان ءدام تاتىپ، مول ءبىلىمى مەن زور تاجىريبەسىنەن مەيلىنشە مولىراق ەنشى الدىم. كەيدە باعدارلامانى تالقىلاۋ جايىندا قالىپ اپاي قۇيعان ىستىق ءارى ءدامدى شايدى سوراپتاي ءىشىپ ۇزاق اڭگىمەلەسەتىنبىز. ادەبيەت، ونەر، اباي الەمى، شەشەندىك ونەر، تاريح، ەلدىڭ ەرتەڭى، قوعام، ۇرپاقتى ۇلتسىزدانۋدان ساقتاۋ، ءبىلىم مەن تاربيە سالاسىنداعى وزەكتى ماسەلەلەر، ت.ب تاقىرىپتار قىزۋ تالقىعا ءتۇسىپ، ولەڭ وقىپ، كىتاپ اقتارىپ كەتەتىنبىز. سول ساتتەردە كوز قيىعىم اپايىمىزدىڭ وتباسى قۇندىلىقتارىن ساقتاۋداعى ىزگى قاسيەتتەرىن شالىپ وتىرادى. جارىنا ادالدىعى، بالا-شاعا، كەلىندەرى مەن نەمەرەلەرىنە دەگەن شەكسىز مەيىرىمى، ءۇيدى تاپ-تازا ۇستاۋى، كەز-كەلگەن ساتتە ساۋ ەتىپ كىرىپ كەلگەن قوناقتاردى قاباق شىتپاي جايدارى جۇزبەن قارسى الىپ، بار قۇرمەتىمەن بايەك بولا كۇتىپ شىعارىپ سالاتىندىعى، بارلىق ىسكە بايىپپەن قاراپ، بايسالدى شەشىم قابىلداپ، مەيلىنشە ۇقىپتى ءارى پايدالى ىسكە اسىراتىنى ءبارى-ءبارى ايرىقشا اسەرگە بولەيدى. جۇمىس ۇستەلىندە، جەكە كومپيۋتەرىندە تىنىم جوق. ءاربىر شاكىرتىنىڭ كۋرستىق جانە ديپلومدىق جۇمىسىن، ءتۇرلى جوبالارىن تولىق ءارى تياناقتى قاراپ تۇزەۋى، وڭدەپ، باعىت-باعدار بەرۋدەن ەشقاشان شارشامايتىندىعى، وسى جۇمىستاردى ەرىنبەي ءارى ەڭ جاناشىر كۇيدە ورىنداۋ ءۇشىن تاڭدى تاڭعا اتىراتىنى ناعىز ۇستازعا ءتان ەرەكشە قاسيەتتەر. قايبىر شارۋالارمەن حابارلاسا قالعانىمدا شاكىرتتەرىن مەكتەپتەن ءىس-تاجىريبەدەن وتكىزۋگە ءوزى اپارىپ، قاسىندا قاداعالاپ جۇرگەنىن ەستىگەندە مىنا ومىردەگى ەڭ باقىتتى شاكىرتتەر بەرەكە اپايدادىڭ شاكىرتتەرى ەكەنىن تولىق ءتۇسىندىم. ول شاكىرتتەر بۇل باقىتتى ءدال سول ساتتە سەزىنبەس-اۋ، الايدا ءومىر تاجىريبەسىندە، ءوزى مۇعالىم نەمەسە اتا-انا بولعاندا انىق كوزدەرى جەتەر دەپ ويلايمىن. بەرەكە اپاي رەسپۋبليكالىق اباي مەكتەبىندە نەگىزگى ءپان رەتىندە وقتىلىپ جاتقان ابايتانۋ ءپانىنىڭ وقۋ باعدارلاماسىنىڭ اۆتورى. باعدارلامانى جاساپ قانا قويماي وقۋشىلارعا ءدارىس ءوتىپ، باعىت پەن ءبىلىم بەرىپ ىزگىلىك جولىنا ءتۇسىردى. وتكەن جىلى 10-سىنىپتارعا ابايتانۋ پانىنەن ساباق وتكەنىمدە اتالعان ءپاننىڭ ماڭىزدىلىعى مەن باعدارلامانىڭ جۇيەلى ءارى اسا پايدالى ەكەنىن انىق اڭعاردىق.

تۇپ-تۋرا ءبىر جىل بۇرىن ولجاس دوسىمنىڭ دەمەۋشىلىگىمەن رايىمبەك اۋدانىندا شەشەندىك سايىس وتكىزگەن كەزدە بەرەكە اپايمەن ۇزاق جولدا ساپارلاس بولدىق. جول-جونەكەي اقىن، ۇلت جاناشىرى ءتالىمۇلى كامىنۇر اعامىز قاتارىمىزعا قوسىلدى. كولىككە وتىرا سالا اڭگىمەنىڭ كورىگى بىردەن قىزدى. ەكەۋارا اڭگىمە ءبىز ەستىمەگەن تىڭ مالىمەت، اقپارات، دەرەككە تولى بولدى. وسى ساتتە بەرەكە اپاي دا شابىتتانىپ جىراۋلاردىڭ تولعاۋلارى مەن پوەمالاردى جاتقا ايتتى. قوسىلا ءان سالدى. اپايدىڭ اسەم داۋىسى ءار جۇرەكتى تەبىرەنتىپ، بالىقىتا تۇسەدى. وسىلايشا ءبىر ويلى-شۇڭقىرى كوپ 4-5 ساعاتتىق جولدى قالاي ارتقا تاستاعانىمىزدى سەزبەي قالدىق. سويتسەك بۇل باسى عانا ەكەن. سايىسقا دەيىنگى جانە سايىستان كەيىنگى شوعانسايداعى سارسەمحان اپانىڭ ۇيىندە قونعان 3 كۇن مەن جولداعى 2 كۇن ءدال وسىنداي تاعىلىم-تاربيەسى مول ەرەكشە كۇيدە ءوتتى. ءتىپتى، ايتىلار اڭگىمە مەن ءان تاۋسىلعان جوق. نەدەگەن ءبىلىم، نەدەگەن تەرەڭدىك؟! وسى ساپار بەرەكە اپايدىڭ تۇلعالىق بولمىسىن ودان سايىن تاني تۇسۋىمە اسەر ەتتى. ەشقاشان ارتىق تالاپ قويىپ ادامدى اۋرەگە سالمايتىنى، كىسى كوڭىلىنە قارايتىن مەيىرىمدىلىگى، شىدامدىلىعى مەن پاراساتتىلىعى بىرگە بارعان ازاماتتار مەن شاكىرتتەرىمە تەرەڭ وي سالىپ، وشپەس ونەگە بولدى.

قانشا جاناشىرلىق تانىتىپ، ادىلدىك، ادالدىقپەن جاقسى ىستەر ىستەپ جاتساق تا جاعىمسىز سوزدەر مەن ارەكەتتەردى كورىپ جۇرەك اۋىراتىن كەز بولادى. كەيدە ءتىپتى مەكتەپتەگى جۇمىستان كەتۋ شەشىمىن قابىلداپ اپايمەن اقىلداسامىن، وندايدا كۇش-جىگەر بەرىپ قايتا ساباما تۇسىرەتىنى بار. ءبىر جاعىنان بەرەكە اپايدىڭ جانىندا ءبىزدىڭ ىستەگەنىمىز تۇككە تۇرعىسىز ەكەنىن سەزەمىن. ءومىرىن دە، كوڭىلىن دە ۇلت پەن ۇرپاقتىڭ تاعدىرىنا تولىقتاي ارناعان ۇلاعاتتى ۇستازدىڭ ءار قادامى، ءار ءىسى مەن ءسوزى مۇعالىمدەرگە ونەگە، شاكىرتكە شابىت پەن كۇش-قۋات ەكەنى داۋسىز!

ءسىز جايلى جازىلار ەستەلىك، ايتاتىن اڭگىمە وتە كوپ. قالعانىن الداعى كۇننىڭ ەنشىسىنە قالدىرىپ ءبىر ۇزىك سىردىڭ نۇكتەسىن قويايىن...

جارقىن سالەنۇلى،

رەسپۋبليكالىق اباي مەكتەبىنىڭ مۇعالىمى

Abai.kz