"قازىرگى زامانعى قازاق رومانى" پروزا دوداسىنىڭ اقتىق سىنىنا جولداما العان بەلگىلى جازۋشى جۇسىپبەك قورعاسبەككە بولاشاق رومانىنا قاتىستى بەس ساۋال جولداعانبىز. بۇرىن مۇنداي بايگەلەردە كوپ كورىنە بەرمەيتىن جازۋشى بۇل جولى اقتارىلا جاۋاپ بەرىپ، قالامگەر لابوراتورياسىنان ءبىراز سىر شەرتكەن سەكىلدى. ساۋالدار ارينە، جازۋشىنىڭ قازىر جازىپ جاتقان جاڭا رومانىنىڭ توڭىرەگىندە بولدى. روماننىڭ جۇمىس اتاۋى-"كەلندەگى كوكجال".

-ءسىز «قازىرگى زامانعى قازاق رومانى» بايقاۋىنىڭ قورىتىندى كەزەڭىنە وتكەن 8 جازۋشىنىڭ ءبىرى رەتىندە ءبىزدىڭ بىرلەستىكتە ۇيىمداستىرىلىپ جاتقان جازۋ لابوراتورياسىنا قاتىسىپ وتىرسىز. ادەتتە مۇنداي كونكۋرستارعا ءجيى قاتىسپايسىز. بۇل بايقاۋعا قاتىسۋعا نە تۇرتكى بولدى؟

-سوڭعى كەزدە شەتەل روماندارىن كوپ وقىدىم. قازاق روماندارىمەن ويشا سالىستىردىم. نەگىزى، وركەنيەت قۇرلىقپەن ەمەس، تەڭىزدەر مەن مۇحيتتار ارقىلى تارايدى. الەمگە تارايتىن ونەردىڭ جولى دا تەڭىز ارقىلى وتەدى. رومانتيكا، فانتازيا، ميفولوگيا، ءبارى سوندا. ءوزى ءۇش الەم عوي، قۇرلىق، مۇحيت جانە اسپان. ادامزات اسپاندا جۇرە المايدى، قۇرلىقتا قيال شەكتەۋلى، تەڭىزدەر مەن مۇحيتتاردا شەكسىز. مەن سول الەمگە شىعىپ كورگىم كەلدى. وعان وسى بايقاۋ ۇلكەن مۇمكىندىك تۋدىرىپ وتىر. “جانسەبىل” كوركەم فيلمىندە قاسىم امانجولوۆتىڭ:

ەي، تاكاپپار دۇنيە،

ماعان دا ءبىر قاراشى.

تانيسىڭ با، سەن، مەنى،

مەن - قازاقتىڭ بالاسى! - دەگەن ولەڭىن بەرىپ ەدىك.

سول ولەڭ، سول ماعىنا بۇل جولى جاڭا قىرىنان، بۇگىنگى تاعدىرىمىز ارقىلى كورىنىس تابار دەگەن ۇمىتتەمىن.

تەڭىزدەر مەن مۇحيتتار ماسشتابتى سۇيەدى. جەكە تاعدىرلارمەن قوسا پانورامالىق، ماسشتابتى كورىنىستەر بار. ءبىز، قازاق بالاسى، سول الەمنىڭ ىشىنە بارىپ كىردىك. قانداي تاعدىرمەن كىردىك، ماسەلە سوندا. الامانعا وسى ماقساتتا قاتىستىم. ءبىر جاعى نامىس تا قامشىلادى. جەكە باستىڭ نامىسىنان گورى، ادەبيەتتىڭ نامىسى العا شىعىپ تۇر.

-بولاشاق رومانىڭىز شەتەلگە ساتىلعان قازاق بالالارىنىڭ تاعدىرى تۋرالى ەكەنىن بىلەمىز. سوڭعى ۋاقىتتا وسىنداي تاقىرىپتار قوعامدا ءجيى كوتەرىلىپ ءجۇر: بىرەۋلەر تۋعان اناسىن ىزدەپ ەلگە ورالىپ جاتىر، كەي جاعدايلاردا بالا ساتۋ فاكتىلەرى دە انىقتالۋدا. روماندا وسى وزەكتى ماسەلەلەر كورىنىس تابا ما؟

(سۋرەت:https://adebiportal.kz/)

-مەن ءوزىم بىلەتىن، تاعدىرىنا ورتاقتاسقان وقيعالاردى جازدىم. گەرمانيادا ون بەس كۇن جالعىز ءجۇردىم. قالالاردىڭ اراسىنا ەلەكتريچكامەن قاتىنادىم. ۆاگوندا ءبىر-بىرىمەن اعىلشىن، فرانتسۋز، نەمىس تىلىندە قاتار سويلەسىپ وتىرعان جاستاردىڭ ورتاسىندا بولدىم. جىگىتى نەمىسشە سويلەسە، قاسىنداعى قىز فرانتسۋزشا جاۋاپ بەرەدى. ەۋروپادا وسىندايدى كورەم دەپ ويلاماعان ەدىم. وسى ورتادا ءومىر سۇرۋگە ءماجبۇر بولعان بالانى ءبىراز جىل بۇرىن ءوزىم شىعارىپ سالعانداي كۇي كەشكەنىم، سول وقيعاعا كۋا بولعانىم ەشقاشان ۇمىتىلماق ەمەس. شەتەلگە ساتىلعان بالالار يەسىز ەمەس، قالعانىن رومانىمنان وقىپ بىلەرسىزدەر. بمۆ كولىگىن جاسايتىن زاۋىتقا سۇرانىپ بارىپ، روبوتتاردىڭ اراسىندا ويلانىپ وتىردىم. مىنە، سول قازاقتىڭ ويىندا نە تۇرۋى مۇمكىن، ونىڭ ەندى نە ىستەگىسى كەلەدى؟ ورنىما شەتەلگە ساتىلعان بالانى قويدىم. ول مۇحيتتىڭ ارعى جاعىندا ءجۇر، بىراق جالعىز ەمەس. ءوزىم دە كەيىپكەرىممەن بىرگە دەپرەسسياعا ءتۇسىپ كەتە جازدادىم. ءبىر اۋلەتتەن جالعىز امان قالعان اكەمنىڭ ىشىندە كەتكەن قايعىسى ماعان گەن ارقىلى بەرىلگەن بولۋى كەرەك. ول - ادامدى ۇنەمى سوڭىنان قۋىپ جۇرەتىن ۇرەي. روماننىڭ موتيۆاتسيا بەرەتىن تۇسىن جازا باستاعاندا عانا كوزىم اشىلدى. ءبىزدىڭ ۇلت ۇرەيدى جەڭگەندە عانا وسەدى. روماندا سول تاعدىر بار. مەن سىزگە ءبارىن ايتىپ وتىرعان سياقتىمىن، بىراق نەگىزگى نارسەنى ايتقامىن جوق.

-ءبىزدىڭ كونكۋرستىڭ باستى تالاپتارىنىڭ ءبىرى – جاس ۇرپاقتىڭ جاڭا زامان تەحنولوگيالارىن يگەرۋى مەن زاماناۋي قوعامعا بەيىمدەلۋى. وسى تاقىرىپقا ءسىزدىڭ كوزقاراسىڭىز قانداي؟

-ءبىر عانا ۆولفرام ءبىر كۇندە دۇنيەگە دەگەن كوزقاراسىمىزدى كۇرت وزگەرتىپ جىبەرگەن سەكىلدى. ول ءومىردىڭ شىندىعى، ءبىز سونىمەن بەتپە-بەت كەلدىك. قالماقان ابدىقادىروۆتىڭ “قاجىمۇقان” دەگەن پوۆەسىندە مىنانداي ءبىر ەپيزود بار. رەسەيدەن شەتەلگە اكەتىپ بارا جاتقان جابايى قوداستىڭ بۇزاۋىن بىرەۋ جات جەرگە جىبەرمەيمىن دەپ، كەمەدەن تەڭىزگە لاقتىرىپ جىبەرەدى. سول ءۇشىن سوتتالىپ كەتەدى. قازىر ونداي زامان ەمەس قوي. ۇلان دالادا تۇراتىن قازاقتار ارالدا تۇراتىن ەلدەرمەن تەڭەسەتىن كۇن دە تۋار. جاس ۇرپاققا سونداي موتيۆاتسيانى ءبىرىنشى ادەبيەت بەرسە، ونىڭ رۋحاني نەگىزى قالانادى دەپ ويلايمىن. دەپرەسسياعا تۇسكەن ۇلتتى ودان سايىن تۇقىرتا بەرمەي، بۇل ەلدىڭ دە جاستارىنا موتيۆاتسيا بەرۋ كەرەك شىعار.

-كوپشىلىك ءسىزدى بىرنەشە تانىمال فيلمدەردىڭ ستسەناري اۆتورى رەتىندە جاقسى بىلەدى. اسىرەسە «جانسەبىل» ءفيلمى كورەرمەنگە ەرەكشە اسەر قالدىرعان ەدى. بايقاۋ شارتى بويىنشا جەڭىمپاز رومانعا 15 ميلليون تەڭگە سىياقى بەرىلىپ، سونىڭ نەگىزىندە فيلم تۇسىرىلەدى. ءسىز جازىپ جاتقان شىعارماڭىز بولاشاقتا كينوعا دايىن ستسەناري رەتىندە قاراستىرۋعا بولا ما؟

-ماعان كينو كورگەندەي ەتىپ جازاسىڭ دەيدى. سۋرەتتەپ جازاتىنىمدى ايتاتىن شىعار. بىراق مەنىڭ سيۋجەتتەرىم كينوعا سۇرانىپ تۇرادى. “جانسەبىل”، “تالان”، “مۇقاعالي” كوركەم فيلمدەرىن ايتىپ وتىرسىز عوي. ءبىر كينورەجيسسەر “شىركىن، شەكەر” دەگەن اڭگىمەمنىڭ نەگىزىندە كينو تۇسىرمەك بولعان. نيەتى جاقسى ەدى، بىراق اقشا جوق. تاعى ءبىر جاس رەجيسسەر “جەلتوقسان” دەگەن اڭگىمەم بويىنشا فيلم تۇسىرەم دەپ ايتقان. سيۋجەتىن بويعا ءسىڭىرىپ جۇرگەن بولار. قازىرگى جازىپ وتىرعان رومانىم ويىمدا كينو بولىپ ءتۇسىرىلىپ جاتقانداي سەزىمدەمىن. كينو كورىپ وتىرعانداي كورىنىستەرمەن جازىپ وتىرمىن. جاقسى كينورومان شىعاتىن سەكىلدى. مەن ءوزىمدى ەميل زوليانىڭ شاكىرتىمىن دەپ ەسەپتەيمىن.

-وسى جازدا سىزگە ءتۇرلى شىعارماشىلىق ۇسىنىستار تۇسكەنى بەلگىلى، بىراق رومان جازۋ ءۇشىن ءبىراز جوبالاردان باس تارتتىڭىز. بۇل شىعارما ءسىز ءۇشىن قانشالىقتى ماڭىزدى؟

-ءبىراز ەمەس، ءبىرتالاي جوبادان باس تارتۋىما تۋرا كەلدى. مەندە اي، اپتا، كۇندەر سول جوبالارعا قاراي بولىنەدى. بىراق بۇل جولى وسى رومانعا كوڭىلىم كەتتى. ءوزىمنىڭ مۇمكىندىگىمدى كورسەتۋگە وتە جاقسى ءسات تۋىپ تۇر. جەڭسەم، ادەبيەتتىڭ جەڭىسى بولسىن دەيمىن. ادەبيەتكە جەڭىس اكەلمەسە، ول جەڭىس ەمەس. ايتپەسە قۇر جەڭدىم دەپ نە كەرەك.

-روماندى تولىق اياقتاۋدى قاشان جوسپارلاپ وتىرسىز؟

-جەلتوقسان ايىنىڭ ىشىندە اياقتايمىن.

سۇقباتتاسقان ايگەرىم ارىستانوۆا

Abai.kz