ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ ءبىر سۇحباتىندا: «...قايتكەن كۇندە دە ورىسشا اتاۋلاردى وزگەرتسەك بولدى دەگەن ويمەن ەلدى مەكەندەرگە ءجاڭاومىر، ەڭبەك داڭقى، العاباس، جاسامپاز، توڭكەرىس ءتارىزدى كەشەگى كەڭەستىك ءداۋىردىڭ اۋزىمىزعا سالىپ، سانامىزعا ءسىڭىرىپ كەتكەن اتاۋلارىن ۇسىنىپ اۋرە. مەنىڭشە، جەر-سۋ اتاۋلارىنا ەرەكشە ىجداعاتتىلىق قانا ەمەس، تاريحي تانىم مەن ولكەتانۋشىلىق مول ءبىلىم تۇرعىسىنان كەلگەن ءجون»، – دەپ وزەكتى ماسەلەنى سالقىن اقىل، سابىرمەن شەشۋ قاجەتتىگىن باسا ايتقان بولاتىن.
سونداي-اق مەملەكەت باسشىسى ەلدى مەكەندەرگە كىسى اتتارىن ءجوندى، ءجونسىز قويا بەرگەندى دوعارۋ كەرەكتىگىنە نازار اۋدارىپ، ەسىمىن دە، ەڭبەگىن دە كوپشىلىك بىلە بەرمەيتىن بازبىرەۋلەردىڭ اتىن كوشەلەرگە، ەلدى مەكەندەرگە، ءتىپتى اۋىل مەن اۋدانعا بەرۋ باسەكەگە اينالىپ تۇرعاندىعىنا قىنجىلىس بىلدىرگەن ەدى. وسى پىكىردى استە ەسكەرگەنىمىز ابزال.
تاۋەلسىزدىككە قول جەتكىزىپ، ەگەمەندى ەل اتانعالى سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا بىرقاتار ونوماستيكالىق شارالار جۇزەگە اسىرىلىپ، ءوڭىردىڭ ءسانى كىرىپ قالدى. بۇرىن لەنين، ۆوزۆىشەن، موسكۆا، سوكولوۆ، سوۆەت تاعى باسقاداي اتالىپ كەلگەن اۋداندارعا اققايىڭ، ايىرتاۋ، اقجار، قىزىلجار دەپ تاريحي جەر اتتارى بەرىلدى. ال بىرقاتارى شال اقىن، عابيت مۇسىرەپوۆ، ماعجان جۇماباەۆ سياقتى ارداقتى تۇلعالاردىڭ ەسىمدەرىن يەلەندى. بۇگىنگى كۇنى وبلىسىمىزداعى ون ءۇش اۋداننىڭ 11-ءى قازاقشا اتالادى.

ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ ءبىر سۇحباتىندا: «...قايتكەن كۇندە دە ورىسشا اتاۋلاردى وزگەرتسەك بولدى دەگەن ويمەن ەلدى مەكەندەرگە ءجاڭاومىر، ەڭبەك داڭقى، العاباس، جاسامپاز، توڭكەرىس ءتارىزدى كەشەگى كەڭەستىك ءداۋىردىڭ اۋزىمىزعا سالىپ، سانامىزعا ءسىڭىرىپ كەتكەن اتاۋلارىن ۇسىنىپ اۋرە. مەنىڭشە، جەر-سۋ اتاۋلارىنا ەرەكشە ىجداعاتتىلىق قانا ەمەس، تاريحي تانىم مەن ولكەتانۋشىلىق مول ءبىلىم تۇرعىسىنان كەلگەن ءجون»، – دەپ وزەكتى ماسەلەنى سالقىن اقىل، سابىرمەن شەشۋ قاجەتتىگىن باسا ايتقان بولاتىن.
سونداي-اق مەملەكەت باسشىسى ەلدى مەكەندەرگە كىسى اتتارىن ءجوندى، ءجونسىز قويا بەرگەندى دوعارۋ كەرەكتىگىنە نازار اۋدارىپ، ەسىمىن دە، ەڭبەگىن دە كوپشىلىك بىلە بەرمەيتىن بازبىرەۋلەردىڭ اتىن كوشەلەرگە، ەلدى مەكەندەرگە، ءتىپتى اۋىل مەن اۋدانعا بەرۋ باسەكەگە اينالىپ تۇرعاندىعىنا قىنجىلىس بىلدىرگەن ەدى. وسى پىكىردى استە ەسكەرگەنىمىز ابزال.
تاۋەلسىزدىككە قول جەتكىزىپ، ەگەمەندى ەل اتانعالى سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا بىرقاتار ونوماستيكالىق شارالار جۇزەگە اسىرىلىپ، ءوڭىردىڭ ءسانى كىرىپ قالدى. بۇرىن لەنين، ۆوزۆىشەن، موسكۆا، سوكولوۆ، سوۆەت تاعى باسقاداي اتالىپ كەلگەن اۋداندارعا اققايىڭ، ايىرتاۋ، اقجار، قىزىلجار دەپ تاريحي جەر اتتارى بەرىلدى. ال بىرقاتارى شال اقىن، عابيت مۇسىرەپوۆ، ماعجان جۇماباەۆ سياقتى ارداقتى تۇلعالاردىڭ ەسىمدەرىن يەلەندى. بۇگىنگى كۇنى وبلىسىمىزداعى ون ءۇش اۋداننىڭ 11-ءى قازاقشا اتالادى.
1999 جىلدان بەرى 26 ەلدى مەكەننىڭ اتاۋى قايتا اتالدى جانە ترانسكريپتسياسى وزگەرتىلدى. وبلىستىق ونوماستيكالىق كوميسسيا ەلدى مەكەندەردەن كەلگەن ۇسىنىستاردى بايىپتى زەرتتەپ، لايىعىنا قاراپ اتاۋ بەرۋ نەمەسە بۇرىنعى اتىن وزگەرتۋ جۇمىستارىن جۇيەلى تۇردە جۇرگىزىپ كەلەدى. ماسەلەن، بۇرىنعى كومسومولسكوە – ۇزىنكول، كيروۆكا – بايماعانبەت ءىزتولين، نوۆوكراسنوۆسكوە – مورتىق، حەرسونسكوە – قاراتەرەك، مادەنيەت – قاراساي باتىر، زلاتوگوركا – اعىنتاي باتىر، ۆولودارسكوە – ساۋمالكول، تولبۋحينسكوە – تەلجان، وزەرنوە – تىلەۋساي، زاپادنوە – توقسان بي، مەنجين – كەناششى، لەنين – بايشىلىك دەپ اتالدى. قانداي جاراسىمدى دەسەڭشى! تاۋەلسىزدىكتىڭ تۋى جەلبىرەگەن تۋعان جەرىمىزدە ءوزىمىزدىڭ ءتول تاريحىمىزبەن بايلانىستى اۋىل اتاۋلارىن اۋزىمىزعا قۋانا الامىز ەمەس پە؟!
سوڭعى ەكى جىلدا وبلىستىق ونوماستيكالىق كوميسسياعا ون بەس ەلدى مەكەننىڭ اتاۋىن وزگەرتۋ تۋرالى ۇسىنىس ءتۇستى. سونىڭ 10-ى وبلىستىق ءماسليحاتتىڭ كەزەكتى سەسسياسىندا قارالىپ، 9 ەلدى مەكەننىڭ اتاۋىن وزگەرتۋ تۋرالى ۇسىنىس وڭ شەشىمىن تاپتى. ءسويتىپ ايىرتاۋ اۋدانىنداعى قىزىلاسكەر اۋىلى – قۇمتوككەن، الجانكا سەلوسى – ءالجان، اقجار اۋدانىنداعى نايدورف سەلوسى – اقسارى، شال اقىن اۋدانىنداعى وكتيابر سەلوسى – ۇزىنجار، چاپاەۆو – مەرگەن، جامبىل اۋدانى بويىنشا زاپادنوە سەلوسى – نۇرىمبەت، عابيت مۇسىرەپوۆ اۋدانىنىڭ گاۆريلوۆكا سەلوسى – كوكالاجار، م.جۇماباەۆ اۋدانىنداعى فۋرمانوۆكا سەلوسى – بايتەرەك، ءۋاليحانوۆ اۋدانىنداعى چەرنيگوۆ سەلوسى قوندىباي اۋىلى بولىپ وزگەرتىلدى.
الايدا مۇنىمەن توقمەيىلسۋگە بولمايتىنى ءسوزسىز. بۇگىنگى تاڭدا وبلىسىمىزداعى ەلدى مەكەندەردىڭ 34 پايىزىنىڭ عانا اتاۋى قازاقشا. تەرەڭىرەك ۇڭىلەر بولساق، ءالى كۇنگە دەيىن تاۋەلسىز ەلىمىزدىڭ كەلبەتىنە سايكەس ەمەس كەڭەستىك اتاۋلار سىرەسىپ تۇر. ماسەلەن، مامليۋت، تايىنشا، جامبىل، م.جۇماباەۆ اۋداندارىندا وكتيابر، وكتيابرسكوە، مامليۋت، تيميريازەۆ، اققايىڭ اۋداندارىندا لەنينو، لەنينسكوە، تايىنشا اۋدانىندا يليچەۆكا، يليچ، كومسومولەتس، تيميريازەۆ اۋدانىندا دزەرجينسكوە، جامبىل، ع.مۇسىرەپوۆ اتىنداعى اۋدانداردا بۋدەننوە، جامبىل اۋدانىندا باۋمانسكوە، چاپاەۆكا، ماتروسوۆكا، مامليۋت اۋدانىندا قىزىلاسكەر، كراسنوزنامەننوە، م.جۇماباەۆ اۋدانىندا پرولەتارسكي، اقجار اۋدانىندا كوممۋنيزم، ەسىل، م.جۇماباەۆ اۋداندارىندا سوۆەتسكوە، شال اقىن اۋدانىندا سوتسيال.
سونىمەن قاتار كلادبينكا، كابان، داشكا-نيكولاەۆكا، كونيۋحوۆو، كۋلومزينو، باراشكي، پۋلەمەتوۆكا، تاشكەنتكا، چەرنوزۋبوۆكا، رازگۋلنوە، تاحتابرود، كراماتوروۆكا سياقتى تىلگە ورامسىز ءارى ماعىناسىز ەلدى مەكەندەر اتاۋلارىن ءاربىر اۋداننان كەزدەستىرۋگە بولادى.
ايتا كەتەتىن جايت، وسىنداي ەلدى مەكەن اتتارىن وزگەرتۋگە اۋىلدىقتار اسىعار ەمەس. ماسەلەن، مامليۋت اۋدانىنداعى لەنين سەلوسىن قايتا اتاۋ تۋرالى بەس رەت جينالىس وتكىزىلگەن. 2007 جىلعى ماۋسىمنىڭ 7-ءسى كۇنگى جينالىستىڭ حاتتاماسىنا سۇيەنسەك، جيىنعا قاتىسقان 95 اۋىل تۇرعىنىنىڭ 73-ءى ەلدى مەكەننىڭ سول قالپىندا «كۇن كوسەمنىڭ» ەسىمىمەن اتالىپ قالعانىن قالاعان. ارينە، اۋىلدى جاڭاشا اتاۋعا كەلگەندە تۇرعىنداردىڭ بىراۋىزدىلىق تانىتا الماۋلارى وكىنىشتى-اق.

فاريدا تۇياقوۆا، سولتۇستىك قازاقستان وبلىستىق تىلدەردى دامىتۋ باسقارماسىنىڭ باس مامانى
“ايقىن” گازەتى 27 مامىر 2009 جىل