ەكس-قايىن اتا مەن ەكس-كۇيەۋ بالانىڭ اراسىندا «ءتىرى كوكپارعا» اينالعان اكادەميك مۇحتار اليەۆتىڭ جاڭا سۇحباتى «رەسپۋبليكا» باسىلىمىندا جارىق كوردى. «مەنى تەرەزەسى جوق بولمەدە قاماپ ۇستادى» دەگەن ماقالانى وقىعاننان كەيىن، كەشەگى اپتاداعى كۇدىكتى كوپ ءجايتتىڭ بەتى اشىلعانداي بولدى، سونى تالقىعا سالىپ كورەيىك.

قايىرجان سۇلەيمەن

ەكس-قۇدا شابۋىلعا شىقتى

ەكس-قايىن اتا مەن ەكس-كۇيەۋ بالانىڭ اراسىندا «ءتىرى كوكپارعا» اينالعان اكادەميك مۇحتار اليەۆتىڭ جاڭا سۇحباتى «رەسپۋبليكا» باسىلىمىندا جارىق كوردى. «مەنى تەرەزەسى جوق بولمەدە قاماپ ۇستادى» دەگەن ماقالانى وقىعاننان كەيىن، كەشەگى اپتاداعى كۇدىكتى كوپ ءجايتتىڭ بەتى اشىلعانداي بولدى، سونى تالقىعا سالىپ كورەيىك.

قايىرجان سۇلەيمەن

ەكس-قۇدا شابۋىلعا شىقتى

اۋەلى اليەۆ-اكەنىڭ سۇحباتى تۋرالى. «ماعان الماتىدا قالعان ايەلىم ارقىلى ەلباسىمەن تىكەلەي اڭگىمە بولاتىندىعى جايىندا ەسكەرتىلدى. باياعى مەنىڭ ۇيىمنەن تاۋىپ العان اڭشى مىلتىعىنىڭ پاتروندارىنا قاتىستى جانە ۇلىما قاتىستى قىلمىستىق ىستەردىڭ توقتاتىلۋى تۋراسىندا ءسوز بولادى دەپ ايتقان ەدى. سول ءۇشىن مەن اۆسترياداعى قازاقستان ەلشىلىگىنە ءوز اياعىممەن كەلگەن بولاتىنمىن» دەپ باياندايدى مۇحتار اليەۆ «رەسپبۋليكا» تىلشىسىنە. ودان ءارى ۆەناداعى ەلشىلىكتە اكادەميكتى ەكىنشى قاباتتاعى تەرەزەسى جوق بولمەدە ۇستاعاندىعى، ول كىسىمەن ەشكىمنىڭ سويلەسپەگەندىگى، بالاسى راحاتتىڭ ۇستىنەن شاعىم جازۋعا ۇگىتتەگەنى، بەرىك مۇحتىباەۆ دەيتىن ۇقك قىزمەتكەرى تەرگەۋ جۇرگىزگەنى تۋرالى ايتىلادى. «مەنىڭ ول جەردەن كەتكىم كەلدى، بىراق، ولار جىبەرمەيتىن بولدى. قان قىسىمىم كوتەرىلىپ، جاعدايىم ناشارلاي باستاعان كەزدە ماعان بەلگىسىز ءبىر تابلەتكالار بەردى. جاعدايىم تىپتەن تومەندەپ كەتتى. كەلەسى كۇنى ولاردىڭ مەنى قازاقستانعا كۇشتەپ الىپ كەتكىسى كەلەتىندىكتەرىن ءبىلدىم. سول جەردە ۇلكەن داۋ كوتەرمەي تۇرعاندا مەنى بوساتۋلارىن ەسكەرتتىم. سوسىن مەنىڭ قىزىم گۇلشات كەلدى. قىزىمنىڭ اعىلشىن ازاماتتىعى بار، ولار اعىلشىن ۇكىمەتىمەن سوزگە كەلۋدەن قورىقتى دا، مەنى بوساتتى» دەيدى مۇحتار اليەۆ.
«ىشتەن شىققان شۇبار جىلان» دەمەكشى، تورىنەن كورى جاقىن تۇرعاندا اكادەميك اليەۆكە جاقسى عوي دەيمىسىز؟ قۋ بالا ءۇشىن دە وسىنىڭ ءبارى. قارا نان جەسە دە، تىپ-تىنىش وتىنىڭ باسىندا نەمەرەلەرىن يىسكەپ وتىرعانعا نە جەتەدى؟!

باق – بۇقارانى الداۋشى قۇرال

كوكتەمنىڭ جاۋىنىمەن جارىسىپ، «اليەۆتەر اۋلەتىنە» قاتىستى ناۋقان نەگە نوسەرلەتىپ كەتتى دەگەن وي مازالايدى. مامىردىڭ باسىنان بەرگى اقپارات كەڭىستىگىندەگى حابارلارعا توقتالىپ وتەيىك.
مامىردىڭ 5-ءى كۇنى الماتى قالاسىندا ادونيس دەرباس دەيتىن كانادالىق كاسىپكەر «راحات اليەۆتىڭ ۇستىنەن كيپردە قىلمىستىق ءىس قوزعالدى» دەپ ءباسپاسوز ءماسليحاتىن وتكىزگەنىن حابارلايدى قازتاگ. ءادونيستىڭ ايتۋىنشا، ەكس-كۇيەۋ راحات اليەۆ ەكى مىڭىنشى جىلدىڭ باسىندا ونىڭ اتىنان بىرنەشە جالعان فيرما اشىپ، شەت ەلدەن ءىرى كولەمدەگى قارجىنى قازاقستانعا اۋدارۋمەن اينالىسقان. سونىمەن قاتار، كيپردىڭ موسول قالاسىندا راحاتتىڭ تۋعان جەزدەسى يسساما ءحورانيدىڭ ۇستىنەن دە قىلمىستىق ءىس قوزعالعانىن ادونيس دەرباس مالىمدەدى.
وسى كۇنى قازتاگ «الماتى قالاسى بويىنشا ىشكى ىستەر دەپارتامەنتى رەيدەرلىك ارەكەتكە بايلانىستى يسساما ءحورانيدىڭ ۇستىنەن قوزعالعان قىلمىستىق ءىس جاۋاپكەرلەردىڭ جەتىسپەۋىنە بايلانىستى توقتاتىلدى» دەپ حابارلايدى. تۇسىنىكتى بولۋ ءۇشىن ايتا كەتەيىك، 2005 جىلى اليەۆتەر اۋلەتى دۇرىلدەپ تۇرعان كەزدە يسساما حوراني سيريالىق كاسىپكەر سامي ءسابسابيدىڭ بارلىق بيزنەسىن كۇش كورسەتە وتىرىپ تارتىپ العان بولاتىن. كەيىنىرەك، اليەۆتەردىڭ باسىنان باعى تايعان كەزدە سابسابي قازاقستان قۇقىق قورعاۋ ورنىنا ارىز تۇسىرگەن. مىنە، سول ءىس توقتاتىلىپ وتىر.
وسى اقپاراتتاردىڭ ارتىن الا بەرە تاعى دا قازتاگ اگەنتتىگى «ەكس-ەلشى راحات اليەۆتىڭ اكەسى مۇحتار اليەۆ ۆەناداعى قازاقستان ەلشىلىگىنە كەلىپ ۇلىنىڭ ۇستىنەن شاعىمدانىپ، ءوزىن قازاقستانعا جەتۋگە كومەكتەسۋىن سۇرعان. مۇحتار اليەۆ 2008 جىلدىڭ قازان ايىنان بەرى ۆەنادا ءماجبۇرلى تۇردە ءومىر ءسۇرىپ كەلگەنىن مالىمدەيدى» دەگەن اقپاراتتى جارق ەتكىزدى. «4 مامىر كۇنى تاڭعى ءتورت شاماسىندا ۇلىنىڭ ۇيىنەن قاشىپ شىققان مۇحتار اليەۆ ءوزىنىڭ بارلىق زاتتارىن (پاسپورت، كرەديت كارتاسى، تەلەفون جانە اقشاسىن، 1 شابادان، 2 جول سومكەسىن) راحاتتىڭ الىپ قويعاندىعىن ايتادى» دەپ سىرتقى ىستەر مىنىستىرلىگى ءباسپاسوز حاتشىسى ءىلياس وماروۆقا سىلتەمە جاساي وتىرىپ حابارلايدى قازتاگ. سونداي-اق، وسى اقپاراتتا مۇحتار اليەۆتىڭ جاعدايى جاقسى ەكەندىگى، ەلشىلىكتەگى ارنايى قوناق بولمەسىنە ورنالاستىرىلعاندىعى، بارلىق سۇراقتارعا ساۋاتتى ءارى سەرگەك جاۋاپ بەرىپ وتىرعانى، ەلشىلىك عيماراتى سىرتىنا ارنايى كۇزەت قويىلعاندىعى، ۆەناداعى ديپلوماتتاردىڭ مۇحتار اليەۆتى ەلگە امان-ەسەن جەتكىزۋ شاراسىمەن اينالىسىپ جاتقاندىعى ايتىلعان بولاتىن.
اپىر-اي، دەسىپ ەسىمىزدى جيىپ ۇلگەرگەنىمىز جوق، «بەلگىلى حيرۋرگ، ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى، حالىق قاھارمانى مۇحتار اليەۆ كەشكى سەگىز شاماسىندا ۆەنادان استاناعا ۇشاقپەن ۇشىپ شىعادى. اكادەميك مىنگەن ۇشاق تاڭعى 5.40-تا استاناعا كەلىپ قونادى. سارسەنبى كۇنى ەل استاناسىندا مۇحتار اليەۆ ءباسپاسوز ءماسليحاتىن وتكىزىپ، وندا ءوزىن ۇلى راحاتتىڭ شەت ەلدە قالاي كۇشپەن ۇستاپ وتىرعاندىعى تۋرالى مالىمەتتى جاريالايدى» دەگەن اقپارات تاعى دا قازتاگ-تىڭ تاقتاسىندا جارق ەتە قالدى.

ەكس-كۇيەۋ ەسە قايتارۋدى كوزدەپ وتىر

ەرتەسىندە راحات اليەۆ اقپارات مايدانىنا سايلانىپ-اق شىقتى. ول دەرەۋ قازاقستانعا حابار تاراتاتىن اقپارات كوزدەرىنە «مەنىڭ اكەمدى قازاقستاندىق ۇقك تىڭشىلارى ۇرلاپ كەتتى» دەپ حابارلاما جاسادى. «مۇنىڭ ءبارى مەنىڭ «وكىل قايىن اتا: دەرەكتى پوۆەست» اتتى كىتابىمنىڭ ەۋروپادا تارالۋىنا بايلانىستى جاسالىپ جاتقان كەدەرگى. اتالعان كىتاپ مامىردىڭ ون بەسىنەن باستاپ ەركىن ساۋداعا شىعادى» دەپ مالىمدەدى ەكس-كۇيەۋ.
اكەسىن امان-ەسەن اپكەسى گۇلشات حورانيدىڭ قولىنا تابىستاعان سوڭ راحات «اۆسترياداعى قازاقستان ەلشىسى ەرجان قازىحانوۆ ەلباسىنان تىكەلەي تاپسىرما العاندىعىن اكەمە جەتكىزگەن. ەلشى قايتكەندە دە، قانداي جولمەن بولسا دا، اكەمدى قازاقستانعا جەتكىزۋى ءتيىس بولعان. سول ارەكەتتى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن ارنايى قاراستىرىلعان ۇشاق كۇنى بۇگىنگە دەيىن ۆەنا اۋە-جايىندا تۇر» دەپ مالىمدەدى. سونىمەن قاتار ەكس-كۇيەۋ اگەراكي، الگى كىتاپتى ەۋروپادا ساتىلىمعا شىعاراتىن بولسا، مۇحتار اليەۆتىڭ جاعدايى مۇشكىل بولاتىندىعىن ەلشى قازىحانوۆ ارقىلى ەلباسى قاتاڭ ەسكەرتكەن دەيتىن دە اڭگىمەنى تاراتتى.
ءبىر بىلگەنىمىز، بيلىك پەن بۇرىنعى كۇيەۋ بالانىڭ اراسىنداعى سوعىس جاڭاشا قارقىن الا باستادى. راحاتتىڭ مالىمدەمەلەرىنەن كەيىن «زونا.كز» سايتىنا ۆيتالي مانتروۆ دەيتىننىڭ «ر.اليەۆتىڭ جاڭا ايەلى» دەگەن ماقالاسى شىقتى. ءۆيتاليدىڭ ايتۋىنشا، راحاتتىڭ ەلنارا شورازوۆا دەيتىن ايەلى بار ەكەن. ول قازىر ۆەنادا «حالىق جاۋىنا» اينالعان كۇيەۋىنىڭ جانىندا كورىنەدى. ەلنارا مەن راحاتتىڭ ءبىر بالاسى بار دەيدى بىلگىش كىسىلەر.
ساسپاڭىز، قىزىقتىڭ كوكەسى ءالى الدا. امان بولساق، انە-مىنە قۋىرداققا دەپ تۇيە جىعىلعالى تۇر!..

«قازاقستان» اپتالىعى،
№19 (259), 21-مامىر، 2009