ۇلتتىڭ تاريحي ۇلاعاتىنىڭ ءبىر پاراسى – وتكەن ءومىر، كەشكەن عۇمىردىڭ ءتالىمى مەن تاربيەسىن كەلەشەك كەمەل كۇندەر جادىنا ءسىڭىرىپ، كەرەككە جاراتۋدا بولسا كەرەك. بۇل ءار داۋىردە عۇمىر كەشسە دە، بار داۋىرگە ورتاق قۇندىلىقتار مۇراتىنان جازباي، تۋعان ەل، وسكەن ورتاسىنا پايدالى ءىس تىندىرعان تۇلعالاردىڭ ەڭبەگى مەن ەسىمىن رەتى كەلگەن جەردە ەسكە الىپ، ولاردىڭ رۋحىن جاڭعىرتىپ وتىرۋعا دا قاتىستى ۇعىم.  وسى رەتتە، دارىندى تۇلعالارعا باي قازاق مادەنيەتىندە، قازاق ءسوز ونەرىندە، قازاق جۋرناليستيكاسىندا ەربول شايمەردەنۇلى ەسىمدى ەرەكشە ءبىر ەلجاندى تۇلعانىڭ، جوعارىدا ايتىلعان مۇراتتارعا بويىنداعى بار قاجىر – قايراتى مەن تالانتىن ارناعان ازاماتتىڭ دا بولعانىن ايتا جۇرگەنىمىز ابزال بولار ەدى دەپ ويلايمىز. ول – ءبىر قاراعاندا بىرتوعا سابىرلى، وتە ۇستامدى دا مادەنيەتتى، ءوز جانىن تولعاندىرعان وزەكتى ويلارىن جالاۋلاتا جار سالىپ، ابىر – سابىر بولىپ جۇرەتىن ادامعا مۇلدەم ۇقسامايتىن. ال، تىندىرعان ىستەرى - ۇلتتىڭ رۋحاني بايلىعىنا قوسىلعان قوماقتى ۇلەس، ۇرپاق ساناسىن سارالاۋعا ارنالعان ايتۋلى ءتالىم، مۇراتى – بيىك، نىساناسى – ءدال، دارمەنى دە دايەگى دە بەكەم ىستەر بولاتىن. اقىن، جازۋشى، زەرتتەۋشى، اۋدارماشى، جۋرناليست، قايراتكەر ەربول شايمەردەنۇلىنىڭ ازاماتتىق تۇلعاسى – تۋعان ەلىمىزدىڭ تۇعىرلى بيىگىنەن تاۋەلسىزدىك تاڭى اتقان تولايىم جىلداردا جاڭا ءبىر بيىككە كوتەرىلىپ، جاڭا ءبىر كەڭىستىككە قانات قاقتى.

جانىم وتان، سىرىڭ – سان، ولشەمنىڭ – مىڭ،

سەن – ءبىر عارىش، مەن – سەنىڭ جەر سەرىگىڭ.

سەن دەپ سوققان جۇرەگى، جانى – سەندە،

پەرزەنتىڭمىن – ءبىر ءتۇيىر بولشەگىڭمىن!- دەپ جىرلاعان ەربول اقىن، ءومىرىنىڭ سوڭىنا دەيىن وسىناۋ ءبىر ادامي ايبارلى انتىنا ادال قالىپىنان اداسپاي، ومىردەن ەرتەلەۋ، تىم ەرتەلەۋ اتتانىپ كەتتى...

ول تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ اي تاڭبالى ايشىقتارى - تۋىمىز، ەلتاڭبامىز، ءانۇرانىمىز سەكىلدى باعا جەتپەس قۇندىلىقتارىمىز جايلى تانىمدىق، تاربيەلىك ءمانى اسا جوعارى تۋىندى - تولعاۋلار جازدى. جاس ۇرپاق بويىنداعى ىزگىلىك قاينارلارىنا دەم بەرەتىن دەرەكتەر مەن دايەكتەرگە تولى وسىناۋ ەڭبەكتەردىڭ قاي-قايسىسى بولسىن، ءبىر-ءبىر وقۋلىقتىڭ مىندەتىن اتقارىپ تۇرعاندىعى تالاسسىز شىندىق. ، وسى رەتتە، ەربول شايمەردەنۇلىنىڭ قازاقتان شىققان تۇڭعىش ءرامىزتانۋشى - گەرالديست ەكەندىگىن، ال، جاڭا زامان اكەلگەن تولايىم بولمىستى – «وتكەنى جوق ەرتەڭگە دە قۇلىقسىز، رۋحسىز ەل  تۇرا المايدى قۇرىقسىز» - دەپ ەلەڭدەپ، تاۋەلسىزدىكتىڭ اي تاڭبالارىن تىنىمسىز جار سالا ناسيحاتتاعان تۇلعا ەكەندىگىن دە ايتا كەتكەنىمىز ابزال.

جاڭا ءداۋىردىڭ، جارقىن ءداۋىردىڭ ناعىز جاناشىرلارىنىڭ ءبىرى، اناجۇرت، اتامەكەننىنىڭ ءاربىر ءساتتى قادامىنا قۋانا قول سوعىپ وتىراتىن ازاماتتىڭ بار عۇمىرى - وتانسۇيگىشتىكتىڭ، ۇلت مۇراتىنىڭ ۇلاعاتتارىنا شەكسىز بەرىلگەن قايراتكەرلىكتىڭ، قالا بەردى اعارتۋشىلىقتىڭ جارقىن بەينەسى ەدى. «الاش ارىستارى ارمانداعان اسىل مۇرات ءداۋىرى ءبىزدىڭ كەزەڭگە تۇسپا-تۇس كەلۋىنە قاراعاندا، ءبىز دە تەگىن ۇرپاق ەمەسپىز-اۋ، وسى» - دەپ قوياتىن جىميىپ.

ۇزاق جىلدار قالاممەن قايراتكەرلىكتىڭ قوس تىزگىنىن قاتار ۇستاپ، ءوزى جۇرگەن ورتاسىندا، ءوزى قىزمەت پارىزىن اتقارعان سالاسىندا تاۋەلسىزدىك تالىمدەرىن، ونىڭ باياندى بولاشاعىن «جىرلاپ» وتىراتىن. پىكىرگە باي ءپىرادار زاماننىڭ، شەراعاڭ ايتپاقشى – ء«بىر كەم دۇنيەنىڭ» كىربىڭدى ساتتەرى اڭگىمە بولا قالسا – «ەي جىگىتتەر، قىيىندىق قولدىڭ كىرى ەمەس پە، تەرمەن جۋساڭ كەتەدى دە قالادى» - دەپ ازىلدەپ تە قوياتىن.

ال، اقىن ەربول:

تاڭ نۇرىمەن ارايلاعان توڭىرەك،

جاتىر مازداپ وشاعىندا ءومىر-وت

تاۋەلسىزدىك ءتاي-ءتاي باسقان نارەستەم،

سۇق كوزدەردەن ساقتاعايسىڭ، قۇدىرەت! –

دەپ تولعاناتىن.

كوك تۋىم يىلمەسىن، جىعىلماسىن،

كوزگە - جاس، كەۋدەگە - وكسىك تىعىلماسىن.

تۇرعاندا كوك بايراعىڭ كوكتى تىرەپ،

تۋعان ەل، سەن قاشان دا، تۇعىرداسىڭ! –

دەپ تىلەك تىلەپ وتىراتىن.

ءسوز بەن ءىستىڭ جاراسىمىندا – قاي زاماندا بولماسىن ازاماتتىق تۇلعا تۇرعان، جاقسىنىڭ شاراپاتىمەن ايشىقتالار اسىل قاسيەتتەردىڭ قارا ورمانى الىستان مەن-مۇندالاپ كوز تارتىپ تۇرعان...

ەربول شايمەردەنۇلى جانى نازىك، سەزىمى سەرگەك، ءسوزى ويلى اقىن دا بولاتىن. كەمەرىنەن اسقان جىر نوپىرىندە ونىڭ ويلى ورامدارى وقىعاننىڭ ويىندا، تۇيسىنگەننىڭ تۇيسىگىندە وقشاۋ ورىن الاتىنداي دارەجەدە تۇرعان دۇنيەلەر دەپ باعالاۋعا تۇرارلىق تۋىندىلار. از جازدا دا، ساز جازعان  ەربول اقىننىڭ پوەزياسى وزىنشە ءبىر الەم، ادامي اسىل قاسيەتتەردىڭ سان قىرلى يىرىمدەرىنەن سىر تارتقان جىرلاردان تۇراتىن پوەزيا بولاتىن. ەلى مەن جەرىنە ارنالعان، ادامزاتتىڭ اسىل مۇراتتارىنىڭ ءبىر بيىگى - جانۇيا جاراسىمى مەن پەرزەنت الدىنداعى پارىز تاقىرىبىنا ارنالعان ايشىقتى جىرلارى جانعا جىلۋ، سەزىمگە شۋاق سىيلايتىن شۋماقتاردان تۇراتىندىعىن كەز-كەلگەن ويلى وقىرمان بىردەن-اق بايقار ەدى. سوندىقتان دا بولار، ونىڭ جازعان ويلى ورامدارعا تولى جىر جولدارىنىڭ كوبى انگە اينالىپ، كوپشىلىكتىڭ كوكەيىنەن ورىن تاۋىپ تا ۇلگەرگەنى.

اقىن، جازۋشى، پۋبليتسيست، جۋرناليست، اۋدارماشى ەربول شايمەردەنۇلىنىڭ قوعامدىق – ساياسي، الەۋمەتتىك سالالاردا ءجۇرىپ وتكەن جولى ءبىر عۇمىرعا ازدىق ەتپەيتىن جول ەدى. تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى جىلدارىنان باستاپ تىپتەن قاربالاس قىزمەتتەر اتقاردى. بيلىك تۇتقاسىندا ءجۇرىپ ەلگە، جۇرتقا، وسكەلەڭ جاس ۇرپاققا رۋحاني ءنار بەرەتىن، ءنارلى دە ءارلى 20-عا جۋىق كىتاپتار جازىپ، جارىققا شىعاردى.

وسى ەڭبەكتەردىڭ ىشىندەگى ەرەكشە ءبىر كوزگە تۇسەتىندەرى، جوعارىدا ايتىپ وتكەنىمىزدەي، تاۋەلسىز مەملەكەتتىڭ ۇلتتىق راسىمدەرى تۋرالى، ەلتانۋ تۋرالى جازعان تانىمدىق ەڭبەكتەرى مەن قاتار، الەمدىك اقىل-وي الىپتارىنىڭ اسىل سوزدەرىن، تۋعان ۇلتىمىزدىڭ، ارعىسى ءتۇبى ءبىر تۇركى الەمى ۇلاعاتتى تۇلعالارىنىڭ اقىل-وي ءىنجۋ-مارجاندارىن ەرىنبەي-جالىقپاي جيناپ، وزگە تىلدەگىلەرىن وزەگى ءنارلى، ۇعىمعا جەڭىل ءسوز مارجاندارىمەن ادىپتەپ، كوز مايىن تاۋىسا انا تىلىمىزگە اۋدارىپ، ەل يگىلىگىنە جاراتۋى دەر ەدىم.

تاۋ الىستاعان سايىن اسقاقتاپ كورىنەتىنى ءتارىزدى، ەرەكەڭنىڭ ارتىندا قالعان وسى مۇرالارىنىڭ قاي – قايسىسى بولماسىن، ۇلتتىڭ رۋحاني قازىناسىنداعى، زامانالاردىڭ كۇن تارتىبىنەن  تۇسپەيتىن ۇرپاق تاربيەسى سالاسىنداعى ورنى دا، ورەسى دە بيىك مۇرالار ەكەن. جالپى «قازاق افوريزمدەرى» اتتى ورتاق اتاۋمەن بىرنەشە رەت جارىق كورگەن بۇل ەڭبەكتەر، ءار قازاقتىڭ تورىندە تۇرۋعا، ءار جەتكىنشەكتىڭ سومكەسىندە جۇرۋگە، ەل قامىمەن ەلەڭ كۇندەر كەشىپ جۇرگەن ءار قىزمەتكەردىڭ كىتاپ سورەسىنەن تابىلۋعا لايىق كىتاپتار ەكەنى داۋسىز. سوندىقتان دا بولار، ەربول شايمەردەنۇلى كىتاپتارىنىڭ دۇكەن سورەلەرىندە ۇزاق جاتپايتىندىعى.... ءوزىنىڭ كەزىندەگى زامانداس، سىرلاس، مۇڭداس دوستارى بۇگىندە ايتىپ جۇرگەنىندەي: «مەن مۇندايمىن!» - دەپ كەۋدە قاقپاي-اق، «اقىرىن ءجۇرىپ، انىق باسقان» ەرەكەڭنىڭ، ارعى تەگى مارك اۆرەلي مەن قورقىت اۋليەدەن باستاۋ الاتىن تەكتىلەر تەبىرەنىسىنەن تۋعان قاناتتى سوزدەردەن تۇراتىن توپتامالارى، ەرلىككە پارا-پار ەڭبەك دەسەك تە ارتىق ايتقاندىق ەمەس. دوستار دەمەكشى، اياۋلى ازامات تۋرالى سول دوستارى جازىپ جاريالاعان ەستەلىكتەردىڭ ءبىر شوعىرى «جۇرەگىمەن وت تاسىعان» دەپ اتالعان قوماقتى كىتاپ بولىپ جارىق كورسە، ەندىگى ءبىر شوعىرى – ءار اۆتوردىڭ اتىنان جەكە-جەكە - «ونەگە»، «سۇيسپەنشىلىك»، «جان-جاقتىلىق»، «ىزگىلىك»، «سەزىمتالدىق»، «ادالدىق» تاقىرىپتارىمەن جارىق كوردى. اسىل ازاماتتىڭ بار بولمىسىن بەينەلەيتىن وسىناۋ اسىل سوزدەردىڭ استارىندا، ادامدىققا ادال، دوستىققا بەكەم، ەڭبەگى ەل ەسىندە ەلەۋلى ەربول شايمەردەنۇلىنىڭ وتكەن ءومىر، كەشكەن عۇمىرىنىڭ ىزگى دە يگى ءىزى جاتقاندىعى داۋسىز شىندىق!

ءوزى دە ءار ءسوزىنىڭ قۇنارىنا ءمان بەرىپ، ءار پىكىرىنىڭ ورەسىنە ءۇڭىلىپ وتىراتىن، جارىقتىق. امال نە دارىن مەن دارالىقتىڭ ولشەمىمەن العاندا ارامىزدان تىم ەرتە كەتكەن ازاماتتىڭ، وسىندايدا ايتىلار – بەرگەنىنە بەرەرى مول ەدى. ءوزىنىڭ بويىنداعى اسىل قاسيەتتەرىمەن ازاماتتىق اسىل بەينەسىمەن، ينەمەن قۇدىق قازعانداي ەلەۋلى ەڭبەگىمەن قازاقتىق رۋحاني قازىناسىنا ولشەۋسىز ۇلەس قوسقان ەربول شايمەردەنۇلى وسى كۇندەرى ارامىزدا جۇرسە اعانىڭ جاسى 60-قا تولار ەدى.

مۇزافار الىمباەۆ اعاسىنىڭ – «ەگەر مەنىڭ تۇستارىم مەن تەتەلەستەرىم، ەربول شايمەردەنۇلىنىڭ مىنا انتالوگياسىنداعىداي، دەلەبەڭدى قوزدىرىپ، ءتىپتى، دەرەكتى ءۋاج، ورلىك جانە اسقاقتىققا بوككەن ۇلگى-ونەگە نۇسقالاردى بالا كەزدەن وقىپ، ءبىلىپ وسسە، بۇگىنگى بيىگىمىزدەن الدەقايدا جوعارى بولار ەدىك-اۋ؟!» - دەگەن  ماعىناسى ءماندى ابىز - باعاسىن ءوز قۇلاعىمەن ەسىتىپ، ءبىر ماسايراپ قالار ەدى...

دەگەنمەن، ادەبيەتىمىزدىڭ دۋالى اۋىز اقساقالى مۇزاعاڭڭىڭ بۇل تولعانىسى، ەرەكەڭدەي اسىل ازاماتتىڭ ءوز جانىنداي ءسۇيىپ، جالعىزىنداي وبەكتەگەن تۋعان جۇرتىنىڭ جادىندا، ونىڭ وزىنە عانا ءتان ەكىنشى عۇمىرىنىڭ - ماڭگىلىك عۇمىرىنىڭ باستالعانىنىڭ ءبىر بەلگىسى بولسا كەرەك!

تاكەن مولداقىنۇلى

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مادەنيەت قايراتكەرى

Abai.kz