پەتروپاۋلدىڭ قىزىلجار دەپ اتالۋى ءتىپتى قولايلى
«قالا زالىم پاتشا اۋليەسىنىڭ اتىمەن اتالماۋى كەرەك» (1924 جىل).
©الاش ايناسى يلليۋستراتسياسى
پەتروپاۆل قالاسىنىڭ تاريحي اتاۋىن قايتارۋ ماسەلەسى سوڭعى جىلدارى ءجيى ايتىلا باستادى. دەگەنمەن تاۋەلسىز ەلدىڭ تانىمىنا جات بۇل اتاۋلار تاس كەنەشە جابىسىپ قالار ەمەس. 1924 جىلى قىزىلجاردا جارىق كورگەن «بوستاندىق تۋى» (بۇگىندە گازەت «سولتۇستىك قازاقستان» دەپ اتالادى) گازەتىندە دە شاھاردىڭ اتاۋىن اۋىستىرۋ ماسەلەسى كوتەرىلگەن ەكەن. باسىلىمنىڭ وقىرماندارى بىرنەشە سانىندا اتالمىش تاقىرىپ جونىندە ءوز پىكىرلەرىن بىلدىرگەن. بۇگىن ورتالىق مەملەكەتتىك مۇراعاتتا ساقتالعان گازەتتەگى ەكى شاعىن ماقالانى نازارلارىڭىزعا ۇسىنىپ وتىرمىز.
توتە جازۋدان كيريلليتساعا اۋدارعان اتالمىش مۇراعات قىزمەتكەرى اباي مىرزاعالي.
«قىزىلجار تۋرالى»
«بوستاندىق تۋى» گازەتى شىعىپ تۇراتىن قالانىڭ اتى قازاقشا قىزىلجار، ورىسشا پەتروپاۋل (پەتروپاۆل) دەپ اتالادى. قازاق ەلىنىڭ سار دالاسىنا قول سالعان پاتشا ۇكىمەتى اقمولا ايماعىنا اياق باسقاندا ەركىن سۇيگەن قازاق بالاسىنىڭ جاۋىنگەرشىلىگىنە قارسى تۇرۋ ءۇشىن مۇنان ءجۇز جىل بۇرىن اقمولا، اتباسار، كوكشەتاۋ، قىزىلجار قالالارىن سالعىزعان. ءاربىر قالاعا اۋليەلەردىڭ اتتارىن قويۋعا ادەت قىلعان ورىس قىزىلجارعا پەتر ءھام پاۋل دەگەن ەكى اۋليەسىنىڭ اتىنان قۇراپ پەتروپاۋل دەپ ات قوسقان. اق پاتشالاردىڭ جەلكەسىن قيىپ كەڭەس ۇكىمەتى ورنىققانىنا 7 جىل تولعاندا، ءھام قازاق حالقى ءوز الدىنا اۆتونوميالى ەل بولىپ كەڭەستەر ۇكىمەتىنىڭ ءبىر قاناتى بولىپ وتىرعاندا، قازاق دالاسىنىڭ شيماندى جەرىنىڭ قاق ورتاسىنان ويىپ الىپ سالىنىپ وتىرعان قىزىلجار قالاسىن زالىم پاتشانىڭ اۋليەسىنىڭ اتىمەن پەتروپاۋل اتانباي قىزىلجار اتانسىن دەگەن پىكىر تۋرالى ءبىر-ەكى جەردە ايتىس بولعاندا، پەتروپاۋلدىڭ اتى «پەرۆىيمايسكي، وكتيابرسكي، ترۋدوۆسكي، ينتەرناتسيونالنىي» دەگەن اتتاردى ۇسىنعاندار دا بولدى.
گازەت ارقىلى ەل ىشىنە ۇران سالىپ، پەتروپاۋلدىڭ اتىن قىزىلجارعا وزگەرتۋگە شاقىرامىن. مەنىڭ بۇل پىكىرىمدى ماقۇلداپ، ياكي باسقا ءبىر اتتى لايىقتاپ جازۋشىلار بولسا، «بوستاندىق تۋىنىڭ» بەتى اشىق!
«پەتروپاۋلدىڭ قىزىلجار دەپ اتالۋى ءتىپتى قولايلى»
«بوستاندىق تۋىنىڭ» 13-ءنشى سانىندا بەگەش ۇلى ءابدراحمان جولداس پەتروپاۋل اتى جويىلىپ، قىزىلجار اتالسىن دەگەن ماقالاسىن وقىدىق. ماقالاداعى پىكىرلەر كوڭىلگە جىلى تيەدى. ويتكەنى كەڭەس حۇكىمەتىنىڭ تۇتىنعان باعىتىندا كورىنىپ وتىر. نيكولايدىڭ اۋليەلەرىنىڭ قويعان اتتارىن قالدىرىپ تابيعات اعىمىنا، پىكىر ويدىڭ قۇيىلىسىنا قولايلى اتتاردى قويىپ جاتقاندىعى بەلگىلى. تابيعات ەركەسى قازاق بالاسىنىڭ بۇرىنعىدان بەرى ءسۇيىپ قويعان اتى «قىزىلجار» قازاق پەن نوعاي اراسىندا كوپشىلىك جاعىن الىپ قاراعاندا دا «پەتروپاۋل» دەگەن نيكولايدىڭ اۋليەسىنىڭ اتىن بىلمەگەندىكتەن، بۇرىنعى سۇيكىمدى اتى «قىزىلجار» دەگەن ءسوزدى ايتىسقاندارىن ەستيسىڭ. اقمولا گۋبەرنەسىنە قاراعان دالا ءھام شەتكى قالالاردىڭ ادامدارىنىڭ دەنى پەتروپاۋل ورنىنا قايدا باراسىڭ دەپ سۇرالسا، قىزىلجار دەگەنشە التۇن جار دەسەيشى قىزىلجار دا دۇنيەلىكتىڭ ءبارى دە كۇن-كۇن كوبەيىپ ارزانداپ جاتقان كورىنەدى دەيدى. تەكسەرىپ قاراعاندا قىر ەلىنىڭ ادامدارى پەتروپاۋل دەگەن اتتى جەكسۇرىن كورەتىنى سەزىلەدى. بىزدەردىڭ دە قاۋساپ جاتقان نيكولايدىڭ اۋليەسىنىڭ اتىن كوككە كوتەرىپ تاستاماي ءجۇرۋىمىز قولايسىز، سوندىقتان پەتروپاۋل اتى قالسىن، «قىزىلجار» اتىمەن اتالسىن. قىزىل دەگەن ءسوزدىڭ ءبىر ءوزى دە ۇران باعىتىنا قابىسادى.
اۆتور: ءابدراحمان بەگەشەۆ.
