التىننىڭ بۋى
/پوەما/
اسپان مەن جەردى جالعاپ جاتتاندى كۇن،
سول كۇننەن سىر سۋىرىپ اقتاردىم ءۇن.
ەڭ باسى قاتەلىگى ادامداردىڭ،
بىلمەيدى قايدا بارا جاتقاندىعىن.
باي بولۋ – بۇگىن بىزدە ءبىر-اق ارمان،
ەمى جوق اۋرۋدىڭ سۇراپ العان.
داۋاسىز سىرقاتىنان ايىعا الماي،
قۇر ءۇنسىز كۇرسىنەدى مىنا جالعان.
ايىرماي ادالدىق پەن اق-قارانى،
كوك قاعاز كوڭىل قۇرتى، باق قامالى.
بەرەكەسىز تىرلىكتىڭ شوعىن كوسەپ،
ۇلى اقىل - ءولى مۇشە بوپ بارادى.
ۇرىس-جانجال، داۋ-داماي تەك شىقپايدى،
بارىنە دۇنيە سەبەپ، كوپشىك قايعى.
بويداعى ۋلى ۋىتتىڭ اسەرىنەن،
ادامدار جۇرگەن جەردەن ءشوپ شىقپايدى.
«سيقىر اقشا» الدىمەن سانانى الدى،
قالىڭ ەل باي-كەدەي بوپ دارالاندى.
قوعامدى كەزىپ جۇرگەن ءبىر قاتەلىك،
مەندەگى ءتاتتى ۇيقىنى توناپ الدى.
ءىى
قايران ابىز حالقىمنىڭ كوركەم ەسى،
قاشاندا پەندەلەرگە ار تورەشى.
ەستى ءسوز ورالادى ورنىن تاۋىپ،
بولمايدى يگىلىكتىڭ ەرتە-كەشى.
قايشا انام – ماجەن قاجى نەمەرەسى،
قاشاننان كەرىلگەن كەڭ كەرەگەسى.
«مىڭ ءبىر ءتۇن» ەرتەگىسىن كوپ ايتاتىن،
«كورگەندىنىڭ ۇلگىسى» دەگەن وسى.
اكەسى – ساياحمەت ەل بىلەتىن،
شەجىرە، اڭگىمەشىل بەلگىلى ەدى.
ءبىر تاڭعا اڭگىمەسىن تىڭداعان ەل،
«ەرتەگىشى ساياحمەت» دەپ جۇرەتىن.
شەشەم دە ەستى سوزبەن سۋسىنداعان،
ورايى كەلگەن جەردە قىمسىنباعان.
تەكتىلىك ناعاشىدان دەيتىن بولسا،
جيەندەر قالاي عانا تۋسىن جامان.
كەشكىلىك ەل ورىنعا جايعاسقاندا،
بالا قيال شىعارىپ ايدى اسپانعا.
شەشەمدى شىر اينالا قورشاپ الىپ،
باس قويامىز ەرتەگى، وي-داستانعا.
- باياعىدا - دەپ باستاپ ەرتەگىسىن،
تەرەڭدە ءبىر كۇرسىنىس ورتەپ ءىشىن.
جاساۋراعان كوزدەرىن ءسۇرتىپ قويىپ،
باپپەنەن اقتاراتىن كوركەم ءىشىن.
- ءبىر تۋعان ەكى جىگىت بولعان ەكەن،
اتا-اناسىز تۇل جەتىم قالعان ەكەن.
ەكەۋى سۋ جاعالاپ، بالىق اۋلاپ،
بىرىنە-ءبىرى سەرىك، قورعان ەكەن.
نامىستى ەر كەدەيلىكتەن جاسىماعان،
مەيىرىن ءبىر توگەر دەپ وسى زامان.
قۇدايدىڭ بەرگەنىنە توبا دەسىپ،
اعا-ءىنى ەكى وتباسىن اسىراعان.
اتادان قالعان كاسىپ بالىق اۋلاۋ.
ازابىن بۇل كاسىپتىڭ جان ۇعار ما؟
بالىقتى وزەن ىزدەپ كەلە جاتىپ،
الىستان ساعىم كوردى، تاڭى بار داۋ.
داۋلاستى ءبىرى «جاي ءبىر ساعىم» دەدى،
بىرەۋى «وت نەمەسە جالىن» دەدى.
ەكەۋىن ماگنيتتەي تارتا بەردى،
جالعاننىڭ جالتىراعان ساعىم بەلى.
جاقىن كەلسە، ءبىر تاۋدىڭ كەزەڭى ەكەن،
كەزەڭنەن اعىپ جاتقان وزەن ەكەن.
وزەننىڭ كۇنگەي بەتى قىزعىلت تارتىپ،
كورىنگەن جۇمباق سىردىڭ وزەگى ەكەن.
پىسىق ەدى ءىنىسى اعاسىنان،
ءبىر سىر ۇقتى وزەننىڭ جاعاسىنان.
- قازىنا بار وسىنىڭ باستاۋىندا،
نە دە بولسا تارتايىق و باسىنا.
ءىنىسىنىڭ بۇل ءسوزىن قۇپ الادى،
كوڭىلىندە جوق ونىڭ تۇك الاڭى.
«مىنا جالعان دۇنيە - دەپ ويلادى،
تۇرعان شىعار تاعى دا سىناعالى».
تاۋ اسىپ، تاستى كەزىپ ۇزاق ءجۇردى،
وزەك جالعاپ، اڭ اۋلاپ، تۇزاق قۇردى.
ەرتەڭگى كەشكى بەسىن بولعان كەزدە،
جىلان كوز باستاۋعا كەپ تۇراق قىلدى.
تاس جارعان كوز جاسىنداي بۇلاعى ەكەن،
تاڭ نۇرىنا ساعىم بوپ تۇرادى ەكەن.
«التىننىڭ ءتۇسى قىزعىلت بولادى» دەۋشى ەد،
قىزعىلت ساعىم سۋ تۇبىنەن شىعادى ەكەن.
قۋانعاننان ءىنىسى جارىلارداي،
قۇشاقتادى اعاسىن جانى قالماي.
- ءبىز التىننىڭ ۇستىندە تۇرمىز، اعا،
بۇدان ارتىق باق قانە، تاعى قانداي؟
قۇداي ءبىزدى قاشانعى جىلاتادى،
ايتىپ ەم عوي، تاڭىمىز ءبىر اتادى.
جاببار يەم، شىن سۇيگەن ادال قۇلىن،
وسىلاي توسىن سىيمەن جۇباتادى.
ەكەۋى دە ەس شىعا قۋانىستى،
قوس قولداپ بۇلاق سۋىن جىلاپ ءىشتى.
- ەي، اللام، ۇزاعىنان بەرە گور دەپ،
جالبارىندى تۇرعانداي قۇران ءۇستى.
از ۋاقىت ەس جيناپ كىرىسەدى،
جەر قازىپ، التىندى الۋ دۇرىس ەمى.
بەينەتپەنەن تاس قاشاپ، قۇمدى قازدى،
التىن دەگەن بايلىقتىڭ ءىرىسى ەدى.
كۇنى-ءتۇنى ەكەۋى دەم المادى،
التىن كورگەن كوز قۇرتىن جەڭە المادى.
دەۋشى ەدى جاقسىلىققا جەتۋ قيىن،
وسى شىعار جوقتىقتان كەك العانى.
سوندا دا ءتۇبىن كورمەي توقتامادى،
قاناعاتتىڭ قاشاندا جوق قامالى.
نە نارسەنىڭ شەكتەن تىس كوپ بولعانى،
الدىمەن ادام دەگەن اتتى الادى.
مۇندايدا كۇن دە، ءتۇن دە كەلتە سۇرەڭ،
ەكى عارىپ ەنشى الىپ جەر توسىنەن.
سايتان ساعىم قاناعات شەگىن ۇرلاپ،
كەنەلدى سول التىنعا بەلشەسىنەن.
اعا-ءىنى ەسى جوق، باسى قاۋعا،
نەگە سونشا قۇمارتتى وسى جاۋعا؟!
ساف التىن ەكەۋىنە عانا ەمەس،
جەتەتىن بۇكىل ەلدى اسىراۋعا.
ءىنىسى ايتتى – قاناعات وسىعان دا،
جەتەدى جەتى ۇرپاقتى اسىراۋعا -
دەگەنىن قايران اعا تىڭدامادى،
كوڭىل دەگەن تىنا ما، تاسىعاندا.
ەسىن اپ ادام اتتى ۇلى كۇشتىڭ،
ازعىن ويدان قىزارىپ كۇن ىعىستى.
ار سىزىعىن ايىرماي، ايعاقتاتپاي،
بارى راس ازعىرىندى ءىبىلىستىڭ.
اقىل-ەستى التىننىڭ مىسى باسىپ،
جاۋىزدىق پەن اشكوزدىك ۇشىراسىپ.
دۇنيە شىر اينالىپ جۇرە بەردى،
ماس ادامنىڭ باسىنداي قۇتى قاشىپ.
بەيۋاقىت، كۇن مەن ءتۇننىڭ اراسىندا،
ءبىر جامان نيەت تۋدى اعاسىندا.
«التىندى مەن ءبىرىنشى تاپتىم عوي» - دەپ،
ءىنىسى شىعار ءبىر كۇن، تالاسۋعا.
ولتىرەيىن، بايلىققا ورتاق قىلماي،
جۇرمەيىن الدىندا ونىڭ قورقاق قۇرداي.
مۇنىڭ كوزىن قۇرتايىن دەپ ويلادى،
ايەلىمدى، بالامدى جالتاق قىلماي.
التىن كورگەن پەرىشتە جولدان تايعان،
الدى-ارتىن ويلاي الماي جاردان تايعان.
ادامنىڭ نيەت-پەيىلى بۇزىلعاندا،
باۋىرىنا جاۋ بولار، اردان تايعان.
ويلامادى وبالىن بۇل ءىسىنىڭ،
سوڭىنان ەرگەن جالعىز تىنىسىنىڭ.
ماقپال ءتۇننىڭ قۇمارپاز قۇشاعىندا،
جانىن الدى، اعاسى ءىنىسىنىڭ.
ازعىن ويدان جاۋىزدىق جەتكىزىلىپ،
ەستى ىستەن ەسەر ءبىر وي وتكىزىلىپ.
كىندىكتەن تارايتۇعىن ءبىر جىبەك ءجىپ،
جات مىنەزدى جەڭە الماي، كەتتى ءۇزىپ.
ايىبى ازعىندىقتىڭ اتا كۇنا،
جۇتىم سۋدى – اتاۋ كەرە اتادى دا.
تاپقانىن تاڭدايىنا ءبىر تاتپاي-اق،
اتتاندى ءىنى كيەلى ءولىم ساپارىنا.
كۇناسىز قان شاشىراپ جاپىراققا،
قارعىس ايتىپ قۇبا بەل اقىماققا.
ءتۇن تۇنشىعىپ اسپاننىڭ قۇشاعىندا،
اي قارايدى كىنالى توپىراققا.
سانادان سەرپىپ تاستاپ سان كۇدىگىن،
اعانى الىپ ۇشتى تاڭ ءدۇبىرى.
تۇتىننەن جالاۋ بايلاپ اۋىل تۇردى،
ايعاقتاپ بۇل جالعاننىڭ ماڭگىلىگىن.
وتكەنىن تەز ۇمىتتى ادام مىنا،
ەي، پەندە، جىلار بولساڭ، سوعان جىلا.
سىرعيدى سۋىرتپاق جول كوز تالدىرا،
اينالىپ جاۋىزدىقتىڭ ارالىنا.
قاپ-قاپ التىن - پۇلىنىڭ سانىن كۇپتەپ،
ىرىسىم، ىرىزدىعىم، تاڭىم قۇت دەپ.
ءبىر-اق ساتتە باي بولىپ شىعا كەلدى،
قۇرساقتاس جالعىزىنىڭ قانىن جۇكتەپ.
بايلىعى ەشتەڭەنى ويلاتپادى،
ءسات سايىن شىعاتىنداي جايلاپ تاڭى.
بايلىق-داۋلەت سىن دەيدى يەسىنە،
دۇنيە-جالعان پارقىنا بولاتپادى.
اسىپ-تاسقان باي بولدى مەيىرى جوق،
قايىرسىز، قاناعاتسىز پەيىلى جوق.
مالدى يتتىكپەن تاپسا دا ەسى كىرمەي،
ادالدىققا جۇمساۋعا كەيىبى جوق.
جالشىنىڭ دا اقىسىن ءجون قىلمادى،
مال شەتىنە تيگەندى وڭدىرمادى.
وزگە تۇگىل وزىنەن مالىن اياپ،
ماڭايىنا قوڭسى دا قوندىرمادى.
كەدەيدى تۇگى جوق دەپ سىناپ اران،
اشقاراق قۇمسارلىعى دۋالاعان.
كەشەگى جوقشىلىعىن ۇمىتىپتى،
التىننىڭ بۋىنا ماس ءدۇبارا جان.
ءوز بايلىعىن كۇزەتىپ قاساڭ قىلىق،
تىققان التىن تىنشىتپاي وسال قىلىپ.
بىرەۋلەردى قاڭعىرتسا جوقشىلىعى،
بايدى التىنى قاڭعىرتتى ماساڭ قىلىپ.
سايتان ساعىم جەتەلەپ الدامشى اردى،
پۇلى ءۇشىن تالايدى جاردان شالدى.
يمانى مەن جيعانىن ەكى ءبولىپ،
ادام بۇزىپ كىرە الماس قورعان سالدى.
بۇل جالعاندى تۋلاتقان كۇن يەگە،
بۇرالاڭىن تىرلىكتىڭ ءمىن يە مە؟!
ءوزىڭدى دۇنيەنىڭ قۇلى قىلۋ
ەڭ اۋىر ازاپ شىعار دۇنيەدە.
بەيمازا دۇنيەقۇمار تاعى بايدىڭ،
تاپپادى كۇندىز-ءتۇنى جانى جايلى.
التىننىڭ بۋىنا ماس بولعان ادام،
بەلى شىققان بەسىگىن تانىمايدى.
مانساپقا ادام جانى تەز كونەدى،
كۇن سايىن بولسا دەيدى ءوز دەگەنى.
التىننىڭ بۋىنا ماس بولعان كەزدە،
ادامنىڭ نيەت-پيعىلى وزگەرەدى.
جالعاندا جاعىمپازعا اتاق ەرمەس،
مەيىرىمسىز، ساراڭدار باتا كورمەس.
وزىڭنەن قىزعاناتىن داۋلەت – مالىڭ.
وزگەگە ءوتىپ، ەلىڭە وپا بەرمەس.
التىننىڭ بۋىن مارتتەر تابا المايدى،
بايلىعىڭ كەتپەس داۋلەت بولا المايدى.
مارەگە ءولىپ-ءوشىپ جەتكەن جەرىڭ،
بالاڭا مارتەبە بوپ قالا المايدى.
اشكوزدىك – اداسقانعا الىپ قايعى،
يمانى بار جاندار ەش قورىقپايدى.
ءوزىڭنىڭ ءولىپ-ءوشىپ شىققان شىڭىڭ،
ارتىڭا بيىكتىك بوپ جارىتپايدى.
بىراق، مۇنى بايعۇس باي ۇعا المادى،
ەستىلەردىڭ ايتقانىن قۇپ المادى.
جەر بەتىندە دۇرىستاپ جۇرە المادى،
ادامي شىن جىلاپ، شىن كۇلە المادى.
قاناعاتسىز قۋ جانى تىنا المادى،
دۇنيە شىرماۋىنان شىعا المادى.
سايتاني ءبىر ساعىمدى قۋامىن دەپ،
يمانىن جوعالتقانىن بىلە المادى.
تۇندە شوشىپ وياتىپ، تۇسىندەگى ءۇن،
قىڭسىلايدى كوڭىلدىڭ كۇشىگەنى.
ەسەرسوق، ەسسسىزدىگى وپا بەرمەي،
قاتتى شوشىپ، ۇليدى ىشىندە مۇڭ.
بۇل جالعاننىڭ جەتكىزبەي جوققا دەسى،
التىن ساعىم اربايدى كوكتە ەلەسى.
ادامدى قارتايتاتىن ۋاقىت ەمەس،
جىبەرگەن يت تىرلىكتە كوپ قاتەسى.
ءىى
سول جىلدىڭ قىسى بوران، ىزعارلى ەدى،
باي وتىرعان قونىس تا قۇز-قارلى ەدى.
داۋلەت-مالىن وزگەدەن قىزعاناتىن،
ساراڭ بايدىڭ قاھارلى، ىزعار لەبى.
اق بوران الاي-تۇلەي، ساناۋلى شاق،
استان-كەستەن ەتتى دە، بار ءاندى ساپ.
باي اۋىلىن ءبىر ساتتە باسىپ قالدى،
تابيعات قاتەلەسپەيدى ادام قۇساپ.
شىرىگەن بايلىعىنىڭ اران باعى،
قايتسىن ەندى تۇبىنە بارا المادى.
جيناعان التىنى مەن ءدىلدالارى،
قۋ جانىن امان الىپ قالا المادى.
ادام كۇنى ادامسىز، كۇنى قاراڭ،
دۇنيە كىمگە جولداس – جولى تاراڭ.
ەكى يىعى سەلكىلدەپ، اعىل-تەگىل،
جىلاپ تا ۇلگەرمەدى سورلى ساراڭ.
التتىڭ بۋى سالعان وزەككە قۇرت،
دۇنيە جالعان زاڭى كەزەك بولىپ.
تەزەكتى دومالاتقان قوڭىز كەيىپ،
جيعانى قالدى سولاي تەزەك بولىپ.
مال تابۋى ادامنىڭ بولمىسىنان،
مال شاشارلىق بولارى جازمىشىنان.
قيىن دەيدى قارعىسى ادامداردىڭ،
جاراتۋشى قۇدايدىڭ قارعىسىنان.
التىن - تۋرا جولىڭنان بۇرادى ەكەن،
دەيتىندەي «اقىلىڭدى سىناپ وتەم».
پەرىشتەنى «جولىنان تايدىرام» دەپ،
التىن دەگەن قان تىلەپ تۇرادى ەكەن.
بەيمازا راقىم ىزدەپ تەككە كۇننەن،
ءبىر جاۋاپ تابا الماي-اق وتكەنىنەن.
بەيوپا قاتالدىعى جانىن جەۋمەن،
تىنىش ءومىر سۇرە الماي ءوتتى ومىردەن.
اينالىپ قۇربانىنا سەل-كوشكىننىڭ،
جيعانى بۇيىرمادى كەلمەس كۇننىڭ.
كەتپەيدى و دۇنيەگە كوزدىڭ جاسى،
شەكتىرەر قاسىرەتىن ورمەكشى كۇن.
سۇرەڭسىز مىنا جالعان سان اعاتسىز،
اقشا دەپ ادامدىقتى توناپ اپپىز.
ءبىر ۋىس توپىراققا عانا تويعان،
ءتۇبى جوق ادام كوزى قاناعاتسىز.
ءىىى
قاباقتىڭ قىرتىسىنا وي تۇنەتىپ،
جاۋلىعىنا ورالىپ اي تىلەگى.
اڭگىمەسىن اياقتاپ بولعان شەشەم،
«التىننىڭ بۋى قيىن» دەيتىن ەدى.
ءومىردىڭ مەكتەبىنەن تۋىنداعان،
كوتەرگەن بار بايلىقتىڭ بۋىن دالام.
بەك بولۋ، باي بولۋ دا قيىن ەمەس،
كوتەرە السا التىننىڭ بۋىن، ساناڭ.
بايلىق بۋى ادامنان وتەدى ەكەن،
اقىلىڭ سەرىك بولسىن وتە بەكەم.
التىننىڭ بۋىنا ماس بولعان كەزدە،
اشقاراق كوز تۇك كورمەي كەتەدى ەكەن.
التىن كورسە بۇزىلعان ار اتاسى،
بولا المايدى جانىڭا اراشاشى.
اقىل-ەسىن بۋىنا الدىراتىن،
التىن تاققا وتىرعان حان وپاسىز.
قازىرگىلەر قازاقتىڭ سالتىن بۇزىپ،
سىي قىلادى تويلاردا التىن جۇزىك.
مىسقالداي التىننىڭ دا ءوز بۋى بار،
كوتەرە الساڭ، سال سوندا التىن جۇزىك.
بابالارىم كۇمىستى ارداقتاعان،
قىز كوركى مەن بوركىنە سالماقتاعان.
قاراپايىم، ەلەۋسىز كورىنەتىن،
كۇمىستە قاسيەت بار ارداقتاعان.
كۇمىس ەر، كۇمىس قامشى ىرىس دەگەن،
قالىڭدىقتى كۇمىستەۋ دۇرىس دەگەن.
شايقاسسا سابىر، سالماق بەرەدى دەپ،
ەردىڭ توعىز قارۋىن كۇمىستەگەن.
بۇل ءفانيدىڭ قاس-قاعىم سىناعى شىن،
ۇعىسار ۋاقىت بولار بۇلا كۇشىن.
قۇداي ءوزى كۇمىسكە قۋات بەرىپ،
ال التىندى جىبەرگەن سىناق ءۇشىن.
جۇمباقتىڭ بىلمەيمىز ءبىز اتىن ءالى،
دۇنيە – مۇحيت، تەڭىزگە باتىرادى.
التىندا ەلىكتەتۋ، ەلىرتۋ بار،
كۇمىس – اقىل، سابىردى شاقىرادى.
سولاي، بالام، التىننىڭ مۇراتى جوق،
جۇرگەن جەرى قانتوگىس، سىناعى كوپ.
ءوزىنىڭ جىلتىرىنا سەنگەننەن سوڭ،
كوشىپ-قونىپ جۇرەدى، تۇراعى جوق.
التىن قۇرمەت تىلەيدى – ارداقتى بول،
كۇمىستەي بولساڭ، اسىل سالماقتى بول.
دەپ تۇيىندەپ، اياقتاپ اڭگىمەسىن،
انا مەيىر وزىمە تاڭداتتى جول.
ءىV
پەندە عۇمىر ءبىر كۇلىپ، ءبىر جىلايدى،
ءبىر تۇيسىك سەزگەن اقىن جىر قۇرايدى.
جىعىلىپ – سۇرىنبەيدى ادامعا ۇقساپ،
جالعاندا اعاش قانا ءبىر قۇلايدى.
اقشاعا پىسكەندەردى بارى الداعىن،
مانساپقور، مارعاۋلاردى ءتور الداعان.
بايلاردا مىقتىلاردان ءالسىز باسىم،
جولدارىن شىراعايلاپ تابا الماعان.
بولمايدى اسقاقتىقتىڭ تەگىن ەمى،
التىننىڭ بۋىنان ەس تەبىنەدى.
دۇنيەنىڭ، كوڭىلدىڭ قۇلدارى بوپ،
ادامدار ەكى توپقا بولىنەدى.
كوڭىلدىڭ قۇلى بولساڭ، وقاسى جوق،
ەلىڭنىڭ ەستى ءسوزى، باتاسى كوپ.
ەگەر دە دۇنيەنىڭ قۇلى بولساڭ،
تۇبىنە جەتكىزبەيدى، وپاسى جوق.
بۇگىن الشاڭ باسقانمەن جالعان كەيىپ،
مىناۋ بەس كۇن تىرلىكتى جالعان دەيىك.
ءبىر ۋىس توپىراقتىڭ استىنداعى
شىرىندىگە اينالار قايران كەيىپ.
باتالى قۇل ارىماس، بەرگەن كوپتىڭ،
ەستاندى، ەسەر بولساڭ، ەلدەن كەتتىڭ.
بالەنشە دەگەن بايدىڭ قۇرمەتىنە
التىننان سالعان زيرات كورگەن جوقپىن.
جالعاندا جالعان ءىسىن حاق سايلاعان،
دانادان، اقىلدىدان باق تايماعان.
بايعا دا، حانعا دا ەمەس، اكىمگە دە،
اقىنعا تاعزىم ەتىپ، اق بايلاعان.
قاشاندا جاقسىلىقتىڭ كوپ ساۋابى،
ادامنىڭ ءوز ىسىنە ءدوپ جاۋابى.
جاس بولىپ، بارلىق كۇنا-كۇناھارلىق،
قىستا قار، جازدا جاڭبىر بوپ جاۋادى.
زامان كوشىن وزگەرتىپ نارىق كەلدى،
سانامىزدى ساندالتىپ، سالىق - بەلدى.
التىننىڭ بۋىنا ماس پەندە تىرلىك،
الەمدىك داعدارىسقا الىپ كەلدى.
ادام ساۋماق زاماننىڭ سىڭسىعانى،
سايقال ءسوزدى سۇيرەلەپ، قىرسىعادى.
مىڭ داۋىستى پارلامەنت مىنبەسىنەن،
داۋىسى شىقپاي ءبىر شىندىق قىرسىعادى.
تويعا كەلگەن قىز دەيدى باق دەگەنىڭ،
قولدىڭ كىرى ەمەس پە – تاق دەگەنىڭ.
كۇللى الەمدى وياتقان قۇنداعىنان،
بارماقتاي-اق دەيدى عوي باق كولەمى.
ايدى اسپانعا بىلەگەن سەرى نەبىر،
تىرلىگىندە الاڭ بار، ءور رەڭى.
اداسقان ارالىندا جالعىزدىقتىڭ،
جالعىز قازداي بوپ ماعان كورىنەدى.
ساۋمال سابىر، سامالداي بايسالدىلىق،
ۇندەمەيمىز. بىزگە ءتان قايسار قىلىق.
الدىنا جان سالمايدى ۇندەمەۋدەن،
قايران قازاق، جاتسا دا اي ساڭعىرىپ.
كوپتىڭ ءىسى، سوزىندە بۇكپەسى جوق،
اقىن – جالعىز، جانكەشتى جۇك كوشى كوپ.
ءومىر دەگەن جالعىز بەن كوپشىلىكتىڭ،
بىتىسپەيتىن مايدانى، نۇكتەسى جوق.
سانگە اينالىپ قۇراننىڭ شاريعاتى،
قاۋلاپ ءوستى، ساۋداگەر قاري-قاجى.
ار مەن ۇيات بايلىقتىڭ ەڭ باستىسى
ۇياتسىزداندى ادامنىڭ تابيعاتى.
قازاق سالتى – سان قىرلى سىرى نەتكەن،
سۋىرتپاق سىر قوزعايدى ءتىلى جەتكەن.
دانا حالقىم كەز كەلگەن جاقسىلىققا،
قاراپايىم كۇمىستى ىرىم ەتكەن.
بابام سالعان سارا جول الابوتەن،
كەشەگىدەن بۇگىنگى سانا بوتەن.
وركوكىرەك، پاڭدىقتان ساقتاسىن دەپ،
كۇمىستەن ءوڭىر-القا تاعادى ەكەن.
بابالارىم ءمان بەرگەن اسىل ىسكە،
ەسكەرۋسىز قالادى اسىل ءىس كەي.
كۇمىس جۇزىك سالماعان ايەل قولى،
«تازا ەمەس» - دەپ كەتەدى اسىن ىشپەي.
جات پيعىل، جات قىلىقتان ادا بول دەپ،
كۇمىستى سالماقتى دا، مازالى ول دەپ.
نارەستەنى قىرقىنان شىعارعاندا،
تۇسىرگەن كۇمىستى سۋعا «تازا بول» دەپ.
التىن ادام پەيىلىن تارىلتادى،
كۇمىس سىرقات دەرتىڭنەن جازىلتادى.
كۇمىستەن جاسالاتىن زەر بەلبەۋلەر،
ادامدى ارتىق مايدان ارىلتادى.
كۇمىس قازاق حالقىنىڭ تۇمارى دەپ،
جاقسىلىق اتاۋلىنىڭ تۇراعى دەپ.
كۇمىستەلگەن ىدىستان سۋسىن ىشكەن،
«اسقازاندى تازاتىپ تۇرادى» - دەپ.
التىن – قاتال، تاكاپپار، اتاققۇمار،
ماقتانعاندى سۇيەدى اتاقتىلار.
كۇمىستە ءبىر تىلسىم بار قاراپايىم،
سول پەيىلدەن قاسيەت وداق قۇرار.
جازمىشتا جىلتىر جۇزدە ەس بولمايدى،
قاسيەت تە ولارمەن دوس بولمايدى.
التىننىڭ وزىنە ساي ءوز يەسى،
يىلمەيتىن قازىقتاي باس تاڭدايدى.
التىن سالىپ سەرتتەسكەن نەكە بۇگىن،
جۇزىك سالۋ – ءمانى زور، جەكە ءبىلىم.
مەشىتتە كۇمىس جۇزىك سالىنعاندا،
جوق ەدى اجىراسۋ دەگەن ۇعىم.
بۇل سىرعا جەتپەسە دە شامالارى،
سەزىمدى قادىرلەۋ دەپ سانالادى.
اتى جوق ساۋساقتارعا جۇزىك سالعان،
جۇبايلار ءمانىن بىلمەي بارادى ءالى.
اتى جوق ساۋساق ەرەك، سانا باعى،
سەزىمنىڭ نۇكتە، كوزى سانالادى.
دارىگەر قاننان تالداۋ العان كەزدە،
ءدال وسى ساۋساقتان تەك قان الادى.
نەكەنى بايلاۋ ەتىپ كۇمىسپەنەن،
ايىرىپ ادالدىقتى بۇرىسپەنەن.
نەكە سۋىن جۇبايلار پاك بولسىن دەپ،
ىشكىزگەن كۇمىستەلگەن ىدىسپەنەن.
كۇمىستىڭ كىم قادىرىن تۇسىنەدى،
سالماعىمەن سابىردى پىسىرەدى.
ساۋساقتاعى التىننىڭ مىسقال بۋى،
سەزىمدى سەرگەلدەڭگە تۇسىرەدى.
ولشەۋسىز ومىرگە كىم قۇنىعادى،
بىلمەيمىز ونىڭ ىشكى سىرىن ءالى.
ومىردە كوپ نارسەدەن اداستىرار،
سەزىمنىڭ سەرگەلدەڭىن كىم ۇعادى؟!
V
ەرتەدە ءبىر توپ اسكەر دالا سىناپ،
كەن ىزدەپتى سارىارقا دالاسىنان.
ەرتىستەن شاعىلىسقان ساعىم كورىپ،
جەتى شاتىر سالدىرعان جاعاسىنا.
جەتى شاتىر – سەمەيىم قۇتتى مەكەن،
ۇلىققا، كىشىككە ورتاق مىقتى مەكەن.
التىنىن اتومىنا اينالدىرعان،
كەسىردى قازىقباستار ۇقتى ما ەكەن؟!
سارعايعان دالام ءۇنسىز سىرعا بوگىپ،
كەسىرلى قاسىرەتىن جىلعا ءبولىپ.
تالاندىعا بۋلىعىپ تۇسكەن سايىن،
اساۋ ەرتىس جىلايدى جىلعا بولىپ.
سەمەيدىڭ كوز سالدىم دا كوشەسىنە،
كيەسىنە قىزىققان دوس وشىگە.
ەستى الاتىن التىن تاس جينامادىم،
ءتۇيىر اقىل جينادىم ەسەسىنە.
ءVى
تازا ەڭبەكپەن تاپقان مال راس ۇعىلعان،
ادال جاننىڭ ەلى ءۇشىن باسى قۇربان.
ءومىر اتتى ۇستازدان ساباق الىپ،
جاسىعى ەمەس، سىر ۇقتىم اسىلىنان.
ادال ەڭبەك، ماڭداي تەر جيعانعا ءمىن،
اشكوزدىككە بوي ۇرساڭ يمانعا ءمىن.
الىس ەمەس شىعار-اۋ ار مايدانى،
تيىنعا ساتقانى ءۇشىن يماندارىن.
دۇلەيلەر ازدىرادى اياعىشتى،
ۋاقىتتىڭ سابىرى دا باياۋ، كۇشتى.
قۇدايدىڭ قۇبىلمالى كۇنى مىناۋ،
الباستى باسقانداي ءبىر ايانىشتى.
ەي، ادام!
سالماعىڭ التىنىڭدى باس الا ما،
اقىلىڭ داۋلەتىڭنەن اسا الا ما؟!
بايلىقتىڭ تۇمان-بۋىن جەڭە الماساڭ،
التىندى، ءوزىڭدى دە مازالاما؟!
2008 جىل، 17 قاڭتار.
(سەنبى كۇنى. سيىر جىلى)
الماحان مۇحامەتقاليقىزى اقىن،
قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى.
Abai.kz
