...قازىردىڭ وزىندە قازاق ەلىندە جار­تى ميلليون قىتاي قاپتاپ ءجۇر ەكەن. بۇل – رەسمي اقپارات. ال، قازاق جەرىندەگى رەسمي ەمەس، شىنايى سانى قانشا قارا قىتايدىڭ؟!. بۇل ساۋالعا ەشكىم، ەشقاشان جاۋاپ بەرە المايدى، ويتكەنى،  بۇل سۇراققا  بۇگىنگى قازاق بيلىگىندە وتىرعاندار جاۋاپ بەرگىزبەيدى...

 سوڭعى ۇش جىلدا قازاق توپىراعىنداعى قىتايلاردىڭ قاراسى ەكى ەسەگە وسكەن. قىتاي مەن قازاقتىڭ بىلتىرعى تاۋار اينالىمى 28,6 ملرد اقش دوللارىن كولەمىنە جەتتى.

قىتايدىڭ ميللاردتارىن اكەلۋگە سەرت بەرىپ، «سەنىمنەن شىققان» (انى­عىن­­دا، قازاقتىڭ جەتى ۇرپاعىن قارىزعا تىققان) جاڭا ۇكىمەتباسى كارىم ءماسىم­وۆ مۇنىسىنمەن تىنباي، بۋرابايدا ەلباسىنىڭ بۇرىن-سوڭدى بارماعان اسا جاۋاپتى دا اسا قاۋىپتى شەشىم-جارلىعىنا قول قويۋىنا قول جەتكىزدى.

 جالپى، ءوز ەلىنە قارجى تارتىپ، ينۆەستيتسيا اكەلۋ ءۇشىن حالقىنىڭ 5/1-ءى جۇمىسسىز جۇرگەن كەدەي-كەپشىگى قالىڭ قازاقستان سياقتى ەلدە سىرتتان كەلگەن جات ەلدىك جۇمىسشىلارعا شەكتەۋ قويماۋ، ولاردى كورپورتيۆتىك، مۇلىك، ءتىپتى، جەر سالىعىنان قۇلان-تازا بوساتۋ – بۇگىنگە دەيىن ادامزات تاريحىندا بولماعان شىعار.

مىسالى، مەن – قازاقپىن. بىراق، وندىرىسكە كىلەڭ شەتەلدىكتەر تارتىلعاندىقتان، مەنىڭ جۇمىسىم جوق (جوعارعى ءبىلىمىم تۋرالى ديپلومىمنىڭ بار-جوقتىعى ماڭىزدى ەمەس). ايتكەنمەن، مەن ءبىر تيىن تابا قالسام، بارلىق سالىقتاردىڭ ءتۇرىن، سونىڭ ىشىندە، كورپورتيۆتىك، مۇلىك، جەر سالىقتارىن تۇگەلدەي ءارى تولىق تولەۋىم كەرەك. ال، مەنىڭ ەلىمە نەبارى 20 ملن اقش دوللارىمەن بىرگە ايتالىق، 200 مىڭ جۇمىسشى-قىزمەتكەرلەرىن قاتار اكەلىپ، قوسقان قارجىسىنىڭ باسىم بولىگىنىڭ كىرىسى مەن راحاتىن ءوزى كورىپ، ۇشان-تەڭىز پايداعا باتقان قىتاي نەمەسە ورىس باقانداي 10 جىل بويى اتالعان سالىقتاردىڭ ءبىرىن دە تولەمەي، الشاڭ باسادى ەكەن. بۇل نە دەگەن باتپاي قۇيرىق؟!. بۇل قانداي ەسەپ-قيساپ؟ كىمنىڭ وتىن كوسەپ، كىمنىڭ مۇددەسىن كوزدەگەن جارلىق، بۇل؟!.

مۇنى از دەسەڭىز، جەردىڭ يەسى ما­عان عۇمىرىمدا قاراستىرىلماعان ينۆەس­تي­تسيا­لىق سۋبسيديا الگى كەلىمسەك جۇمىس­شىلارعا بولىنەدى. وسى دا ادىلدىك پە؟!.

ول-ول ما، شەتەلدىكتەردىڭ پايدا­لانۋعا بەرگەن نىسانىنىڭ كاپيتالدىق شىعىنىنىڭ 30 پايىزىن تاعى دا قازاق ۇكىمەتى تولەپ، تەسىگىن جاباتىن بولادى. وۋ، اعايىن، شەتەل ينۆەستورىنىڭ الدىندا باسىمىزدى جەرگە تيگەنشە يەتىندەي نە باسىمىزعا كۇن تۋدى. الدە، جەردىڭ بەتىندە شەتەل قارجىسىن تارتقان جالعىز ەل ءبىز بە؟..

كەدەن وداعىنىڭ كەسىرى مەن ەۋرازيالىق وداقتىڭ ويرانى از با، بىزگە؟.. مىقتى بولساق، الىستى اڭعارساق، كەشەگى «ەۋروپاعا قاراي ون قادام» دەيتىن باعىتىمىزدىڭ باعىن نەگە جاندىرمايمىز؟..

وجار ورىس پەن قىڭىر قىتايدان باس­قانى كورمەيمىز بە؟.. وزگەگە وزەۋ­رە­مەگەن وزبەكتىڭ وزەگى تالىپ، قىر­عىز­دىڭ ساعى سىنعان جوق قوي. ەلدىڭ ال­دىنا ءتۇسىپ الىپ، شوق باسقان تاۋ­ىق­تاي تىزىلدايتىنىمىزدى قاشان قويامىز؟..

قازاق قوعامى بۋراباي جارلىعىن ەسىتكەننەن كەيىن قالايشا قول قۋىسىرىپ، قالىڭ ۇيىقتاي الادى؟.. بولاشاعىنا بالتا شابىلىپ، كەلەشەگىنە كىسەن سالىنىپ جاتقاندا، اۋىزىن اشپايتىن وپپوزيتسيا مەن زيالى قاۋىمنىڭ قۇنى قانشا، سوندا؟!.

وسىدان ءۇش عاسىرداي بۇرىنعى بۇقار جىراۋدىڭ قانى تامعان سەمسەر-ساۋالى تاعى دا الدىمىزدان شىقتى:

«كەرەي قايدا باراسىڭ،

سىردىڭ بويىن كوبەلەپ؟..

...كوشىڭ كەتەر ءبىر جاققا،

مالىڭ كەتەر ءبىر جاققا،

كوش سوڭىنان جەتە الماي،

ەسىڭ شىعار سول شاقتا.

جار باسىنا قامالىپ،

جارتى لاشىق تىگەرسىڭ.

اۋىزىڭنان اس كەتەر،

قارا كوزدەن جاس كەتەر.

بۇ قىلىعىڭ قويماساڭ،

سوناۋ كەۋدەدەگى دۋلىعاداي باس كەتەر»...

...ءيا، قازاق، قايدا باراسىڭ؟..

Abai.kz