(سۋرەت "ازاتتىق راديوسى" سايتىنان الىندى)
«الەكساندر بەلوۆ-پوتكينمەن بىرگە جۇمىس ىستەدى» دەگەن جالاعا قاتىستى جانبولات مامايدىڭ 
مالىمدەمەسى

قادىرمەندى دوستار، ارىپتەستەر، جاناشىر ازاماتتار!
كوپشىلىككە بەلگىلى، وتكەن اپتادا مەنى جانە باسقا دا ۇلتشىل ازاماتتاردى الماتىداعى ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ (ۇقك) تەرگەۋ دەپارتامەنتىنە شاقىردى. قانداي قىلمىستىق ءىس بويىنشا، كىمگە قوزعالعانى بەلگىسىز بولسا دا، بىزگە بىرقاتار سۇراق قويدى. ءبىزدىڭ بارلىعىمىزدى كۋاگەر ەتكەن ۇقك «تەرگەۋ كەزىندە بەلگىلى بولعان جايتتاردى جۇرتقا جاريا ەتۋگە بولمايتىنىن» ەسكەرتىپ، ارنايى قولحات تا الدى. زاڭ بويىنشا، قولحات الىنىپ، ول ورىندالماعان جاعدايدا قر قىلمىستىق كودەكسىنىڭ 255 بابى بويىنشا ءىس قوزعالادى. جازا رەتىندە تەرگەۋدە جاريا بولعان جايتتى جاريالاسا، نە ۇلكەن كولەمدى ايىپپۇل سالىنادى، نە 1 جىلعا باس بوستاندىعىنان ايرىلادى. 
مۇنىڭ بارلىعىن نە ءۇشىن ايتىپ وتىرمىن؟ سەبەبى، ۇقك عيماراتىندا تەرگەۋشىلەرگە جاۋاپ بەرىپ وتىرعان تۇستا ۇكىمەتكە قارايتىن پورتال زاكون.كز – تە مىناداي اقپارات تاراتىلدى: «سەنىمدى دەرەككوزدىڭ مالىمەتىنە سەنسەك، قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى ۇلتارالىق ارازدىقتى قوزدىرۋ ءىسى بويىنشا تەرگەۋ باستادى. بۇل ءىستىڭ فيگۋرانتتارى رەتىندە جانبولات ماماي مەن رەسەيلىك ۇلتشىل الەكساندر پوتكين تانىلىپ وتىر. ولاردىڭ ارەكەتىنەن قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى قر قىلمىستىق كودەكسىنىڭ 164 بابى بويىنشا (ۇلتارالىق ارازدىقتى قوزدىرۋ) بەلگىلەنگەن قىلمىستىق ارەكەتتەردى تانىدى...». 
وزدەرىڭىز ويلاپ قاراڭىزدار: بۇل ءىستى جۇرگىزىپ وتىرعان كىم؟ ۇقك. نەگە بۇل اقپارات ءبىز ۇقك عيماراتىنا كىرمەستەن بۇرىن نە ودان شىققان سوڭ تارامادى؟ ەگەر بۇل قىلمىستىق ءىستى جابىق تۇردە وتكىزىپ جاتسا، وندا مۇنداي اقپاراتتى بيلىكشىل زاكون. كز پەن ء«بىرىنشى پرەزيدەنت قورى» مەنشىگىندەگى تۋدەي.كز پورتالىنا بەرگەن كىم؟ دەمەك، قاراپايىم قيسىنعا سالعاننىڭ وزىندە بيلىكتىڭ بۇل ارەكەتى بىزگە قارسى ارنايى ۇيىمداستىرىلعان ارانداتۋ ەكەنىن ءتۇسىنۋ قيىن ەمەس. «كوردىڭدەر مە، قازاقستانداعى ۇلتشىلداردىڭ بارلىعىن رەسەي باسقارىپ وتىر، ولارعا نۇسقاۋ بەرەتىن-سولار» دەگەن جالا جاۋىپ، ەۋرازيالىق وداققا قارسى كوتەرىلگەن ۇلت جاناشىرلارىن تۇقىرتۋدىڭ ارەكەتى بۇل. 
ەندى ماسەلەگە كەلەيىك. زاڭسىز يمميگراتسياعا قارسى قوزعالىس جەتەكشىسى الەكساندر پوتكين (لاقاپ تەگى بەلوۆ) الماتىعا 2012 جىلى اقپان ايىندا كەلدى. سول كەزدە ماعان دا قوڭىراۋ شالىپ، ءوزىن تانىستىرىپ، ماسكەۋدەن كەلگەن بەلسەندى ەكەنىن، كەزدەسىپ، پىكىر الماسقىسى كەلەتىنىن ايتتى. ول تۇستا بولات اتاباەۆ ەكەۋمىز جاڭاوزەن ءىسى بويىنشا ايىپتالۋشى رەتىندە تەرگەۋ ۇستىندە بولدىق. وسى ماسەلەگە بايلانىستى بىزگە الەمنىڭ كوپتەگەن ەلدەرىنەن قۇقىق قورعاۋشىلار، جۋرناليستەر، ساياساتتانۋشىلار، قوعام قايراتكەرلەرى حابارلاستى. اقش، ۇلىبريتانيا، رەسەي، فرانتسيا، فينليانديا، ۋكراينا، يتاليا، يسپانيا، گەرمانيا ءتارىزدى ەلدەردەن جۋرناليستەر تىلدەسىپ، سۇحباتتار الدى. سوندىقتان، رەسەيلىك قوناقتىڭ حابارلاسىپ، جاڭاوزەن ءىسى بويىنشا بىلگىسى كەلەتىنىنە مەن تاڭقالمادىم. كەزدەستىك. مەنەن باسقا بولات اتاباەۆپەن، سەرگەي دۋۆانوۆپەن، بولات ابىلەۆپەن، ەلدەگى وپپوزيتسيالىق پارتيا باسشىلارىمەن كەزدەسۋگە نيەتتى ەكەنىن ايتتى. ولاردىڭ كەيبىرىمەن كەزدەسكەنىن قازاقستانداعى بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنا بەرگەن سۇحباتىندا ءوزى ايتتى دا. كەزدەسۋ ۇقك ەلەستەتكەندەي تاۋ-تاستىڭ نە كاتاكومبالاردىڭ اراسىندا ەمەس، قالاداعى ورتالىق مەيرامحانالاردىڭ بىرىندە ءوتتى. قازاق ازاماتتارىنا ماسكەۋدە ۋلتراۇلتشىلداردىڭ ءتيىسۋى، رەسەي قۇرامىنداعى باۋىرلاس اۆتونوميالى رەسپۋبليكالاردىڭ جاعدايى ءتارىزدى ماسەلەلەرگە قاتىستى سۇراق قويدىم. ول ءوز پوزيتسياسىن ءبىلدىردى، مەن دە ويىمدى ورتاعا سالدىم. بۇدان كەيىن ونىمەن كەزدەسكەن ەمەسپىز.
سوندا مۇنىڭ قاي جەرى ايىپ، قاي جەرى قىلمىس؟! قوعامدىق-ساياسي ىسپەن اينالىسقان سوڭ ءتۇرلى ساياساتكەرلەر، ساياساتتانۋشىلار، قوعام قايراتكەرلەرىمەن كەزدەسۋگە تۋرا كەلەدى. ايتالىق، ۋكراينا مايدانىنا بارعانىمدا اندرەي پارۋبيمەن كەزدەستىم، تانىستىم. مايداننىڭ باس ۇيىمداستىرۋشىلارىنىڭ ءبىرى بولعان پارۋبيگە قازاقتىڭ شاپانىن سىيلادىم. قازىر اندرەي پارۋبي ۋكراينا قاۋىپسىزدىك حاتشىسى. ودان باسقا ارسەني ياتسەنيۋكتى دە مايداندا كوردىم. قازىر، بارىڭىزگە بەلگىلى، ول ۋكراينا پرەمەر-ءمينيسترى. ودان باسقا دا ۋكرايندىق ساياساتكەرلەرمەن، ۇلتشىلدارمەن كەزدەستىم، اڭگىمەلەستىم. ەرتەڭ مىناۋمەن دە كەزدەستىڭ دەپ جالا جاپپاس ءۇشىن بىردەن ايتايىن: ودان باسقا دا تالاي مارتەبەلى شەتەلدىكتەرمەن «بايقاماي» جۇزدەسىپ قالعانىم بار. مىسالى، پرەزيدەنتتىك سايلاۋ كەزىندە گرۋزيانىڭ بۇرىنعى پارلامەنت سپيكەرى، ءتىپتى پرەزيدەنتى قىزمەتىن اتقارعان، قازىر دەموكراتيالىق پارتيا جەتەكشىسى نينو بۋردجانادزەمەن كەزدەسىپ، كەڭسەسىندە ءبىر ساعاتتاي اڭگىمەلەسكەنىم بار. وسىدان ءۇش جىل بۇرىن بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ نيۋ-يوركتەگى باس كەڭسەسىندە پان گي مۋندى دا كورىپ، الەمنىڭ 50-گە تارتا مەملەكەتىنەن كەلگەن جۋرناليستەرىمەن بىرگە بايانداماسىن تىڭدادىم. ودان بولەك الەمدەگى ەڭ ءىرى ۇيىمداردىڭ ءبىرى سانالاتىن يۋنەسكو باس ديرەكتورى يرينا بوكوۆامەن ۆاشينگتوندا تانىستىم. قازاقستاندا جۇمىس ىستەيتىن شەتەلدىك مەملەكەتتەردىڭ ديپلوماتيالىق وكىلدىكتەرىنىڭ كوپتەگەن قىزمەتكەرلەرىن تانيمىن. ءبىر سوزبەن، ءدال وسىنداي ءتىزىمدى ۇزاعىنان جالعاستىرا بەرۋگە بولادى. بىراق، ءبىر سۇراق تۋىندايدى: سونداي كەزدەسۋلەر بولعان ەكەن دەپ مەنى قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە تارتۋ كەرەك پە؟! بالكىم، كسرو تۇسىنداعىداي زاڭ قابىلداپ، «الەمدىك يمپەرياليزمنىڭ قولداۋشىسى» دەگەن باپپەن سوتتاسىن وندا! ونداي قيسىنعا سالساق، رەسەيلىك اسىرەشوۆينيستەر الەكساندر دۋگين مەن ۆلاديمير جيرينوۆسكيمەن قانداي دا جەردە كەزدەسىپ، ولارمەن تىلدەسكەن ءبىزدىڭ مەملەكەت باسشىلارىن جاۋاپكەرشىلىككە تارتۋ كەرەك! ال گورباچەۆ پەن كولبيننىڭ قول استىندا ىستەپ، سولاردىڭ كەزىندە شەنەۋنىك بولعان بۇگىنگى باسشىلاردى نەگە تەرگەۋگە المايمىز وندا؟ ءبىزدىڭ مەملەكەت باسشىلارى كرەمل قوجايىندارىمەن جوعارى دەڭگەيدە جىلىنا 10-15 رەت كەزدەسەدى كەمىندە. دەمەك، بۇل كەزدەسۋلەرگە دە تىيىم سالۋ كەرەك!
ەگەر كەزدەسپەسەك، قارسىلاستارىمىزدىڭ ويىن، پىكىرىن، كوزقاراسىن، قانداي ادامدار ەكەنىن قايدان بىلەمىز؟ ياعني، قاراپايىم قيسىنعا ساي كەلمەيتىن، «جاپتىم جالا، جاقتىم كۇيە» دەپ وتىرعان اقوردانىڭ ارەكەتىن ارانداتۋ رەتىندە عانا باعالايمىن!
سونىمەن بىرگە، بيلىكشىل باق ءبىزدى الدەبىر ترەنينگتەرگە قاتىستى دەپ ايىپتادى. الەكساندر پوتكينمەن قىرعىزستاندا كەزدەسۋ وتكەنى راس. بىراق، بۇل جەردە حالىق اراسىندا وت سالۋ، قاقتىعىستار ۇيىمداستىرۋ تۋرالى ءبىر اۋىز ءسوز ايتىلعان ەمەس! ەگەر زاڭعا قايشى، قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىگىنە، تۇتاستىعىنا قاتەر تونەتىن نارسە بولسا، وندا بىردە-ءبىر ادام بۇل جينالىسقا بارماس تا، قاتىسپاس تا ەدى. قاتىسقان ادامدار اراسىندا قازاقستانعا بەلگىلى جۋرناليستەر دە بار. ۇلتقا جاناشىر، حالىقشىل ازاماتتار قازاققا قارسى ارەكەتكە بارادى دەگەنگە كىم سەنەدى؟! ەشكىم دە سەنبەيدى
ەكىنشى جاعىنان، ول جيىننىڭ وتكەنىنە 2 جىلدان استى. «قازاقستان قازاقتار ءۇشىن!»، «وزگە ۇلتتاردى ەلدەن قۋ كەرەك»، «قازاقتىڭ جاۋى – ورىس!» دەگەن ءتارىزدى ۇراندى كىم كوتەردى وسى ارالىقتا؟ بىردە-ءبىر سۇحباتتا وسىنداي ارانداتۋشىلىق باعىتتاعى سوزدەر بولدى ما؟ جوق! جارىق كۇندە ماي شاممەن قاراساڭىز دا تاپپايسىز. ال ميتينگىلەر ۇيىمداستىرۋ، پيكەتتەر، جيىندار دايىنداۋ ءتارىزدى قارسىلىق اكتسيالارىنىڭ نۇسقاۋلىقتارى ينتەرنەتتە تولىپ ءجۇر. مىسالى، الەمدەگى ەڭ تانىمال رەسۋرس – youtube كانالدارىندا ميتينگىنى، ۇلكەن جيىنداردى قالاي ۇيىمداستىرۋ كەرەك دەگەن ۆيدەونى دۇنيەجۇزى بويىنشا ميلليونعا تارتا ادام كورىپتى. وندا ۇقك – گە كەڭەس بەرەيىك: سولاردىڭ بارلىعىنىڭ ايپي ادرەستەرىن تاۋىپ، تەرگەۋ دەپارتامەنتىنە «قوناققا» شاقىرسىن. 

ونىڭ ۇستىنە، بۇل جيىن قاشان ءوتتى؟ 2012 جىلى ناۋرىز ايىندا. ودان بەرى ەكى جىلدان استام ۋاقىت ءوتتى! ۇقك نەگە ۇندەمەدى؟ نەگە سول كەزدە ءىس قوزعاپ، ءبىزدى تەرگەۋگە شاقىرمادى؟ 2012 جاز ايلارىندا ۇقك قوزعاعان ءىس بويىنشا تەرگەۋ يزولياتورىندا وتىردىم، سول كەزدە بارلىق سۇراقتاردى نەگە قويمادى؟ بۇل ترەنينگتەر جونىندە ۇقك سول كەزدە-اق ءبىلدى، بىرقاتار ورگاندارعا تيەسىلى سايتتاردا بۇل ترەنينگتەر تۋرالى جازىلدى. ولاي بولسا، «قاتەرلى قىلمىسكەر» وزدەرىنىڭ تۇرمەسىندە، قولىندا وتىرسا، ونى نەگە تەرگەمەپتى؟ وسىنداي قاراپايىم دالەلدەر مۇنىڭ اقوردانىڭ ۇلتشىلدارعا قارسى ۇيىمداستىرعان ارانداتۋشىلىعى ەكەنىن اشىق دالەلدەيدى. مۇنىڭ بارلىعىن تەك قانا 29 مامىردا ەۋرازيالىق وداق قۇرۋ تۋرالى كەلىسىمگە قول قويۋمەن بايلانىستىرۋعا بولادى. كرەملدىڭ يمپەرياسىن قايتا جانداندىرۋعا باعىتتالعان ارمانى ورىندالىپ، ءپۋتيننىڭ جەڭىسى تويلاناتىن كۇن ىڭ-شىڭسىز، ەش قارسىلىقسىز ءوتۋى كەرەك دەگەن ويمەن قازاق ۇلتشىلدارىن قۋدالاۋ ناۋقانى باستالدى. بۇل ارەكەتتى باسقاشا باعالاۋ مۇمكىن ەمەس!
اشىق تۇردە مالىمدەيمىن: ەۋرازيالىق وداققا قارسى ءۇن كوتەرگەن ۇلتشىلداردى شەت مەملەكەتتەن ەشكىم باسقارمادى، باسقارعان دا ەمەس. بىزگە نۇسقاۋ بەرىپ، ايتقانىن ىستەتەتىن الەكساندر پوتكين دەگەن كىم ءوزى؟! پوتكين تۇرماق پۋتين دە بىزگە تاپسىرما بەرە المايدى! ءبىزدىڭ ماقساتىمىز، ويىمىز، ارمانىمىز – مەملەكەتىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىگىن ساقتاپ، تۇتاستىعىن قورعاپ، كرەملدىڭ ينتەگراتسيالىق جوبالارىنا قوسىلماي، دامىعان، وركەنيەتتى، الدىڭعى قاتارلى ەۋروپا ەلدەرىمەن وداقتاس بولۋ. ودان وزگە جول جوق. 
بۇرىندارى اقوردا دەموكراتيالىق وپپوزيتسيا وكىلدەرىن قۋدالاسا، ەندى، مىنە، ۇلتشىلدارعا قارسى كۇرەسكە شىقتى. كەشە – دەموكراتتاردى، بۇگىن- ۇلتشىلداردى قۇرتسا، ەرتەڭ بۇلاردىڭ ورنىن كىم باسادى؟ تارازدا بىرنەشە پوليتسيا قىزمەتكەرىن ءولتىرىپ، ۇقك عيماراتىن گراناتومەتتەن اتقان ماقسات قاريەۆتەر كەلسە نە بولادى؟ ەكىنشىدەن، ۋكرايناداعى جاعدايعا قاراڭىز. بۇل ەلدىڭ تۇتاستىعىن، تاۋەلسىزدىگىن «باتكوۆششينا» نە «ۋدار» پارتياسى ەمەس، ۇلتشىلدار قورعاپ جاتىر! مەملەكەتتىڭ تىرەۋى، تاۋەلسىزدىكتىڭ ساقتالۋىنا ەڭ ۇلكەن ۇلەس قوسىپ جۇرگەندەر ءدال سول ۇلتشىلدار. جامان ايتپاي، جاقسى جوق، ەرتەڭ ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ باسىنا كۇن تۋسا، بۇگىنگى «نۇر وتان»، «اقجول»، قۋىرشاق كوسارەۆتىڭ كوممۋنيستسىماقتارى ەمەس، تاۋەلسىزدىكتى ۇلتشىلدار قورعايدى، وعان ەش كۇماندانباڭىز. سوندىقتان، قاراڭعى بولمەدە قارا مىسىق ىزدەۋدى قويىپ، ۇلتشىلداردى قۋدالاۋدى توقتاتۋ كەرەك! 
الماتى، 26 مامىر 2014 جىل