بۇگىندە «تولىق ەمەس وتباسى» دەگەن ءسوز كۇندەلىكتى ەلەڭ ەتكىزبەيتىن ءسوز تىركەسىنە اينالدى. كازىرگى قوعامدا ەر بالالاردىڭ تاربيەسىنە كوڭىل ءبولىنىپ جاتقان جوق. نەكە قيار ورتالىقتارىنىڭ مالىمەتتەرىنە جۇگىنسەك، جاعا ۇستاتاتىن مالىمەتتەرگە تاپ بولادى ەكەنبىز. نەكەگە وتىرعانداردىڭ 65 پايىزىنا جۋىعى كوپ ۇزاماي اجىراسىپ كەتەدى ەكەن. مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ اراسىندا 70 پايىزعا جۋىق بالا اكەسىز تاربيەلەنىپ وتىرعان تولىق ەمەس وتباسىلارىنىڭ  ۇل-قىزدارى. اكەسىنىڭ اتى تولقۇجاتىندا تىركەلمەگەن بالالارعا دا ۇيرەنشىكتى ادەتپەن قابىلدايتىن بولدىق.

كۇنكورىس قامىمەن اكە ءبىر جاقتا، انا ءبىر جاقتا – بالالارى بولەك وزىنشە ءومىر ءسۇرىپ جاتقاندارىڭ دا كۋاسى بولىپ ءجۇرمىز. بالا تاربيەسىنەن الىس، تىرلىگى بەيمالىم اكەنىڭ بالا تاربيەسىنە قانداي ىقپالى بولادى؟ اكە نەعۇرلىم بالانىڭ قاسىندا جۇرسە، سوعۇرلىم بالا اكە تاربيەسىن كورىپ وسەدى.

قازاقتىڭ تابيعاتىندا بولماعان، زالالىن تيگىزىپ وتىرعان وزگە ۇلتپەن نەكەلەسۋ، ءبىر جىنىستى نەكە – ءبىزدىڭ ەرتەڭىمىزگە، ۇرپاعىمىزعا نە بەرەدى؟! بۇل – تابيعاتقا قارسى كەلەتىن جامان ادەتتەردى باعزى بابالارىمىز «مال قۇلاعى – ساڭىراۋ» دەپ قاتتى ساقتاندىراتىن.  

جاسىراتىن نەسى بار ءۇي-جايى، ايتارلىقتاي جاعدايى بار ەلۋدى ەڭسەرىپ، الپىستى القىمداعان ازاماتتار ەلىنە، تۋعان جەرىنە قول ۇشىن بەرۋدىڭ ورنىنا  جەكە باسىنىڭ قىزىعى ءۇشىن جالعىزباستى ايەلدەردى جاعالاپ، ەكىنشى، ءۇشىنشى، بەسىنشى ايەل الىپ ماقتانىپ جۇرگەندەر بار. بابالارىمىز ونداي ەكىنشى، ءۇشىنشىنى بايباشەلەرىمەن كەلىسىپ، وڭ جاقتا وتىرعان بەتى اشىلماعان قىزداردى قۇدا ءتۇسىپ، اتا جولىمەن العان.  ۇرپاق كوبەيتۋ ءۇشىن ول زاماننىڭ بايبىشەلەرى تاڭداپ ءجۇرىپ، تەكتى جەردەن كۇيەۋلەرىنە وزدەرى ايتتىرىپ كىشى ايەل الىپ بەرەتىن بولعان. وزدەرى قىزمەتتەرىنە ساي «بايبىشە» دەگەن ستاتۋس العان. ول زاماننىڭ ەرلەرى بىرەۋدىڭ جەسىرىن بالاسىمەن العاندى نامىس كورگەن. «سۇيەگىمىزگە تاڭبا بولادى» دەپ نامىستانعان. كازىرگى جىگىتتەر ۇرلانىپ ءجۇرىپ كوشەدەگى  كەلىنشەكتەرگە بولماسا جالعىزباستى بالالى ايەلدەرگە بارىپ، قولدارىنا كىرىپ الۋدى ار كورمەيدى.

   اكەدەن مەيىر، انادان جىلۋ كورمەگەن تاستاندى بالالار تۋرالى ايتۋ بولەك اڭگىمە، وتە اۋىر. وسى ماسەلەگە توقتالاردا ءبىر ءۋاج ايتقىم كەلەدى. تاستاندى بالالار تۋرالى ايتقاندا ءبىز ۇنەمى ءبىر جاقتى عانا قاراپ، كوكەك انالار تۋرالى ايتامىز، ونى سول دەڭگەيگە جەتكىزگەن اكەلەر تۋرالى ايتپايمىز. جاۋاپكەرشىلىك ەكى جاققا دا بىردەي بولۋ كەرەك ەمەس پە؟! جەكە باستىڭ قىزىعىن ويلاپ، وتباسىن وپ-وڭاي تاستاپ كەتە بەرەتىن اكەلەر تۋرالى نەگە ايتپايمىز؟

ءوزىنىڭ باۋىر ەتى – بالاسىن از ۋاقىتتىق جەكە باس قىزىعىنا ايىرباستاپ كەتەتىن اكەلەر بىرەۋدىڭ بالاسىنا قانداي تاربيە بەرەدى؟! جات باۋىر ۇرپاقتان نامىسشىل، رۋحتى ۇرپاق ەمەس – جاسقانشاق، كەكشىل، جاسىق بالا وسەدى. وگەي اكەلەر كوبەيدى.وگەي اكە وگەيلىگىن كورسەتپەي تۇرمايدى.وزىنەن تۋماعان بالاعا ماتەريالدىق تۇرعىدان كومەك بەرە الاتىن شىعار، شىن اكەلىك ىقىلاسپەن مەيىرلەنە المايدى. 

بەلگىلى قالامگەر تۇرسىن جۇرتباەۆتىڭ «قوعامدا ايەل بيلەگەندىگىنىڭ بەلگىسى – اناسىن عانا تىڭداپ وسكەن، اكەنىڭ الدىندا جاسقانۋدى، ۇيالۋدى بىلمەيتىن قىزداردىڭ ەرتەڭ ەرىن سىيلاپ، ەلىنە لايىق ۇل وسىرەتىنىنە كۇماندىمىن» دەگەنى بار. راس، سوڭعى ۋاقىتتا بالانىڭ تاربيەسىن اناعا جۇكتەپ قويۋ ءجيى كەزدەسەدى. ايبارلى اكەنىڭ ورنى السىرەگەنىن وكىنىشپەن ايتۋعا ءماجبۇرمىز.

تاعى دا ءبىر بەلەڭ العان ماسەلە – وتباسىنىن بەرەكەسىن ءوزى كەتىرىپ، جانجال شىعارىپ، كۇش كورسەتۋ. نەگىزىندە اكە جانۇيا مۇشەلەرىن قامقورلىعىنا الىپ، ءۇي ىشىندەگى تىنىشتىق پەن ىنتىماقتى قامتاماسىز ەتۋى كەرەك.

ءاز تاۋكەنىڭ جەتى جارعىسىنىڭ 4-ءشى تارماعىندا: «وزگە بىرەۋدىڭ ايەلىمەن زيناقورلىق جاساپ، اق نەكەنى بۇزۋشىلارعا ءولىم جازاسى بۇيىرىلسىن» دەيدى. بۇل جارعى وتباسى بىرلىگىن ساقتاۋ ارقىلى نەكە پارىزىن وتەۋ، ۇرپاق  تازالىعىن ساقتاۋ ءۇشىن ماڭىزى زور بولعان. وتباسىنداعى ازاماتتىڭ ورنى مەن قىز بالانىڭ تاربيەسى جونىندە ايتاردا مىنانداي ءتامسىلدى باستى نازاردا ۇستاعان ءجون.  ايەلدى جىلاتپا! ويتكەنى ونىڭ كوز جاسىن جاراتۋشى سانايدى ەكەن. ايەل - ەركەكتىڭ جانىنا جاقىن بولۋ ءۇشىن، وزىمەن تەڭ بولۋ ءۇشىن، قولتىعىنىڭ استىندا قورعالۋى ءۇشىن، جۇرەگىنە جاقىن - سۇيىكتى بولۋ ءۇشىن قابىرعاسىنان جارالعان. قۇدايدىڭ ءوز ەركى بار. ايەلدى ەركەكتىڭ اياعىنان جاراتقان جوق - اياق استى بولىپ، قورلانباۋ ءۇشىن. ەركەكتىڭ باسىنان دا جاراتپادى - باسىنىپ، باسىنا شىعىپ كەتپەۋ ءۇشىن.

ەل تاعدىرىنا الاڭدايتىن، ءبىلىمدى، ىسكەر، نامىسشىل، ءوز شاڭىراعىنىڭ تىرەگى بولاتىن ناعىز ازامات تاربيەلەۋ – ءبىز بەن ءسىزدىڭ بورىشىمىز.

الماحان مۇحامەتقاليقىزى

قازاقستان-رەسەي ۋنيۆەرسيتەتى

«ابايتانۋ» ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى

استانا قالاسى

Abai.kz