ساعات  ءجۇسىپ  -  بەلگىلى پۋبليتسيست، قوعام قا        يراتكەرى، دەموكراتيالىق پيعىلدان تايماعان ساياساتشى، «ازات» قوزعالىسىنىڭ نەگىزىن قالاۋشىلاردىڭ ءبىرى. ساعات اعا سوڭعى كەزدە قىزىل يمپەريا تاريحىندا حالقىمىزدىڭ قالاي زارداپ شەككەنىن مۇراعاتتىق دەرەكتەرگە سۇيەنىپ وندىرە جازىپ ءجۇر.   پۋبليتسيست-ساياساتكەردىڭ ەڭبەگىنەن ءۇزىندى كەلتىرىپ وتىرمىز.

 گەرجود جايلى شىعاتىن بولاشاق ەكىنشى كىتابىمنىڭ تاريحي كەيىپكەرلەرى. تانىس بولىڭىزدار:
گەرجود يوسيف يۆانوۆيچ - 1917 جىلدىڭ جەلتوقسان ايىنان 1919 جىلدىڭ قاراشا ايىنا دەيىن پەروۆسك (بۇرىنعى اقمەشىت،كازىرگى قىزىلوردا) ۋەزىنىڭ سوۆدەپىنىڭ توراعاسى قىزمەتىن اتقارعان. ۋەزدى باسقارعان ەكى جىل ىشىندەگى سىر بويى حالقىنا جاساعان ادام ايتقىسىز جاۋىزدىعى مەن زۇلىمدىعى ءۇشىن حالىق «كارىجۇت» اتاعان. تاشكەنت رەۆتريبۋنالىنىڭ ۇكىمىمەن اتۋ جازاسىنا كەسىلىپ، كەيىن جازاسى 10 جىلعا اۋىستىرىلعان. كەڭەس زامانىندا پەروۆسكىدەگى رەۆوليۋتسيالىق كۇرەسى جايلى «سوڭعى پاراد» دەگەن كىتاپ جازعان.
ەسەنوۆ جورابەك – 1917-1920 جىلدارى پەروۆسك ۋەزدىك ميليتسياسىنىڭ باستىعى قىزمەتىن اتقارعان، اكادەميك شاحماردان ەسەنوۆتىڭ اكەسى.
ميرەەۆ سۇلەيمەن – پەروۆسك ۋەزدىك اتقارۋ كوميتەتىنىڭ ءىس باسقارۋشىسى. 1937 جىلى «حالىق جاۋى» دەپ اتىلعان.
تاجبەنوۆ مۇسا - ۋەزدىك اتقارۋ كوميتەتىنىڭ مۇشەسى، گەرجودتىڭ جاقىن كومەكشىسى بولعان.
بەردىقوجاەۆ بەكحوجا - ۋەزدىك اتقارۋ كوميتەتىنىڭ مۇشەسى، گەرجودتىڭ جاقىن كومەكشىسى بولعان. كوپ جىلدارى كەڭەس، پارتيا ورگاندارىندا ىستەگەن ەلامان جۇنىسباەۆ (اتىندا كوشە بار) پەن ءمۇسليما بەكقوجاەۆانىڭ اتاسى مەن اكەسى.
سارىنوۆ ارباب – پەروۆسك ۋەزىندەگى كوممۋنيستەر توبىنىڭ حاتشىسى بولعان، كەيىن قاز كسر حالىق كوميسسارى.
لاۋمۋللين مۇراتبەك - گەرجودتىڭ قىلمىستىق ءىسىن تەكسەرگەن ەرەكشە تەرگەۋ كوميسسياسىن باسقارعان، از ۋاقىت پەروۆسك رەۆكومىنىڭ مۇشەسى بولعان. «حالىق جاۋى» دەگەن جالامەن 1937 جىلى اتىلعان.
توقتىباەۆ يسا - گەرجودتىڭ قىلمىستىق ىستەرىن اشقان العاشقى تەكسەرۋ كوميسسياسىنىڭ توراعاسى بولعان.
بەدەبەكوۆ سەرىكباي - ي. گەرجودتىڭ باسقارۋىنداعى ۋەزدىك جەر بولىمىندە ىستەگەن، ۋەزدىك رەۆتريبۋنالدىڭ توراعاسىنىڭ ورىنباسارى، زاسەداتەلى بولعان، اتىندا كوشە بار.
پالمۇحامەدوۆ ءابۋ - 1918-1919 جىلدارى ۋەزدە اۋەلى سوت ورىندارىندا، سوسىن ءبىلىم سالاسىندا جۇمىس اتقارعان.
الىشەر جانە مۇحامەديار جانكين - گەرجود باسقارعان ۋەزدىك مەكەمەلەردە ءارتۇرلى قىزمەتتەر اتقارعان، اتىندا كوشە بار.
سۇلتانعالي، جولمۇحامەد، نۇرمۇحامەد وتكەلباەۆتار - ۋەزدىك مەكەمەلەر مەن بولىستارىندا ءارتۇرلى قىزمەتتەر اتقارعان (اتىندا كوشە بار).
سەيدالى، الياسقار جانە الياكبار لاپيندەر - سىر بويىنا ايگىلى بولىس بولعان مۇڭايتپاس ءلاپيننىڭ ورىسشا وقىعان ءبىلىمدى، ساۋاتتى ۇلدارى. گەرجودتىڭ اياۋسىزدىق جاۋىزدىعىنىڭ قۇرباندارى.
قۋانىشۇلى زارقۇم - سىر بويىنىڭ كەيكىسى اتانعان وتكىر ءتىلدى، گەرجودقا قارسى شىققان باتىل قازاق. 1918 جىلى ءۇش ۇلى مەن ءتورت نەمەرە ىنىسىمەن بىرگە اتىلعان.
نۇرىمبەتوۆ بيتۋعان - گەرجودتىڭ تاپسىرماسىمەن ۋەزدىڭ اش حالقىنا اتباسارعا استىق كەرۋەنىن ۇيىمداستىرىپ استىق اكەلگەن. قايتىپ كەلگەن سوڭ گەرجود ونى قاسىنداعى 11 جولداسىمەن بىرگە اتىپ تاستاعان.
قۇداباەۆ ءابۋ - پەروۆسكىنىڭ چەكاسىندا، ۋەزدىك كوممۋنيستەر توبىندا قىزمەت اتقارعان. 1937 جىلى «حالىق جاۋى» دەگەن جالامەن اتىلعان.
بۇقارباەۆ قالي - گەرجود قىزمەتتەن الىنعان سوڭ 1920-1923 جىلدارى پەروۆسك ۋەزىنىڭ اتقارۋ كوميتەتىنىڭ توراعاسى، كەيىن اقتوبە وبلىستىق اتكومىنىڭ توراعاسى بولىپ قىزمەت اتقارعان. 1937 جىلى «حالىق جاۋى» دەگەن جالامەن اتىلعان.
كوستەنكو ا. – توتەنشە كوميسسيانىڭ (چك) العاشقى توراعاسى، سوسىن ەرەكشە تەرگەۋ كوميسسياسىنىڭ توراعاسى بولعان. ادامداردى سوتسىز اتقان.
ترەفيلوۆ پروكوپي - ۋەزدىك پارتيا كوميتەتىنىڭ توراعاسى، قازاقتاردى سوتسىز اتقان.
ارحيپوۆ انتون – ۋەزدىك توتەنشە كوميسسيانىڭ (چك) باستىعى، قازاق قىزدارىن زورلاعان.
دۆورتسوۆ پاۆەل - اشتىقپەن كۇرەسكەن ۋەزدىك كوميتەتتىڭ توراعاسى، تۇتقىنداردى ازاپتاعان.
نيكيتين، نەيموۆيچ، ۆوروجەيكين، كۋرديۋكوۆ - ۋەزدىك اتكومنىڭ ءبولىم مۇشەلەرى، قازاقتاردىڭ مۇلكىن زاڭسىز تاركىلەگەن، قۋعىنداعان، سوڭعىسى ۋەزدىك ميليتسيانىڭ باستىعى، كەڭەس زامانىندا يۆان فەدوروۆيچ كۋرديۋكوۆ (1906-1994) قىزىلوردا قالاسىنىڭ № 1 قۇرمەتتى ازاماتى دەگەن اتاققا يە بولدى.

* * *

مىناۋ پەروۆسك ۋەزىنىڭ سوۆدەپىنىڭ توراعاسى ي. گەرجود تۇتقىندالعاننان كەيىن ونىڭ سەيفىنەن تابىلعان باعالى دۇنيەلەر. وسىدان- اق، 1917 جىلى ۇكىمەت باسىنا قانداي قاراقشىلاردىڭ كەلگەنىن ، ولاردىڭ  قانداي توناۋشىلار بولعانىن... بىلە بەرىڭدەر.

وپيس
ۆەششەي، سداۆاەمىح پەروۆسكيم رەۆوليۋتسيوننىم كوميتەتوم نا حرانەنيە ۆ پەروۆسكوە 
وتدەلەنيە نارودنوگو بانكا 

نايمەنوۆانيە پرەدمەتوۆ كوليچەستۆو ۆەس كومۋ پرينادل.
1.زولوتىە مونەتى 5 رۋب.
دوستوينستۆا س پريپاياننىمي ۋشكامي 2 3 زول.25د. ي.بۋرانوۆۋ
2.دامسكيە زولوتىە چاسى س پروستوي
تسەپوچكوي 1 37 ز. 81 د. كونفيسكوۆانى پەروۆسكيم يسپولكوموم ۋ بەلوگۆاردەيتسا ب.. گەنەرالا فلورەنتەۆا
3.براسلەت زولوتوي 1 2ز. 77د. – -
4.ۆەدەركو سەرەبرياننوە 1 1 ف. 80 ز. 33د. - -
5.كۋبوك سەرەبرياننىي 1 72ز. 31 د. - -
6.بوكالوۆ سەرەبر. سرەدنيح 2 28ز. 36د. - -
7.بوكالوۆ سەرەبر. مالەنكيح 3 24ز. 1 د. - -
8.بوكالوۆ سەرەبر. س رۋچكوي 1 16 ز. 87.د. - -
9.رازليۆنايا لوجكا سەرەبرياننايا 1 19 ز. 23 د. - -
10.سولونكي سەرەبرياننىە مالىە 2 10 ز. 82 د. - -
11.ششيپتسى ساحارنىە سەرەبرياننىە 1 7 ز. 56 د. - -
12.ساحارنيتسا سەرەبرياننايا 1 41 ز. 94 د. - -
13.لوجەك سەرەبر. چاينىح بولش. 4 24 ز. 39 د. - -
14.لوجەك سەر، چاينىح مالىح 3 9 ز. 62 د. - -
15.لوجەك دليا ساح. پەسكۋ سەرەبر. 1 5 ز. 76 د. - -
16.كولتسا دليا سالفەتوك سەرەبر. 2 21 ز. 74 د. - -
17.مەدال مەدنايا بولشايا 1 
18.مەدال برونزوۆايا مالايا 1
19.مەدال سەرەبريانايا بولشايا 1 18 ز. 81 د. - -
20.لوجكي ستولوۆىە سەرەبر. 10 1 ف. 71 ز. 27 د. - -
21.نوجي س سەرەبر. رۋكوياتكوي 2 35 ز. - -
22.ۆيلكي سەرەبرياننىە 2 21 ز. 29 د. - -
23.چاسى ۆورونەننوي ستالي 1 - نەيزۆەستنو كومۋ
24.مەدالونى س تسەپوچكامي پروستىە 1 - - -
25.تسەپوچكي پروستىە 3 - - -
26.تۋرەتسكيح سەرەبر. مونەت 1 ر. دوست. 6 32 ز. 88 د. - -
27.بروشكا زولوتايا 1 4 ز. 33 د. - -
28 سەرگا زولوتايا 1 72 د. - -
29.براسلەتوۆ سەرەب. مۋسۋلم. 2 8 ز. - -
30.بۋحارسكيح سەر. مالىح مونەت 86 61 ز. 84 د. - -
31.زولوتىح مونەت 5 ر. دوست. 3 - -
32.سەرەب. ترۋب 8 14 ف. 15 ز. 16 د. 15 سيب. ستر. پولكۋ
33.براسلەتوۆ نوۆوگو زولوتا 1 - 15 سيب. ستر. پولكۋ

ي.د.پرەدسەداتەليا رەۆكوما جيلياەۆ
چلەن رەۆكوما بۋحگالتەر ساپوجنيكواۆ (ف.1 وپ. 2 د.53)

Abai.kz