الەمدى ءدۇر سىلكىندىرىپ، ءاربىر بەيبىت جۇرەككە قورقىنىش پەن ۇرەي ورناتقان پاريجدەگى 17 ادامنىڭ (ونىڭ ىشىندە «شارلي ەبدو» ساتيرالىق جۋرنالىنىڭ 12 قىزمەتكەرى دە بار) تەرروريستەردىڭ قولىنان قازا تابۋى ەكى ميلليونداي ادامنىڭ جاپپاي شەرۋگە شىعۋىنا سەبەپ بولدى. بۇل ءوزى بۇل قالادا بۇرىن-سوڭدى بوپ كورمەگەن وقيعا ەكەن.

ارينە، بۇكىل مۇسىلمان قاۋىمىنا اسا قاستەرلى پايعامبارعا كاريكاتۋرا جاساعان جۋرنالدى بىرجاقتى دا ءسوزسىز قولداۋ مۇمكىن ەمەس. ءسوز بوستاندىعى، ءسوز جوق، ماڭىزدى شارت ءارى قاجەت قۇقىق، بىراق كەز كەلگەن ءدىن وكىلدەرىنىڭ سەزىمىن سىيلاۋ دا كەرەك. سول سەكىلدى يسا پايعامباردى دا، بۋددانى دا كەلەمەجدەپ، كۇلكىلى سۋرەت سالۋ – ءسوز بوستاندىعىنىڭ جارقىن كورىنىسى دەپ ساناۋدان اۋلاقپىن. ويتكەنى ءسوز بوستاندىعىن تانىتۋدىڭ باسقا دا وركەنيەتتى جولدارى بار! بىراق مۇنداي تالاپ تاپا-تال تۇستە بەيبىت ادامداردى قىرىپ سالۋعا ەشبىر نەگىز بولا المايتىنى تۇسىنىكتى. ونسىز دا وزدەرىنىڭ قىلمىستارىن اقتاعىسى كەلەتىن تەرروريستەر سىنىققا سىلتاۋ تابا الماي وتىرعاندا، مۇنداي كاريكاتۋرا جاريالاۋ ولاردى ارانداتۋدىڭ ءبىر بەلگىسى بوپ شىقپاي ما؟

«شارلي ەبدو» پرەتسەدەنتى قازىرگى اقپارات سالاسى مەن دەموكراتيالىق قۇقىقتارداعى ءبىر ۇلكەن قاراما-قايشىلىقتىڭ بار ەكەنىن كورسەتتى: ءسوز بوستاندىعى مەن ءسوز جاۋاپكەرشىلىگى سەكىلدى ماڭىزدى پوستۋلاتتاردىڭ ءبىر-بىرىمەن جاناسپايتىن تۇستارى بار. ياعني تسەنزۋرا بولماۋى ءتيىس، بىراق ميللياردتاعان مۇسىلماننىڭ نامىسىنا تيىسۋگە بولمايدى.

بىراق ءتىپتى ءبىزدىڭ وسىناۋ ورىندى كۇمانىمىزدىڭ ءوزى وسى كۇندەرى ماحاببات استاناسى – پاريجدە ورىن العان اياۋسىز تەررورلىق اكتىلەردى ەش اقتاي المايدى! كاريكاتۋراعا رەنجىسەڭ، تاۋەلسىز فرانتسيا زاڭدارىنا جۇگىنىپ سوتقا بەر، جاۋاپقا تارت! بىراق سول سۋرەتتەردى جەلەۋ ەتىپ، بەيبىت ادامداردى قىرىپ سالۋ – بارىپ تۇرعان جاۋىزدىق، ناعىز قىلمىس!

ءجا، بۇل بىزدەن اۋلاقتاعى ەلدەگى وقيعا، سونداعى ءۇردىس پەن ءداستۇر.

ال بىزدە بولسا، كۇنى كەشە جاڭاوزەندە بەيبىت قانداستارىمىزدى قىرىپ تاستاعاندا دا الماتىنىڭ الاڭىنداعى ميتينگكە كوپ دەگەندە ەكى-ءۇش مىڭ ادام شىقتى ەمەس پە؟..

تسيفرلاردىڭ دا ءوز سيقىرى بار ەمەس پە؟ رەسمي دەرەكتەر بويىنشا پاريجدە دە، جاڭاوزەندە دە قازا تاپقانداردىڭ سانى – 17 (ارينە، بىزدەگى اقپاراتقا ۇلكەن كۇمانمەن قارايتىنىمىزدى و باستان-اق ايتقان ەدىك!). ال قاندى قىرعىنعا - نارازىلىق، ال قازا تاپقانداردىڭ وتباسىلارىنا- قولداۋ تانىتىپ، جالپىۇلتتىق بىرلىكتى كۇللى الەمگە پاش ەتىپ، الاڭعا شىققانداردىڭ سانىنىڭ ايىرماشىلىعى –جەر مەن كوكتەي!ياعني، قاراپايىم اريفمەتيكاعا سالساق، فرانتسۋزداردىڭ ۇلتتىق بىرلىك سەزىمى بىزگە قاراعاندا 10 مىڭ ەسە ارتىق!

نەگە؟

نەگە توي-تومالاققا بارۋدى كەشىرىلمەس كۇنا دەپ سانايمىز، ودان قالمايمىز دا، ال ازاماتتىق وي مەن نامىستى تانىتاتىن جيىنعا بارمايمىز؟

ارينە، ونىڭ سەبەپتەرى كوپ.

كەشەگى سوۆەت زامانىنداعى رەپرەسسيالاردان كەيىنگى ۇرەي مەن قورقىنىشتىڭ قالدىقتارى سانادان ءالى دە وشە قويعان جوق. باتپانداپ كىرگەن قورقىنىش مىسقالداپ شىعادى ەكەن عوي.

ونىڭ ۇستىنە رۇقساتسىز ميتينگكە شىققانى ءۇشىن تاعىلاتىنجازا دا وتكەن جىلى شامادان شىعىپ، قاتايىپ كەتتى.مۇنىڭ ءوزى «سەن تيمەسەڭ، مەن تيمەن، بادىراقكوزيزم» سەكىلدى الەۋمەتتىك دەرتتى ودان سايىن اسقىنداتىپ جىبەردى.

بۇكىل ەلدىڭ ساناسىن جاۋلاپ العان «زومبيجاشىك»، ياعني تەلەديداردىڭ دا ءرولىن جوققا شىعارا المايمىز. كۇنى-ءتۇنى «نۇروتانشىلاپ»، جوقتى بار ەتىپ كورسەتىپ، بيلىككە سىن ايتۋشىلاردى كوپە-كورىنەۋ قارالاپ جاتقان ونىڭ ۋى ساناعا ءسىڭىپ كەتكەن. ول «دىمبىلمەستىك» دەرت، اسىرەسە، اۋىل جاقتا اسقىنىپ تۇر!

وعان تاعى ءبىزدىڭ قانىمىزداعى اسىرە «شۇكىرشىلىك» پەن «تاۋباشىلدىكتى» تاعى ءبىر قوسىپ قويىڭىز.

شاقىرۋشىعا دا كوپ نارسە بايلانىستى. ال بىزدە بولسا، ىشكى ىردۋ-دىردۋلاردان كەيىن وپپوزيتسيانىڭ دا بەدەلى تومەندەپ كەتكەنى راس.

جانە دە ەل ءبىراۋىزدان نارازى بولىپ، ءوزىنىڭ قارسىلىعىن بىلدىرەر قوعامدىق كەسەلدەر از با بۇل كۇندەرى؟

باعانىڭ شارىقتاۋى. جەمقورلىقتىڭ جايلاۋى. جۇمىسسىزدىقتىڭ جويىلماۋى. باسقاسىن ايتپاعاندا، جاڭا جىلدان ەلدى ۋ-شۋ عىپ، قاراپايىم جۇرتتىڭ مازاسىن الىپ بىتكەن «اۆتوكرەسلو» جىرى شە؟ 12 جاسقا تولماعان ءۇش-ءتورت بالاسى بار اۋىلداعى اعايىن نەگە وسىندايدا ءوز قۇقىن قورعاپ، داۋىسىن شىعارمايدى؟ الدە ول ءۇشىن دە مىندەتتى تۇردە ءبىر ساياسي پارتيا ۇندەۋ تاستاپ، ءبارىن ۇيىمداستىرۋ كەرەك پە؟

ءجا، ساياسات پەن وپپوزيتسيا كوپ ادامدى قىزىقتىرمايدى دەلىك. ول ءسوزدىڭ دە جانى بار شىعار. بىراق وسى جونسىزدىكتەردىڭ ءاربىر ازاماتتىڭ ناق ءوزىنىڭ جەكە باسىنا تىكەلەي قاتىسى بار ەمەس پە؟!

مەنىڭشە، وسىناۋ فەنومەننىڭ جوعارىدا ايتىلعان جايتتاردان بولەك تاعى دا ەكى ءتۇرلى سەبەبى بار.

بىرىنشىدەن، ءبىز بەلسەندىلىكتى وزىمىزدەن ەمەس، باسقادان تالاپ ەتەمىز: ءبىر نارسە بوپ قالسا، «نەگە وپپوزيتسياداعى پالەنشە مەن تۇگەنشەلەر كوشەگە شىقپايدى؟» دەپ كىنانى وزگەگە ارتا سالامىز. ال ءوزىمىز ديۆاننان ءبىر جۇمساق جەرىمىزدى كوتەرۋگە ەرىنەمىز!

ەكىنشىدەن، ءبىز ءالى دە جالپىحالىقتىق سىن ساعاتتارى بىرىگە الاتىن ءبىرتۇتاس ۇلتقا اينالا قويعان جوقپىز!

ال ۇيىمداسا الماعان ۇلت – ۇتىلادى! وعان تاريح كۋا! ءوز باسىم «جاڭاوزەن تۇسىندا تانىتا الماعان ۇلتتىق بىرلىگىمىزدى ەرتەڭ، جامان ايتپاي، جاقسى جوق، ەل باسىنا كۇن تۋعان كەزدە تانىتا الامىز با؟» دەگەن ساۋال تۋرالى قاتتى ويلانىپ ءجۇرمىن...

«اشىق الاڭ» (قالام مەزگىل) گازەتى، №1, 15  قاڭتار 2015 جىل

اباي.kz