ءاليا داۋلەتباەۆا، اقىن: «جۇرەگىمدى قۇلىپتاپ، ولەڭگە ورىن قالدىرماعان كەزدەرىم دە بولدى»

رەيتينگ: قازىر وتە ۇشقىر زامان. «حات-حابار جەتپەي قالادى» دەيتىن ۋاقىت ەمەس. عالامتور ارقىلى دوستار تابۋعا دا، ورتا قالىپتاستىرۋعا دا بولادى. بىراق، ءسىز قالادا دا ەمەس، اۋدان ورتالىعىندا دا ەمەس، الىستاعى اۋىلدا – اتىراۋ وبلىسى، يندەر اۋدانىنىڭ ورلىك اۋىلىندا تۇرىپ-اق اقىندىعىڭىزدى پاش ەتىپ ءجۇرسىز. جىراقتا جىر جازۋ قيىن ەمەس پە؟

ءاليا داۋلەتباەۆا: اۋىل دەسە، جۇرتتىڭ كوزىنە قۇم اراسىندا جاتقان، الەۋمەتتىك جاعدايى تومەن، دۇنيە جاڭالىقتارىنان حابارسىز ءبىر تۇكپىر ەلەستەيدى. مەنىڭ اۋىلىم وسى تۇسىنىكتەردىڭ ەشبىرىمەن قابىسپايدى، اقپاراتقا ۋاقىتىندا قانىعىپ جاتاتىن ۇلكەن اۋىل. اتىراۋ-ورال كۇرە جولىنىڭ بويىندا جاتىر. قالادا تۇرمادىم دەگەنىم بولماسا، سيىر ساۋىپ، مال ۇستاپ وتىرعان جوقپىن، قازاق اۋىلىنداعى ايەل كەشەتىن بەينەتتى كەشىپ جۇرگەنىم جوق. مەن جۇمىسىمدى بىلەم، ءوزىمدى بىلەم. تىرشىلىگىمە، بوستاندىعىما ەشكىم قول سۇعىپ كورگەن جوق. جولداسىم جەكە ءومىرىمدى، شىعارماشىلىعىمدى سىيلايدى. بالالارىمىز ءوسىپ جاتىر. سوندىقتان، «شىعارماشىلىعىما ءبىر نارسە كەدەرگى كەلتىرەدى» دەپ ويلاپ كورگەن ەمەسپىن. اۋىلدا تۇرعاننان ەش قورلىق كورگەن جوقپىن. ول جايت مەنىڭ ولەڭىمە تۇساۋ بولعان ەمەس. بولاشاقتا قالاعا كوشسەم، بالالارىم ءۇشىن كوشۋىم مۇمكىن.

رەيتينگ: ال ورتا شە؟ ونى قاجەتسىنبەيسىز بە؟

ءاليا داۋلەتباەۆا: قازىرگى زاماندا اقىن بولۋ ءۇشىن استاناعا، يا الماتىعا بارۋ مىندەتتى ەمەس. ءار وبلىستا مىقتى قالامگەرلەر بار. ولار استانادا جۇرگەن اقىنداردان ءبىر دە كەم ەمەس. الىستا ءجۇرىپ تە، اۋىلدا تۇرىپ تا ادەبيەت جاساۋعا بولادى. ءوزىم جاقىن ارالاساتىن جاقسى قۇربىلارىم بار، اقىن دوستارىم بار. ءسۇيىپ وقيتىن ۇلكەن اقىندار بار.

رەيتينگ: ولار ءسىزدى ىزدەپ كەلىپ تۇرا ما؟

ءاليا داۋلەتباەۆا: ءوزىم ەشكىمدى ىزدەمەيتىندىكتەن، مىنەزىم سونداي، ولار دا مەنى ىزدەمەيتىن شىعار. ساياقپىن. ءبىر ادام ۇناماي ما، ول كورشىم بولسا دا امانداسپاي جۇرە بەرەمىن. فاريزا اپاي بالا كۇنىمنەن اق جول تىلەپ، قامقور كوڭىل تانىتتى. بىراق، «سونى پايدالانىپ كەتەيىن، الەۋمەتتىك جاعدايىمدى تۇزەپ الايىن» دەپ ويلانىپ تا كورگەن ەمەن. «اۋىلدا قالىپ قويما» دەپ كەتتى كەيىنگى اڭگىمەلەسكەنىمىزدە. بىراق، قايدا جۇرسەم دە اقىنمىن دەپ ويلايمىن.

رەيتينگ: فاريزا اپاي ءسىزدى قالاي تانىدى؟

ءاليا داۋلەتباەۆا: مۇرات موڭكەۇلىنىڭ 150 جىلدىق تويىندا ولەڭ وقىدىم. سول كەزدە تانىستىق. سودان كەيىنگى 21 جىل ىشىندە مەنى الىستان جەلەپ-جەبەپ ءجۇردى. بىراق، مەن فاريزا اپايدىڭ ءومىرىن قايتالاۋعا تىرىسقان ەمەسپىن. «فاريزا بولامىن» دەپ، اقىر سوڭىندا نە كۇيەۋ جوق، نە وتباسى جوق، ەڭ باستىسى، نە ولەڭ جوق، قالعاندار بار عوي. سونداي تاعدىر جاساعىسى كەلەدى، سول كىسى بولعىسى كەلەدى. بىراق، فاريزاعا ونداي تۇلعانى اللا بەرگەن عوي. ەكىنىڭ ءبىرى ەكىنشى فاريزا بولا المايدى، ەكىنشى فاريزا تۋمايدى. كۇيەۋگە شىققالى جاتقانىمدا: «دۇرىس ادام با؟» – دەپ سۇرادى. «بىلمەيمىن» دەپ جاۋاپ بەردىم. اپاي جاۋابىمدى جاقتىرا قويعان جوق. پەرزەنتتەرىم ومىرگە كەلگەن سايىن ولەڭىمە الاڭدادى. «بالاعا قارايلاپ، ولەڭ جازا الماي قالمايسىڭ با؟» دەپ قوڭىراۋلاتىپ تۇردى. اپايدىڭ الاڭى ورىندى ەكەن. مەن ءبىراز ۋاقىت ءبارىن ۇمىتىپ، بالا تاربيەسىنە دەن قويدىم. ولەڭ جازىپ ءجۇردىم، بىراق، سايابىرسىتىپ الدىم. كىشى قىزىم دۇنيەگە كەلگەندە ەكى جىل بويى فاريزا اپايعا ايتپاي ءجۇردىم. ءبىر كۇنى: «سەن كىشى قىزىڭنىڭ اتىن حيۋاز قويىپسىڭ عوي»، – دەپ حابارلاسىپ تۇر. «انالىق مىندەتىڭ بە – وعان دا ادال بول، ولەڭ جازاسىڭ با – وعان دا ادال بول. بىراق ەكەۋىن بىردەي ۇستاپ ءجۇرۋ قيىن» دەدى اپاي. مەيلىنشە تىرىسىپ، انالىق پارىزىما دا، ولەڭىمە دە ادال بولىپ جۇرگەن سياقتىمىن.

رەيتينگ: «باقىتتى بولىپ جۇرگەن كەزىمدە ولەڭ جازباي كەتتىم» دەگەنىڭىزدى وقىدىم. سوسىن قالاي قايتا تابىستىڭىز؟

ءاليا داۋلەتباەۆا (كۇلدى): تۇرمىسقا شىققان سوڭ، شىنىندا دا باقىت كەشتىم. بالالارىم ومىرگە كەلدى، ءۇيىمىزدى كوتەردىك. بىراق، ادام ءبىر قالىپقا ءتۇسىپ العانداي بولادى ەكەن. ال اقىن ادام تولعانىسسىز، تولقىنىسسىز ءجۇرۋى مۇمكىن ەمەس. ارينە، الەۋمەتتىك ماسەلەلەردى جازىپ، قوعامدى جىرلاپ تا اقىن اتانىپ جۇرگەندەر بار عوي. بىراق، كۇندەلىكتى ءومىر، ءبىرسارىندى تىرشىلىك ادامنىڭ كوڭىلىن باقىتتى قىلعانمەن، جانىن باقىتقا بولەي المايدى ەكەن. ءوزىمدى قالىپتاپ تاستاعانىمدى اڭعاردىم. جانىما اسەر ەتەتىن نارسەلەردى ازايتىپ الىپپىن. جۇرەگىمدى جاۋىپ، قۇلىپتاپ تاستاپپىن. وسىنى سەزىنگەننەن كەيىن قايتادان ساۋلە قۇيىلا باستادى. ولەڭ قايتا كەلدى. سوندا بايقاعانىم، مەنىڭ جانىمدى تەبىرەنتىپ، جۇرەگىمدى جارىپ شىققان ولەڭدەرىمنىڭ ازابى ءوزىم ومىرگە ءسابي اكەلگەن ساتتەرمەن پارا-پار ەكەن. اقىن ايەل وسىلايشا ءومىر-باقي دۇنيەگە ءسابي اكەلە الادى ەكەن. مەن سول باقىتتى سەزىندىم.

رەيتينگ: قازىرگى ليريكالىق قاھارمانىڭىز كىم سوندا؟

ءاليا داۋلەتباەۆا: ءبىر ادام دەپ ايتا المايمىن. ادام وتىزدان اسقان سوڭ بۇرىنعىداي ەمەس، سيرەك سەبەزگىلەيتىن ءبىر ساۋلەنى ۇستاپ قالۋعا تىرىسادى ەكەن. سوندىقتان مەنىڭ جىرىما قازىر جانى اۋىرعان ادام دا، مەنى ءبىر رەت تە بولسا تۇسىنگەن جان دا ارقاۋ بولا الادى. ء«بىر ادامعا قولىم جەتپەي ءجۇر» دەپ ايتا المايمىن. كەيىپكەرلەرىم ءارتۇرلى.

رەيتينگ: بالا كۇنىڭىزدە كىتاپتى كوپ وقىپسىز. ء«تىپتى باس كوتەرمەيتىن» دەپ ەسكە الادى اناڭىز. قازىر شە؟

ءاليا داۋلەتباەۆا: كىتاپسىز ءومىر سۇرە المايمىن. پروزانى كوبىرەك وقىدىم. «تىنىق دونعا» ىقىلاسىم ەرەكشە اۋدى. ءتورت تومدىق روماندى 4-5 رەت قايتالاپ وقىعان كەزىم بولدى. «20 جاستان جاڭا اسقان شولوحوۆتىڭ باسىنا وسىنشا ءومىر يىرىمدەرى قالاي سىيدى؟» دەگەن قىزىعۋشىلىقپەن قايتا-قايتا وقىدىم. «قان مەن تەر» دە جانىما قاتتى اسەر ەتتى. ءالى كۇنگە عالامتور دۇكەندەرىنەن كىتاپ الدىرىپ تۇرامىن. وقىعىم كەلسە، جانىم قاجەت ەتسە، كەز كەلگەن كىتاپتى، كەز كەلگەن اۆتوردى تاۋىپ الىپ وقۋعا تىرىسامىن. قايتالاپ وقۋدان دا قورىقپايمىن. وقۋدى ارمانداپ جۇرگەن كىتاپتارىم دا بار.

رەيتينگ: ءوزىڭىزدىڭ العاشقى جىر جيناعىڭىز كەشەۋىلدەپ شىقتى. ەرتەرەك شىعارۋعا ۇمتىلمادىڭىز با؟

ءاليا داۋلەتباەۆا: جوق. كىتابىم داۋرەن بەرىكقاجىۇلىنىڭ يدەياسىمەن شىقتى. «التىن قىران» قايىرىمدىلىق قورى شىعارعان 7 اۆتوردىڭ تىزىمىنە ەندىرىپ جۇرگەن دە سول داۋرەن دوسىم. بۇرىن دا «كىتابىڭدى شىعارايىق، مەملەكەتتىك تاپسىرىسقا ەنگىزەيىك» دەپ ۇسىنىس جاساۋشىلار بولدى، بىراق، ءوزىم قىزىعا قويعان جوقپىن. ول كەزدە كىتاپ بولاتىنداي ولەڭدەرىم دە جوق ەدى. سوڭعى كەزدەرى عوي جازىپ جۇرگەنىم. بىراق، «كىتابىم شىقتى» دەپ الابوتەن سەزىمگە بولەنە قويعان جوقپىن. كىتاپ دەگەن شارتتىلىق قوي. اقىن بولعان سوڭ ادەبيەتتە جۇرگەن سوڭ، كىتابىڭ شىعۋى شارت سياقتى. بىراق، جۇرت كوبىرەك قۋاندى. حابارلاسىپ، قۇتتىقتاپ جاتتى.

رەيتينگ: «سول ءبىر ساۋلە» اتتى بۇل جيناعىڭىز وسىعان دەيىنگى اقىندىق ءومىرىڭىزدىڭ ءبىر قايىرىلىسى، ياكي قورىتىندىسى دەپ قابىلدايسىڭ با؟

ءاليا داۋلەتباەۆا: جوق، ويتكەنى، جاقسى ولەڭدەرىم ەندى دۇنيەگە كەلەتىن سياقتى سەزىمدە ءجۇرمىن. «اي استىندا ءبىر كول بار» دەگەن پوەمامدى جازۋعا ۇلكەن ىقىلاسپەن وتىردىم. كادىمگى جۇمىسقا كىرىسكەندەي جازدىم. وقىپ-تانىسقاننان كەيىن، فاريزا اپاي اتاۋىن «سەكەركول حيكاياسى» دەپ وزگەرتتى. كىتاپ مەنىڭ ارمانىما، سەزىمىمە ولشەم بولا المايدى. كىتاپتى شىعارعان، ۇلكەن تۇساۋكەسەرىن وتكىزگەن داۋرەن باستاعان ازاماتتارعا العىسىم شەكسىز. الىستا جاتسام دا ەسكەرىپ، ەل الدىنا جارق ەتىپ شىعارعان داۋرەننىڭ ازاماتتىعى عوي.

رەيتينگ: اقىندارمەن، اسىرەسە، اقىن قىزدارمەن ءجيى ارالاسىپ تۇراسىز با؟

ءاليا داۋلەتباەۆا: پوەزيانى ىزدەپ ءجۇرىپ وقيمىن دەي المايمىن. باقىتگۇل باباشتىڭ پوەزياسىن مولدىرلىگى ءۇشىن جاقسى كورەمىن. تاناكوزدىڭ پوەزياسىندا ءبىر اقسۇيەكتىك بار. سوڭعى كەزدەرى جانار ابسادىقتىڭ ولەڭدەرىمەن تانىستىم. قاتتى ۇنادى. قازىرگى قازاق پوەزياسىندا ولەڭنىڭ تەحنيكاسىن مەڭگەرىپ العان اقىندار كوپ. سۋىق سۇلۋلىق ءبارىبىر كورىنىپ تۇرادى عوي. باقىتجان الدياردى، ەرلان ءجۇنىستى جاقسى كورەم.

رەيتينگ: ماحامبەتتى ارداق تۇتاسىز.

ءاليا داۋلەتباەۆا: ماحامبەتپەن بالا كەزدەن اۋىردىم. كۇز سايىن ماحامبەتتىڭ باسىنا، قاراويعا بارامىن. سول جەردە كەرەمەت تازارىپ قايتام. ماحامبەت پوەزياسى ەشبىر تىلگە اۋدارىلمايدى. «وراي دا بوراي قار جاۋسا، قالىڭعا بوران بورار ما؟» دەگەندى قاي ءتىل سىنىن بۇزدىرماي سويلەتە الادى؟ «قابىرعاسىن قاۋساتىپ، ءبىر-بىرىندەپ سوكسە دە، قاباق شىتپاس ەر كەرەك!» دەگەن تىركەستەر باسقا تىلدە ءدال وسىلاي قۇيىلىپ تۇسە الا ما؟ بالا كەزدەن ماحامبەتتى جاتتاپ وستىك. قازىر دە جاتقا ايتامىن. بالكىم، ماحامبەتتىڭ قاسىرەتى، رۋحى قاتتى اسەر ەتكەن شىعار، ءالى كۇنگە كۇز كەلگەن سايىن قاراوي جاققا ەلەڭدەپ تۇرامىن. ماحامبەت وسى عاسىردا ءومىر سۇرسە، قۋىپ جۇرەتىن عاشىق بولاتىن سياقتىمىن (كۇلدى). ارناعان جىرلارىم دا كوپ.

رەيتينگ: ەكىنشى كىتابىڭىزدى شىعارۋعا اسىقپايتىن سياقتىسىز.

ءاليا داۋلەتباەۆا: ول مەنىڭ ومىرىمدەگى وزگەرىستەرگە، كوڭىل-كۇيىمە، ساتتىلىكتەرگە بايلانىستى بولاتىن شىعار. كىم بىلەدى، ەكىنشى كىتابىما قاتتى قۋاناتىن بولارمىن. ادەتتە اتا-انا تۇڭعىش بالانىڭ قۋانىشىن ونشا سەزىنە الماي جاتادى عوي.

سۇحباتتاسقان ەسەي جەڭىسۇلى

مەن سىزبەنەن دەرتتىمىن...
ءسىز قالايسىز؟
ءجۇز جارالاپ جانىمدى، ءجۇز جامايسىز.
جۇرسەم دەگەم جاۋراماي، جالىنداماي،
ءبىر سەرگەلدەڭ تاپ بولدى بىزگە ابايسىز.
مەن سىزبەنەن دەرتتىمىن... ءسىز قالايسىز؟..
شىنىمەنەن جوق پا ەكەن الاڭىڭىز،
و، نەسىنە تەلمىرىپ قارادىڭىز؟
جىلدام ەلتىپ قالعانىم سودان شىعار،
مۇڭعا دەرتىپ تۇردى عوي جانارىڭىز.
ىرعاعاندا قۋرايداي قۇيىن ۋاقىت،
شيىر-شيىر جولداردان ميىم قاتىپ
جۇرگەنىمدە ءبىر كورىپ ءوزىڭىزدى،
ءومىرىمدى الدىم-اۋ قيىنداتىپ.
 ال ءومىرىم ءسىزسىز دە كۇردەلى ەدى،
تۇسىندىرە الامىن كىمگە نەنى؟
بيىلعى كۇز سۋىق پا، قالاي ءوزى؟..
ءبىر ءۇمىتىم كەشىگىپ گۇلدەپ ەدى...
بۇل تىنىشتىق ايتەۋىر قاشتى مەنەن،
اقىلسىزبىن، ارداعىم، تاپشى، نەدەن؟
ءدال وسىلاي ساندالىپ، ساعىم قۋىپ،
جاقسى كورگىم كەلمەيدى!
جاقسى كورەم!
ءاليا داۋلەتباەۆا 

دەرەككوزى: http://rgmedia.kz