كەشە "31" تەلەارنا استانا ماڭىنداعى قوياندى اۋىلىندا الاياققا ۇرىنعان ورالمانداردىڭ زاڭسىز جەر تەلىمدەرىنە ءۇي سالىپ جاتقاندىعىن حابارلادى. ءوزىن "كۋلاگيننىڭ تىكەلەي وكىلىمىن" دەپ تانىستىرعان اياكوز شنەيدەر ەسىمدى ايەل ءار جەر تەلىمىن 3500 دولللاردان ساۋدالاپتى. نە اقشاسىن الا الماي، نە جەر تەلىمىنە يە بولا الماي قالعان قانداستارىمىز جەرگىلىكتى اكىمدىكتىڭ مۇنداي باسسىزدىققا كوز جۇما قاراعاندىعىن ايتادى. سوڭعى كەزدەرى قوياندى ماڭىندا بولىپ جاتقان ورالماندارعا قاتىستى وقيعالار اقمولا وبلىسىنىڭ اكىمى سەرگەي كۋلاگيننىڭ ەسىمىمەن قاتار اتالىپ جاتىر. كوزى قاراقتى جۇرت مۇنى قازاق كوشىنە جاسالعان قاساقانا ارانداتۋ دەپ جار سالۋدا. 

ءامىرجان قوسانوۆ، ساياساتكەر:

قوياندىداعى وقيعانىڭ بىرنەشە استارى مەن سەبەبى بار دەپ ويلايمىن.
بىرىنشىدەن، بىزدە زاڭدا مەملەكەتتىك مۇقتاجعا بايلانىستى عيماراتتاردى، ونىڭ ىشىندە، جەكە مەنشىكتەگى ۇيلەردى ءسۇرىپ تاستاۋ مەحانيزمى ءجوندى رەتتەلمەگەن. دالىرەك ايتساق، ول پروتسەستە مەملەكەتتىڭ مۇددەسى ازاماتتتاردىڭ مۇڭ-مۇقتاجىنان اناعۇرلىم بيىك تۇر، بيۋروكراتيالىق بەلدەن باسۋ باسىمىراق. وسى جاعىن رەتتەپ الماساق، بولاشاقتا دا ءدال وسىنداي قاقتىعىستار مەن نارازىلىق اكتسيالارى ورىن الا بەرمەك. ءۇي سۇرىلە مە، ولاي بولسا ءۇي يسەسىنە الدىن-الا بارلىق جاعداي جاسالۋى ءتيىس!
ەكىنشىدەن، قوياندىداعى ءبىراز اعايىن ءوز ەلىنە ورالعان وتانداستار ەكەن. وسى جايت وسى وقيعاعا ەرەكشە رەڭك بەرىپ تۇر. مەنىڭشە، وسى جاعىنا باسا ءمان بەرۋ قاجەت. وتانداستاردى رەنجىتۋگە بولمايدى!
ۇشىنشىدەن، بار جاۋاپكەرشىلىك جەرگىلىكتى اكىمدىك جاعىندا. ويتكەنى، جەرگە قۇجات بەرگەن دە - سول، ەندى سول شەشىمدى قايتا قاراپ جاتقان دا -سول. مۇنىڭ ءوزى حالىق جاعىنان اكىمدەرگە ءتيىستى باقىلاۋ جوقتىعىنان بولىپ وتىر. ەگەر دە سول اكىمدەردى جۇرت ءوزى سايلاپ الاتىن بولسا، ول شەنەۋنىكتەر باسقاشا سويلەپ، باسقاشا قيمىل-ارەكەت جاسار ەدى عوي.
تورتىنشىدەن، استانادان 18 شاقىرىم جەردەگى جەرگە بايلانىستى وسى داۋ-داماي ەلوردا ماڭىنداعى جەرگە قايتا رەۆيزيا جاساپ، ونىڭ بولاشاعىن انىقتاپ، جەر تەلىمدەرىن ءبولىپ بەرۋ ماسەلەسىن ىجداعاتتاپ الۋ تۋرالى اڭگىمەگە سەبەپ بولىپ جاتىر. استانا، ءسوزسىز، ءوسىپ، ۇلعايىپ كەلەدى. سوندىقتان قوياندى وقيعاسى ەكىنشى «شاڭىراق» وقيعاسى بوپ كەتپەۋى ءۇشىن بۇگىننەن باستاپ ءتيىستى العىشارتتار جاساۋ كەرەك!

اۋىت مۇقيبەك، اقىن: 

اقمولا وبلىسى قوياندى اۋىلىنداعى جەر داۋى تۋرالى اقپارات قۇرالدارى، ونىڭ ىشىندە «31 ارنانىڭ» جاڭالىقتارى الدە نەشە مارتە حابار تاراتتى.
داۋعا سەبەپكەر وبلىس اكىمى سەرگەي كۋلاگيننىڭ اتىن جامىلىپ، شەتەلدەن كەلگەن اعايىنعا ارزان جەر تاراتقان اياگوز شنەيدەر دەيتىن ايەل كورىنەدى. ول ايەل جاقىندا عانا قاماۋعا الىنىپ، ۇستىنەن الاياقتىق بابى بويىنشا قىلمىستىق ءىس قوزعالعانعا ۇقسايدى.
ونىڭ قولىنا، از ەمەس، 80-نەن استام وتباسى 10 سوتىق جەر ءۇشىن 150 مىڭ دوللار ساناپ بەرىپتى...
داۋ شىنىمەن دە وسىلاي وربىگەن بولسا، ەندى الدانعان قانداستارىمىزدىڭ بارىپ، يەن دالاعا ءۇي سالا باستاۋى، ارينە، دۇرىس ەمەس. زاڭسىزدىق!
بىراق، «اۋىلىنىڭ ورتاسىنان 15 گەكتار جەردى ويىپ الىپ، ەلگە ۇلەستىرىپ جاتقاندا، جەرگىلىكتى بيلىك – اۋىل اكىمى قايدا قاراپ وتىرعان؟! وسى جەردىڭ زاڭدى يەسى "سامعاۋ" كومپانياسى نە ءبىتىرىپ جۇرگەن؟!» دەگەن سۇراق كىم-كىمدى بولسا دا ويلانتپاي قويمايدى.
قازاق كوشى قايتا جاندانادى دەگەن سوڭ، قانداستارىمىزدىڭ كەلۋىنە قارسى قاسكونەمدەر ورالمانداردى جاعىمسىز ەتىپ كورسەتۋ ءۇشىن جاساپ جاتقان ارانداتۋلار ما دەپ تە ويلايسىڭ.
اشىعىن ايتۋ كەرەك، بىزدە حالىقتىڭ زاڭدىق ساۋاتى تومەن. ونىڭ ۇستىنە الىستان كەلگەن اعايىندارمەن جۇمىس جۇرگىزۋ، ولاردى بەيىمدەۋ شارالارى سوڭعى جىلدارى مۇلدەم جۇرگىزىلمەيتىن بولدى. اۋىلىنا شەتتەن كەلىپ جاتقان اعايىنداردىڭ حالىن سۇراپ، قازاقى جولمەن ۇيىنە باس سۇعۋ دەگەن ءبىزدىڭ اكىمدەردە جوق قاسيەت.
سوندىقتان، بۇل جەردە ورالماندارمەن جۇمىس ىستەي الماعان، ءوز اۋماعىن قورعاۋدى بىلمەگەن، ماسەلەنى الدىن-الا قۇزىرلى ورىندارعا مالىمدەمەگەن اۋىل اكىمىن دە جاۋاپكەرشىلىككە تارتۋ كەرەك!
ال، زاڭ ورىندارى قانداستارىمىزدىڭ الدانعان اقشاسىن ءوندىرىپ، وزدەرىنە قايتارىپ بەرسە، ولار بىردەن ساباسىنا تۇسەدى.

جۇكەل حاماي، اقىن: 

بۇل وقيعانى كۋلاگين جانە ونىڭ اينالاسىنداعى جەرگە كوزى تويمايتىندار ادەيى جاسادى. اعايىنداردىڭ ءۇيىن بۇزۋ (بۇل ەندى شاڭىراعىن قاستەرلەيتىن قازاققا تۇگىلى وزگەلەرگە جات نارسە) نەلىكتەن پرەزيدەنتتىڭ شەتەلگە ىسساپارمەن كەتۋىنە ورايلاستىرىپ جاسالدى؟! بۇل ساياسي استارى بار بولەك ماسەلە. جانە دە، بۇعان دەيىن دە ءوزىنىڭ الاياقتىق ارەكەتىمەن قازاق باق-تارىن شۋلاتقان كۋلاگيننەن ءبىزدىڭ پرەزيدەنت نەگە قۇتىلمايدى؟ بۇل دا قاراپايىم جۇرتقا ەش تۇسىنىكسىز دۇنيە. ال جالپى كوشى-قون ساياساتىنا كەلەر بولساق، سوڭعى 14 جىلدا بۇل توڭىرەككە قوردالانعان ماسەلەلەر شاش ەتەكتەن. بۇنى دا ەكى جاقتى قاراستىرۋ قاجەت. جانە دە قازاقتىڭ مەملەكەتتىك ماسەلەلرى دە وسىعان وريلاستىرىلىپ، قايتا قاراۋ، قايتادان زاڭ نورمالارىن جاڭالاۋ ماسەلەسى كەزەك كۇتتىرمەيدى. 

Abai.kz