كەيىنگى كەزدەرى بايلىق پەن بيلىك ەركىنسىپ كەتسە، ال وعان بەلگىلى ءبىر شەكتەۋ قويىلماسا ەلگە دە، قوعامعا دا زور قاسىرەت اكەلەتىندىگى سوقىرعا تاياق ۇستاتاقانداي انىق بايقالادى.  

اسىرەسە، باسشىلىقتا وتىرعان دوكەيلەردىڭ بالالارىنىڭ زاڭ-زاكون اتاۋلىعا مۇرىن شۇيىرە قاراپ،  قاراپايىم ادامداردى قۇرت-قۇمىرىسقا ەسەبىنە جاتقىزىپ، ويىنا كەلگەنىن ىستەۋى كىم-كىمدى دە الاڭداتپاي قويمايدى. وتكەندە اسا قىمبات ماشيناعا ءمىنىپ الىپ، جاس جىگىتتەر مەن قىزداردى قۋالاپ ءجۇرىپ باسقان ماقسات ۇسەنوۆ دەگەننىڭ قىلىعى تالاي جۇرتتىڭ جاعاسىن ۇستاتتى.

بەينەتاسپاعا ءتۇسىپ قالعاندىقتان عانا جەڭىل-جەلپى جازامەن قۇتىلعان ول سابازىڭ ارادا ازعانا ۋاقىت وتپەستەن تاعى ءبىر سۋ جاڭا كولىكپەن جول ەرەجەسىن تاعى دا ورەسكەل بۇزادى. اكەسى ۇلكەن لاۋازىمدى قىزمەتتە بولعان سوڭ، ونىڭ اقشاسىنىڭ قۇدىرەتتىلىگى سەنگەن سوڭ ويىنا كەلگەنى ىستەيدى دە... مۇندايدا اتامىز قازاق ء«اي دەيتىن اجە، قوي دەيتىن قوجا جوق» دەگەندى قالايشا تاۋىپ ايتقان دەسەڭىزشى.

جامان ادەت جۇققىش كەلەدى ەمەس پە، ەكىنشى ءبىر سابازىڭا العان سۋسىنىنىڭ ءدامى ۇناماي قالىپ، ساتۋشى جاپ-جاس قىزدى ىشتەن مىقتاپ تۇرىپ ءبىر تەۋىپ، سۇلاتىپ سالادى. كىمنەن سەسكەنىپ، نەدەن قورقادى، اكەسى بىلدەي ءبىر قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەمەر-ءمينيسترى كانتسەليارياسىنىڭ باس ينسپەكتورى بولات تورەگەلديەۆ بولسا. بەينە ءبىر باستىقتىڭ بالاسىنا ادەيى ءدامى جامان سۋسىن قۇيىپ بەرىپ، جاماندىق ويلاعانداي ورشەلەنە ۇمتىلاتىندىعىن قايتەرسىڭ. وعان قوي دەۋدىڭ ورنىنا قاسىنداعى ناقسۇيەرى — جاپ-جاس بويجەتكەن دىم بولماعانداي، قىزىعا قاراپ تۇرادى. ول دا ءسىرا ءبىر مىقتىنىڭ ەركەسى شىعار.

مۇنى از دەسەڭىز، جاقىندا ءبىر تويعا بارۋعا قامدانعان ەركەتوتاي استانانىڭ كوشەسىندە، دالىرەك ايتقاندا اقوردانىڭ ءداپ جانىندا كوشە ءتارتىبىن، جول ەرەجەسىن ورەسكەل بۇزىپ، ويىنا كەلگىنىن جاساپ، ويقاستاپ جۇرەدى. ءتىپتى ەسىرگەنى سونشالىق، كولىكتى كەيىن ايداپ، جۇرتتىڭ زارەسىن ۇشىرادى، بۇل دا وسال ەمەس،  قازاقستان رەسپۋبليكاسى ىشكى ىستەر مينيسترلىگى اكىمشىلىك پوليتسياسى كوميتەتى توراعاسىنىڭ بىلدەي ءبىر ورىنباسارى باقىتجان بالتاشەۆتىڭ بالاسى بولىپ شىعادى.

ءبىز نەگە مۇنىڭ ءبارىن جىپكە تىزگەندەي ەتىپ ايتىپ وتىرمىز. ويتكەنى پالەنىڭ ءبارى تاربيەدە، دۇرىسىراق ايتقاندا تەرىس تاربيەدە جاتىر. قازاقتا «ۇيادا نە كورسە، ۇشقاندا سونى ىلەدى» دەيدى. ياعني بالا كورگەنىن ىستەيدى. ال كورگەنى نە؟ كورگەنى ىلعي ءبىر جەڭ ۇشىنان جالعاسۋ، زاڭ اتاۋلىنى بەلدەن ءبىر باسىپ، قاي ماسەلەنى دە اقشامەن، پارامەن شەشۋ. قىزمەتتەگى تامىر-تانىستىق، بارماق باستى، كوز قىستى ءپرينتسيپى، تومەندىگىنى مەنسىنبەي، جوعارىداعىعا قۇلدىق ۇرۋ. ۇلكەن ءبىر لاۋازىمدى يەلەنسەڭ نەمەسە قالتاڭ اقشادان قامپيىپ جۇرسە، سەن بارىنەن دە جوعارى تۇراسىڭ، ساعان ەشكىمنىڭ دە ءالى كەلمەيدى، دەمەك، ويىڭا كەلگەندى ىستەي بەر، تۇك تە بولمايدى. مىنە، وسىنداي سوراقىلىقتى كورىپ وسكەن بالا نە ىسەيدى؟ ادام باسادى، بىرەۋدىڭ قارشاداي قىزىن ىشتەن تەبەدى، كوشەدەگى ماشينالاردى قۇمىرىسقا قۇرلى كورمەي، جول ەرەجەسىن قولدان جاساپ الادى. مۇنى قازەكەمنىڭ «كەدەي باي بولسام دەيدى، باي قۇداي بولسام دەيدى» دەگەن ماتەلىمەن ءبىر-اق تۇيىندەۋگە بولادى.

 الايدا ايتايىن دەگەنىمىز ءتىپتى بۇل دا ەمەس. سانامىزدى ساندالتقان مىنا ءبىر وي - الگىندەي بەتىمەن كەتكەن ەركەتوتايلاردىڭ اكەلەرىنىڭ بۇل سوراقىلىقتاردى بالاسىنىڭ ءبىر ەركەلىگىنە بالاپ، ودان دۇرىس قورىتىندى شىعارا قويادى دەۋگە مۇلدەم سەنبەيمىن. ءيا، الگىلەردىڭ اكەلەرى قىزمەتىنەن كەتتى. دەگەنمەن، كۇنى ەرتەڭ مۇنداي شەكتەن شىققاندىق قايتالانباسىنا كىم كەپىلدىك بەرە الادى. ويتكەنى مىقتىلاردىڭ ەركەلەرىنىڭ جاڭاعىداي قىلىعى جامان ۇردىسكە اينالىپ بارا جاتقان سىڭايلى. وعان كىم توقتاۋ سالا الادى؟ ال ەگەر جاڭاعىداي باسسىزدىقتار بەينەتاسپاعا تۇسپەي قالسا شە؟ وندا «جابۋلى قازان جابۋلى كۇيىندە» قالاتىندىعى ايدان-انىق ەمەس پە؟  مۇنى ءبىر دەڭىز. ەكىنشىدەن، ەڭ باستىسى الگى دوكەيلەردىڭ اۋزىنان بالاسىنىڭ بۇل ىسىنە قىنجىلعان، جۇرت الدىنا شىعىپ ەركە بالاسىنان قورلىق كورىپ، زارداپ شەككەندەردەن كەشىرىم سۇراعان اكەنى كورمەدىك. ونى ايتاسىز، باقىتجان بالتاشەۆ بالاسىنىڭ تويىنا بىرگە بارماعاندىعىنا، ءسويتىپ ونىڭ قىلىعىن باقىلاماعاندىعىنا وكىنەدى. بالاسىنىڭ مۇنداي زاڭسىزدىعىنان كەيبىرەۋلەردىڭ ماشينا استىنا ءتۇسىپ، مەرتىگىپ قالاتىندىعىنا وكىنبەيدى، سول كەزدە قاسىندا بولماعاندىعىنا ناليدى. جارايدى، سول جولى قۇداي ساقتار، اكەسى توقتاۋ سالار. وۋ، كۇنى ەرتەڭ مۇنداي وقيعانىڭ قايتالانباسىنا كىم كەپىلدىك بەرە الادى؟ ەركەتوتايلار كىمنەن قىمسىنىپ، كىمنەن ايىلىن جيىپتى؟

مىنەكەي، ءبىزدى قىزمەتىنەن ءتۇسىپ قالعان كەشەگى لاۋازىم يەلەرىنىڭ بالاسىنىڭ قىلىعىنا ۇيالىپ، وتكەننەن ساباق الىپ، قورىتىندى جاساي المايتىندىعى ويلاندىرادى. دەمەك، كۇنى ەرتەڭ ءسىزدى بىرەۋ تەۋىپ جاتسا نەمەسە قىمبات ماشينامەن باسىپ كەتسە، ەش تاڭقالماسسىز.

مۇراتبەك داۋرەنۇلى، قوستاناي

Abai.kz