وزگە ءوڭىردى قويا تۇرىپ ەلىمىزدىڭ جۇرەگى استانانىڭ وزىندە ساپالى مەديتسينالىق قىزمەتكە قول جەتكىزۋ قاراپايىم حالىق ءۇشىن قيىن شارۋا بولىپ تۇر. كەز كەلگەن سىرقاتتىڭ ەڭ الدىمەن قاقتىعاساتىنى - دارىگەرلەردىڭ قاعازباستىلىعى.  بۇل قاعازباستىلىق حالىقتى اۋرە-سارساڭعا سالعانى، ال ەم-شارا بەرۋدەن پايداسى از شارا ەكەندىگى كوزگە ۇرادى.

قىس اۋاسىندا تۇماۋدىڭ جاپپاي تارايتىن ادەتى. جەكسەنبىدەن دۇيسەنبىگە قاراعان ءتۇنى بەس جاسار ۇلىمنىڭ قىزۋى قاتتى كوتەرىلىپ، 103-كە تەلەفون شالىپ جەدەل جاردەم شاقىردىق. كەلمەدى. تاڭعا جۋىق قىزۋى تۇسكەنىمەن، ءدارىنىڭ كۇشىمەن عانا تۇر ەكەن، بالانىڭ قىزۋى تۇسكە تاياۋ تاعى دا قاتتى كوتەرىلدى. قىزۋى كوتەرىلىپ، سۇلىق جاتقان ۇلىمدى قۇشاقتاي الىپ، تىركەلگەن №7 قالالىق ەمحانامىزعا كەلدىم. ەڭ الدىمەن ماڭدايىم تىرەلگەنى - تىركەۋ بولىمىنەن ءوز اتى-ءجونىمىزدى دە، ەسكى كارتىشكەمىزدى دە قىزمەتكەرلەردىڭ تابا الماعانى.

«قۇداي جار بولسىن، باسقا جاڭا كارتىشكە اشىپ، كومپيۋتەرىڭىزگە تىركەي قويىڭىزشى!» دەپ جالىندىم. ۋاقىتشا كارتىشكە اشقان مەدقىزمەتكەر، تىركەۋ جۇمىسىمەن ۋچاسكەلىك دارىگەرلەر اينالىساتىنىن ايتتى. ال قاتتى اۋىرىپ تۇرعان بالامەن «فيلترگە» بارۋىم قاجەت ەكەن. ال وعان بارۋ ءۇشىن قاقاعان قىس اۋاسىندا كيىم ىلگىشتەن كەزەككە تۇرىپ كيىنىپ، سىرتتان اينالىپ كەلۋ كەرەك. قىزۋى كوتەرىلىپ تۇرعان جاس بالامەن قايتا-قايتا كيىنىپ شەشىنۋدىڭ قيىن ەكەنىن ۇعۋ قيىن ەمەس. دەگەنمەن، بۇل «فيلترگە» كىرەتىن ىشكى ەسىك تە بار، تونىڭىزدى كيىنىپ-شەشىنە بەرۋدىڭ قاجەتى تە جوق. بىراق، ءتارتىپ سولاي. ول ەسىكككە تەك سىرتقا شىعىپ بارىپ كىرە الاسىز.

فيلتردە مەنىڭ ۇلىم سياقتى قىزۋى كوتەرىلىپ، جانى قينالىپ وتىرعان ونشاقتى بالا بار ەكەن. ءبارىنىڭ دە قايتالايتىنى ءبىر ءسوز: «جەدەل جاردەم شاقىرعانعا كەلمەدى. ۇلگەرمەي جاتىر ەكەن». سولاردىڭ ءبارىن ەگدە جاسقا كەلىپ قالعان ءبىر عانا دارىگەر قابىلداپ وتىر. اۋرۋ جانىن قىسىپ، دەگبىرى قاشىپ وتىرعان انالار اشۋشاڭ، ال اۋىرىپ تۇرعان بالالار جىلاۋىق بولادى. بەيشارا دارىگەر بارىن سالىپ، بارىنە جاردەم بەرگىسى كەلەدى. بىراق ۋاقىتى مەن كۇش قايراتى سارقىلىپ بارادى-اۋ. جۇيكەلەرى سىر بەرگەن سىرقاتتار ونىمەن شاقىلداسىپ ۇرسا كەتۋگە دايىن. العاشقى دارىگەرلىك كومەكتى العان سوڭ، مەنىڭ جۇمىسقا جارامسىز قاعازىم جونىندە ءسوز قوزعادىم. ۋاقىتشا اشىلعان كارتىشكەنىڭ تۇرىنە ءبىر قاراپ: «تىركەۋدە بولساڭىز عانا بولنيچنىي اشامىز» دەدى دارىگەر. تىركەۋگە تۇرۋ ءۇشىن ءوز ۋچاسكەلىك دارىگەرىڭىزگە بارىڭىز دەپ مەنى شىعارىپ سالدى.  1-ءشى كۇن قىزۋى كوتەرىلگەن ۇلىمدى ارقىلىپ، 3 ساعات كەزەككە تۇرىپ، دارىگەردىڭ رەتسەپتىن الا-مالا ۇيىمە قايتتىم.

وسىلاي مەنىڭ ەڭبەككە جارامسىز پاراعىم (بولنيچنىي ليست) اينالاسىنداعى اۋرە-سارساڭىم وسى ەمحانادا بەس كۇنگە سوزىلدى. ۇلىمنىڭ قىزۋى باسىلعان سوڭ، ەرتەڭگى كۇنى ەمحاناعا تۇراقتى تىركەلۋگە قايتادان كەلدىم. مەكەن-جايىم بويىنشا بەكىتىلگەن 29 ۋچاسكەدە كەزەك ءۇش كۇننەن كەيىن عانا جەتەدى ەكەن. ءۇش كۇن كەزەكتى كۇتىپ ۇيدە جاتا بەرسەم، وڭباي سۇرىنەدى ەكەم. تاۋەكەل دەپ كەزەكسىز ءوز ۋچاسكەلىك دارىگەرىمە كوتەرىلدىم. ماسساعان، قىزىق بولعاندا ولار مەنى 41-ءشى ۋچاسكەلىك دارىگەرگە قارايسىز دەپ باعىتىمدى بۇرىپ جىبەردى. مۇندا كەلسەم دە قىم قۋىت كەزەك. كەزەگىم جەتكەندە بىلگەنىم، تىركەۋگە تۇرۋ ءۇشىن قۇجاتتاردىڭ كوشىرمەسى كەرەك ەكەن.  ەندى ەمحانانىڭ قابىرعاسىنان بىردە ءبىر كسەروكس تاپپادىم. وسى اۋرەمەن 2-3 ساعاتتاي ۋاقىتىم كەتىپتى. ۇزاق ءجۇرۋدى ءجون ساناماي، سىرقاتتانىپ جاتقان ۇلىمنىڭ جانىنا ۇيگە ورالدىم.  تاعى 1 كۇن بوسقا كەتتى.

كەلەسى كۇنى قۇجاتتارىمنىڭ كوشىرمەسىن الىپ، ءوز ۋچاسكەلىك دارىگەرىمنىڭ الدىنا بارعانىمدا، ەڭبەككە جارامسىز پاراعىن مەن بەرمەيمىن دەپ شارت كەستى. وسى ءبىر جاپىراق قاعازىم بولماسا، جۇمىستا سوگىس الۋىم ابدەن مۇمكىن ەكەنى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى. سەبەبىن ءتۇسىنۋ ءۇشىن تاعى دا ءوزىم اقپارات ىزدەدىم. ۋچاسكەلىك دارىگەردىڭ باسشىسى وتكەن كۇندەرمەن ەڭبەككە جارامسىز قاعازى اشىلمايدى دەپ ءتۇسىندىردى. «كەلگەن كۇنى فيلتردەگى دارىگەر اشپاسا، ۋچاسكەلىك دارىگەردىڭ بۇعان قاتىسى جوق» دەپ باستارىن اراشالاپ تۇر. ماسەلەنىڭ ءمانىن ۇعۋ ءۇشىن ەڭبەككە جارامسىز پاراعىن راسىمدەيتىن كابينەتكە بارىپ، جۋرنالدان تەكسەرىپ بەرۋىن ءوتىندىم. راسىندا مەن كەلگەن كۇنى جۋرنالدا تىركەلمەپپىز. سەبەبى بەلگىلى عوي، تۇراقتى تىركەۋدە جوقسىڭ دەمەپ پە ەدى؟!

وسى ەمحانانىڭ باسشى دارىگەرىنە جالىنعانداي بولىپ تاعى باردىم، «قۇداي جار بولسىن، ماعان وسى قاعازدى تۇزەتىپ الماسام، مىناداي زاماندا جۇمىسسىز قالىپ قويۋىم دا مۇمكىن» دەدىم. باسشى دارىگەر مەنى جەتەكتەپ فيلترگە كەلدى. سىرقاتتاردى قابىلداۋدان ەسى شىعىپ وتىرعان جاسامىس دارىگەر تۇسىنىك بەرۋدەن باسىن الا قاشقانىمەن، اقىرى ايتقانعا كونىپ، تۇسىنىكتەمە جازىپ بەردى. كەرەك قاعازىما قول جەتكىزۋ ءۇشىن باسشىلارىنىڭ قولى كەرەك ەكەن. ول قۇرعىرلار باسقا كورپۋسكا جينالىسقا كەتىپ قالىپ، تاعى دا قاپى قالدىم. جينالىستىڭ ارتى جينالىسقا سوزىلاتىنىن بىلەتىن مەن بۇدان ءارى كۇتپەستەن تاعى دا ۇيىمە كەتتىم.

ءتورتىنشى كۇنى كەشەگى فيلتردەگى جاسامىس دارىگەردىڭ جازعانىن نەگىزگە الا وتىرىپ، ەڭبەككە جارامسىز پاراعىن اشتى-اۋ، ايتەۋىر. باستىقتىڭ قولى قويىلعان حاتتى سىزدانا ۇستاپ، «وتكەن كۇنمەن اشۋ كەرەك ەكەن عوي» دەگەن مەدقىزمەتكەر جاراتپاعان تۇرمەن جامان قارادى.

بەسىنشى كۇنى الدىن الا جازىلعان ۋچاسكەلىك دارىگەرىمىزدىڭ كابينەتىنە كىردىك. سىرقاتىنان ايىعىپ، ءتاۋىر بولىپ قالعان ۇلىمدى تاڭ اتپاي اۋرەگە سالدىم. وسى ەڭبەككە جارامسىز كۇندەرىمدى پايدالانىپ مەديتسينالىق بايقاۋدان وتكىزە قويايىن دەپ ەدىم. وندا دا سول بالا-باقشانىڭ تالابى بويىنشا، قاعازداردى قاتتاپ قويۋ ءۇشىن كەرەك-ءتىن. تاڭ اتپاي اناليزدەر تاپسىرتقىزىپ، انا دارىگەر، مىنا دارىگەردىڭ كەزەگىنە تۇرىپ، بالانىڭ دەنساۋلىعىن تەكسەرتىپ شىقتىم. ءبىردى-ەكىلى لور، حيرۋرگ سياقتى دارىگەرلەر «تەك الدىن الا جازىلۋمەن» قابىلدايمىز دەپ بوس وتىرسا دا قابىلداماي قويدى. وسىلاردان وتپەگەنىم ءۇشىن مەدبايقاۋىمىز تولىق بولمادى. جۇمىستى تاستاپ، تاعى دا ەمحانا جاعالاپ جۇرەتىن ۋاقىتىم جوعىن ايتتىم دا، مەن دە قولىمدى ءبىر سىلتەدىم. تاڭعى سەگىزدەن تۇسكى بىرگە دەيىن اشتان اش كابينەت جاعالاعان كۇنىمىز دە ءوتتى. ەمحانا اسحاناسىنان سۇپ سۋىق سورپانى سوراپتاپ الىپ، ەڭبەككە جارامسىز قاعازىمدى الا-مالا ۇيىمە اسىقتىم. ەندى عانا ساۋىققان ۇلىمدى شارشاتىپ قيناپ العانىما ىشتەي وكىندىم. ەڭ ۇلكەن ءوتىپ كەتكەن ىزاسى - ەمحانانىڭ قىزمەت كورسەتۋ جۇيەسىنىڭ جۇرتتىڭ دەنساۋلىعىنا پايداسى جوقتىعى.

ءمان بەرىپ قاراساڭىز مۇنداي اۋرەشىلىك ەلىمىزدەگى بارلىق ەمحانالاردا كەزدەسەدى. جۇمىستىڭ ەڭ اۋىر جەرىندە كوپتەن بەرى تاجىريبەسى بار كارى ماماندار وتىرادى. ال جەڭىلىرەك جەرىندە جاس ماماندار جايلى جايعاسىپ العان. ولارعا تەك الدىن الا جازىلىپ كىرە الاسىز. ءار قايسىسى جەكە-جەكە ءبىر قۇداي. سىزدانىپ وتىرىپ ءمورىن باسىپ، قولىن قويعانىن حالىققا مىندەت قىلادى. ولاردان ءتيىستى قاعاز-قۇجاتتار الۋ كەرەك بولعاسىن «اپاتاي-كوكەتاي» دەپ جالىنىشتى بولامىز. ال شىنايى مەديتسينالىق جاردەمدى ولار بەرە المايدى. اقيقاتى سول! بۇگىندە قازاقستان مەديتسيناسى جاقسى جابدىقتارمەن جابدىقتالسا دا، سىرقاتتاردى ەمدەپ جازۋعا دارىگەرلەرىنىڭ ورەسى جەتپەي وتىر. مۇنى قانشالىقتى جاسىرىپ جاپساڭىز دا حالىق كورىپ تۇر. شىن ەم-داۋا ىزدەگەندەر جاقىنى وزبەكستان، قىتاي، الىسى امەريكا مەن يزرايلگە بارىپ ەمدەلەدى. اتى جامان اۋرالاردىڭ جاسارىپ كەتكەنى سونشالىق 30 جاستان اسپاي جاتىپ «ساحار»، «راك» سياقتى دەرتكە شالدىققانداردى قاتارىمىزدان كورىپ قالدىق. سىرقاتتانعان ادام جەڭىلدىكپەن ءدارى-دارمەك الۋ ءۇشىن سۇيەگىن سۇيرەتە ءجۇرىپ، بارلىق اكىمشىلىك كەدەرگىلەردەن ءوزى وتۋگە ءتيىس. ءوتىپ بولام دەگەنشە ءولىم دە جاقىنداپ قالادى.

اسا، قۇرمەتتى اق حالاتتىلارىمىزدىڭ ۇستىنەن قارايتىن باسشىلار، ايتىڭىزدارشى، ەل نەگە سونشا ەم تاپپاي كۇيزەلىپ كەتتى؟

سول حالىقتىڭ قازىناسىنان قانشاما قاراجات دەنساۋلىق سالاسىنا ءبولىنىپ جاتىر ەمەس پە. حالىق ىشتەي بىلەدى، سىزدەر سول قاراجاتتى ءتيىمسىز جۇمساپ وتىرسىزدار. يا دۇرىس ۇيىمداستىرۋدى دا، قاعازباستىلىقتان قۇتىلۋدى دا بىلمەيسىزدەر. دارىگەردىڭ ءبىر جاپىراق اناقتاماسىن الۋ ءۇشىن بۇل حالىق ءوزى داپتەر، ءوزى قالام اپارىپ، بوياۋى تاۋسىلىپ قالسا، تولتىرىپ بەرۋگە دە دايار. ال، سىزدەر نەنى قامتاماسىز ەتىپ ءجۇرسىز؟ باياعى جەمقورلىق اياققا تۇساۋ، كوزگە تۇمان بولىپ تۇر!

حالىقتىڭ قارعىسىنان، انا مەن بالانىڭ كوز جاسىنان قورىقساڭىزدار ەتتى؟!

جالىنامىن دا، سۇرانامىن:

-  ەمحانالارداعى قاعازباستىلىقتى جونگە قويۋعا.

-  جەدەل دارىگەرلىك كومەكتى كەدەرگىسىز، كەزەكسىز قامتاماسىز ەتۋگە.

-  باستىقتاردىڭ سانىن ازايتىپ، مامانداردى كوبەيتۋگە.

-  دارىگەرلەردى كەڭسە جابدىقتارىمەن تولىق قامتاماسىز ەتۋگە.

-  مەديتسينالىق بايقاۋدى الدىن الا جازىلۋسىز وتكىزۋگە.

-  حالىقتى تىركەۋ، انىق جانە تولىق اقپاراتتاندىرۋ جۇمىستارىن دۇرىس جۇرگىزۋگە.

-  ءبىر ەسىكتەن كىرىپ-شىعاتىنداي ەتىپ، حالىقتى كوپ اۋرە-سارساڭعا سالماي قاعازىن تولتىرىپ بەرۋگە.

-  دۇرىس دياگنوز قويۋدى جەدەلدەتۋگە، اۋرۋدى ەرتەرەك انىقتاۋعا.

-  بارلىق قىزمەتكەرلەردىڭ قىزمەتتىك ادەپتىلىگىن، حالىققا قۇرمەت ەتە ءبىلۋىن وقىتىپ-ۇيرەتۋگە جاعداي جاساڭىزدار.

جوعارىدا جازعان جانايقايىمدى ەستيدى دەپ ءۇمىت ەتەمىن. جۋىردا بولاتىن دەپۋتتار سايلاۋىندا دا بۇل تاقىرىپ نازاردان تىس قالماسا دەپ تىلەيمىن.

گۇلجان ارىستانقىزى

Abai.kz