(اكەمنiڭ اڭگiمەسi)

ەرتەدە بiزدiڭ ەلدە قىسى-جازى ەل كەزiپ جۇرەتiن زاعيپ اقساقال بولدى. يىعىنا اسىپ العان دورباسى مەن قالاقتاي عانا قارا دومبىراسى بار وسى بiر سۋ-قاراڭعى جاننىڭ قولىنداعى جالعىز تاياقپەن، توڭiرەكتi تۇگەل شار­لاپ، سوقتىقپالى-سوقپاقسىز جەرلەردەن قالايشا جول تاۋىپ جۇرەتiنiنە قايران قالاتىنبىز. بiراق جارىقتىق ەلگە سىيلى ەدi. بارعان جەرiندە كۇي تارتىپ، نە­بiر اڭىز-اڭگiمەلەر ايتىپ، حالىقتى رۋحاني ازىققا قارىق قى­لىپ كەتەتiن. وسى تiرلiگiنە بولا ەل ونى «سوقىر كەزبە» اتاپ كەتكەن.

15-تەن 16-عا قاراعان بوزبالا شاعىم. اكەم كولحوزدىڭ قويىن باعاتىن. ماۋسىم ايىنىڭ جانعا دا، مالعا دا جايلى كۇندەرiنiڭ بiرiندە ادەتتەگiدەي قوي باعىپ ءجۇر ەدiم. كەنەت، قارسى بەتتەگi بوكتەرگە تاياپ قالعان وتاردىڭ الدى ءدۇر ەتiپ ۇرiكتi. ء«داۋ دە بولسا، يت قۇس شىعار» دەپ، سولاي بەتتەي بەرگەنiمدە، ارعى جاعىنان جاياۋ ادامنىڭ قاراسى كورiندi.

«بۇل كiم بولدى ەكەن؟» دەپ ويلاپ ۇلگەرگەنiمشە، جانىمنان ەكi ەلi قالمايتىن، بiتiمi كەسەك دۇرەگەي تازىم زور داۋىسىمەن اۋ­زىن تولتىرا ءۇرiپ، ورنىنان ورە تۇرەگەلدi.

يتتiڭ داۋسىن ەستiگەن الگi كىسى كiلت توقتاي قالدى دا، داۋىسىن سوزىڭقىراي “اسسالاۋماعالەيكۋم، مال-جان امان بولسىن!” دەپ، ءسال ەڭكەيiپ iزەت بiلدiردi. ەل اۋزىنداعى “سوقىر كەزبە” ەكەن.

ۇلكەن كiسi بولعان سوڭ، قاسىنا بارىپ، ءوزiم دە سالەم بەردiم. بiر-بiرiمiزدi بۇرىننان تانيتىن جاندارداي قاۋقىلداسىپ، اماندىق-ساۋلىق سۇراسىپ جاتىرمىز. اكەمدi تانيتىن بولىپ شىقتى. سىرتىنان قانشا ەستiگەنiم بولماسا، بۇل كiسiنi كورگەنiم وسى.

ءتۇس الەتi بولىپ قالعان، اقساقال ەكەۋمiز اسىقپاي وتىرىپ تۇستەندiك. شەشەمنiڭ “كۇن ۇزاق، قارنىڭ اشادى” دەپ سالىپ بەرگەن ازىعى مەن تورسىققا قۇيعان قويۋ ايرانى ەكەۋمiزگە ارتىعىمەن جەتتi.

شاماسى، جولدان شارشاپ كە­لiپ iشكەن تاماق اش وزەگiنە ءتۇسiپ كەتتi مە، بايىرحان اقساقال (ازان شاقىرىپ قويعان اتى ەكەن) ازدان سوڭ استىنا توسەپ بەرگەن بوس­تەك­كە جانتايعان قالپى كوزi iلiنiپ كەتتi.

“مازاسىن المايىن، ءارi بىتىراي باستاعان مالدىڭ بەتiن قا­يىرايىن” دەگەن ويمەن اتىمدى جەتەكتەپ، تومەن قۇلديلاپ كەت­تiم.

قايتىپ ورالسام، اقساقال ويا­نىپتى. كورمەسە دە، اينالاداعىنىڭ بارلىعىن كوكiرەكپەن-اق سەزiپ، بايقاپ وتىرعانداي، سەزiمi سەرگەك. بەت تاقتايى ابدەن توزعان قولىنداعى قارا دومبىراسىمەن الدەبiر زارلى كۇيدi كۇڭiرەن­تiپ وتىر ەكەن. مەنiڭ كەلگەنiمدi سەزسە دە كۇيiن بۇزبايىن دەدi مە، يەگiمەن نۇسقاپ وتىر دەگەن يشارا جاسادى. بۇرىن-سوڭدى ەستiمەگەن الگi كۇيدiڭ تومەنگi ساعاعىن ەكi قايىرىپ بارىپ توقتاعان قاريا، الدەنە ەسiنە تۇسكەندەي “ۋھ-ھ” دەپ تەرەڭ كۇرسiندi.

تورتكۇل دۇنيەگە نۇرىن شاشقان كۇن جارىقتىق مازانى الارداي ىستىق تا، سالقىن دا ەمەس، تامىلجىپ-اق تۇر. وسى ساتتە، الگiندە عانا كۇمبiرلەگەن دومبىرا ۇنiمەن باسەكەگە تۇسكەندەي قۇرىق بويىنداي عانا قاشىقتىققا كوتەرiلگەن بوزتورعاي قۇيقىلجىتا جونەلدi. “جاراتقان اللانىڭ شەبەرلiگi-اي!” دەسەڭشi, كiپ-كiشكەنتاي قاناتتارىن تىنىمسىز قاعىپ، بiر ورنىنان قوزعالماي ءان سالىپ تۇرعان تيتiمدەي قۇس “ەندi بiر ءسات مەنiڭ دە ونەرiمە ءتانتi بولىڭدار” دەگەندەي بارىن سالا سايرايدى. بiر اپتا بۇرىنعى جاۋىننان كەيiن قالى كiلەمدەي قۇلپىرا تۇسكەن قىر گۇلiن، جايلاپ ەسكەن سامال تەربەپ قويادى.

شىنتاقتاپ جاتقان قاريا بiر تال گۇل-ءشوپتiڭ ساباعىن جۇلىپ الىپ، مەيiرلەنە يiسكەدi. سوسىن كادiمگi جانارى بار ادامعا ۇقساپ، اينالانى بارلاي وتىرىپ:

– ە..ە..ە، جارىقتىق اتا-بابالارىم-اي! وسى بiر قاسيەتتi دالاعا قانىڭ مەن تەرiڭدi توگە ءجۇرiپ، ۇرپاعىڭا اماناتتاپ كەتتiڭ-اۋ. قاسيەتiڭنەن اينالايىن تۋعان دالام، سەن بولماساڭ مىناۋ شەكسiز جاھاننىڭ قاي تۇكپiرiندە تۇرتiنەكتەپ جۇرەر ەدiم؟ ءتاۋبا، ءتاۋبا! ابايسىزدا ءسۇرiنiپ جىعىلسام دا، سەنiڭ مىناۋ كيەلi توپىراعىڭ توسەپ قوي­عان ماقتاداي عوي، مەن بەيباعىڭ ءۇشiن، – دەدi, ەستiلەر-ەستiلمەس­تەي عانا، داۋسى جارىقشاقتانىپ.

مەن وسى كەزدە عانا اقساقالدىڭ ديدارىنا زەر سالىپ قارادىم. بەت-الپەتiندە ساۋ-تامتىق جوق، تىرتىق-تىرتىق. وڭ جاق قۇلاعىنىڭ جارىمىن بiرەۋ جۇل­مالاپ-جۇلمالاپ جۇلىپ العانداي. ەكi كوزiنiڭ بiرi مۇلدە جۇمىلىپ، ەكiنشiسi سال-ءپال سىعىرا­يىپ تۇرعانى بولماسا، ارiگە شۇڭiرە­يiپ كەتكەن، ۇزاق قاراۋعا ءداتiڭ شىدامايدى ەكەن. مەنiڭ تەسiلە قاراعانىمدى سەزiپ قالعان سۇڭعىلا قارت:

– ە، بالام، بۇل اتاڭ نە كور­مەدi دەيسiڭ؟ ادام تiرi جۇرگەن سوڭ، اللا تاعالا باسىنا نە سالسا دا كورۋگە، كونۋگە، شىداۋعا ءماجبۇر بولادى ەكەن، – دەدi.

مەن ۇرلىعى اشكەرە بوپ قالعان جانداي قىسىلىپ، ەكi بەتiم دۋ ەتە قالدى. سوسىن بالالىق پا، بولماسا بويىمدى الدەبiر قىزىعۋشىلىق بيلەدi مە:

– اتا، سiز جايلى، سiزدiڭ تاعدىرىڭىز جايلى اركiم، ارقالاي ايتىپ جۇرەدi. مەنiڭ قىلىعىم ورەسكەل بولار، دەگەنمەن رەنجi­مەسەڭiز ءوزiڭiز جايلى اڭگiمەلەپ بەرەسiز بە؟ ەگەر ەسكi كۇندەردi ەسiڭiزگە ءتۇسiرۋ سiز ءۇشiن اۋىر بولسا، قولقامدى قايتىپ الايىن، – دەدiم باتىلدانىڭقىراپ.

اقساقال ەشتەڭە ەستiمەگەن جانداي ۇنسiزدiكتiڭ تۇڭعيىعىنا شومىپ، تىرس ەتپەي وتىرىپ قال­دى. تiپتi قاسىندا ورىنسىز قولقا سالىپ وتىرعان مەنi ۇمىتىپ كەتكەندەي. مەن سۇراۋىن سۇراسام دا، iشتەي “اپىر-اي، مىنا­ۋىم ابەستiك بولدى-اۋ. ونسىز دا جا­نى جارالى ادامنىڭ كوكiرەگiن­دەگi ەسكi جاراسىن تىرناعانداي بولدىم با؟” دەپ قيپاقتاي باستادىم.

ارادا ورناعان ۇنسiزدiكتi انادايدا جايىلىپ جۇرگەن كۇرەڭ بەستiنiڭ پىسقىرىعى بۇزدى. اقساقال ءبارiن كورiپ وتىرعان ادامداي تاعى دا ات پىسقىرعان جاققا موينىن بۇرىپ قاراپ قويدى دا، مەنiڭ iشكi ويىمدى وقىعان ادامشا:

– ەشقانداي ابەستiگi جوق، شىراعىم. ءوزiڭ بiر ءجون بiلەتiن، ءسوز پارقىن باعالاي بiلەتiن بالاعا ۇقسايسىڭ. مەن بۇرىن-سوڭدى ءوزiم جايلى دا، سۋقاراڭعى بوپ قالعان كوزiم جايلى دا اسا ەشكiمگە تiس جارىپ كورمەگەن ەدiم... – دەدi دە، الدەنەنi ەسiنە تۇسiرگەندەي تاعى دا بiرازعا دەيiن ءۇن-ءتۇنسiز وتىرىپ بارىپ، اڭگiمەسiن باستاپ كەتتi.

– مەنiڭ اكەم – ورتاشا عانا تiرلiگi بار، قۇرالايدى كوزگە اتقان مەرگەن، بۇركiت ۇستاپ، ات باپتاعان اسا ساياتشىل ادام بولىپتى. بiردە مىنا سايحان تاۋىنىڭ بيiك شىڭدارىنىڭ بiرiنەن بۇركiتتiڭ ۇياباسارىن بايقاپ قالادى. سودان كوك ەركەسiنە ەسi كەتiپ، كۇندەردiڭ كۇنi بالاپانىن الىپ، باۋلىماق نيەتپەن بۇركiتتiڭ ۇياسىنا تۇسەدi.

بۇركiتتiڭ ۇياسىنا ءتۇسۋ – ەرiك­كەننiڭ ەرمەگi ەمەس، بالام. ونىڭ وزiندiك ءادiس-ايلاسى، قۋلىق-سۇم­دىعى مەن ماشاقاتى، قاۋiپ-قاتەرi تولىپ جاتىر. بiر ساتكە ءمۇلت كەت­سەڭ، سۇيەگiڭ سوناۋ قۇز­دىڭ ەتەگiنە جەتكەنشە كۇلگە اينالادى. ونداي قاتەرگە ەپتi­لiگi ينە­نiڭ كوزiنەن وتەتiن، ءارi قارۋلى، ءارi وجەت، جiگiتتiڭ جiگiتi عانا باسىن تiگە الادى.

اكەمنiڭ سونداي ماشاقاتپەن العان بالاپانى اسا الىمدى، ناعىز قاندىبالاق بولىپ شىعادى. اينالاسى ەكi-ءۇش جىلدا سول ماڭداعى تۇلكiدەن تۇلكi, قاسقىردان-قاسقىر قويماپتى.

اكەمنiڭ بۇركiتi جايلى اڭگiمە ەل iشiنە اڭىز بوپ تاراي باستايدى. جولىققان جەردە قولقالاۋشىلار دا، قىزىعا، قىزعانا قا­راۋ­شىلار دا كوبەيەدi. اقىرى بۇل اڭگiمە سول وڭiرگە اتى شىققان ەسiمبەك دەگەن بايعا دا جەتiپ، بiر كۇنi باي قاسىنا نوكەرiن ەرتiپ اكەمە كەلiپتi. ول كەزدە اكەمنiڭ وتىزداعى وردا بۇزار شاعى.

ەسiمبەك – ءوز زامانىنىڭ اسا اۋقاتتى ادامى بولسا دا، وزگە بايلار سەكiلدi وزبىرلىعى جوق، ماڭايىنداعى جەتiم-جەسiرلەرگە دە قولى اشىق، جۇيرiك ات باپتاپ، ساياتشىلىق دەسە iشكەن اسىن جەرگە قوياتىن سەرiلiگi بار جان ەكەن.

اكەمنiڭ ارناپ سويعان مالىنا باتاسىن جاساپ، داستارقان باسىندا كۇي تىڭداپ، اڭگiمەلەسiپ وتىرعان ەسiمبەك ءسوزدiڭ ورايى كەلگەندە:

– ءاي، ناعىمباي! سەن ماعان قاراعاندا الدەقايدا جاس ەمەس­سiڭ بە؟ ءارi بۇركiتتiڭ بالاپانىن الۋدا تاجiريبەڭ بار. بۇيىرتسا، كەلەر جىلى تاعى بiرiن الارسىڭ. مەن ساعان ەكi قۇلىندى بيە، بەس-ون ساۋلىق بەرەيiن، سەن اناۋ “قىزىل كوزiڭدi” ماعان قي، – دەپ قولقا سالادى.

اكەم اۋەلدە بالاپانىنان باۋلىعان قىرانىن بەرگiسi كەلمەي، بiراز بۇلتالاققا سالسا كەرەك. بiراق قازاقتا “جوقتىق نە جەگiزبەيدi, توقتىق نە دەگiزبەي­دi” دەگەن ءسوز بار عوي. ءارi قاي زاماندا بولسىن كۇشتiنiڭ ارتى ديiرمەن تارتاتىنى بەلگiلi. ەسiم­بەكتiڭ شامىرقانسا “بەرسەڭ قولىڭنان، بەرمەسەڭ جولىڭنان” دەپ، بەلدەن بiر-اق باسارىن دا جانە وعان ەش قايران قىلا الماسىن دا سەزگەن قولى قىسقا اكەم اقىرى “بالا-شاعانىڭ قامى ءۇشiن” دەپ كونگەن كورiنەدi.

قولىنا قىراننىڭ قىرانىن قوندىرعان ەسiمبەك اكەمە ريزا بوپ اتتانادى. سوسىن ۋادەسiندە تۇرىپ، كوپ ۇزاماي ايىرباسقا اتاعان مالدارىن جەتكiزدiرتiپ بەرiپتi.

سودان اكەم كەلەر جىلى ەرتە باستان دايىندالىپ، ءساتiن سال­عاندا وتكەندەگi قىراننىڭ تاعى بiر بالاپانىن الادى. جارىقتىق تەكتiلiگi سونشا، بۇل جولى دا جال­عىز جۇمىرتقا باسىپ شىعارىپتى. الايدا بۇل جولى ۇياباسار مەن اتالىق قىران ەكi جاقتاپ شابۋىلعا شىعىپ، شىڭ باسىندا جۇرگەن اكەمدi جازىم ەتە جازداپتى. ايتەۋiر قولىنداعى قامشىسىمەن جانتالاسا قورعانا ءجۇرiپ امان قالعان كورiنەدi.

– سونداعى ۇياباساردىڭ ۇياسىنا تاياپ كەپ، تاياپ كەپ شاڭقىلداعان ءۇنi مەن قانتالاعان كوزi ءالi كۇنگە دەيiن ەسiمنەن كەتپەيدi – دەۋشi ەدi جارىقتىق.

– اكەم بۇل بالاپاندى دا بابىنا كەلتiرiپ باپتاپ، باعىپ-قاعا باستايدى. نەگiزi بۇركiت، جۇمىرتقاسىن قىس ايىندا شاي­قايدى. بiر قىزىعى، سول جىلدىڭ اقپان ايىندا قىراننىڭ بالاپانىمەن قاتار مەن دە دۇنيەگە كەلiپپiن. اكەم ات شاپتىرىپ توي جاساماسا دا، ماڭايىنداعى تۋ­ىس-تۋعان، جاقىن-جەكجاتقا شiل­دەحانا تويىنان ءدام تاتىرىپ، ماعان ازان شاقىرتىپ، ات قويعىزادى. ءوزi قالىپتاسقان داعدىسى بويىنشا قىرانىن باۋلىپ، اڭىن اۋلاپ دەگەندەي، قوڭىر تiرشiلiگiن كەشە بەرەدi...

كۇندەردiڭ كۇنiندە بۇرىن-سوڭ­دى ەل ەستiپ-كورمەگەن وقىس وقيعا بولىپتى.

وسىلاي دەپ تەرەڭ كۇرسiنگەن اقساقال، تاعى دا بiرشاما ءۇنسiز قالدى. سوسىن بويىن تۇزەڭكiرەپ الىپ، ۇزiلگەن اڭگiمەسiن جالعاستىردى.

– جاز ايى بولسا كەرەك. كۇن ەكiندiدەن اۋعان شاقتا “ويباي، اكەتتi, اكەتتi!” دەپ باج ەتە قالعان ايەل ادامنىڭ اششى داۋسى ون شاقتى ءۇيلi شاعىن اۋىلدى اياعىنان تiك تۇرعىزادى. يتتەر ابالاپ، جۇرت شۋلاپ، الگiندە عانا جايباراقات جاتقان اۋىل ءاپ-ساتتە ازان-قازان بولىپ، شات-شالەكەيi شىعادى. ابىروي بولعاندا، اكەم سول كۇنi عانا جولدان كەلگەن ەكەن.

شۋلاعان ەل اۋىلدىڭ iرگەسiنەن اعىپ جاتاتىن شاعىن وزەننiڭ جاعاسىندا ەسiنەن تانىپ جاتقان انامنىڭ باسىن كوتەرiپ، بەتiنە سۋ شاشىپ، ەسiن جيعىزادى. نە بولعانىن ءوزi دە ۇقپاي، تiلi بايلانىپ قالعان قايران انام، ەكi كوزi شاراسىنان شىعا اسپانعا قاراي بەرiپتi.

“بۇل سوناۋ كوكتەن نە iزدەپ جاتىر؟” دەپ اڭتارىلعان كوپشi­لiك تە كوككە كوز جۇگiرتسە، كوز جەتەر بيiكتiكتە اۋىلدىڭ ءۇستiن اينالا ۇشىپ جۇرگەن بۇركiتتi بايقايدى. باۋىرىندا قارايىپ بiردەڭە كورiنەتiن سەكiلدi. وسى ساتتە سوناۋ كوكتەن شىرقىراي جىلاعان جاس ءسابيدiڭ، ياعني التى ايعا ەندi عانا تولعان مەنiڭ داۋسىم ەستiلەدi.

ەسi شىققان ەل “استاپىراللا، اپىر-اي، ەندi نە بولار ەكەن؟ انا بيiكتەن بالانى تاستاپ جi­بەرسە قايتەمiز؟” دەپ الگi جەردە، قولدارىنان كەلەر قايراندارى جوق، تۇرعان جەرلەرiندە سەڭدەي سوعىلىسىپتى.

ايدىڭ-كۇننiڭ امانىندا الاقانداي اۋىلدى الاتايداي بۇل­دiرگەن كوك تاعىسى كەدەي اۋىلىن تاعى بiرنەشە مارتە اينالىپتى دا، شىڭ-قۇزدارى كوز ۇشىندا مۇنارتىپ جاتقان سايحان تاۋىن بەتكە الىپ ۇزاي بەرiپتi...

وسى ساتتە، اۋەلدە نە بوپ، نە قويعانىن تۇسiنبەي، ابدىراپ قالعان اكەم، جالما-جان اتىنا قاراي جۇگiرiپتi. ول شوشالادان شاپشاڭداتىپ كەرەك-جاراعىن الىپ، بەلدەۋدەگi بايگە جيرە­نiنە مiنە سالا، بالاسىن بۇركiت اكەتكەن باعىتقا تۇرا شابادى. ەسi شىعىپ، ەسەڭگiرەپ قالعان ەل شۋلاپ-شۇرقىراپ قالا بەرەدi.

وسىعان دەيiن ەكi مارتە بالاپانىن الدىرعان بۇركiتتiڭ ۇياسىنا جەتكەنشە اجەپتاۋiر جەر. ء“داۋ دە بولسا، بۇل كوك تاعىسىنىڭ ماعان قايتارعان كەگi بولار. اتاڭا نالەت، بەيكۇنا ءسابيiمدi ۇياسىنا اپارىپ پارشالاپ تاستاماسا جارادى. تىم بولماعاندا بالامنىڭ سۇيەگiن الىپ قايتارمىن” دەپ ءوز-وزiنە جiگەر بەرگەن اكەم، بۇركiت ۇيا سالعان جاناما جارتاستىڭ تۇبiنە كەلگەندە قاس قارايا باستايدى.

سودان ءوزiنiڭ بۇرىننان قولدانىپ جۇرگەن ءتاسiلi بويىنشا تاۋدىڭ تۋ سىرتىنان اينالىپ وتىرىپ، ءتۇننiڭ بiر ۋاعىندا ء“ولدiم-تالدىم” دەپ، بۇركiت ۇياسىنىڭ ءدال ۇستiنەن شىعادى. كوزگە تۇرتسە كورگiسiز قارا تۇنەكتە تاۋ-تاسقا ورمەلەۋ وڭاي ما؟ سويتسە دە، قول-اياعىن تاسقا تiلدiرiپ، ءۇستi-باسىنىڭ دال-دۇلى شىققان اكەم بiر مەجەگە جەتەدi.

ەندiگi شارۋا مۇنان دا قيىن، قيىننان بۇرىن اسا قاتەرلi. ويتكەنi بۇركiتتiڭ ۇياسى اكەم وتىرعان شىڭ باسىنان تومەن قاراي قۇرىق بويىنداي ەكەن. وعان ءتۇسۋ ءۇشiن تاڭنىڭ اتۋىن كۇتپەسە بولمايدى. بەلگە بايلاعان ارقان تاسقا قاجالىپ، ءۇزiلiپ كەتۋ قاۋپi دە جوق ەمەس.

امالى قۇرىپ، ابدەن سiلەسi قاتقان اكەم بايعۇس ءار ويدىڭ باسىن بiر شالىپ وتىرىپ، جارتاسقا سۇيەنگەن قالپى قالعىپ كەتسە كەرەك. كەنەت، بۇركiتتiڭ ۇياسىنان “شار” ەتكەن ءسابي ءۇنiن ەستiپ، ءوز قۇلاعىنا ءوزi سەنبەي قالادى. بiردە تىنا قالىپ، ەندi بiردە قولدى-اياققا تۇرماي شىرقىراعان بالا ءۇنi مۇقىم ساۋىر، سايحان تاۋلارىنىڭ شىڭ-قۇزدارىن جاڭعىرتىپتى.

الدەقاشان ولدiگە ساناپ، كۇدەرiن ءۇزiپ قويعان ءسابيiنiڭ ءۇنiن ءدال جانىنان ەستiپ، ازا بويى، قازا بولعان اكەم تاڭنىڭ اتۋىن كۇتپەستەن، نار تاۋەكەلگە باسىپ، ۇياعا تۇسپەكتi ويلايدى. بۇل جولى قىراننىڭ ەمەس، ۇيادا، ءولiم مەن ءومiردiڭ اراسىندا جاتقان ءوز بالاپانىن الۋ ءۇشiن...

بەلiندەگi ارقاننىڭ بiر ۇشىن شىڭ باسىنداعى دiڭi جۋان شىناردىڭ تۇبiنە، ال ەكiنشi باسىن بەلiنە مىقتاپ بايلاپ الىپ، بiر اللاعا سىيىنىپ، بiلەتiن دۇعاسىن وقىپ ارەكەتكە كوشەدi. بۇل ۋا­قىتتا جازدىڭ قىسقا تاڭى دا قۇلانيەكتەنە باستاپتى.

ۇياسىنا ءتۇسiپ كەلە جاتقان ادامدى كورگەن بۇركiت ۇشىپ كەتەدi. اكەم ۇياعا ءتۇسiپ، بەت- اۋزىندا ساۋ-تامتىق جوق، قان-جوسا بولىپ قانسىراپ، ءۇزiلiپ كەتەردەي بولىپ ازەر-ازەر دەمالىپ، ەسiنەن تانىپ جاتقان بالاپانىن باۋىرىنا باسىپ، وتىرا قالىپ ەڭكiلدەپ ۇزا-اق جىلاپتى...

قازاق “سۋ iشەرلiگi بار”   دەي­دi, مەنiڭ مىنا دۇنيەدەن تاتار ءدامiم بار ەكەن. ايتپەسە بۇركiت قالاقتاي عانا بالانى قاندى شەڭگەلiمەن سىعىمداي سالسا نەمەسە سوناۋ كوكتەن تاستاپ جiبەر­سە، سول جەردە-اق ءجانتاسiلiم ەتپەيمiن بە؟ دەگەنمەن شەڭگە­لiن سالعان جەردەگi التى قابىرعام سىنىپ كەتiپتi.

بۇركiت الىپ كەتكەن التى ايلىق بالاسىن بiر تاۋلiكتەن سوڭ تiرiدەي ۇيiنە الىپ كەلگەن اكەمنiڭ قايسارلىعى مەن تاباندىلىعىنا جۇرت قايران قالعان كورiنەدi.

وسى وقيعادان سوڭ اكەم بۇركiت باۋلىعاندى ساپ تىيىپ، ەندiگi جەردە اڭدىپ ءجۇرiپ، قى­راندى اتىپ ولتiرمەكتi ويلايدى. بiراق تۇيسiگi الدەنەنi سەز­دiردi مە، بولماسا كەگiن قايتارعاسىن قايىرسىز مەكەننەن باسقا جاققا كەتۋدi ءجون سانادى ما، ۇياباسار بۇل ماڭنان قايتىپ كورiنبەپتi.

سودان بەرi ارادا اتتاي 62 جىل وتسە دە، ويىمنان “بۇركiت نەگە مەنi بiردەن ولتiرە سالمادى؟ الدە iشتەن شىققان بالاپانىن قاناتى قاتپاي جاتىپ قايتا-قايتا قولدى ەتە بەرگەن “قاسكويگە” سانالى تۇردە قايتار­عان كەگi مە؟ بولماسا ادامزات بالاسىنا كەرەك بالا، قۇس ەكەش قۇسقا دا كەرەك ەكەنiنەن ساباق السىن دەدi مە ەكەن؟” دەگەن سۇراقتار سانامنان بiر ءسات شىعىپ كورگەن      ەمەس، – دەپ بايىرحان اقساقال اڭگiمە­سiن اياقتادى.

زاعيپ اقساقالدىڭ اڭگiمە­سiن مەن عانا ەمەس، اينالاداعى تiرشiلiك اتاۋلى ۇيىپ تىڭداعانداي، بiر ءسات ءولi تىنىشتىق ورنادى. ماناعى بiر ازiردە دومبىرامەن باسەكەلەسiپ قۇيقىلجىتا ءان سالعان بوزتورعاي دا كورiنبەيدi.

مەن نە دەرiمدi بiلمەي، الدىمدا وتىرعان ادامنىڭ باسىنان وتكەن وقيعا ەمەس، الدەبiر ەسكi زاماننىڭ ەرتەگiسiن ەستiگەن­دەي مەڭ-زەڭ كۇيدە وتىرىپ قالدىم.

سەرiك قۇسانباەۆ

وسكەمەن قالاسى. 

Abai.kz