استانا. 20 تامىز. قازتاگ - ەلەنا پرەوبراجەنسكايا. قازاقستاندا قۇقىق قورعاۋ جۇيەسىن رەفورمالاۋ ءۇشىن شەتەلدىك تاجىريبەنى «زيان كەلتىرمە» قاعيداسىن ۇستانا وتىرىپ، اقىلمەن ەنگىزۋ قاجەت، دەپ ەسەپتەيدى قر كونستيتۋتسيالىق كەڭەسىنىڭ توراعاسى يگور روگوۆ.

«پرەزيدەنت بىزدەگى قىلمىستىق جانە ازاماتتىق سوت وندىرىستەرىن وڭتايلاندىرۋ، تەرگەۋ ساپاسىنا زيان كەلتىرمەي، ىستەردى قاراۋ مەرزىمىن جەدەلدەتۋ بويىنشا شارالار قولدانۋدى تالاپ ەتتى. بۇل ءۇشىن ول الدىڭعى قاتارلى شەتەلدىك تاجىريبەنى زەرتتەپ، ەنگىزۋ كەرەكتىگىنە نازار اۋداردى. مۇنداي تاجىريبە زەرتتەلىپ جاتىر، مەنىڭ ويىمشا، ءبىز ونى وزىمىزدە جۇزەگە اسىرۋعا تولىقتاي دايىنبىز، بىراق ارينە مۇنى كەيبىرەۋلەر ۇسىناتىنداي ەكلەكتيكالىق ەمەس، اقىلمەن جاساۋ كەرەك»، - دەدى ي. روگوۆ جۇما كۇنى جۋرناليستەرگە پرەزيدەنتتىڭ قۇقىق قورعاۋ جانە سوت جۇيەلەرىنىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ جونىندەگى جارلىعىنا قاتىستى پىكىر بىلدىرە وتىرىپ.

ونىڭ ايتۋىنشا، «باتىستىق تاجىريبەنى ەنگىزگەندە باتىستىق تاجىريبە دەپ نەنى ايتىپ وتىرعانىمىزدى ءبىلىپ الۋىمىز كەرەك». «ەۋروپا دەگەندە قايسىسىن ايتىپ وتىرمىز، وسى ماڭىزدى، ويتكەنى ول جاقتا دا ءتۇرلى قۇقىقتىق مەكتەپتەر بار، الدە ءبىز اعىلشىن-امەريكان تاجىريبەسىن ايتىپ وتىرمىز با»، - دەدى كك توراعاسى.

ول قانداي دا ءبىر تاجىريبەنى ەنگىزبەس بۇرىن «ونى ءىس جۇزىندە سىناپ كورۋ قاجەت»، دەپ ەسەپتەيدى.

استانا. 20 تامىز. قازتاگ - ەلەنا پرەوبراجەنسكايا. قازاقستاندا قۇقىق قورعاۋ جۇيەسىن رەفورمالاۋ ءۇشىن شەتەلدىك تاجىريبەنى «زيان كەلتىرمە» قاعيداسىن ۇستانا وتىرىپ، اقىلمەن ەنگىزۋ قاجەت، دەپ ەسەپتەيدى قر كونستيتۋتسيالىق كەڭەسىنىڭ توراعاسى يگور روگوۆ.

«پرەزيدەنت بىزدەگى قىلمىستىق جانە ازاماتتىق سوت وندىرىستەرىن وڭتايلاندىرۋ، تەرگەۋ ساپاسىنا زيان كەلتىرمەي، ىستەردى قاراۋ مەرزىمىن جەدەلدەتۋ بويىنشا شارالار قولدانۋدى تالاپ ەتتى. بۇل ءۇشىن ول الدىڭعى قاتارلى شەتەلدىك تاجىريبەنى زەرتتەپ، ەنگىزۋ كەرەكتىگىنە نازار اۋداردى. مۇنداي تاجىريبە زەرتتەلىپ جاتىر، مەنىڭ ويىمشا، ءبىز ونى وزىمىزدە جۇزەگە اسىرۋعا تولىقتاي دايىنبىز، بىراق ارينە مۇنى كەيبىرەۋلەر ۇسىناتىنداي ەكلەكتيكالىق ەمەس، اقىلمەن جاساۋ كەرەك»، - دەدى ي. روگوۆ جۇما كۇنى جۋرناليستەرگە پرەزيدەنتتىڭ قۇقىق قورعاۋ جانە سوت جۇيەلەرىنىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ جونىندەگى جارلىعىنا قاتىستى پىكىر بىلدىرە وتىرىپ.

ونىڭ ايتۋىنشا، «باتىستىق تاجىريبەنى ەنگىزگەندە باتىستىق تاجىريبە دەپ نەنى ايتىپ وتىرعانىمىزدى ءبىلىپ الۋىمىز كەرەك». «ەۋروپا دەگەندە قايسىسىن ايتىپ وتىرمىز، وسى ماڭىزدى، ويتكەنى ول جاقتا دا ءتۇرلى قۇقىقتىق مەكتەپتەر بار، الدە ءبىز اعىلشىن-امەريكان تاجىريبەسىن ايتىپ وتىرمىز با»، - دەدى كك توراعاسى.

ول قانداي دا ءبىر تاجىريبەنى ەنگىزبەس بۇرىن «ونى ءىس جۇزىندە سىناپ كورۋ قاجەت»، دەپ ەسەپتەيدى.

ي.روگوۆ جارلىقتىڭ مىندەتتى تارماقتارىنىڭ ءبىرى رەتىندە ءتيىستى نورماتيۆتىك-قۇقىقتىق بازانى ازىرلەۋدى اتادى. «ياعني، پرەزيدەنت بۇل ۇسىنىستاردىڭ، قۇقىقتىق ەرەجەلەردىڭ قانشالىقتى دەڭگەيدە ءبىزدىڭ جۇيەمىزگە كەلەتىنىنە عىلىمي تۇرعىدان قاراپ وتىر. ول بۇل جەردە مەديتسيناعا ءتىن «زيان كەلتىرمە» قاعيداسىن ۇستانىپ وتىر دەپ ويلايمىن»، - دەدى ي. روگوۆ.

سونداي-اق، ونىڭ پىكىرىنشە، «باس بوستاندىعىنان ايىرۋدى شارتتى جازا شارالارىمەن نەمەسە باسقا شارالارمەن اۋىستىرۋدى» بىلدىرەتىن «رەپرەسسيالاردى ۇنەمدەۋ» قاعيداسىن قاتاڭ ساقتاۋ قاجەتتىگىنە نازار اۋدارىلىپ وتىر».

كك باسشىسى بۇل بوستاندىعى شەكتەلگەندەرگە قاتىستى باقىلاۋدىڭ ءتۇرلى قۇرالدارىن ورناتۋ تاجىريبەسى قولعا الىنۋ مۇمكىن دەپ ەسەپتەيدى.

«مىسالى، ۇيدەگى قاماۋ نەمەسە سوتتالعاننىڭ ءتارتىبى مەن قوزعالىسىن قالىپتى باقىلاۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن قاشىقتىقتان باسقارىلاتىن بىلەزىكتەردىڭ كومەگىمەن بوستاندىقتى شەكتەۋ سياقتى شارا قولدانىلادى. مۇندايدا ونىڭ ءىزىن اڭدىپ جۇرەتىن قاپتاعان ۋچاسكەلىك ينسپەكتورلاردىڭ قاجەتى دە جوق»، - دەدى ي. روگوۆ.

ود جارلىققا سايكەس ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ جۇمىسىن جەتىلدىرۋگە، ونى وزىنە ءتان ەمەس فۋنكتسيالاردان بوساتۋعا باعىتتالعان قۇرىلىمدىق وزگەرىستەر، باسقا ەرەجەلەر جۇزەگە اسىرىلاتىنىن ەسكە سالدى.

«(جارلىقتىڭ - قازتاگ) بولىمدەرىنىڭ بىرىندە الداعى قىلمىستىق ساياساتتى گۋمانيزاتسيالاۋعا جانە ليبەراليزاتسيالاۋعا باعىتتالعان ماڭىزدى باپتار بار. كوپتەگەن قىلمىستاردى بەيقىلمىستاندىرۋ، جاي سوزبەن ايتقاندا، ولاردى اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىقتار قاتارىنا اۋىستىرۋ ارقىلى قىلمىس بولىپ سانالمايتىندار ساناتىنا قوسۋ ۇسىنىلىپ وتىر»، - دەدى ي.روگوۆ.

بۇرىن حابارلانعانداي، سەيسەنبى كۇنى مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ «قر-دا قۇقىق قورعاۋ قىزمەتىنىڭ جانە سوت جۇيەسىنىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ شارالارى تۋرالى» جارلىققا قول قويدى.

مىسالى، باس پروكۋراتۋراعا وڭىرلىك ءۇش كولىك پروكۋراتۋراسىن بىرەۋگە بىرىكتىرۋدى قامتاماسىز ەتۋ تاپسىرىلدى. ءىىم جانىندا كوشى-قون پوليتسياسى كوميتەتى قۇرىلاتىن بولادى، سونداي-اق، تەرگەۋ كوميتەتى مەن قىلمىستىق پوليتسيا كوميتەتى بىرىكتىرىلەدى.

ودان باسقا، جوعارعى سوتتا سوت اكىمشىلەندىرۋ كوميتەتى جويىلىپ، ونىڭ قىزمەتىنىڭ ءبىر بولىگى جاڭادان قۇرىلىپ جاتقان سوت قىزمەتىن قامتاماسىز ەتۋ جونىندەگى دەپارتامەنتكە بەرىلەدى.

قۇجاتقا سايكەس، 2010 جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن قولدانىستاعى زاڭنامانى 1984 جىلعى 10 جەلتوقساندا قابىلدانعان بۇۇ-نىڭ ازاپتاۋلارعا، ار-نامىستى قورلايتىن قاتىگەز iس-ارەكەتتەر مەن جازالاۋ تۇرلەرiنە قارسى كونۆەنتسياسىنىڭ تالاپتارىنا سايكەس كەلتىرۋگە باعىتتالعان زاڭ جوباسى ازىرلەنىپ، پارلامەنت قاراۋىنا ەنگىزىلۋگە ءتيىس.

سونداي-اق، قىلمىستىق جازالاۋ جانە بۇلتارتپاۋ شارالارىنىڭ بالاما تۇرلەرىن قولدانۋ اياسىن كەڭەيتۋدى; قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى قىزمەتكەرلەرىنىڭ جانە سۋديالاردىڭ قىزمەت بابىن پايدالانۋ ارقىلى قىلمىس جاساسا، مۇنى اۋىر جاعداي دەپ تانۋدى; سوت الدىنداعى سوت باقىلاۋىن كەڭەيتۋدى; ازاماتتىق-قۇقىقتىق داۋلاردى سوتقا دەيىن رەتتەۋ اياسىن كەڭەيتۋدى جانە ولاردى شەشۋدىڭ بالاما تۇرلەرىن كەڭەيتۋدى قاراستىراتىن تۇزەتۋلەر ازىرلەنۋگە ءتيىس.

جارلىققا سايكەس، 2010 جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن  قۇقىق بۇزۋشىلىقتاردىڭ الدىن الۋ بويىنشا سالالىق جانە ايماقتىق باعدارلامالار قابىلدانىپ، جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگانداردىڭ قۇقىق بۇزۋشىلىقتاردىڭ الدىن الۋ سالاسىنداعى جانە قۇقىقتىق ءتارتىپتى قامتاماسىز ەتۋدەگى جاۋاپكەرشىلىگىن ارتتىرۋ شارالارى قولعا الىنىپ، وڭتايلاندىرىلاتىن جانە قايتا قۇرىلاتىن مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ شتاتتىق قۇرامىن قايتا قاراستىرىلۋعا ءتيىس.