ى.التىنسارين اتىنداعى ارقالىق مەملەكەتتىك پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىندا سۇمدىق جاعداي: پرورەكتور قىزداردى توسەك قاتىناسىنا ماجبۇرلەيدى ەكەن. مۇنداي ايۋاندىققا بارعان ينستيتۋتتىڭ بۇرىنعى پرورەكتورى ق.داركەنوۆ دەگەن بىرەۋ توسەك قاتىناسىنا كەلىسىم بەرمەگەن قىزدارعا «شاكىرتاقىڭنان قاعىلاسىڭدار» دەپ قوقان-لوقى كورسەتەتىن كورىنەدى. توبىل وڭىرىندەگى ءتىلشىمىز جاعا ۇستاتار جاعدايعا قانىق بوپ قايتقان ەدى.
ماسەلەنىڭ ءمان-جايىن سۇراماق بوپ ينستيتۋتقا ارنايى بارعانىمىزدا، ستۋدەنتتەر بىزگە تۇسىنىكتەمە بەرۋدەن قاشقاقتادى. ا. ەسىمدى (اتى-ءجونىن تولىق كورسەتپەۋدى ءوتىندى) قىزبەن سويلەسكەنىمىزدە، بولعان جايدى بىلاي ءوربىتتى:

ى.التىنسارين اتىنداعى ارقالىق مەملەكەتتىك پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىندا سۇمدىق جاعداي: پرورەكتور قىزداردى توسەك قاتىناسىنا ماجبۇرلەيدى ەكەن. مۇنداي ايۋاندىققا بارعان ينستيتۋتتىڭ بۇرىنعى پرورەكتورى ق.داركەنوۆ دەگەن بىرەۋ توسەك قاتىناسىنا كەلىسىم بەرمەگەن قىزدارعا «شاكىرتاقىڭنان قاعىلاسىڭدار» دەپ قوقان-لوقى كورسەتەتىن كورىنەدى. توبىل وڭىرىندەگى ءتىلشىمىز جاعا ۇستاتار جاعدايعا قانىق بوپ قايتقان ەدى.
ماسەلەنىڭ ءمان-جايىن سۇراماق بوپ ينستيتۋتقا ارنايى بارعانىمىزدا، ستۋدەنتتەر بىزگە تۇسىنىكتەمە بەرۋدەن قاشقاقتادى. ا. ەسىمدى (اتى-ءجونىن تولىق كورسەتپەۋدى ءوتىندى) قىزبەن سويلەسكەنىمىزدە، بولعان جايدى بىلاي ءوربىتتى:
– مەن بىلتىر 3 قىركۇيەكتە جاتاقحانا ماسەلەسىمەن پرورەكتورعا كىردىم. ول كىسى مەنىڭ اتى-ءجونىمدى، قاي جاقتان كەلگەنىمدى، اتا-انامنىڭ كىم ەكەنىن سۇراپ الدى دا، ەرتەڭگىسىن كەلۋىمدى ايتتى. كومەندانتتان ماعان جاتاقحانادان ورىن سۇرايتىنىن دا ايتتى. مەن ەرتەڭگىسىن ايتقان ۋاقىتتا كەلدىم. بىراق جالعىز كىرگەن جوقپىن، جانىمدا جاتاقحانا ماسەلەسىمەن باسقا دا قىزدار بولدى. سوسىن ول كىسى «سەن بالا، شىعا تۇرشى» دەپ مەنى شىعارىپ جىبەردى. كۇتىپ وتىرمىن، ساعات تۇسكى ءبىر بولدى. سودان نە كەرەك، پرورەكتوردىڭ كابينەتىنە تاعى دا كىردىم. ول كىسى مەنەن كەشەگى سۇراعاندارىن تاعى دا سۇراي باستادى. جاۋاپ بەردىم. سونىمەن، ايتەۋىر جاتاقحانا ماسەلەسى شەشىلدى. مەن ەندى كەتپەك بولىپ، ورنىمنان تۇرا بەرگەنىمدە، ول كىسى مەنىڭ جانىما كەلىپ: «ماعان ەڭ جاقىن ادام بولاسىڭ»، – دەدى دە قولىمنان سۇيمەكشى بولدى. ونىڭ بۇل ارام ويىنان مەنىڭ شوشىپ كەتكەنىم سونشالىقتى، «اعاي، مۇنىڭىز نە؟» دەپ ايعايلاپ جىبەردىم. سوسىن پرورەكتور «كەتە بەر» دەدى. جاتاقحاناداعى بولمەمدى العاننان سوڭ، پرورەكتوردىڭ كوزىنە تۇسپەۋگە تىرىسىپ ءجۇردىم. بار پالە وسىدان باستالىپ، ول كىسى ءتيىسۋىن دوعارمادى.
ءبىز شاعىم-حاتقا قول قويعان قىزدارمەن جەكە-جەكە سويلەسىپ بولعان سوڭ، تاعى دا ءبىر توپ ستۋدەنتپەن تىلدەستىك. ولاردىڭ ايتۋىنشا، پرورەكتور «سۇتتەن اق، سۋدان تازا» ەكەن. «پرورەكتور الدىنا كەلگەن قىزداردىڭ ءبارىن توسەك قاتىناسىنا ماجبۇرلەيدى» دەپ داۋرىعىپ جۇرگەندەردىڭ بۇل سوزىمەن كەلىسپەيمىز. ءبىز دە بىرنەشە رەت سول پرورەكتوردىڭ الدىنا وقۋ جانە جاتاقحانا ماسەلەسىمەن كىردىك. پرورەكتور ەشقاشان ونداي ۇياتسىز قىلىق كورسەتكەن جوق»، – دەيدى ولار. ال پرورەكتوردىڭ مىندەتىن اتقارۋشى باقىتكۇل ىسقاقوۆا: «ستۋدەنتتەردىڭ عيماراتتى جوندەۋ ماسەلەسىنە قاتىستى ەشقانداي داۋى بولماۋعا ءتيىس. ال الگىندەي قيتۇرقى ايقاي-شۋدىڭ شىعۋىنا ستۋدەنتتەردىڭ قىسقى سەسسياسى سەبەپ بولىپ وتىر. بۇل بىلىق-شىلىقتار ينستيتۋتتىڭ، باسشىلىقتىڭ بەدەلىن ءتۇسىرۋ ءۇشىن ۇيىمداستىرىلعان دۇنيە دەپ تۇسىنەمىز»، –  دەيدى.
ارقالىقتىڭ ينستيتۋتى جايلى، ونداعى ءبىلىم ساپاسىنىڭ تومەندىگى، جاتاقحانانىڭ كۇردەلى جوندەۋدەن وتپەگەندىگى حاقىندا بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا تالاي ايتىلدى دا، جازىلدى دا. جاتاقحاناداعى كۇردەلى جوندەۋدىڭ ءبىر-ەكى ايدىڭ ىشىندە باستالعانىنا ءبىز دە كۇماندانىپ قالعانىمىزدى جاسىرا المايمىز. ارقالىق  ينستيتۋتى جايلى، ونداعى ءبىلىم ساپاسىنىڭ تومەندىگى، جاتاقحانانىڭ كۇردەلى جوندەۋدەن وتپەگەندىگى حاقىندا بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا تالاي ايتىلدى دا، جازىلدى دا. جاتاقحاناداعى كۇردەلى جوندەۋدىڭ ءبىر-ەكى ايدىڭ ىشىندە باستالعانىنا ءبىز دە كۇماندانىپ قالعانىمىزدى جاسىرا المايمىز. جوندەۋ ناۋرىز ايىندا باستالعان، ال ينستيتۋتتاعى بىلىق-شىلىق اقپان ايىندا شىعىپ وتىر. مۇمكىن ستۋدەنتتەردىڭ «ەشقانداي جوندەۋدى كورمەدىك» دەپ داۋرىققانى وسى جاتاقحاناعا بايلانىستى بولعان دا شىعار. سول سەبەپتى وقۋ ورداسىنىڭ باسشىلىعى جاتاقحانانى جوندەۋگە ىلە-شالا كىرىسكەن ءتارىزدى. ايتسا ايتقانداي-اق، 220 ورىندىق جالعىز جاتاقحاناعا قازىر 300-دەن استام ستۋدەنت ورنالاسقان. ياعني ءبىر بولمەدە 6-7 بالادان جاتىر. ال وقۋ ورداسىنداعى ستۋدەنتتەردىڭ كوپشىلىگى – قازاقستاننىڭ بارلىق ايماعىنان كەلگەندەر. سوندىقتان ءبارى دە جاتاقحانانى قاجەت ەتەدى. بۇل ماسەلەنى ينستيتۋت باسشىلىعى مينيسترلىككە دەيىن جازعان كورىنەدى. ونىڭ قاشان شەشىلەتىندىگى بەلگىسىز. وبلىس اكىمى سەرگەي كۋلاگين دە ارنايى كەلىپ، جاتاقحانانىڭ جاعدايىن كورىپ، مۇمكىندىك بولسا، كومەكتەسەتىنىن جەتكىزىپتى.
ءبىز داۋدىڭ شىعۋىنا سەبەپكەر بولعان پرورەكتوردىڭ وزىمەن دە تىلدەستىك. ونىڭ سوزىنە سۇيەنسەك، ينستيتۋتتىڭ بۇرىنعى رەكتورى قالىپتاستىرىپ كەتكەن جۇيەگە جاڭا باسشىلىق وزگەرىستەر اكەلگەن كورىنەدى. ال قاتاڭ تالاپتى عانا قاجەت ەتكەن بۇل وزگەرىس بۇرىنعى رەكتوردىڭ «ءىزباسارلارىنا» ۇناماعان ءتارىزدى.
– مەنى «ستۋدەنت قىزداردى توسەك قاتىناسىنا ماجبۇرلەيدى» دەگەن ءسوز دە – سولاردىڭ ۇيىمداستىرىپ وتىرعان ارەكەتى»، – دەيدى ينستيتۋتتىڭ بۇرىنعى پرورەكتورى ق.داركەنوۆ. – «ۇياتسىز ارەكەتكە باردى» دەگەن جالانىڭ وتىرىك ەكەنىن دالەلدەپ بەرە الامىن. ماعان كۇيە جاققانداردى سوتقا دا بەرەمىن. ال «ماعان ءتيىستى» دەگەن ستۋدەنت قىزدىڭ مەنىڭ الدىما وتكەن جىلدىڭ قىركۇيەگىندە جاتاقحانا ماسەلەسىمەن كەلگەنى راس. ودان كەيىن كەلەر جىلدىڭ اقپان ايىندا «مەن ۆاريانتىمدى اۋىستىرىپ الدىم» دەپ ەمتيحان العان مۇعالىمىمەن كەلدى. ودان كەيىن ول قىزدى مەن كورگەن دە جوقپىن. بىراق الگى مۇعالىمى بۇل قىزدى كافەدرا مەڭگەرۋشىسى مەن ءبىر مۇعالىمنىڭ سۇراعانىن ايتتى. سوسىن قولىنداعى ەكى ستۋدەنتتىڭ فاميلياسى جازىلعان قاعازدى ماعان كورسەتتى. ول ستۋدەنتتىڭ ءبىرى وسى  ا. ەسىمدى قىز بولاتىن. كافەدرا مەڭگەرۋشىسى ەمتيحان العان الگى مۇعالىمنەن وسى قىزدارعا جاقسى باعا قويۋىن جازباشا تۇردە سۇراعان. مەن ەمتيحان العان مۇعالىمگە: «وتىرىك باعا قويمايسىڭ، قانداي باعا الدى، سونى قوي. بالالار ءبىر-ءبىرىن بىلەدى، ۇيات بولادى»، – دەدىم. مىنە، سول قاعاز مەنىڭ قولىمدا ساقتاۋلى. مەن كەيبىر فاكۋلتەت دەكاندارى مەن مەڭگەرۋشىلەرىنە كەزدەيسوق، وزدەرى ءىلىنىپ-سالىنىپ زورعا وقىعانداردى جۇمىسقا الۋعا قارسى بولدىم. مەنىڭ بار كىنام ينستيتۋتتاعى وسىنداي كەلەڭسىزدىكتەرگە توسقاۋىل قويۋعا تىرىسقانىم ەدى.
P.S. ارقالىق ينستيتۋتىنداعى جاعدايدىڭ اقيقاتى مەن اڭىزى تۋرالى اققا قارا باسقانداي  ءبىز دە ءدوپ باسىپ ايتا المايمىز. «پرورەكتور ستۋدەنت قىزداردى توسەك قاتىناسىنا ماجبۇرلەيدى» دەگەن جاعدايعا بايلانىستى ارقالىق قالالىق ىشكى ىستەر باسقارماسىنىڭ تەرگەۋ ءبولىمى مەن قالالىق پروكۋراتۋرا  ءىستىڭ ءمان-جايىن انىقتاپتى. جەرگىلىكتى قۇقىق قورعاۋ مەكەمەسى داركەنوۆكە قاتىستى ەشقانداي ايعاق تابىلماعاندىقتان، قىلمىستىق ءىس قوزعاۋدان باس تارتۋ تۋرالى قاۋلى شىعارىپتى.
ينستيتۋت باسشىلىعى بىزگە «ستۋدەنتتەردىڭ تالابى بويىنشا پرورەكتور جۇمىستان بوساتىلدى» دەپ تۇسىنىكتەمە بەردى. الايدا پرورەكتوردىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، ول وسى ۋاقىتقا دەيىن ەڭبەك دەمالىسىندا بولعان، قازىر عىلىمي جۇمىسپەن شۇعىلدانىپ ءجۇر. پرورەكتوردىڭ ارى تازا بولسا، ستۋدەنتتەر «كەت» دەدى ەكەن  دەپ باسىن ساۋعالاعانىن تۇسىنبەدىك. ءدۇيىم ەلدى شۋلاتقان ينستيتۋتتاعى بىلىق-شىلىق قازىرشە ءبىر اللاعا عانا ايان بوپ تۇر.

اۆتور: قارلىعاش وسپانوۆا   
«جاس قازاق» گازەتى 22 مامىر 2009 جىل